මේ ලොව තුළ යම්කිසි නිදහස් දෙයක් සීමා කිරීම හෝ තහනම් තහංචි දමා සිරකිරීමට භාවිත කරන්නේ කොටු ය. එළවළු කොටු, ඉස්සො කොටු, හරක් කොටු, සිර කොටු, බල කොටු යනාදි මෙකී නොකී සියලූම කොටුවලින් කෙරෙන්නේ යම්කිසි නිදහස් දෙයක්, සත්වයෙකු හෝ පිරිසක් කොටු කිරීමයි. ඇතුළත පවතින දෙයක් එයින් බාහිර පරිසරය සමඟ මුසුවීමට ඇති නිදහස අහුරමින් කොටු සංවෘත අවකාශයන් නිර්මාණය කරයි. විටෙක එය බාහිර ආපදා අනතුරු ඇතුළට නොපැමිණෙන ලෙස ආරක්ෂිත අවකාශයක් නිර්මාණය කරයි. කිසියම් කෙනෙකු කොටු අදහස්වලින් එපිට සිතන්නේ නම් ඒ ‘අවුට් ඔෆ් ද බොක්ස්’ සිතීමකි. තවත් කෙනෙකු තමන්ගේ කොටු සීමා පැන කටයුතු කරයි නම්, එය ‘කොටු පැනීම’කි.
ක‍්‍රීඩාවේදී නම් තමන්ගේ සීමා කොටු ඉක්මවා ගොස් ක‍්‍රීඩා කිරීම තහනම් දෙයකි. දාං හෝ චෙස් ක‍්‍රීඩාවලදී තම ඉත්තන් එක එක කොටු හරහා ඉදිරියට ගෙනගොස් ඔබට තරගයක් ජයග‍්‍රහණය කළ හැක.
ලොව සෑම රූප මූලික කලාවක්ම කොටුව හෝ රාමුව සමග තම සීමාවන් තීරණය කරගනී. චිත‍්‍රයක රාමුව ඒ තුළට දත්ත හෝ හැඟීම් ගලාඒම සීමා කරයි. චිත‍්‍ර ශිල්පියාට තම නිදහස් සිතුවිලි, අසීමිත සිහින චිත‍්‍රයට නැඟිය හැකි වෙතත් අවසන ඒ සමස්ත හැඟීම හෝ සිහින එක රාමුවක් තුළට ගොනුකළ යුතුය. දක්ෂ ඡුායාරූප ශිල්පියෙකු බාහිර පරිසරයේ ඇති දෑ ඉතා සූක්ෂ්ම ලෙස තම කැමරා කාචයට සම්පිණ්ඩනය කරමින් නියම මොහොතේ දී කැමරා බොත්තම ඔබා තමාට අවශ්‍ය රූපය කැමරා රාමුවකට ගොනුකර ගනී. සිනමාකරුවකුටද මෙහිදී වැඩි වෙනසක් නැත. තමන්ගේ කෘතියට අදාළ චරිත සහ වස්තූන් රූප රාමුව තුළ මනාව ස්ථානගත කර ඔහු එය චලන රූප ලෙස තම සිනමා කැමරාව තුළ සටහන් කර ගනී.
තමන්ගේ ජීවිතයෙන් බොහෝ කාලයක් එකම කාමරයකට සහ සයනයකට කොටුව සිටි ෆ‍්‍රීඩා කාලෝ තම උකුල මත තබාගත් කුඩා කොටු රාමු තුළ, තම අසීමිත සිහින සහ තමන්ගේ කුඩා කොටුවෙන් එපිට ශෝකබරිත වුවත් විශ්වීය රූප චිත‍්‍රයට නැඟුවාය. සැල්වදෝර් දාලිට තම කොටු චිත‍්‍ර රාමු ඔහුගේ සිහින යථාර්ථයට පමුණුවන විශ්වයට විවරවුණු කවුළු මෙන් විය.
පීටර් ජැක්සන්, ගුයිලෙර්මෝ ඩෙල් ටෝරෝ සහ දන්නා හඳුනන ස්ටීවන් ස්පිල්බර්ග් වැනි සිහින සිනමාකරුවෝ කුඩා කොටුවක් වැනි සිනමා රූප රාමුවට නිමක් නැති සිහින පාරාදීස ගොනු කළෝය.
ඒ සෑම කලාකරුවෙකු ම කොටු වූයේ තමන්ගේ කලා මාධ්‍යයේ තාක්ෂණික සීමා මායිම්වලට මිස තමන්ගේ පරිකල්පනීය හැකියාවට නොවේ.
මානව පරිණාමයේ එක් වැදගත් අවස්ථාවකදී ඒ ප‍්‍රාග් ඓතිහාසික මානවයන් මොනයම් හෝ සංවෘත අවකාශයක් තුළ තම විවේකී කාලය ගතකළ යුතුයැයි ගත් තීරණය ම නිදහස් සහ අසීමිත අවකාශයකින් කුඩා කුටුම්බයක් කොටුකර ගැනීමකි. එය තමන්ගේ සුවපහසුව, ආරක්ෂාව හෝ අනන්‍යතාව වෙනුවෙන් ගත් තීරණයක් විය හැක, එහෙත් එම තීරණය මුළු මහත් මානව ශිෂ්ටාචාරය ම පෙර නොවූ විරූ වෙනසක් කරා ගෙන ගියේය.
පළමුව ස්වභාවික ගල්ගුහාවලින් ඇරඹී පසුව කොළ අතු, රිටි, ලී, මැටි, ගල්, වැලි, සිමෙන්ති, ගඩොල්වලින් යකඩ, වීදුරු සහ මෙකී නොකී අමුද්‍රව්‍ය රාශියක් හරහා මිනිසා තම කොටු කරගත් අවකාශ ගලනයකට හසුව පාවී ගියේය.
සංකල්පීයමය වශයෙන් ගත් කල, ඕනෑම ගොඩනැගිල්ලක සැලැස්මක් යනු අසීමිත ස්වාභාවික පරිසරයෙන් කිසියම් සීමිත අවකාශයක් කොටුකර ගැනීමකි. එවැනි කොටු කරගැනීමක් බොහෝ විට ජ්‍යාමිතික කොටුකර ගැනීමකි. අධිශීත දේශගුණ රටාවක් තුළ උෂ්ණත්වය ගොනු කරගැනීමට උපකාර වන පරිදි සැලසුම් කරගන්නා ඉග්ලූ නිවෙස් සහ සෑම ආගමක මෙන්ම පූජනීය ගොඩනැගිලි ඇරෙන්නට අනෙකුත් සෑම ගොඩනැගිල්ලක ම සැලැස්ම කොටු හැඩයක් ගනී.
ආගමික ගොඩනැගිලිවල වෘත්තාකාර හෝ ගෝලාකාර ආකෘති පිහිටුවීම ඇරඹී ඇත්තේ අද ඊයේ නොවේ. අනන්තය, මුලක් මැදක් හෝ අගක් නොමැති බව අර්ථ ගැන්වීම සහ මුළු විශ්වයටම පොදු ධර්මතාව වැනි අදහසක් කැටිව ප‍්‍රසිද්ධ ආගම් සියල්ලටම අදාළ ගොඩනැගිලි තුළ වෘත්තාකාර සහ ගෝලාකාර අවකාශ නිර්මාණය වී ඇත. පුදුමයට කරුණ නම් ඒ සියලූම ගොඩනැගිලි ඒවායේ සැලැස්ම තුළ නැවත කොටු ඇතුළතට කොටුවී තිබීමයි.
මිනිසා හැරුණු විට අනේකවිධ සත්වයෝ තමන්ගේ වාසස්ථාන ස්වාභාවික හැඩයන්වලින් නිර්මාණය කර ගනිති. කුරුලූ කූඩු, වේ තුඹස් හෝ දිමි කූඩු පවා විවිධ ස්වාභාවික හැඩවලින් යුතු වුවත්, කොටු ජ්‍යාමිතික හැඩ සහිතව වාසස්ථාන නිර්මාණය කරන්නේ මිනිසා පමණි.
පුරාණ ග‍්‍රීක, රෝම, ඊජිප්තු සහ හින්දු ගොඩනැගිලි සඳහා පවා විවිධ ගණිතමය ශිල්ප ක‍්‍රම භාවිත විය. විවිධ ආගමික අවශ්‍යතා සහ ගොඩනැගිලිවල විසිතුරු හැඩතල නිර්මාණය සඳහා එම ගණිත ක‍්‍රම බොහෝ සෙයින් උපකාරි වී ඇත. පසුකාලීනව, පුනරුද යුගයෙන් පසු ගොඩනැගිලිවල ජ්‍යාමිතිය සහ සමානුපාතික බව ඉතා වැදගත් අංගයක් ලෙස සලකන්නට විය. විවිධ තාක්ෂණික කරුණු නිසා ආර්කිටෙක්චර් යනු කලාවක් සහ විද්‍යාවක් ලෙස දෝලනය වෙමින් වර්ධනය විය.
බොහෝ විට වාස්තු විද්‍යාඥයකු ඕනෑම සැලැස්මක් සඳහා පැන්සල කොළයක් මතට තබන්නේ ඉරකින් ඒ සැලැස්ම ආරම්භ කරමිනි. දෙවනුව එම කුරුටු සැලැස්ම කොටු බවට පත්වෙයි. එක කොටුවක් තවත් කොටුවකට හෝ කිහිපයකට සම්බන්ධ වෙමින් ගොඩනැගිල්ලක සැලැස්ම ක‍්‍රමානුකූලව නිමවෙයි.
එය ගොඩනැගිල්ලක සැලැස්ම ලෙසත් පසුව එක් එක් මහල් ලෙසත් කොටු ලෙස සම්බන්ධ වී ගොඩනැගිල්ලක ආකෘතිය නිර්මාණය වෙයි.
බොහොමයක් ගොඩනැගිලිවල ආකෘතිය කොටුය, හතරැුස් ය. අහස් කිට්ටුවටම නැගී එසවී සිටින කොන්ක‍්‍රීට් යෝධයන් දෙස බලන්න, ඒවා ඉතා උස පෙට්ටි කොටු නොවේද? ඒවායේ තට්ටු වෙන වෙනම ගත් කල කුඩා කොටු නොවේද? අවට සිදුවන සියලූම ඕපා¥ප ගැන ඇස ගසාගෙන සිටින ඔවුන්ගේ ඇස්, ජනේල, ඒවාත් හතරැුස් නොවේ ද? තනි මහලක හෝ දෙමහල් ගොඩනැගිල්ලක් වුවත් වැඩි වෙනසක් නැත, බෑවුම් වහල ඇරෙන්නට අනිත් සෑම සියලූ දෙයම කොටුය.
ගොඩනැගිල්ලක බාහිර අලංකාරය, එහි පෙනුම මිනිස් ඇසට සෞම්‍ය ලෙස පැවතීමට මෙම කොටු හැඩ ඉතාම වැදගත්ය. එක කොටුවක් තවත් කොටුවකට දක්වන ප‍්‍රමාණික සමානකම හෝ අසමානකම එම ගොඩනැගිල්ලේ පරිමාණය සහ සම්පිණ්ඩනය වැනි සංකල්පවලට තීරණාත්මකව බලපෑම් කරයි. දක්ෂ වාස්තු විද්‍යාඥයෙකු ගොඩනැගිල්ලක උස, පළල සහ එහි මතුපිට මත පිහිටුවන සෑම දොරක්ම, ජනේලයක්ම ඉතා පරිස්සමින් නිර්මාණය කරන්නේ, ගොඩනැගිල්ලක විනයගරුක බව මේ සෑම දෙයක් නිසාම තීරණය වන බැවිනි.
ආර්කිටෙක්චර් විෂයේ දී ීදකසා ්බා ඪදසා රුක්එසදබියසච හෙවත්, ‘විවෘත සහ සංවෘත බව අතර අනුපාතය’ ගොඩනැගිල්ලක සුන්දරත්වය කෙරෙහි දක්වන්නේ සුළුපටු දායකත්වයක් නොවේ. එමෙන්ම එයින් යම්කිසි ගොඩනැගිල්ලක් කුමන භාවිතාවක් සඳහා ගොඩනගන ලද්දේ ද යන්න ගැන එය දකින කෙනෙකුට දුර තියාම ඉඟි පළකරයි. ඒ ජනෙල් කොටුවල ප‍්‍රමාණය, පිහිටීම සහ පිළිවෙළ එය නේවාසික ගොඩනැගිල්ලක් ද, ව්‍යාපාරික ස්ථානයක්ද, කර්මාන්ත ශාලාවක් ද නැතිනම් ගබඩාවක් ද යන්න ගැන ආර්කිටෙක්චර් ගැන විෂයාත්මක හැදෑරීමක් නැති අයෙකුට වුවත් නිවැරදිව තක්සේරු කර ගැනීමට උපකාරී වේ. පැහැදිලි පිළිවෙළක් සහිතව එකකට එකක් නිවැරදිව පහළින් හෝ පසෙකින් ජනේල පිහිටුවන්නට වාස්තු විද්‍යාඥයකු උත්සාහ ගන්නේ එම ගොඩනැගිල්ලේ බාහිර පෙනුම සඳහා විනයානුකූල බවක් එක් කිරීම උදෙසාය.
කොළඹ නගරයට අලූතෙන්ම එකතුවන කඩවසම් කොන්ක‍්‍රීට් ඉලන්දාරියා ඔබ දුටුවා ද? ‘අල්ටෙයා’ කුලූන! කුලූනු දෙකකින් යුත් එම ගොඩනැගිල්ලෙහි, එක් කුලූනක්, විවේකශීලීව අනිත් කුලූනට හේත්තුවක් දමාගෙන, ඇදවී සිටින්නේ එම ගොඩනැගිල්ල නිරූපික හෙවත් ෂජදබසජ ගොඩනැගිල්ලක් බවට පත්කරමිනි. එහෙත් එහි කොටු හැඩැති ජනෙල් සහ අනෙකුත් විස්තරයන් දෙස බලන්න, ඒවා ඉතා පරිස්සමින් එකිනෙකට සමාන ලෙස පෙළගස්වා ඇති බැවින් එම ගොඩනැගිල්ලට කොතරම් විනයක්, පිළිවෙළක් සහ ආර්කිටෙක්චරල් සෞන්දර්යයක් එක්කරනවාද?
ආර්කිටෙක්චර් ඉතිහාසය තුළ පළමු පශ්චාත් නූතනවාදී ගොඩනැගිල්ල ලෙස බොහෝ අය විශ්වාස කරන සහ තවත් සමහරුන් පළමු ප‍්‍රකාශනවාදී ගොඩනැගිල්ල සලකන ප‍්‍රංශයේ රොන් චැම්ප් දෙව් මැදුර1955* මෙම ජ්‍යාමිතික කොටු සංකල්පය මායිම් නොකර නිර්මාණය වූ කදිම ගොඩනැගිල්ලකි. එහි සැලැස්ම තුළට කොටු සංකල්පය අහකලටවත් ගාවා නොගත් වාස්තුවිද්‍යාඥ ලෙ කොබුසියර් නිදහස් කවාකාර හැඩවලින් එහි සැලැස්මට අපූර්වත්වයක් එක්කළේය. අපි ඉහත කතාකළ එකිනෙකට සමාන කොටු හැඩැති ජනෙල් පිළිවෙළක් සහිතව පෙළගැසීම යන සංකල්පය බැහැර කරමින් කොබුසියර් අපිළිවෙළ සහ විවිධ ප‍්‍රමාණවලින්, කුඩා කවුළුවලින් එම ගොඩනැගිල්ල සිදුරු කළේය. අවසාන ප‍්‍රතිඵලය වූයේ අපිළිවෙළ, අසංවර ගොඩනැගිල්ලක් නොවේ; නූතනවාදී ගුණාංගවලින් හෙබි අපූරු ගොඩනැගිල්ලකි. ඒ එහි සංකල්පීය ලක්ෂණවලට අනුකූලව, කොබුසියර් ඒ ඒ විස්තරයන්, අනුපාතයන් කදිම රිද්මයක් සහිතව සමස්ත නිර්මාණය තුළ පරිස්සමින් පිහිටුවූ නිසාවෙනි.
ඊට සමකාලීනව නිව්යෝර්ක් නගරයේ ඉදිවූ ‘ගුගන්හයිම් කෞතුකාගාරය’ 1957* නිර්මාණය වූයේ ලෝ ප‍්‍රකට වාස්තුවිද්‍යාඥ ෆ‍්‍රෑන්ක් ලොයිඞ් රයිට් විසිනි. එයත් සංකල්පීය තලයේදීම කොටු හැඩය බැහැර කළ තවත් අපූරු මෙන්ම දුර්ලභ අවස්ථාවකි. එහෙත් ෆ‍්‍රෑන්ක් ලොයිඞ්ගේ නම නූතන ආර්කිටෙක්චර් ඉතිහාසයේ රනින් ලියවූ ‘ෆෝලින්ග් වෝටර්’ , 1935* ආර්කිටෙක්චර් තුළ කොටු සහ හතරැුස් හැඩයන්ට ඇති බැඳීම පසක් කරවන ලොව ජනප‍්‍රියම නිවසයි.
එක උඩ එක රැුඳවූ දිගු කොන්ක‍්‍රීට් පෙට්ටි කිහිපයක් මෙන් දුරට දිස්වන ෆෝලින්ග් වෝටර් නිවස සැලැස්ම සහ බාහිර පෙනුම යන දෙයාකාරයෙන්ම කොටුව යන සංකල්පය තහවුරු කරන ගොඩනැගිල්ලකි. එමෙන්ම එය නූතන ආර්කිටෙක්චර් ගලනයක උල්පත ලෙස හැඳින්වීමේ වරදක් නොහේ.
දැන් අපි ගොඩනැගිලි අභ්‍යන්තරයට පිවිසී බලමු. බොහෝ විට ගොඩනැගිල්ලක අභ්‍යන්තර අවකාශයක් යනු හතරැුස් පෙට්ටියකි. පහළින් කොටු හැඩැති බිමයි, එය සතර අතින් කොටුකර ගත් බිත්ති හතරකි. එහි එක් බිත්තියක හෝ බිත්ති කිහිපයක තවත් කොටු ජනෙල් සහ දොරවල් ය. ජනෙල් යනු අභ්‍යන්තර අවකාශ බාහිරට එකතුකරවන දෑය. පිටත ස්වාභාවික ආලෝකය, වාතාශ‍්‍රය ඇතුළතට රැුගෙන එන අතරම තවත් ප‍්‍රධාන කරුණක් වන්නේ, ජනෙල් තුළින් අප බාහිර පරිසරය දර්ශනයක් ලෙස අත්විඳීමයි. සරලව කිවහොත් ඉතා සූක්ෂ්ම ලෙස රාමුකරන ලද සජීවී චිත‍්‍රයක් හෝ ඡුායාරූපයක් ලෙස අපි බාහිර පරිසරය ජනෙල් හරහා අත්විඳින්නෙමු.
නිවැරදි ජ්‍යාමිතියෙන් යුතුව පිළිවෙළක් සහිතව එම ජනෙල් ස්ථානගත කිරීම ඉතා වැදගත් වන්නේ එබැවිනි. එවැනි විවරයක් වසන ජනෙල් පියන්වල බෙදීම, වීදුරු, ලී හෝ භාවිත කරන අමුද්‍රව්‍යවල ප‍්‍රමාණය, පරිමාණය සහ සම්පිණ්ඩනය මෙහිදී ඉතා වැදගත් රාජකාරියක් ඉටුකරයි. ලොකු කොටු තුළ කුඩා කොටුවල පිහිටීම, එම අභ්‍යන්තර අවකාශයටත්, මුළු ගොඩනැගිල්ලටමත් පරිමාණිකව අනුකූල වීමත්, එම විස්තරයන් සමස්ත සංකල්පයට අදාළව නිර්මාණය වීමත් ඉතා වැදගත් වන්නේ එබැවිනි.
කොටු හැඩතලවලින් යුතු ගොඩනැගිල්ලකට මල් රටා රූ විස්කම් සහිත බාස් දස්කම් නොගැළපෙන්නේ එබැවිනි. සරල ජ්‍යාමිතියකින් යුත් නිවසකට පල පහේ, හයේ හෝ දොළහේ පහළොවේ ඔටුනු වහල නොගැළපෙන්නේ ද එබැවිනි. කොටු රටාවල සරල ජ්‍යාමිතියත්, එය එකින් එකකට සම්බන්ධ වන රිද්මයත් මහා සංකල්පය එහි චූල සංකල්ප වෙත බලපවත්වන සීමාවත් වෙත සංවේදී වන වාස්තු විද්‍යාඥයකු හෝ වෙනත් ඕනෑම නිර්මාණාත්මක කලාවක නියැලෙන නිර්මාණ ශිල්පියෙකු ඉතා හොඳ නිර්මාණ බිහිකරනු ඇති බවට අප සැකසංකා තබාගත යුතු නොවේ.
සුමුදු අතුකෝරල
