ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා ප්රතිසංස්කරණ කතිකාව නැවත වරක් අලූත් වන ලකුණු තිබේ. ජනාධිපතිවරයා ඉරිදා කළ බවට වාර්තා වන කතාවකින් ඒ සඳහා ආරම්භය විවෘතවී ඇත. රටේ දැනට පවත්නා දේශපාලන අවුලට 19 වැනි සංශෝධනය ඍජුවම වගකිව යුතු බැවින් එය සම්පූර්ණයෙන්ම අහෝසි කළ යුතුය යනු ජනාධිපතිවරයා ඉදිරිපත් කර ඇති ස්ථාවරයයි. ඒ අතර 18 වැනි සංශෝධනයට ආපසු යෑමක් ගැන ඔහු යෝජනා කර ද නැත. 18 වැනි සංශෝධනයෙන් රටේ ඒකාධිපති පාලන ක්රමයක්ද, 19 වැනි සංශෝධනයෙන් දේශපාලන ව්යාකුලත්වයද ඇතිකර ඇතැ’යි ජනාධිපතිවරයා, ඒ දෙකම ගැන කර ඇති විවේචනයයි. ඒ නිසා ඒ දෙකම අහෝසි කළ යුතුය යනු ඔහුගේ ස්ථාවරයයි.
එම විවේචනය වැරදි නොවේ. එහෙත්, 19 වැනි සංශෝධනය අහෝසි කරනවා නම්, 19 වැනි සංශෝධනයේ ව්යාකුලතා නිර්මාණය කළ දේශපාලනඥයන් එම ව්යාකුලතාවේ සම්පූර්ණ වගකීම බාරගත යුතු බවත්, ජනාධිපතිතුමා එම වගකීම භාරගත යුත්තන්ගේ ලැයිස්තුවේ ඉහළම සිටින බවත් එතුමා පිළිගත යුතුය. අගමැති රනිල් වික්රමසිංහ ඇතුළු තවත් දේශපාලනඥයෝද එම ලැයිස්තුවේ දෙවැනි තැන සිට පහළට සිටිති.
මේ ලිපියේ අරමුණ 19 වැනි සංශෝධනයේ ව්යාකුලත්වය නිර්මාණය කිරීමට සිරිසේන මහතා ඇතුළු ආණ්ඩුවේ දේශපාලන නායකයන් කළ දායකත්වය ගැන යළි මතක් කර ගැනීමයි. මෙම සාකච්ඡුාවෙන් අප බැසිය යුතු නිගමනය කල්තියාම ප්රකාශ කිරීමද සුදුසුය. එය මෙසේය. අහෝසි කළ යුත්තේ 19 වැනි සංශෝධනයේ ව්යාකුලතාව පමණක් නොවේ. එම ව්යාකුලතාව නිර්මානය කළ දේශපාලන නායකයන්ද, එක්කෝ තමන්ම අහෝසි කරගත යුතුය. නැත්නම් සංශෝධනවලට භාජනය කරගත යුතුය.
පසුබිම
19 වැනි සංශෝධනයේ පසුබිම ගැන කෙටියෙන් මතක් කර ගැනීම මෙම සාකච්ඡුාව ආරම්භ කර ගැනීමට අපට ප්රයෝජනවත්ය. 19 වැනි සංශෝධනය වශයෙන් සම්මත වූ ආණ්ඩුක්රම ප්රතිසංස්කරණය, 2014 වසර වන විට ලංකාවේ දේශපාලන සාකච්ඡුාව තුළ කුළුගැන්වී තිබුණු එක් මහජන ඉල්ලීමක් අර්ධ වශයෙන් ප්රකාශයට පත්කිරීමක් විය. එම ඉල්ලීම නම්, 18 වැනි සංශෝධනය තුළින් මහින්ද රාජපක්ෂ ජනාධිපතිවරයා ශක්තිමත් කළ විධායක ජනාධිපති ක්රමය සම්පූර්ණයෙන් අහෝසි කළ යුතුය යන්නයි. මාදුළුවාවේ සෝභිත හිමි නායකත්වය දුන් ව්යාපාරයේ ප්රධාන ඉල්ලීම වූයේද එයයි. 2015 ජනවාරි පැවැති ජනාධිපති මැතිවරණයට සහභාගි වූ විපක්ෂ සන්ධානයේ සෑම පාර්ශ්වයක්ම, සෑම නායකයකුම පොරොන්දු වූයේ ජනාධිපති ක්රමය සංශෝදනය කිරීමට නොව අහෝසි කිරීමටය. ඉන්පසු වෙස්ට්මිනිස්ටර් ආකෘතියේ, අගමැතිගේ නායකත්වයෙන් යුත් කැබිනට් මණ්ඩලයත්, පාර්ලිමේන්තුවත් කේන්ද්ර කොටගත් නව ආණ්ඩුක්රමයක් නිර්මාණය කිරීමටය. ජනාධිපති අපේක්ෂක මෛත්රීපාල සිරිසේන මහතාද මෙම ප්රතිසංස්කරණ ව්යාපෘතිය සමග සම්පූර්ණයෙන් එකඟ වී තිබිණ. ජනාධිපති මැතිවරණ ව්යාපාරය තුළදී එතුමා තමා ගැන ගොඩ නගා ඉදිරිපත් කළ ප්රතිරූපය වූයේ නූතන සිරිසඟබෝ කෙනකුගේය. එය දැන් ව්යාජයක් බව පෙනුණද, එයින් ඇත්තටම ප්රකාශ වූයේ ඒ කාලයේ මතුවී තිබුණ දේශපාලනික ජීව ගුණයයි.
19 වැනි ව්යවස්ථා සංශෝධනය වශයෙන් ඇත්ත වශයෙන් මතුවූයේ, 2014 වසරේ දී කුළුගැන්වුණ ආණ්ඩුක්රම ප්රතිසංස්කරණ ව්යාපෘතියම නොවේ. අලූත් ආණ්ඩුවේ පාර්ශ්ව දෙකකින් පැමිණි විරෝධතා මැද කලබලයේ ඇති කරගන්නා ලද සමාදාන ගොන්නක් හැටියටය. එම පාර්ශ්ව දෙක නම්, එක්සත් ජාතික පෙරමුණු ආණ්ඩුවේ හවුල්කරුවකු වන ජාතික හෙළ උරුමය සහ සභාග ආණ්ඩුවේ හවුල්කරුවකු වු ශ්රී ලංකා නිදහස් පක්ෂයයි. දෙවැන්නේ නායකයා වූයේ ජනාධිපතිවරයාය. මෙම පාර්ශ්ව දෙකටම අවශ්ය වූයේ විධායක ජනාධිපති ක්රමය අහෝසි කිරීමට නොවේ. එය සංශෝධන සහිතව තබා ගැනීමටය. දෙපාර්ශ්වයම යෝජනා කෙළේ, සම්පූර්ණ වෙස්ට්මිනිස්ටර් ආකෘතියකට යෑම නුසුදුසු බවයි. ඔවුන්ගේ තර්කය වූයේ, ලංකාවේ ස්වාධිපත්යය ආරක්ෂා කිරීමේ සංකේතයක් ලෙස නොව එහි ප්රතිමූර්තියක් ලෙස මහජනතාව විසින් ඍජුවම තෝරාගත්තා වූද, මහජන පරමාධිපත්යයේ ප්රධාන තනි නියෝජිතයා වන්නා වූද ජනාධිපතිධුරය දිගටම පැවතිය යුතු බවයි.
මේ අතර, ශ්රීලනිපයේ නායකයා වීමෙන් පසු ජනාධිපතිවරයාගේ දේශපාලන න්යාය පත්රයද වෙනස් විය. ඔහු 2015 ජනවාරි මස පැවැති ජනාධිපතිවරණය තරග කෙළේ, එක්වරක් පමණක් ජනාධිපති ධුරයේ රැුඳී සිටීමටත්, අලූත් ව්යවස්ථා සංශෝධනයක් මගින් තම විධායක බලතල අතහැර දැමීමටත් පොරොන්දු වෙමිනි. එහෙත්, මහින්ද පාර්ශ්වයේ සිට, ජනාධිපති සිරිසේනගේ පැත්තට අලූතෙන් පැමිණ කැබිනට් ඇමතිධුර බාරගත් ශ්රීලනිප මන්ත්රීවරුන් පිරිසගේ බලපෑම මත එම පොරොන්දුව සංශෝධනය කිරීමට ජනාධිපතිවරයාට සිදුවිය.
‘යථාර්ථවාදී’ සත්යය
මෙපරිදි 19 වැනි සංශෝධනය මතුවූයේ 2015 ජනවාරි 9 වැනිදා ජනාධිපතිවරයා දිවුරුම් දීමෙන්ද, අලූත් ‘යහපාලන’ සභාග ආණ්ඩුව පිහිටුවීමෙන්ද පසුව ඇතිවූ අලූත් දේශපාලන බලතුලනය ප්රකාශයට පත්කළ ලියවිල්ලක් ලෙසය. එය අතරමග සමාදාන ගණනාවකින්ම සමන්විත විය. විධායක ජනාධිපති ක්රමය අහෝසි නොකර සංශෝධනයක් කර තබා ගැනීම, ජනාධිපතිවරයාගේ බලතල සීමා කර එහෙත් ඒවා සම්පූර්ණයෙන් ඉවත් නොකිරීම, ජනාධිපතිවරයාගේ යම් යම් බලතල තිබියදීම, පාර්ලිමේන්තුව කැබිනට් මණ්ඩලය සහ අග්රාමාත්යධුරය ව්යවස්ථාමය වශයෙන් ශක්තිමත් කිරීම මේ අතරමග සමාදානවල ප්රධාන ප්රතිඵලය විය.
ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා සම්පාදන ක්රියාවලියක් පිළිබඳව යථාර්ථවාදීව බලන විට මෙය අමුතු, ආගන්තුක තත්ත්වයක් නොවේ. සෑම ප්රජාතන්ත්රවාදී ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක්ම එය නිර්මාණය කිරීමේ ක්රියාවලිය පසුබිමෙහි රටේ තිබෙන දේශපාලන බලතුලනය හා සන්ධානවල අභිලාෂ නියෝජනය කිරීම සාමාන්ය දෙයකි. එහෙත් ගැටලූ පැනනගින්නේ එම අතරමග සමාදාන කල් පවත්නා ඒවා නොවන විටය. යහපාලන සභාගය 2015 මුල සිට පත්වූ අභ්යන්තර දේශපාලන පරිවර්තනය දෙස බලන විට මෙම ‘යථාර්ථවාදී සත්යය’ අපට පැහැදිලිවම දැකිය හැකිය.
තාවකාලික නැවතුම්පළක්
මේ අතර, 19 වැනි සංශෝධනය පිළිබඳ තව කරුණු දෙකක් අප අමතක නොකළ යුතුය. පළමුවැන්න නම්, එය ආණ්ඩුක්රම ප්රතිසංස්කරණ ක්රියාවලිය තුළ ‘තාවකාලික නවාතැන්පළකට’ වඩා යමක් නොවීය යන්නයි. එහි වැඩිම ආයුෂ කාලය, 2015 ජනවාරි 8 වැනිදා තේරී පත්වූ ජනාධිපතිවරයාගේ ධුර කාලයයි. 2019 වසර අවසන් වන විට 19 වැනි සංශෝධනයේ ආයු කාලයද අවසන් වන්නේය යනු එකල පැවැති දේශපාලන අපේක්ෂාවයි. ඒ සමගම ජනාධිපති සිරිසේන මහතාද, ජනාධිපති ධුරයෙන් එක්කෝ විශ්රාම ලබා, නැතහොත් වෙනත් දේශපාලන විකල්පයක් නිර්මාණය කරගනු ඇත යන්න එම අපේක්ෂාවේ තිබුණි.
දෙවැනි කරුණ, සම්පූර්ණයෙන්ම අලූත් ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක් කෙටුම්පත් කර, සම්මත කර ගැනීමයි. එම අලූත් ව්යවස්ථාව විසින්, 2015 ජනාධිපතිවරණ ව්යාපාරයේදී පොරොන්දු වූ සහ අපේක්ෂා කළ ජනාධිපති ක්රමය සම්පූර්ණයෙන් අහෝසි කිරීමේ විකල්පය සාක්ෂාත් වීමටද නියමිතව තිබිණි. එහෙත් පසුගිය සිව්වසර තුළ, මේ දක්වා මුදුන්පත් නොවී පවතින්නේ, මෙම ඉතිරි ක්රියාවලියයි. සාකච්ඡුා කිරීමට මෙතැනදී අවකාශ නැති හේතු ගණනාවක්ම නිසා මෙම ක්රියාවලිය දැන් ඇණහිට තිබේ.
19ට කළ යුත්තේ කුමක්ද?
මේ අතර පසුගිය සිව්වසරේ අත්දැකීම් ආශ්රිතව බලන විට 19 වැනි සංශෝධනයෙහි ශක්තිය මෙන්ම දුර්වලතාද ගැන සාපේක්ෂ චිත්රයක් ගොඩනැගීමට පුරවැසියන්ට දැන් පුළුවන. එම අත්දැකීම ගැන විශාල දේශපාලන සාකච්ඡුාවක්ද අප රටේ තිබේ. එම සාකච්ඡුාව දෙස බලන විට අපට පෙනෙන්නේ, ප්රධාන දෘෂ්ටිකෝණ දෙකකින්, විවේචන ධාරා දෙකක් මතුවී තිබෙන බවයි. පළමුවැන්න, ‘තව තවත් ප්රජාතන්ත්රවාදය එපා’ (භද පදරු ාැපදජර්ජහ* යන ස්ථාවරය වෙතින් පැනනගින්නකි. මෙහි ප්රධාන ප්රකාශකයන් වන්නේ, මහින්ද රාජපක්ෂ, ගෝඨාභය රාජපක්ෂ සහ මෛත්රීපාල සිරිසේන යන තිදෙනා නියෝජනය කරන දේශපාලන කඳවුරු තුනයි. දෙවැනි ධාරාව ‘ප්රජාතන්ත්රවාදී පදනම් ශක්තිමත් කරනු’ යන ස්ථාවරය වෙතින් පැනනගින්නකි. එහි ප්රධාන නියෝජිතයන් වන්නේ 2015 දේශපාලන වෙනසට තුඩුදුන් ප්රජාතන්ත්රීයකරණ ව්යාපාරය සමග සම්බන්ධ බලවේගයි. අගමැති රනිල් වික්රමසිංහ සහ එජාපය තවදුරටත් මෙම දේශපාලන තර්කයේ භක්තිමත් ප්රකාශකයෝ නොවෙති. ජනාධිපති සිරිසේනද එම තර්කයේ දැන් නැත.
මේ අතර, පසුගිය සිව්වසරේ අත්දැකීම් ‘ප්රජාතන්ත්රවාදය තවත් අවශ්යයි’ යන දෘෂ්ටිකෝණයෙන් බලන කල්හිද පෙනෙන්නේ, 19 වැනි සංශෝධනය තවදුරටත් සංශෝධනය කළ යුතු බවයි. ජවිපෙන් ඉදිරිපත් වූ 20 වැනි සංශෝධන යෝජනාවෙන් ඉදිරියට පැමිණියේ මෙම තව තවත් ප්රජාතන්ත්රීයකරණ අභිලාෂයයි. එහෙත් එය ඉදිරියට ගෙනයෑමට අවශ්ය ප්රබල දේශපාලන සන්ධානයක් ගොඩනැගීමට ජවිපෙට නොහැකි විය. එජාපය පිළිබඳව ජවිපෙහි ඇති තදබල දේශපාලන අවිශ්වාසය මෙයට තුඩුදුන් එක් ප්රධාන සාධකයකි. ආණ්ඩුක්රම ප්රතිසංස්කරණ ව්යාපාරයේ සක්රියව සිටි සිවිල් සමාජ බලවේග දේශපාලන වශයෙන් විසිරී යාමද මෙම තත්ත්වය පසුබිමෙහි තිබිණ.
එම පසුබෑම් තිබියදී වුවද, ආණ්ඩුක්රම ප්රතිසංස්කරණ පිළිබඳ සාකච්ඡුාව අතහැර දැමිය යුතු නැත. ජනාධිපතිවරයාගේ ප්රකාශයෙන් පෙන්නුම් කරන්නේ, එම සාකච්ඡුාව මතුපිටින් හෝ, බලයේ සිටින මෙන්ම බලයට ඒමට බලා සිටින දේශපාලනඥයන්ගේ පුද්ගලික න්යාය පත්රවලින් එළියට ගතයුතු බවයි. ජනාධිපතිවරයා 19 වැනි සංශෝධනය දෙස දැන් බලන්නේ, තම පුද්ගලිකත්වයේ දෘෂ්ටිකෝණයෙනි. අනෙක් දේශපාලනඥයෝද එයම කරති. මෙය වනාහි අප රටේ ආණ්ඩුක්රම ප්රතිසංස්කරණ ව්යාපාරය අද මුහුණ දෙන එක්තරා ප්රහේලිකාවකි.
පසුගිය අවුරුදු හතර තුළදී යළි යළිත් මතුවූ එම ප්රහේලිකාව මෙසේ පැහැදිලි කළ හැකිය. රාජ්යය සහ දේශපාලනය ප්රජාතන්ත්රීයකරණ ක්රියාවලියක් පැනනගින්නේ සමාජයේ සහ පුරවැසියන්ගේ ඇත්ත, දැනෙන සහ අත්විඳි දේශපාලන අත්දැකීම් පදනම් කොටගත් දේශපාලන අවස්ථාවක් කැටිකරගෙනය. එහෙත් එම දේශපාලන අපේක්ෂා, දේශපාලන වැඩපිළිවෙළවල් සහ ආණ්ඩුවේ ප්රතිපත්ති බවට පත්කරන්නේ දේශපාලන පක්ෂ, දේශපාලන සන්ධාන සහ වෘත්තීය දේශපාලනඥයන්ය. එහෙත්, දේශපාලන පක්ෂ සහ දේශපාලනඥයන් ප්රජාතන්ත්රීයකරණය පිළිබඳ මහජන අපේක්ෂා දෙස බලන්නේ, තමන්ගේම පුද්ගලික දේශපාලන ව්යාපෘතීන්ගේද දෘෂ්ටිකෝණයෙනි. ‘මෙයින් මට ලැබෙන දේශපාලන ප්රතිලාභය කුමක්ද? මගේ පක්ෂයට හෝ කණ්ඩායමට හෝ ලැබෙන දේශපාලන ප්රතිලාභය කුමක්ද?’ යනු වෘත්තීය දේශපාලනඥයන් සැමවිටම අසන ප්රශ්නයකි. එහෙත්, පුරවැසියන් නම් එසේ අසන්නේ නැත. පුරවැසියන් අසන ප්රශ්නය වන්නේ ‘මෙමගින් සමාජයට, වර්තමාන මෙන්ම අනාගත පුරවැසියන්ට ලැබෙන පොදු ප්රතිලාභය කුමක්ද?’ යන්නයි. යහපාලන දේශපාලනඥයන් 2014දී ජනාධිපති ක්රමය සම්පූර්ණයෙන් අහෝසි කිරීමේ පුරවැසි අභිලාෂය සමග අනන්ය වූයේත්, ඉන්පසුව එයින් ඉවත් වූයේත්, නොයෙකුත් හේතු අතර, මෙම පුද්ගලික දේශපාලන ප්රතිලාභ පිළිබඳ සාධකයද නිසාය. පළමු අවස්ථාවේදී එම අනන්ය වීම බලයට ඒමේ ඉණිමගක් විය. දෙවැනි අවස්ථාවේදී එය බලය තහවුරු කරගැනීමේ හා තවදුරටත් බලයේ රැුඳී සිටීමේ බල අරගලය තුළ බාධකයක් විය.
19 වැනි සංශෝධනය, ප්රජාතන්ත්රීයකරණය පැත්තෙන් බලන විට, සංශෝධනය කළ යුත්තකි. එයට ප්රධාන හේතුවක් වන්නේ, 19 වැනි සංශෝධනයෙන් අපේක්ෂා කළ බලය බෙදීම සහ සංවරණ සහ තුලන මූලධර්ම, අප රටේ වෘත්තීය දේශපාලනඥයන්ගේ දේශපාලන සහ පුද්ගලික සංස්කෘතිය සමග ප්රතිවිරෝධී වීමයි. අප රටේ සිටින්නේ ප්රජාතන්ත්රවාදී දේශපාලන සංස්කෘතියක් තුළ තමන්ම සංශෝධනය සහ ප්රතිසංස්කරණය වීමට නොහැකි සහ අකැමැති වෘත්තීය දේශපාලන පන්තියකි. එහෙත් එම තත්ත්වය විසින් යෝජනා කෙරෙන විසඳුමක් වන්නේ, පැහැදිලි, ශක්තිමත් සංවරණ සහ තුලන ක්රමයක් අප රටේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේත්, ආණ්ඩුක්රම ව්යුහයේත් තිබිය යුතුය යන්නයි. එහෙත් එයද ප්රහේලිකාවකි. මන්ද යත්, ඒ සඳහා මහජනතාවට පොරොන්දු දුන්නත්, එම පොරොන්දුව ඉටුකිරීමේ දේශපාලන සහ පුද්ගලික සංස්කෘතියක් එම දේශපාලන පන්තිය සතු නොවීමයි.
ඊළඟ ජනාධිපති මැතිවරණයේදී, ආණ්ඩුක්රම ප්රතිසංස්කරණ පොරොන්දු කතිකාව අලූත් වනු ඇත. 19 වැනි සංශෝධනය අහෝසි කළ යුතුය යන සටන්පාඨය එහිදී ඉදිරියට දැමීම රාජපක්ෂ සහ සිරිසේන කඳවුරු දෙකම විසින් කෙරෙනු ඇත. එහෙත්, ඒ අතරම 19 වැනි සංශෝධනය සංශෝධනය කිරීමේ කතිකාවද යළි මතුකොට ඉදිරියට ගෙන යා යුතුව තිබේ. පාස්කු ඉරිදා ප්රහාරයෙන් පසුව ඇතිවු දේශපාලන ව්යාකුලත්වය තුළ එම කතිකාව යටගියේය. එය නැවත මතු කිරීම ජවිපෙ, ටීඑන්ඒ, මුස්ලිම් කොංග්රස් සහ සිවිල් සමාජ බලවේගවල අලූත් දේශපාලන වගකීමයි. ප්රජාතන්ත්රවාදයේ මහජන කතිකාව සහ න්යාය පත්රය, එයට අවාසිදායක තත්ත්වයන් තුළදී පවා, යළි යළිත් මතුකරමින් ශක්තිමත් කිරීම, අප රටේ සමාජ අවශ්යතාවකි. එය ඉටුකිරීමේදී ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා ප්රතිසංස්කරණ විවාදයේ නායකත්වය නිර්ප්රජාතන්ත්රවාදී ව්යාපෘතිකරුවන් අතට පත්වීම වැළැක්විය යුතුවද තිබේ.
