සියවස් පහක් පමණ අප මව්බිම යටත් කරගෙන සිටි පරදේශක්කාරයන් පළවා හරිනු වස් අප කළේ සටන් වැදීම නොවේ. සටනක් කර ලබන පරාජය ගැන යථාර්ථවාදී අවබෝධයකින් හෙබි අප මුතුන් මිත්තෝ ගත්තෝ උපාය මාර් ගික ප‍්‍රවේශයකි. එනම් අලූත් අධිරාජ්‍යවාදී රටක් කැන්දා, ඒ රට ලවා එවකට සිටි අධිරාජ්‍ය බලවතා පළවා හැරීම ය. පරණ අධිරාජයා පළවා හැරීමෙන් අනතුරු ව අලූත් අධිරාජයෙකු අප මව්බිමෙහි පැළ වෙන බව කරදරයක් ලෙස සැලකුණේ නැත. තවත් කෙනෙකු නැවත අප යටත් කර ගත් බවට වඩා අපගේ මනසෙහි ලෝලනය වුණේ අනුන් ලවා හෝ කනට දෙකක් දී තවෙකෙකු පන්නා දැමීමේ ආස්වාදය ය.
TEIXEIRA යනු පෘතුගීසි වාසගමකි. එම නම තිසේරා ලෙස ලංකාවේ අනුගත වුණේ පෘතුගීසි ආභාසය නිසා ය. මැන්දිස්, සිල්වා, පෙරේරා හා ප‍්‍රනාන්දු ඒ ආකාරයෙන් ම අනුගත වූ නම් ය. කලක් ලංකාවේ ක‍්‍රිකට් කණ්ඩායමේ කළමනාකරු ලෙස සිටියේ මයිකල් තිසේරා නමැත්තෙකි. ඔහු එක දහස් නවසිය හැට ගණන්වල ජාතික ක‍්‍රිකට් කණ්ඩායමේ නායකත්වය හෙබ වූ අතර එකල ටෙස්ට් ශ්‍රේණියේ සිටි ප‍්‍රබල පකිස්තාන පිල 1965 දී පරාජය කිරීම නිසා තිසේරා ක‍්‍රිකට් ඉතිහාසයේ වීරයෙක් විය. මෙකල ද තවත් තිසේරා කෙනෙකු කරලියට පැමිණ ඇත. ඒ ක‍්‍රිකට් ක්ෂේත‍්‍රයේ නොව නෛතික හා දේශපාලන තලයේ ය. මහා ආන්දෝලනයකට තුඩු දුන්, ඇතුගල්පුර කතුන් දහස් ගණනින් වඳ කළා යි චුදිත ව අත්අඩංගුවේ පසු වූ වෛද්‍යවරයෙකු පිළිබඳ පරීක්ෂණයේ වාර්තා අධිකරණයට ඉදිරිපත් කළ අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධරයා ඔහු ය. අදාළ වෛද්‍යවරයාට එරෙහි ව ඇති චෝදනා පදනම් විරහිත බව තිසේරා අධිකරණයට විස්තරාත්මක වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කළේ ය.
වඳට එරෙහි ජාතික ව්‍යාපාරයේ පැලෝපීය පිල නියෝජනය කරන පිරිස තිසේරාගේ භූමිකාවෙන් කිපුණ හ. ඔහු අභිමානවත් සීඅයිඩිය කෙළසන බවට චෝදනා කළ හ. මේ අරභයා අතුරලියේ රතන හිමි අනුරාගයෙන් වදාළෝ තමන් වහන්සේ මේ සිදු වූ අසාධාරණය නිවරද කරනු වස් හේගයට වැඩම කරන බව ය. ඩෙන් හාග් * යනු නෙදර්ලන්තයේ හෙවත් ඕලන්දයේ දේශපාලන හා පරිපාලන අග නුවරයි. වාණිජ අගනුවර වන ඇම්ස්ටර්ඩාම් නුවර තරම් කලබල නැති නිහඬ මනරම් නුවරකි හේගය.
හේග් නුවර ජාත්‍යන්තර තලයෙන් ඉතා වැදගත්කමක් උසුලන හා ඉහළ ම මට්ටමේ නෛතික හා අධිකරණමය යාන්ත‍්‍රණ ද්වයක් ප‍්‍රතිෂ්ඨාපනය කර ඇත. ඉන් පළමු වැන්න වන්නේ ජාත්‍යන්තර අධිකරණය ය. රාජ්‍ය්‍යන් අතර ඇති ගැටුම් නිරාකරණය මෙම අධිකරණයේ භූමිකාවයි. රටවල් කිහිපයක මුදල් හා ද්‍රව්‍යම ය අනුග‍්‍රහයෙන් ගොඩනැගුණු පීස්-පැලස් නොහොත් සාම-මාලිගය නමැති මහේශාක්‍ය මනස්කාන්ත ගොඩනැගිල්ලක ඉහත ආයතනය පිහිටවනු ලද්දේ 1945 වසරේ ය. දෙවැන්න වන්නේ ජාත්‍යන්තර අපරාධ අධිකරණය . විදුලි පුටුවට ගෙන යනවා කියා කලෙක අප රටේ මහා කතාවක් කෙරුණේ මේ ආයතනය ගැන ය. අයිසීසියේ අධිකරණ පාත‍්‍රතාව යම් රටකට හෝ එම රටෙහි පුරවැසියන්ට අදාළ වන්නේ එම රට නමින් හැඳින්වෙන ජාත්‍යන්තර ලියවිල්ලට රටක ලෙස අත්සන් කිරීමෙන් හෝ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ ආරක්ෂක කවුන්සලය විසින් යම් නඩුකරයක් අයිසීසියට යොමු කළ විට ය.
ශ‍්‍රී ලංකාව යට කී ලියවිල්ලට අත්සන් කළ පාර්ශ්වයක් නොවේ. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය ද එසේ ම ය. ඒ නිසා ආරක්ෂක කවුන්සලය විසින් යොමු නොකරන තාක් ශ‍්‍රී ලංකාවට හෝ එහි පුරවැසියෙකුට එරෙහි ච අයිසීසියේ නඩු කිව නොහැක. යුධ අපරාධ අරභයා දමිල දයස්පෝරා සංවිධාන මහත් වෙරක් දැරුවේ එම අපරාධවලට වග කිව යුතු ලාංකීය පාර්ශ්ව අයිසීසීයට ගෙන යාමට ය. එහෙත් ඊට නෛතික ඉඩක් හා හා පාත‍්‍රතාවක් නොමැති හේතුවෙන් එම උත්සාහයන් ව්‍යර්ථ විය. එසේ කළ හැකි එක ම ආකාරය ආරක්ෂක මණ්ඩලයේ සියල්ලන්ගේ අනුමැතිය අනුව පමණි. නිශේධ බලය හිමි ආරක්ෂක මණ්ඩල සාමාජිකත්ව රටවලින් එවන් දැඩි තීරණයක් ලංකාව වැනි සිල්ලර රටක් සම්බන්ධයෙන් ගැනීමේ සම්භාවිතාව ඉතා සීමිත ය.
පෘතුගීසි නාමධාරී තිසේරා තම රාජකාරිය හරියට නොකළා යි ඕලන්දකාරයන් ලවා අප මට්ටු කරන්නේ කෙසේ ද? නෛතික තත්ත්වය යට කී ආකාරය නම් අප රතන හිමි හේග් නුවර වැඩම කිරීමේ පල කිම? අපේ අවනඩුව හේගයේ කියන්නට බැරි නම් අපට එහි කළ හැකි දේ විවිධ ය. පැයක දුම්රිය ගමනකින් ඇම්ස්ටර්ඩාමයට යා හැක. එහෙත් එවන් පාපතර නුවරක් සඟ රුවනකට නොහොබී. හේගය ඇම්ස්ටර්ඩාමය මෙන් ‘හැපනින්’ නුවරක් නොවේ. කළ හැකි දේ සීමිත ය. මෙස්ඩාහ් නම් ලෝක ප‍්‍රකට අංශක 360ක පැනොරාමයක් ලෙස ඇඳි සුවිශාල චිත‍්‍රය නැරඹීම අපට කළ හැක. හේගයට අල්ලපු නුවර වන ලෙයිඩනයෙන් බස් එකකට නැඟ ලොව විශාලතම ටියුලිප් මල් උයන වන කියුකන්හොෆයට යා හැක. ළමා මනසක් ඇත්තෙකුට හේගයේ ම පිහිටි මදුරෝදම් නම් සියලූ දේ ම අතිශය කුඩාවට නිම කෙරුණු ‘මිනියේචර්’ අත්දැකීම ලද හැක. ඒ හැර කළ හැකි දෙයක් නම් සිතා ගත නොහේ.
යුක්තිය පසිඳලනු වස් දේශීය යාන්ත‍්‍රණ අසමත් වන්නේ නම් හෝ ඉන් යම් පාර්ශ්වයකට හෝ මහජන උනන්දුවකට අගතියක්, අයුක්තියක් හෝ අසාධාරණයක් වන්නේ නම් ඒ අරභයා යම් විසඳුමක් ඉහළ මට්ටමේ යාන්ත‍්‍රණයකින් පැතීම සාධනීය දෙයකි. එවන් යාන්ත‍්‍රණ තිබීම ද යුක්තිය මත ගොඩනැගෙන දියුණු සමාජයන්හි ලක්ෂණයකි. ශ‍්‍රී ලංකාව අයිසීසියට යාමට ඉඩ සලසන ලියවිල්ලේ පාර්ශ්වකරුවෙකු ලෙස අත්සන් නොකර සිටීම කනගාටුවට කරුණකි. පැලෝපීය පිලේ හේගාගමන අභිලාෂය ලාංකීය ජාතිකත්ව දේශපාලනයේ වර්ධනීය සන්ධිස්ථානයක් සනිටුහන් කරයි. සංක‍්‍රමණීය යුක්තිය සම්බන්ධයෙන් ජාත්‍යන්තර අධිකරණ හා විදෙස් විනිසුරන් යොදා ගැනීම ජාතිකත්ව කඳවුරුවලට වහකදුරු මෙන් විය.
මාරාන්තික උපවාස පවා (විස්කෝතු සමාගමක අනුග‍්‍රහයෙන්* එක්සත් ජාතීන්ගේ කොළඹ කාර්යාල පරිශ‍්‍රය අසල පැවැත්වූයේ යට කී විදෙස් යාන්ත‍්‍රණයනට එරෙහිව ය; ඒවා අපගේ ස්වාධීනත්වයට හා ස්වෛරීභාවයට අතපෙවීමක් ලෙස සලකා ය. පමා වී හෝ නුවණ පෑදීම රටට සෙතකි. මතවාද හා ප‍්‍රතිපත්ති කාලානුරූපී ව සාධනීය දිශානතියකට නම්‍ය වීම නරක දෙයක් නොවේ. ළමා උයනක ඇති සීසෝවක උඩට පහළට යන මෙන් එම අපගේ අදහස් හා මතිමතාන්තර පරිණාමය විය හැක. අප රට 1972 ජනරජයක් නොවී නම් අපගේ ඉහළ ම ඇපැල් උසාවිය ලෙස යන්නට සිදුවන්නේ එංගලන්තයේ ප‍්‍රිවි කවුන්සලයට ය. එහෙම තත්ත්වයක් තිබුණේ නම් අපට හේග් නුවර සිරි විසිතුරු පමණක් බලන්නට සිදු නොවේ. අපට කෙලින් ම යන්නට තිබුණේ ඉන්ග‍්‍රීසිකාරයා ගාවට ය. ඒ යන විට අපට ”සී-සෝ අප් ඇන්ඞ් ඩවුන් – බේබි ගොයින් ටු ලන්ඩන් ටවුන්’ කියා නර්සරි-රයිමයක් ද කිව හැකි ව තිබුණි. x
