පෙනෙන මිනිස්සු හිතන්න යොමුවෙනවා අඩුයි.

විතානගේ හේමපාල පෙරේරා

ගුවන් විදුලියේ, වයලීන් මැන්ඩලීන් ගිටාර් ෆ්ලූට් තබ්ලා කියන සංගීත භාණ්ඩ පහකින් ශාස්ත‍්‍රීය වාදන ඉදිරිපත් කර ඒ වෙනුවෙන් ශ්‍රේණිගත වූ විශිෂ්ට ශිල්පියෙක්.

සරල සංගීතය කරන අය සරල සංගීතය පමණයි හදාරා තිබෙන්නේ. සමහරු ශාස්ත‍්‍රීය පැත්ත පමණයි. නමුත් වී. හේමපාල හින්දුස්ථානී රාගධාරී ශාස්ත‍්‍රීය සංගීතය හොඳින් හදාරා තිබෙනවා. බටහිර සංගීතය පිළිබඳවත් ඔහු ප‍්‍රවීණයෙක්.

ඔහුගේම භාෂාවෙන් කියනවා නම් රාගධාරී සංගීතයේ ඉතාම ගැඹුරු වාදන සම්ප‍්‍රදාය වන බඩාක් ක්‍යාල්වල ඉදන් බයිලාවලට එනතුරු ගහන්න පුළුවන්. ‘පෙනෙන මිනිස්සු හිතන්න යොමුවෙනවා අඩුයි. මොකද ඇස හරිම පවර්ෆුල්නේ. අරමුණු ගන්නවා වැඩියි. ඒ අරමුණු ඔස්සේ දිගට යනවා. ඒ පැත්ත වැහුණාම සිතීමේ ශක්තිය වැඩි වෙනවා. එතකොටයි ලෝකේ නොදැක්ක ටිකක් ඇස් නොපෙනෙන අය දකින්නේ.’ වී. හේමපාලගේ ජීවිතය ගොඩනැගිලා තියෙන පදනම ඒ කතාවෙන් පැහැදිලි වෙනවා. ‘අවුරුදු අටේදි මගේ පෙනීම නැතුව ගියේ. හුගාක් වෙලාවට එහෙම කෙනෙක් අන්ධ විද්‍යාලයකට දානවානේ. සමහර පවුල්වලින් එයාලා අයින් කරලාම දානවා. ඊට පස්සේ හොයන්නේ බලන්නේ නෑ. රත්මලානේ අන්ධ විද්‍යාලයේ එහෙම අය ඕනෑ හැටියේ ඉන්නවා. නමුත් අපේ අම්මලා තාත්තලා එහෙම කළේ නෑ.

බදුල්ලට පදංචියට ආවා, ජේ.ඇම්. අමරනාත් කියලා මියුසික් ගුරුවරයෙක්. අයියා එයාගෙන් ඉගෙනගත්තා. ඒ වෙනකොට මම මවුත් ඕගන් එක, ජපන් මැන්ඩලීන් එක තබ්ලාව, ෆ්ලූට් ටික ටික ප්ලේ කරනවා. ඒ හැකියාව ගුරුතුමා දැකලා මොනවා හරි උගන්නමු කියලා පටන් ගත්තේ. 1964 වෙනකන් අවුරුදු එකොළහක් එයාගෙන් සංගීතය ඉගෙන ගත්තා. ඉස්සල්ලාම තබ්ලාව තමයි පුහුණු කළේ.

සර් මට බටනලාවක් දුන්නා. අයියා මැන්ඩලීන් එකක් අරන් දුන්නා. වයලීන් එකක් තෑගි ලැබුණා. ගිටාර් එකක් ලැබුණා. අතට අහුවෙන හැම ඉන්ස්ටෘමන්ට් එකක්ම පුරුදු වුණා. නමුත් මගේ මාස්ටර් ඉන්ස්ටෘමන්ට් එක තමයි බටනලාව. දෙවැනි තැන මැන්ඩලීන් එක.

සරල සංගීතය හා ශාස්ත‍්‍රීය සංගීතය දෙකම එක විදිහට මගේ ගුරුතුමා ඉගැන්වුවා. පුහුණු වුණාට පස්සේ මාව සාද හා නාට්‍යවල ප්ලේ කරන්න එක්කරගෙන යනවා. ඒ අත්දැකීම් කොළඹට ආවාම මට විශාල ශක්තියක් වුණා.”

අයිත්මාතව්ගේ ගුරු ගීතයේ දුයිශෙන් නම් ගුරුවරයා ගැන අපි කියවා තිබෙනවා. හේමපාලගේ ගුරුවරයාද ඊට නොදෙවනියි. සමහර විට ඊටත් වැඩියෙන් මේ ගුරුවරයා අපූරුයි. ඇස් නොපෙනෙන ශිෂ්‍යයෙක් හින්දි චිත‍්‍රපට බලන්නට කැටුව යන ගුරුවරයෙක් ගැන ඔබ මින් පෙර අසා තිබේද?
”හින්දි ඒවා තමයි බලන්නේ. එයා හින්දි දන්නවා. ඒවායේ ගීත, මියුසික් අහන්න කියනවා. ඒ ගීතවල රූප පසුබ්ම් වෙලා තියෙන හැටි කියලා දෙනවා. ගෙදර ඇවිත් ඒ සිංදු කියනවා. මම සංගීතයෙන් සහාය වෙනවා. ඒ වගේ විචිත‍්‍ර අධ්‍යාපනයක් ඒක. වෙන ආයතනයකට ගියා නම් සිලබස් එක උගන්නලා විභාගයක් තියලා ඉවර කරනවනේ. මෙයා එහෙම නෑ. මහ පුදුම ගුරුවරයෙක්.
එතකොට මට වයස එකොළහයි. සර් උදේ 8.30 විතර වෙනකොට ගෙදරට එනවා. ? 10 විතර වෙනතුරු උගන්නනවා. කන්න, බාත්රූම් යන්න විතරයි ඉඩ දෙන්නේ. ඇත්තටම මට කරදරයක් කියලා හිතුණා. මොකද සෙල්ලමට යාළුවොත් ඉන්නවා. සෙරෙප්පු සද්දෙ ඇහෙනකොට හිතෙනවා අයියෝ අදත් එනවනේ කියලා. හැබැයි, අද තමයි ඒ අධ්‍යාපනේ වැදගත්කම තේරෙන්නේ.

පස්සේ පස්සේ ගුරුතුමා සංගීත උත්සව ස`දහා අපිව යොදවනවා. ඉන්ස්ටෘමන්ට් උස්සගෙන පයින් ගිහිල්ලා. අතේ වියදමෙන් තේ බීලා කරන වැඩ ඒවා. අපි බලාපොරොත්තු වෙන ශාස්ත‍්‍රීය ධනය අපට ඒකෙන් ලැබුණේ නෑ. අපට වෙන කිසිම ගුුරුවරයෙක් හිටියේත් නෑ. ඒ නිසා අවුරුදු එකොළහකට පස්සේ ගුරු ගෝල ප‍්‍රශ්න ඇතිවුණා. අපි කරුණු පැහැදිලි කරලා පංතියෙන් අයින් වුණා.

පුළුවන් විදිහට පුහුණුවීම් කළා. පොත්පත් ගෙන්නාගෙන යාළු මිත‍්‍රයන්ට කියලා අහගත්තා. තාත්තා අරන් දුන්න රේඩියෝ එකක් තිබුණා. ඒකෙන් ඉන්දියානු ගුවන් විදුලියේ ශාස්ත‍්‍රීය වැඩසටහන් ෆලෝ කරලා විශාල දැනුමක් ගත්තා.”

1964 විතර වෙනකොට හේමපාලගේ පියා ලෙඩ වෙනවා. ගෙදරට තාත්තාගේ ආර්ථික දායකත්වය අවම වෙනවා. සංගීත පංතියේ කණ්ඩායමේ යහළුවන්ද හේමපාලට මගහැරෙනවා. කොහොමත් ආර්ථික අපහසුතා එනකොට ඒ වාගේ දේවල් වෙනවා. නමුත් දැනුවත්ව හෝ නොදැනුවත්ව ඥාති සහෝදරයෙක් හේමපාල නිවැරදි ඉලක්කයටම යොමු කරනවා.

”අයියා කෙනෙක් මාව නුවර මුල්ගම්පල එම්.ජී.පී. කලායතනයට එක්කරන් ආවා. සිරිල් පෙරේරා සර් මගේ ෆ්ලූට්, මැන්ඩලීන් වාදන ඇහුවාට පස්සේ මා ගැන ගොඩාක් පැහැදුණා. එයා මාව පේරාදෙනියේ යුනිවර්සිටි එකේදි සරච්චන්ද්‍ර මහත්තයාට හ`දුන්නලා දුන්නා. සරච්චන්ද්‍ර මහත්තයා මාගේ සෝලෝ වාදනයක් රෙකෝඞ් කරගෙන කොළඹ ඇවිල්ලා ගුවන් විදුලියේ ඉදිරිපත් කරලා මට අවස්ථාවක් හදලා දුන්නා.

1969 ගුවන් විදුලි ශිල්පීන් ශ්‍රේණිගත කිරීමේ පරීක්ෂණයක් තිබුණා. ඔඩිෂන් එකට ඉන්දියාවෙන් ආචාර්ය දේවුදර් ආවා. ඒකෙදි මම ලංකාවෙන්ම විශිෂ්ට ශ්‍රේණියේ එකම බටනලා වාදකයා බවට පත්වුණා. ඉන්දියාවේ ගිහින් ඉගෙනගෙන ආ අය මට වඩා පල්ලෙහා ශ්‍රේණිවලට වැටුණා. ඒ නිසා ඒ අය මා එක්ක තරහා වුණා. නමුත් පස්සේ ඒ අයට තේරුණා විනිශ්චය හරි කියලා.
පාස් වුණාට පස්සේ මාසෙකට පැය භාගෙක වැඩසටහනක් ලැබුණා. ගුවන්විදුලිය සංවිධානය කළ සංගීත ප‍්‍රසංගවලට සහභාගි වෙන්න ලැබුණා. එතැනදී මට සරල ගී පැත්තේ සුජාතා අත්තනායක, ඇන්ටන් අල්විස් වගේ අය මුණගැහුණා.

සුජාතා අක්කා (අත්තනායක* මට කීවා එයාගේ ෂෝ එකක් තියෙනවා ඒකේ ෆ්ලූට් ගහන්න එන්න කියලා. එතනදී සරල ගී අංශයේ ඞී.ඞී. ගුණසේන, රොක්සාමි, ස්ටැන්ලි පීරිස්, සරත් දසනායක, මුණගැහුණා. ඒ අය එක්ක මම ගොඩාක් වැඩ කළා. එඞ්වඞ් ජයකොඩි, සුනිල් එදිරිසිංහ, අබේවර්ධන බාලසූරිය, වික්ටර් රත්නායක, රෝහණ වීරසිංහලාගේ හැම වැඩකටම අනිවාර්යයෙන් මාව සම්බන්ධ කරගත්තා.”

ඇස් නොපෙනෙන අය හා බටනලාව අතර අවියෝජනීය සම්බන්ධයක් ඇතැයි කියා මට හිතෙනවා. මම හේමපාලගෙන් එහෙම අහනවා. ඇස් නොපෙනෙන කෙනෙක්ගේ ආර්ථිකේ එතරම් පොහොසත් නැති නිසාත් අඩු මිලකට බටනලාවක් මිලදීගත හැකි නිසාත් එසේ විය හැකියැයි හේමපාල උත්තර දෙනවා. නමුත් තමාගේ ප‍්‍රධාන වාද්‍ය භාණ්ඩය වන බටනලාව ගැන බොහෝ අදහස් ඔහුට තිබෙනවා.

”බටනලාවේ නාදය ඉපදෙන්න පිටින් එක්කරගත් කිසිම දෙයක් නෑ. නිකන් බටයක් අරගෙන ඒකේ පුරුක පැත්තකින් අයින් කරලා අනික් පැත්තේ පුරුක ඉතිරි කරලා සිදුරක් විදලා පිම්බාම සද්දයක් එනවා. මිනිස් ශිෂ්ටාචාරයේ වනවාසී යුගයේදී සංඥා දෙන්න, ඉන්න තැන පෙන්වන්න, සමහර සත්තු එලවන්න, සතුන්ගේ ආකර්ෂණය ගන්න වගේ දේවලට මේක පාවිච්චි කරන්න ඇති. පසුව සිදුරු ගණන වැඩි කරලා දියුණු වෙන්න ඇති.

බටනලාව ආධ්‍යාත්මික පැත්තට බර සංගීත භාණ්ඩයක්. මේකේ තියෙන්නේ වායුව කම්පනය කරවලා ශබ්දය ඉපදීම. මේ වායුව හදවතෙන් හැගීම්, සිතිවිලි, භාවයන් සියල්ල අරන් එන්නේ. භාවය කිසිම බාධකයකින් තොරව අසන්නාට යනවා. ඒක තමයි බටනලා වාදනය සිත් ඇදගන්නේ. අපේ රටේ සංගීතය හා ගායක ගායිකාවන් ප‍්‍රබුද්ධ හා වාණිජ ලෙස වෙන් කරගෙන සිටින ස්වභාවයක් තියෙනවා. ප‍්‍රබුද්ධ කියා සලකන ගායක ගායිකාවන් මොනවා කිව්වත් ඒක ඉතාම ඉහළ ගණයේ සේ සලකන ස්වභාවයක් තියෙනවා. එහෙම බෑ. ඉතා අගය කළ යුතු අදහස් සුනිල් පෙරේරා, නිහාල් නෙල්සන් වගේ අයගේ ගීතවල අපට හමුවෙනවා. නමුත් ඒවා අපි ගණන් ගන්නේ නෑ. ඒ අය බජාර් ලෙවල් එකට දාලා තියෙන්නේ.” ඇස් නොපෙනෙන කෙනෙකුට ඇස් පෙනෙන සහකාරියක මුණගැහීම ඇස් පෙනෙන කෙනෙකුට සහකාරියක මුණගැහෙනවාට වැඩියෙන් විශේෂයි. හේමපාලගේ සහකාරිය වීමට ලෝකයේ කොහේ හෝ තැනක සිටි ඇයම තීරණය කිරීම ඊටත් වැඩියෙන් විශේෂයි නොවේදැයි කියා අපට සිතෙනවා.

”1976 තමයි එයා මට මුණ ගැහෙන්නේ. එයා කුසුමා පෙරේරා. කහතුඩුවේ වෙනිවැල්කොළ කියන ගමේ. පත්තරේ මං සම්බන්ධව තිබුණු ලිපියක් දැකලා, කෝල් කරලා කැමැත්ත ප‍්‍රකාශ කළා. බොහෝම දුෂ්කරතා මධ්‍යයේ අපි එක් වුණා. අපි කොළඹට පදිංචියට ආවා. ආර්ථිකය ගොඩනගා ගත්තා. ඒ හමුවීම නිසා තමයි අද මම මෙතැන ඉන්නේ. කාන්තාවක් පුරුෂයෙකුට මුණගැසීම හොදට පෙරළෙන්නත් පුළුවන්, ඒ වගේම නරක වුණොත් ඒ මිනිහා නැතිනාස්ති වෙලාම යනවා. මගේ ඇස් දෙක නැවත ඇය හරහා මට ලැබුණා.

අපිට පුතක් හා දුවෙක් ඉන්නවා. ඒ අය දැන් විවාහ වෙලා. දරුමල්ලෝ හදලා සතුටින් ඉන්නවා. දෙමාපියන්ගෙන් ළමයින්ට විය යුතු යුතුකම් ටික අපි ඉටු කළා. ඒ අය කාටවත් ණය නෑ මම කාටවත් ණය නෑ.

ඇත්තටම ජීවිතේ අපට පූර්ණ වශයෙන් සතුටින් ඉන්න බෑ. මගේ ජීවිතේ කිහිප පාරක් මේ ඇස් නොපෙනීම ගැන දුක් වූ අවස්ථා තියෙනවා. නමුත් මම පසුව කල්පනා කරනවා මට ඇස් පෙනීම අහිමි වූ නිසානේ මේ සියල්ලම ලැබුණේ කියලා.”

සංගීතය විශ්ව භාෂාවක් යැයි කියනවා. අපේ සංගීතය ජාත්‍යන්තරයට ගෙනයනවා, දේශීය සංගීතය නගාසිටුවනවා වැනි කතා අපට අසන්නට ලැබෙනවා. නමුත් හේමපාලට ඒ ගැන ඇත්තේ වෙනමම අදහසක්. ඇස් පෙනෙන අපි කොයි තරම් වැරදි ආස්ථානවලද ඉන්නේ කියලා ඔහු අපට සිහිගන්වනවා.

”ලෝකයේ මහා සංගීත සම්ප‍්‍රදායන් පිළිගත්ත ස්වර දොළහක් තියෙනවා. ඒ දොළහ මත තමයි සංගීතය ගොඩනැගෙන්නේ. ස්වර දෙකක් අතරතුර එකිනෙකට ගමන් කරන සංඛ්‍යාත විශාල සංඛ්‍යාවක් තියෙනවා.

එක එක රටට ආවේණික ජන ගී, හඩ හැඩ තල තියෙනවා. අපි ස.. රි.. කියන විදිහට වෙනස් විදිහකට ස.. රි.. කියන රටවල් තියෙනවා. නමුත් ඒවා ලෝක සංගීතයට යන්නේ නෑ. ඒවා ලෝකයේ පිළිගත් සංගීත භාණ්ඩ එක්ක එක් කරන්න අමාරුයි. ඒ සදහා වෙනම සංගීත භාණ්ඩ ඒ ඒ රටවල තියෙනවා. අපේ රටේ එහෙමවත් නෑ.

සංගීතයේ ප‍්‍රධාන අංග දෙකක් තමයි රාගය හා තාලය. ඒ කියන්නේ මෙලඩි හා රිදම්. අපේ රිදම් තියෙනවා. ඒ කියන්නේ බෙර. නමුත් මෙලඩිය නෑ. ස්වර වාද්‍ය භාණ්ඩ නෑ. හරියට ස්වර පිහිටුවාගෙන නෑ. අපිට තිබුණා හොරණෑවේ තව සිදුරු ටිකක් විදලා, ස්වර නමයක්වත් පිහිටුවලා, අඩුම තරමේ අපේ ජන ගී ටිකවත් වාදනය කරන්න. හොරණෑව වර්ධනය කළොත් ඉදිරියට එන්න පුළුවන්.

චීන සංගීතය ස්වර පහක පරාසය තුළ තිබුණේ. නමුත් ඉන්දියානු සංගීතය, බටහිර සංගීතය, චීන සංගීතය හොඳින් හදාරලා, සංගීතඥයෝ එක්වෙලා බොහොම මහන්සි වෙලා ස්වර පරාසය දික් කළා. අද සප්තක තුහමාරක පමණ ප‍්‍රමාණයක දියුණු චීන සංගීතයක් තියෙන්නේ. ඒ දියුණු කරගැනීමේ දී ලෝකයේ වෙනත් සංගීත සම්ප‍්‍රදායන් හා භාණ්ඩ සමග චීන සංගීතය සංකලනය කළේ නෑ. ඒ භාණ්ඩ වාදනය කළාම ඒක චීන සංගීතය කියලා වෙන් කර හදුනාගන්න පුළුවන්. දේශීය නාද මාලා එක් කරලා, ජන ගී එක් කරලා හදපු ගීත තියෙනවා. ඒවා දේශීය ගීත මිස දේශීය සංගීතය නෙවෙයි. ඒ සදහා විශාල උත්සාහයක් මකුලොලූව මහත්තයා ගත්තා. නමුත් ඒ වෙලාවේ ඉන්දියානු මහා සම්ප‍්‍රදාය, බටහිර මහා සම්ප‍්‍රදාය අපේ රටේ ව්‍යාප්ත වී තිබුණා. ෆ්ලූට් එක, එස්රාජ් එක, ජල තරංග වාගේ ඉන්දියානු භාණ්ඩවලින් අපේ ජන ගී වාදනය කිරීම තමයි එතැනදී වුණේ. පසුව ලයනල් රන්වල උත්සාහයක් දැරුවා. එතැනදී වුණේත් ඒ දේම තමයි.”

හේමපාල සෞන්දර්ය විශ්වවිද්‍යාලයේත්, ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේත් කථිකාචාර්යවරයෙකු ලෙස කටයුතු කරනවා. විශ්වවිද්‍යාල ඇතුළේ අද වන විට ඇති වී තිබෙන කඩාවැටීම හේමපාල මහතාට අපට වැඩියෙන් හොදට පෙනෙනවා. ”සමස්තයක් වශයෙන් ගත්තාම අපේ සංගීත අධ්‍යාපනය දුර්වලයි. ඉස්කෝලවල එකක්, විශ්වවිද්‍යාලයේ තව විදිහක්, බාහිර කලායතනවල තව විදිහක්. අවුල්සහගත තත්ත්වයක තියෙන්නේ. විශ්වවිද්‍යාලයේ කවදා හරි හොද සංගීත ශිල්පියෙක්, සංගීත අධ්‍යක්ෂවරයෙක් වෙනවා කියන අදහස මත ක‍්‍රියා කරන විද්‍යාර්ථීන් නැති තරම්. බොහෝ දෙනෙක් කාලය කොහොම හරි ගෙවලා උපාධිය අරගෙන යන්න තමයි අදහස.

විශ්වවිද්‍යාලයට නව සිසුන් බ`දවාගන්නකොට මාසයක් විතර රැුග් කරනවා. ඊට පස්සේ සීනියර්ස්ලා හිතනවා දැන් ජූනියර්ස්ලා ඕකේ කියලා. කැට හොලවලා සල්ලි හොයලා විශාල වියදමක් කරලා සෝෂල් එකක් තියෙනවා. ඒකේ සංගීත සංදර්ශනයක් තියෙනවා. නමුත් විශ්වවිද්‍යාලයක සංගීත සංදර්ශනයක් හන්දි ගානේ කරන සංගීත සංදර්ශනයක් වගේ වෙන්න බෑ. ශාස්ත‍්‍රීය මට්ටමක් තියෙන්න ඕනෑ.’

ප‍්‍රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර