මේ කොලමේ සිනමාව ගැන නොලියන්නයි හිතාගන හිටියේ. ඒත් චිත්‍රපට බෙදාහැරීමේ අයිතිය ‘ජාතික චිත්‍රපට සංස්ථාවට’ පවරාගැනීම පිළිබඳ උද්දාමයෙන් කෙරෙන ඇතැම් කතා අහගන කිසිවක් නොකියා ඉන්න එක හරි මදි වගේ හිතුණා. එහි ආසන්නම උත්තේජනය, අනුර කුමාර දිසානායක පාර්ලිමේන්තුවේ කළ කතාව. පත්තර එම කතාව වාර්තා කර තිබුණේ ‘චිත්‍රපට බෙදා හැරීමේ ක්‍රියාවලියට තානාපති කාර්යාල මැදිහත් වෙලා (අද)’, ‘චිත්‍රපට ආනයනකරුවන් දෙදෙනෙකු විසින් සිනමා මාෆියාවක් ඇතිකරලා (දිවයින)’ ආදි වශයෙන්. මෙයින් ගම්‍ය වන අදහස නම්, අනෙක් හැම අලකලංචියක් වගේම ලංකාවේ සිනමාවේ අර්බුදයත් ‘ජාත්‍යන්තර කුමන්ත්‍රණයක’ ප්‍රතිඵලයක් බවයි.! අපේ රටට හැම හෙණයක් ම පාත් වන්නේ ජාත්‍යන්තරය නිසාය. ජාත්‍යන්තරය නොතිබෙන්නට මේ රට කේතුමතී රාජධානියක් වන්නට තිබුණේය!
ලංකාවේ චිත්‍රපට කර්මාන්තය ජාතික චිත්‍රපට සංස්ථාව හරහා රජයට පවරා ගන්නේ 1971 අංක 47 දරන ශ්‍රී ලංකා ජාතික චිත්‍රපට සංස්ථා පනත යටතේයි. එතෙක් ලංකාවේ චිත්‍රපට බෙදාහැරීම මෙන්ම නිෂ්පාදනය ද කෙරුණේ, සිලෝන් තියටර්ස්, සිනමාස් ආදි පුද්ගලික සමාගම් අතින්. කවුරු කොහොම කිවුවත් මේ සමාගම් චිත්‍රපට නිෂ්පාදනය කළා. (ඒ අතර ලෙනින් මොරායස්ගේ වගේම ලෙස්ටර්ගේ චිත්‍රපටත් තිබුණා). ඔවුන් දිවයින පුරා සිනමා ශාලා හැදුවා. (ඒවා තමයි, 83 ජාති ආලෙන් ගිනි ගත්තේ). 1970-1977 අතර කාලය ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය රාජ්‍ය මූලික ‘සංවෘත’ එකක්. ඒ යටතේ සියලුම මහා පරිමාණ කර්මාන්ත හා සේවාවන් රාජ්‍ය සංස්ථා යටතට පවරා ගැනුණා. ඒ, ඒ කාලේ ආර්ථික මොඩලය. මේ මොඩලය අකාර්යක්ෂම සහ අසාර්ථක එකක් වූ බව නොරහසක්.
1977, මේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය සංවෘත එකකින් විවෘත එකකට විතැන් වුණාට පස්සේ බොහෝ දේවල වෙනසක් ඇති වුණා. සිනමා ක්ෂේත්‍රය තුළත් මේ වෙනස ඇති විය යුතුව තිබුණත්, එය එසේ වුණේ නැහැ. සංස්ථාවේ ආරම්භක සභාපති හැටියට තමන්ගේ භූමිකාව අවසන් බව දැනගත්, සිනමාව මෙන්ම ලෝක ආර්ථික ප්‍රවණතා පිළිබඳත් හොඳින් දැනුවත් ආචාර්ය ඩීබී නිහාල්සිංහ 1978 සංස්ථා සභාපතිධුරය අත හැර ගියා. සංස්ථාවෙන් ගිහින්, ඒ වෙනකොට ලංකාවේ දොරට තට්ටු කරමින් තිබුණු ටෙලිවිෂන් වැඩසටහන් නිෂ්පාදන කර්මාන්තයට අත ගැහුවා. ලංකාවේ පළවෙනි ටීවී ප්‍රොඩක්ෂන් කොම්පැනිය වන ටෙලිසිනෙ එක පටන් ගත්තා. ලංකාවේ පළවෙනි ටෙලි නාට්‍යය දිමුතු මුතු ඇතුළු ‘ටෙලි’ ගණනාවක් හැදුවේ මේ කොම්පැනියෙන්.
ලංකාවේ සිනමාවේ තිබුණු ආරක්ෂණ ප්‍රතිපත්ති නිසා අපේ සිනමාවට ඕනෑ වුණේ නැහැ, ඒ වනවිටත් ලෝකයේ සිදුවෙමින් තිබුණු තාක්ෂණික දියුණුව උකහා ගන්න. ශාලාවේ ‘ලවුඞ්ස් පීකර’වලින් අමිහිරි හඬ පටයක් ඇහෙන කොට මිනිස්සු ගෙවල්වල ඉඳන් ‘ස්ටීරියෝ’ සවුන්ඞ් ඇහුවා. දුඹුරු පාට දූවිලි බැඳුණු තිරේ අඳුරු රූප පතිත වෙනකොට පුංචි වුණත් ටීවී එකේ කොලිටි රූප දැක්කා. චූ ගඳ ගහන ශාලාවල දුක් විඳ විඳ ෆිල්ම් බලන එක මිනිස්සු අත හැරියා.
මේ අර්බුදයත් එක්ක තව දුරටත් චිත්‍රපට කර්මාන්තයට ඉදිරියට යන්න පුළුවන්කමක් තිබුණේ නැහැ. අලුත් ආයෝජන සිනමාවට ගලා ආවේ නැහැ. ලංකාවේ විනෝදාස්වාදන කර්මාන්තය ඇතුළේ සංස්ථාවට තිබුණු වෙළඳ පංගුව එන්න එන්න හැකිළුණා. මේ වාතාවරණය ඇතුළේ තමයි, තිස්ස අබේසේකර සංස්ථාවේ සභාපති හැටියට පත් වුණේ. ඔහු අපේ සිනමාවේ ගරුකටයුතු පුද්ගලයෙක්. උගතෙක්. වාමාංශික නැඹුරුවක් සහිත කෙනෙකු වුණත් සිනමාවේ ආර්ථික යථාර්ථය අවබෝධ කරගන්න තරම් විවෘත මනසක් තිබුණු කෙනෙක්. 2001 අවුරුද්දේ ඔහු සංස්ථා ඒකාධිකාරිය යටතේ තිබුණු චිත්‍රපට බෙදාහැරීම පුද්ගලීකරණය කළා. එය බුද්ධිමත් තීරණයක් වුණත් ක්‍රියාත්මක වීම හරි හැටි වුණේ නැහැ. සංස්ථා යාන්ත්‍රණය තුළ ‘අධීක්ෂණ’ සහ ‘නියාමන’ කටයුතු හරිහැටි නොවීම නිසා ‘රාජ්‍ය ඒකාධිකාරයක්’ යටතේ තිබුණු බෙදා හැරීම, පුද්ගලික බෙදාහරින සමාගම් දෙක තුනක් අතට සංකේන්ද්‍රණය වුණා. වත්මන් සිනමාවේ ගැටලුව ඇත්තේ එතනයි. ඊට විසඳුම යළි අකාර්යක්ෂම සංස්ථාව අතට බෙදා හැරීම පත්කිරීම නෙවෙයි. චිත්‍රපට බෙදා හැරීම තවදුරත් නිදහස් කිරීමයි.
ලංකාවේ සිනමාව එක්තරා සංක්‍රාන්ති සමයකුයි පසු කරමින් ඉන්නේ. දැනට තිබෙන ශාලා ආකෘතිය සිනමාවේ තිබෙන විවිධාංගිකරණයට ගැළපෙන විදියට නෙවෙයි සකස් වෙලා තියෙන්නේ. තනිතිර ශාලා ආකෘති වෙනුවට බහුතිර ශාලා ආකෘති සැකසිය යුතුයි. එවැනි ශාලා සංකීර්ණ ඇතිවෙමින් තිබුණා. එක තිරයක් තියෙන ශාලාවකට චිත්‍රපට තුනක් හතරක් ඔබන්න ගියාමයි, එක චිත්‍රපටයකට වත් වැඩක් නැත්තේ. ඒ වෙනුවට චිත්‍රපට හතරක් පෙන්වන ශාලාවක් හැදුණොත්, වෙනස් වෙනස් ශානරවල චිත්‍රපට ඒ ශාලාවේ පෙන්වන්න පුළුවන්. කොළඹ සිටි සෙන්ටර් එකේ තියෙන ස්කෝප් සිනමා සංකීර්ණය එහෙම එකක්. මැජෙස්ටික්, කෑගල්ල මිලානෝ, ගම්පහ රීගල් එහෙම තැන්. එවැනි ආකෘතියේ ශාලා හෙමින් බිහිවෙමින් තිබෙන වාතාවරණයකයි, සංස්ථාව ආයේ ‘බෙදාහැරීම’ අතට ගන්න හදන්නේ. සංස්ථාව මේ මොහොතේ කළ යුත්තේ බෙදා හැරීමට කරගහන එක නෙවෙයි. බෙදා හැරීම නිදහස් කරලා ‘නියාමනය’ හරියට කරන එකයි. සිනමාව ප්‍රවර්ධනය කරනවා නම් කරන්න වැඩ ඕනෑ තරම් තිබෙනවා. ඒවා හරියට කරන එකයි.
එදත් අදත් කවදත් ලංකාවේ මිනිස්සු ෆිල්ම් බලන්නේ විනෝද වෙන්න. ලෝකෙත් එහෙමයි. අපි මහා ලොකුවට පුරසාරම් දොඩවන ‘ස්වර්ණමය’ යුගයේත් එහෙමයි. සිනමාව කලාවක් විදියට රසවිඳින්න ෆිල්ම් බැලුවේ ටික දෙනයි. සිනමා ශාලාවේ දවස නඩත්තු කරන්නවත් සෙනඟ එන්නේ නැත්නම්, ඒ ෆිල්ම් එක තියාන ඉන්න එකේ තේරුමක් නැහැ. ‘සෙනඟ එන්නේ නැත්නම් ෆිල්ම් එක තියන් ඉඳලා බම්බු ගහන්න ද ?’ කියලා ශාලා හිමියන් අහන්නේ ඒකයි. අඩුම තරමින් සෙනඟ එන ෆිල්ම් එකකට ලොකු ශාලාවකුත් සෙනඟ අඩු ෆිල්ම් එකකට පොඩි ශාලාවකුත්, ආනයනය කළ ‘බ්ලොක් බස්ටර්‘ එකකට තව එකකුත් වශයෙන් තිර තුනක් වත් තියන සිනමා සංකීර්ණ හැම නගරයකම හැදුණොත් තමයි මේ වලෙන් ගොඩ එන්න පුළුවන්. එතකොට ඒක ලාබ ලබන ආයෝජනයක්. ඒ වගේ ව්‍යාපෘතියකට රජයක් ආයෝජනය කරන්න ඕනෑ නැහැ. පුද්ගලික අංශය ආයෝජනය නොකරන, රජයක් ආයෝජනය කළයුතු, වෙන ‘පොදු සේවා’ ඕනෑ තරම් තියෙනවා.
චිත්‍රපට සංස්ථාව මැදිහත් විය යුත්තේ සිනමාව කලාත්මක අංගයක් ලෙස ප්‍රවර්ධනය කරන වැඩසටහන්වලට. ලංකාවේ සිනමාවට ජාත්‍යන්තර අනන්‍යතාවක් හදා ගන්න. වාණිජ වශයෙන් ආනයනය නොකෙරෙන, වැදගත් කලාත්මක චිත්‍රපට ලංකාවේ ප්‍රේක්ෂකයනට නරඹන්නට අවස්ථාව සලසන්න. වාර්ෂික ජාත්‍යන්තර සිනමා උළෙලක් සංවිධානය කරන්න. එහෙම නැතිව ‘ෆිල්ම්’ බිස්නස් කරන්න නෙවෙයි. ලෝකේ පුරාම ෆිල්ම් බිස්නස් කරන්නේ පුද්ගලික අංශය. රජය නෙවෙයි.
අනුර කුමාර මන්ත්‍රීතුමා තම පාර්ලිමේන්තු කතාවේ කියනවා ‘2019 ජූනි 19 දින මුදාහැරීමට නියමිත වූ ීචසාැරප්බ ත්‍්ර ්අ්හ ්‍යදපැ ආනයනය කළ ස්කෝප් සිනෙමා ආයතනය, අධිකරණ තීරණයට එරෙහිව යමින් ඔවුන්ගේ අභිමතය පරිදි සිනමා ශාලා සඳහා බෙදා හරිනු ලැබ තිබුණා’ කියා. ඒ චිත්‍රපටය ආනයනය කළ සමාගම කවුරු වුණත් චිත්‍රපටයේ ජාත්‍යන්තර බෙදාහරින්නන් එය මෙරට නියෝජිත ආයතනයකට ප්‍රදර්ශන අයිතිය ගිවිසුමකින් විකුණුවාට පස්සේ, එහි ඩිජිටල් සිනමා පැකේජය සහ යතුර එවන්නේ ඒ ගිවිසුම්ගත පාර්ශ්වයට මිසක් සංස්ථාවට නෙවෙයි. ඒ වගේ චිත්‍රපටයක ප්‍රදර්ශන ඒජන්ත කෙනෙක් වෙන්න මූලික සුදුසුකම් ගණනාවක් සපුරන්න වෙනවා. ඒ සඳහා ලයිසන් එක ගන්න ලොකු මූල්‍යමය ආයෝජනයක් කරන්නත් වෙනවා. උසාවි නියෝගයක් නිසා ඒජන්සි එක සංස්ථාවට නිකං ලැබෙන එකක් නෙවෙයි. බෙදාහැරීමේ බලය සංස්ථාවට පවරන අධිකරණ නියෝගය එන විටත් ීචසාැරප්බ ෆිල්ම් එකේ ලෝක මංගල දැක්මට සමගාමීව ලංකාවේ ප්‍රදර්ශනය සැලසුම් වෙලයි තිබුණේ. ප්‍රවර්ධන කටයුතු කෙරිලයි තිබුණේ. ඉදිරි දර්ශන වාර සඳහා ප්‍රවේශ පත්‍ර විකිණිලයි තිබුණේ. එහෙමයි ඊකදජනඉමිඑැර චිත්‍රපට නිදහස් වෙන්නේ.
අනුර කුමාර වගේ වගකීම් සහගත මන්ත්‍රී කෙනෙක් අනුන් ලියා දෙන කතා පාර්ලිමේන්තුවේ කියවනකොට මීට වඩා පරිස්සම් විය යුතුව තිබුණා. රටේ ප්‍රශ්නවලට හැඟීම්බර නොවී සබුද්ධික මැදිහත් වීමක් ජවිපෙන් මිනිස්සු බලාපොරොත්තු වෙනවා. මේ වගේ කතාවලින් හෙළිදරවු වන්නේ සමහර ක්ෂේත්‍ර පිළිබඳ ජවිපෙ අනවබෝධයයි. ඉදිරි දැක්මේ තියෙන ව්‍යාකුල ස්වභාවයයි.■
■ අශෝක හඳගම
