අපි කෝපි බොන්නවත් දන්නේ නෑ.

බර්ට‍්‍රම් නිහාල්

රූපවාහිනී මාධ්‍යයේ කැපීපෙනෙන දස්කම් පෑ බර්ට‍්‍රම් නිහාල් ඉන් නොනැවතී විෂයානුබද්ධ ශාස්ත‍්‍රීය රචනා බොහෝමයක් පළකරන්නෙකි. අගෝස්තු 8 වනදා පව 3.30 පදනම් ආයතනයේදී ඔහුගේ ”ශ‍්‍රී ලංකාවේ රූපවාහිනිය දෘශ්‍ය සංඥාර්ථ සහ සමාජ සංස්කෘතික විසංයෝජනය” හා ”රූ කල්පන” ශාස්තී‍්‍රය කෘති ද්විත්වය ජනගත වීම අරබයා ඔහු හා කළ කතාබහකි.

කුඩා කාලේ ගැන මතක් කළොත්?

අපේ ගම සදලංකාව. අම්මා ගුරුවරියක්. තාත්තා හමුදාවේ නිසා ඒ අය හිටියේ දියතලාවේ. මම මීගමුව මාරිස්ටෙලා විද්‍යාලයේ හොස්ටල් එකේ. හොස්ටල් එකේදී එක එක නාට්‍ය වැඩවල නිරත වෙලා හිටියා. ඉස්කෝලේ හැම අවුරුද්දකම අවසානේ කොල්ලෝ ටික එකතු වෙලා නාට්‍යයක් කරනවා. උසස් පෙළ සදහා සදලංකාව මධ්‍ය මහා විද්‍යාලයට ගියා. වේදිකාවට මම එන්නේ උසස් පෙළ කරන කාලේමයි. මැක්සිම් ගෝර්කිගේ ”මකාර්චූද්ර” කියන කතාව පාදක කරගෙන ”තවලමයි, තණබිමයි” කියලා නාට්‍යයක් කළා. ඊට පස්සේ ජෝර්ජ් ඕවල්ගේ ”ඇනිමල් ෆාම්” කියන පොත පාදක කරගෙන ”සිව්පා කියලා” නාට්‍යයක් කළා. මුලින්ම රජයේ චිත‍්‍රපටි අංශයේ චිත‍්‍රපටි ඉගෙනගන්න තමයි ගියේ. ඒ 1979 වගේ කාලේ. ප‍්‍රවෘත්ති දෙපාර්තමේන්තුවේ, රජයේ චිත‍්‍රපට අංශයේ, රජයේ මුද්‍රණාලයේ, ගුවන්විදුලි සංස්ථාවේ හැම අංශයකම අපි මාස ගණනක් ප‍්‍රවෘත්ති නිලධාරියෙක් විදිහට පුරුදු වුණා. ඒ අතරේ පේ‍්‍රම් රංජිත් තිලකරත්නගේ ”ශ‍්‍රී වික‍්‍රම” නාට්‍යයේ, ජයන්ත චන්ද්‍රසිරිගේ ”සරස්වතී” කියලා නාට්‍යයක, පේ‍්‍රමලාල් ගංගේගේ ”පියෙහි විප්පයෝගෝ” කියලා නාට්‍යයක රගපෑවා. මේ කාලේ ලූෂන් බුලත්සිංහල වගේ වේදිකාවේ අයත්, ක්වීන්ටස් වීරකෝන්, වික්ටර් වික‍්‍රමගේ වගේ ටවර්හෝල් කණ්ඩායමේ අයත් මුණගැහුණා. සුගතපාල සෙනරත් යාපා කියන විශිෂ්ට අධ්‍යක්ෂවරයා එක්ක වැඩ කරන්න ලැබුණා.

1980 දී විතර කැනේඩියන් ඩිප්ලෝමා එකක් පටන් ගත්තා. ඒ වෙලාවේ මාව ඒකට තොරා ගත්තා. මගේ රූපවාහිනී ගුරුවරයා කැනේඩියානු ජාතික වොනට් රෝයර් කියන කෙනා. රූපවාහිනිය ගැන විශාල දැනුමක් එයා අපට ලබලා දුන්නා. ඒ වෙනකොට දියුණු රටවල දියුණු රූපවාහිනී භාවිතාවක් තිබුණා. වෝනට් කියන්නේ ඒ රටේ දක්ෂ රූපවාහිනී වැඩසටහන් නිෂ්පාදකවරයෙක්. ඒ අයගෙන් බොහෝ දේවල් ඉගෙන ගත්තා.

ජාතික රූපවාහිනියට සම්බන්ධ වෙන්නේ කොහොමද?
1982 රූපවාහිනිය අපේ රටේ පටන් ගන්නකොට අර පුහුණු ලබපු කණ්ඩායම එහෙම්මම රූපවාහිනී සංස්ථාවට ගත්තා. එතකොට මට අවුරුදු 24 යි. මම තමයි සංස්ථාවට ඇතුළත් වුණු බාලම වැඩසටහන් නිෂ්පාදකයා. හුග දෙනෙක් ගත්තේ නිෂ්පාදක සහකාරවරු සහ සහාය නිෂ්පාදකවරු විදිහට. මගේ දැනුමයි, පුහුණුවයි සලකලා මාව නිෂ්පාදකවරයෙක් විදිහට බෙදා්ගන තිබුණා. දක්ෂතාවත් ඒකට බලපාන්න ඇති.

නාට්‍ය අංශයේ ප‍්‍රධානියා ධම්ම ජාගොඩ, වාර්තා වැඩසටහන් අංශයේ ප‍්‍රධානියා මඩවල එස්. රත්නායක, නියෝජ්‍ය අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් (වැඩසටහන්* එච්.එම්. ගුණසේකර, අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් හිටියේ ආචාර්ය අනුර ගුණසේකර, එම්.ජේ. පෙරේරා සභාපති මේ මහත්වරු පරිපාලනය පැත්තෙන්, කලාව පැත්තෙන් කොහෙන් ගත්තත් පුදුම දක්ෂයෝ.

අද වෙනකොට විවිධ වර්ගයේ වැඩසටහන් 1000ක් විතර නිෂ්පාදනය කරලා තියෙනවා. වාර්තා චිත‍්‍රපටි, ටෙලිනාට්‍ය, සගරාමය වැඩසටහන් වගේ බොහෝ ඒවා. ඒ කාලේ නිර්මාණශීලීව වැඩසටහන් කිරීමට අපට නිදහස තිබුණා. අපි කැලෑවල අවිද ඇවිද විවිධ දුෂ්කරතා මැද තමයි ඒවා කළේ. අද රූපවාහිනී නාලිකාවල එහෙම නිර්මාණශීලී හැකියාවන් වර්ධනය කරන්න නිදහස තියෙනවා කියලා හිතන්න අමාරුයි. විශේෂයෙන් තාක්ෂණික පහසුකම් තිබුණේ නෑ. නමුත් වැඩකළ බොහෝ දෙනෙකුට නිර්මාණශීලී බව හා කැපවෙලා වැඩ කිරීමේ ගුණය තිබුණා. දුෂ්කර පළාතක ගියාම නවාතැන්, කෑම බීම පවා නෑ. තැන් තැන්වල ඉදලා තමයි රූපගත කිරීම් කරගන්නේ. දැන් තාක්ෂණිකව ඉතාම දියුණුයි. නමුත් නිර්මාණශීලී බව හෝ කැපවීම හෝ නෑ. ඒකට හේතුව, පශ්චාත් නූතනවාදී තැනක තමයි අද බොහෝ දෙනෙකුගේ මනස තියෙන්නේ. එතකොට අර තිබුණ වටිනාකම්, සාරධර්ම කියන කිසිවක් තකන්නේ නෑනේ. වැඩසටහනක් කියන්නේ ශිල්ප දැක්වීම කියලා තමයි ඒ අය හිතාගෙන ඉන්නේ. එච්චර ශිල්ප දක්වන්න දෙයක් නෑ. හොද වැඩසටහනකදී තියෙන්න ඕනෑ හොද කන්ටෙන්ට් එකක් හා නිර්මාණශීලී ගුණය. ඒක තමයි අද නැතිවෙලා තියෙන්නේ. අද ඕනෑම කුඩා දරුවෙකුට කැමරාවක් අරන් ගිහිල්ලා හරඹ කරන්න පුළුවන්. නමුත් කලාත්මකව, සෞන්දර්යාත්මකව හැසිරවීම, මිනිස් ඇස සත්‍යය වෙත යොමුකිරීම කියන කාරණා අර්බුදයකට ගිහින් තියෙනවා. ”මුලින් ජීවිතය ඉගෙන ගන්න. ඊට පස්සේ කැමරාවට ඇහැ තියන්න” කියලා ඉන්ග්මාර් බර්ග්මාන් කියන විශිෂ්ට චිත‍්‍රපට අධ්‍යක්ෂවරයා කිව්වේ ඒකයි.

ප‍්‍රවෘත්ති නිලධාරියා විදිහට ඉඳලා ඔබ යොමුවෙන්නේ රූප මාධ්‍ය පැත්තටනේ. ඒක අහම්බෙන් ගිය ගමනක්ද, නැත්තං විශේෂ හේතුවක් තිබුණාද එහෙම යන්න?
ප‍්‍රතිභාව, නිර්මාණශීලී ගුණය කියන එක ඕනෑම කෙනෙකුට තියෙනවා. ඒක වර්ධනය කරගැනීමනේ කරගන්න ඕනෑ. මම කියන්නේ දොස්තර කෙනෙකුට, දේශපාලනඥයෙකුට, ඉංජිනේරුවෙකුට මේ හැම කෙනෙක්ටම ඒ ප‍්‍රතිභාව තියෙනවා. නමුත් ඒ ප‍්‍රතිභාව යටපත් කරගෙන වෙන දෙයක් තමයි උඩට එන්නේ. අපිට වුණේ, අපිට යම් ප‍්‍රතිභාවක් මේ විෂය සම්බන්ධයෙන් තිබුණා වාගේම, ඒ ඔස්සේම හදාරමින්, අභ්‍යාස කරමින් යන්න හැකියාව ලැබුණා.

මිනිස්සු කතා කරන දෙවල්, රූපවල තියෙන කතාන්දර අපි හරියට අධ්‍යයනය කළා. මම කෝච්චියේ යනකොට එක එක මිනිස්සුන්ගේ මුහුණු දිහා බලාගෙන ඉන්නවා. ගුටිකන්න වෙච්ච වෙලාවලූත් තිබුණා. නමුත් ඒ මුහුණුවල ජීවිතය පිළිබද අපූරු කතාන්දර ලියැවිලා තියෙනවා. ඒවායෙන් තමයි රූප ඥානය ගොඩනගා ගත්තේ. මගේ ‘දඩබිම’, ‘කඩවර’ වගේ ටෙලිනාට්‍ය සදහා කතාවලට මම තෝරගත්තේ අපේ ගම්වල අපි ලබපු සමහර අත්දැකීම්. අපි අත්විදපු දේ තමයි ප‍්‍රතිනිර්මාණය කළේ. හැම දෙයක් පිළිබදවම අපිට කුතුහලයක් තිබුණා. මේ කොම්පියුටරයත් එක්ක ඒ කුතුහලය නැති වුණා. අන්තර්ජාලයත් එහෙමයි. මහන්සි වෙන්න දෙයක් නෑ. අතැඹුලක් සේ දෙනවා. ඒකෙන් වුණේ මිනිසුන් තුළ ගවේෂණයට තිබුණු වුවමනාව නැත්තටම නැති වී යාම. පසුකාලීනව රූපවාහිනිය විසිනුත් ඒ හානිය කළා. විශේෂයෙන් මිලේනියම්ලා සංවේදී නැත්තේ ඔය කාරණේ නිසා.
ආදරය, ලිංගිකත්වය වුණත් අතිශයින් සරලයිනේ. අපි එහෙම නෙමෙයි.

අපි ලස්සන මනසින් දැකලා. වටේ කැරකිලා බලලා, කාලයක් ඒ හැගීම් එක්ක ඉදලා, කාලෙකට පස්සේ ඒ දේවල් අත්විදින්නේ. මානවයෙක් විදිහට අපට අත්විදින්න තියෙන දේවලින් තාක්ෂණය අපිව බැහැර කරලා තියෙනවා.
අපි තාක්ෂණය ක්ෂණිකව ග‍්‍රහණය කරගත්තාට, ඒකේ තියෙනවා වෙන සංස්කෘතියක්, ටේස්ට් එකක්. ඒක අපි දන්නේ නෑ, ගන්නේ නෑ.
දැන් කෝපි එකක් බොනවා කියන කාරණේ ගන්නකෝ. කොෆි ෂොප් එකක කෝපි එකක් බිබී මිනිස්සු කළ සාකච්ඡුා, තර්ක විතර්ක, න්‍යාය හැදෑරීම් කෝ? අපි කෝපි බොන්නවත් දන්නේ නෑ. එවැනි බැ?රුම් දෙයක් කතා කරන්න කෙනෙකුත් නෑ. කලබලේට කට පිච්චි පිච්චි, බඬේ අමාරුවට කෝපි එකක් බොනවා.

ඔබ ක්ෂේත‍්‍රයට එනකොට හිටිය වැඩිහිටි දැනුමෙන් පොහොසත් පරම්පරාවක් ඔබට ඇසුරු කරන්න ලැබෙනවා?
ඇත්තටම පරම්පරා දෙකකට විතර එහා අය තමයි මට ඇසුරු කරන්න ලැබුණේ. සුගතපාල ද සිලවා, සයිමන් නවගත්තේගම, ධම්ම ජාගොඩ වගේ අය එක්ක ඉන්නකොට ඒ අයගේ අදහස් මටත්, තරුණයෙක් විදිහට අපේ අදහස් ඒ අයටත් හුවමාරු වීමක් වුණා. ඇත්තටම ඒගොල්ලන්ගේ මනසේ තිබුණු දැනුම ගොඩාක් මම හොරකම් කරගත්තා. බත් කන්න, තේ බොන්න, අඩියක් ගහන්න එකතු වුණත් ඒ අය සාහිත්‍ය කලාව ගැන මාර දේවල් කතාකළා. ඒ සංවාදවල තිබුණු දේවල් පොත පතකින්වත් ගන්න බෑ. අපි කුතුහලයෙන් අහගෙන ඉන්නවා. පොතක නමක්, සිනමා පටයක නමක් කියවුනොත් අපි ඒක හොයනවා කියවනවා, බලනවා.

කුඩා කාලේ අපි දැවැන්තව දැකපු අය පසුකාලීනව මට ආශ‍්‍රය කරන්න ලැබෙනවා. ගම්පෙරළියේදී ජෝ අබේවික‍්‍රම අධ්‍යක්ෂණය කරන්න ලැබුණා. ගාමිණි ෆොන්සේකාගේ ජීවිත කතාව කළා. ධම්ම ජාගොඩ මට උගන්නනවා. සයිමන් නවගත්තේගම, සුගතපාල ද සිල්වා වගේ මහත්වරු මට පිටපත් ලියනවා. ගාමිණි ෆොන්සේකා ඇසුරු කරනවා. වැඩිහිටි අයගේ පරම්පරාවේ අයට හරි, අද ඉන්න අයට හරි ඒවා පොඩි දේවල් වෙන්න පුළුවන්. නමුත් මට ඒවා මාර දේවල්.

ඔබේ පළමු ටෙලිනිර්මාණ මොනවාද, ඒවා සදහා පසුබිම හැදෙන්නේ කොහොමද?

”සාමයේ තරුව” කියලා ඒකාංගික නත්තල් නාට්‍යයක් කළා. ”සුභ ප‍්‍රාර්ථනා” තමයි මගේ පළමු ප‍්‍රාසංගික ටෙලිනාට්‍යය. ඒක මම දයා අල්විස් එක්ක ලිව්වේ. ඒකේ රගපෑවේ ශ‍්‍රියානි අමරසේනයි, වසන්ත කොටුවැල්ලයි, මොරින් චාරුණී, ක්ලීටස් මෙන්ඩිස්, දයා අල්විස් වගේ අය. වර්ල්ඞ් වීව් පදනමයි, ශ‍්‍රී ලංකා රූපවාහිනී සංස්ථාවයි, සැලසුම් ක‍්‍රියාත්මක කිරීමේ අමාත්‍යාංශයයි එක්ව කළ පෝෂණ ප‍්‍රවර්ධන වැඩසටහනකට තමයි ඒක කළේ. විනාඩි 28 කොටස් 13 යි. ඒක තමයි ඒ කාලේ ප‍්‍රමිතිය. නමුත් අද නම් විනාඩි 18ක්වත් නෑ ටෙලිනාට්‍යයක. නූඞ් එප්සන් කියලා නෙදර්ලන්ත ජාතිකයෙක් එක්ක මහවැලි ගුවන්විදුලි සේවය ගැන වාර්තා වැඩසටහනක්. ඒක තමයි පළමු වාර්තා වැඩසටහන.

අද වෙනකොට ඔක්කොම ටෙලි නාට්‍ය 9ක් කරලා තියෙනවා. සමහර ඒවාට සම්මාන ලැබුණා. සමහර ඒවාට සම්මාන ලැබිය යුතුව තිබිලා නොදුන්න වෙලාවලූත් තියෙනවා.

සුබ ප‍්‍රාර්ථනා, භාවනා, දඩබිම, කඩවර, අමරපුරය. ඔබේ ටෙලි නිර්මාණවලට ඔබ අපූරු නම් ටිකක් දානවා?
ඇත්තටම නිර්මාණයේ යටිපෙළ නමේ තියෙන්න ඕනෑ. සමහර විට නම් දානකොට නිෂ්පාදකවරුන්ගේ බලපෑම් එන වෙලාවල් තියෙනවා. සමහර අයට ජ්‍යෝතිෂය වගේ කාරණා බලපානවා. එතකොට නිර්මාණාත්මක පැත්තෙන් හිතලා නම් දාන්න බැරි වෙනවා. දැන් බලන්න චිත‍්‍රපටයට දාන නමයි, වේදිකා නාට්‍යයට දාන නමයි, නවකතාවට දාන නමයි ගත්තාම මේවා එකිනෙකට වෙනස් ආකෘතීන්නේ. ඒවා තේරුම් ගන්න එපැයි. ලෝකයේ ප‍්‍රකට නවකතාවලින් හැදුණු චිත‍්‍රපට තියෙනවා ඒවාට නවකතාවේ නම අරගෙන නෑ.

මොකද සමහර චිත‍්‍රපටි නවකතාවට වැඩිය හොද වෙලාත් තියෙනවා, නරක වෙලාත් තියෙනවා. බොහෝ ප‍්‍රයෝගික විෂයයන්වල නියැලෙන අය ලියනවා අඩුයි. ඒක ලොකු අඩුවක්. නමුත් ඔබ ලියනවා. ලියන්න පටන් ගත්තේ මොන කාලෙද? සාමාන්‍ය පෙළ කරන කාලේ ග‍්‍රන්ථ සංවර්ධන මණ්ඩලයේ කෙටිකතා තරගෙකට ”අමතකවීමක් හා මිනිහෙක්” කියලා කෙටිකතාවක් ලිව්වා. ඒක තරගයේ තුන්වන තැනට ආවා. පොත් වගයක් එක්ක රුපියල් 1000කුත් ලැබුණා. මාරිස්ටෙලා ඉන්න කාලේ සුමතිපාල ජෝතිපාල හා කැමිලස් පෙරේරා කියන දෙන්නා මුණගැහෙනවා. කැමිලස් පෙරේරා මහත්තයා එයාගේ ‘සිත්තර’ පත්තරේට කතාවක් ලියන්න කීවා. මම ලිව්වා ‘සොල්දාදුවා’ කියලා කතාවක්. පස්සේ දිගටම සිත්තර පත්තරේට කතා ලිව්වා. ඒවා තාම මා ගාව තියෙනවා. ‘බර්ට‍්‍රම් නිහාල් ලියන සොල්දාදුවා‘ කියලා තමයි පළවෙන්නේ. ඒකෙන් මගේ නම තරමක් ජනප‍්‍රිය වුණා. ඒ වෙනකොට චිත‍්‍රකතාව තමයි රසවින්දන මාධ්‍යය. මොකද රූපවාහිනිය නෑ. එක්කෝ වේදිකාව, චිත‍්‍රපටිය. නැත්තන් චිත‍්‍රකතා. පස්සේ මට හිතුණා සරල දේවලින් මිදිලා ගැඹුරු දේවලට යන්න ඕනෑ කියලා.

අලූත් පොත මගේ ශාස්ත‍්‍රපති පරීක්ෂණයේ නිබන්ධනය. ඒකෙන් මම උත්සාහ කළේ ලංකාවේ ටෙලිවිෂන් මාධ්‍ය අද මුහුණ පා තිබෙන ගැටලූ හදුනාගන්න හා ඒ ගැටලූ යම් කිසි විද්‍යාත්මක පදනමක සිට විශ්ලේෂණය කරන්නයි. විශේෂයෙන් ලංකාවේ සිනමාව, රූපවාහිනිය වගේ මාධ්‍ය න්‍යායාත්මක සංකල්ප පදනම් කරගෙන ගොඩනැගිලා නෑ කියන එකයි මගේ හැගීම. ව්‍යුහවාදය, විසංයෝජනවාදය, පශ්චාත් නූතනවාදය හා සංඥාර්ථවේදය වගේ න්‍යායාත්මක පදනමක සිට විග‍්‍රහ කරගෙන නෑ. ඒ න්‍යායන් අනුව හිතුවොත් තමයි මේ මාධ්‍යයේ අභ්‍යන්තරයේ තියෙන ශක්‍යතා පිටට ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ. ඒ කාරණා ඇසුරු කරගෙන තමයි මම මේ ”ශ‍්‍රී ලංකාවේ රූපවාහිනිය දෘශ්‍ය සංඥාර්ථ සහ සමාජ සංස්කෘතික විසංයෝජනය” කියන පර්යේෂණ ග‍්‍රන්ථය කළේ. ”රූ කල්පන කියන” අනික් ග‍්‍රන්ථය රූපවාහිනී තිරරචනය ගැන. සිනමා තිරරචනයයි, රූපවාහිනී තිරරචනයයි අතර පොඩි පොඩි වෙනස්කම් තියෙනවා. වැඩසටහනක්, නාට්‍යයක්, වාර්තා වැඩසටහනක්, සගරාමය වැඩසටහනක් කිව්වාම විවිධාකාරයෙන් තිරරචනා ලියන්න පුළුවන්. නමුත් ඊට පදනම් වන විද්‍යාත්මක කාරණා තිබෙනවා. උදාහරණයකට චිත‍්‍රපටියක විරාම නෑ, එක දිගට බලනවා. නමුත් රූපවාහිනියේ වෙළ`ද දැන්වීම්වලට විරාම තියෙනවා. ඒ අවස්ථාවල වැඩසටහනේ කුතුහලය නවත්තගන්න හැටි වගේ දේවල්. රූපවාහිනියට රිමෝට් එකක් තියෙනවානේ. අද වෙනකොට මේ විෂයන් විද්‍යාත්මක දේවල් බවට පත් කරලා තියෙනවා. නමුත් අපි මේවා හොයනවා අඩුයි.

ප‍්‍රියන්ජිත් ආලෝකබණ්ඩාර