ජනමත විචාරණයක් පැවැත්වීම සඳහා මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව වැය කළ යුතු මුදල රුපියල් කෝටි 400කි. මේ සා විශාල මුදලක් යනු, ලංකාව ඉන්නා තත්ත්වයේ හැටියට විශාල වැයබරකි. එවැනි මුදල් කන්දරාවක් වැය කොට ජනමත විචාරණයක් තබා, මහජනතාවගෙන් ඍජුව අසා පිළිතුරු දැනගත යුතු ප‍්‍රශ්නයක් ලංකාවට මේ මොහොතේ තිබේද?
පසුගිය සතියේ මාධ්‍ය වාර්තා කළ ආකාරයට නම්, ජනමත විචාරණයකට යොමුකළ යුතු, කෝටි 400ක් වටිනා දැවෙන ප‍්‍රශ්නයක් ජනාධිපතිතුමාට තිබේ. ‘2019 අවසානයට නියමිත ජනාධිපතිවරණයට පෙර පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැර මහ මැතිවරණයක් පැවැත්විය යුතුද?’ යන්න ඒ ප‍්‍රශ්නයයි.
රටේ ජනතාවගේ පැත්තෙන්, මේ ප‍්‍රශ්නය අසා ජනමත විචාරණයක් දැන් පැවැත්විය යුතුද?
මේ අවුරුද්දේ අන්තිමට ජනාධිපතිවරණයක් තිබේ. ඊට පෙර පළාත් සභා ඡුන්ද විමසීම් පැවැත්විය යුතුය. ලබන අවුරුද්දේ මාර්තු මාසයෙන් පසු වුවමනා නම් පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරිය හැකිය. ඒ වහාම මහමැතිවරණයක් පැවැත්විය හැකිය. එවැනි මැතිවරණ පෝලිමක් ඉදිරි මාස කිහිපය අතරතුර තිබියදී මහ මැතිවරණය ඉදිරියට ගැනීමට කිසිම හේතුවක් නැත. එය පැවැත්විය යුතුදැයි විමසන්නට ජනමත විචාරණයක් පැවැත්වීමටවත් කිසිම සාධාරණ හේතුවක් සාමාන්‍ය සිහිබුද්ධියක් ඇති අයෙකුට නොපෙනෙනු ඇත.
එහෙත්, එවැනි ජනමත විචාරණයක් පැවැත්විය හැකිදැයි ජනාධිපතිතුමා නීතිපතිවරයාගෙන් විමසා ඇති බවද මාධ්‍ය වාර්තා කර තිබේ. නීතිපතිගෙන් ජනාධිපතිට ‘කොළ එළියක්’ ලැබී ඇති බවද මාධ්‍යවල සඳහන් විය. ඒ කියන්නේ ජනමත විචාරණයක් ජනාධිපතිවරයාට පැවැත්විය හැකි බව නීතිපතිවරයා උපදෙස් දෙන්නට ඇත.
නීතිපතිවරයා යනු රජයේ නීති උපදේශකවරයාය. නැතිනම් රජයේ නීතිඥවරයාය. ඔහුට අධිකරණ බලයක් හෝ, කිසියම් දෙයක් ගැන විනිශ්චයක් දීමට කිසිම බලයක් හෝ නැත. නීතිපති දුන් උපදෙස් සිය ගණනින් වැරදී ඇති තැන් සුලබය. හොඳම උදාහරණය, වත්මන් ජනාධිපතිගේ ධුර කාලය අවුරුදු පහද, හයද යන්න විමසූ අවස්ථාවේදී එවකට නීතිපති, දැන් අගවිනිසුරු ජයන්ත ජයසූරිය මහතා ජනාධිපතිවරයා වෙනුවෙන් තර්ක කළ ආකාරයයි. ඔහුගේ තර්කය වුණේ්, වත්මන් ජනාධිපතිගේ ධුර කාලය අවුරුදු 6ක් බවයි. එහෙත්, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය නිගමනය කළේ එය අවුරුදු 5ක් බවයි. එනිසා, නීතිපති උපදෙසක් දුන් පමණින් එය බැඳීම් ඇතිකරන ආකාරයේ විනිශ්චයක් වන්නේ නැත.
ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව, ජනාධිපතිවරයාට තමාට වුවමනා වේලාවක ජනමත විචාරණයක් පැවැත්විය හැකිය. ව්‍යවස්ථාව කියන්නේ, ‘ජනාධිපතිවරයාගේ මතය අනුව, ජාතික වැදගත්කමකින් යුක්තයැයි ඔහු සලකක්නාවූ යම් කාරණයක් ජනාධිපතිවරයා විසින් ජනමත විචාරණයක් මගින් ජනතාව වෙත ඉදිරිපත් කළ හැකිය’ කියාය.
එහෙත්, දැන් තත්ත්වය ඒ තරම් පහසු නැත. විශේෂයෙන් 19වැනි ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයෙන් පසු, ජනාධිපතිවරයා ගන්නා හැම තීරණයක්ම ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ඉදිරියේ විමර්ශනයට භාජනය කළ හැකිය. ඒ එවැන්නකින් මූලික අයිතිවාසිකම් කඩවේයැයි කිසිවකු සිතන්නේ නම්ය. ඔක්තෝබර් 26 වැනිදා කළ ව්‍යවස්ථා කුමන්ත‍්‍රණයෙන් පසු පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරුණු විට, අධිකරණයට ඉදිරිපත් වුණු මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සම්වලින් ජනාධිපතිගේ තීරණය වැරදි බව නිශ්චය කෙරිණ. ඒ අනුව, ජනමත විචාරණයක් පැවැත්වීමට ජනාධිපතිවරයා යම් විදියකින් තීරණය කළහොත්, එයද අධිකරණය ඉදිරියේ අභියෝගයට ලක්කළ හැකිය. එහිදී, තමාගේ තීරණය සාධාරණය කරන්නට කිසිම වැදගත් හේතුවක් ජනාධිපතිවරයාට සොයාගන්නට නම් නැතිවනු ඇත.
මේ මොහොතේ ජනමත විචාරණයක් ඇයි? ජනාධිපතිවරයා පෙන්වන්නට හදනු ඇත්තේ, ආණ්ඩුවේ පාර්ශ්ව දෙක අතර දිගින් දිගටම ඇතිවන ගැටුම් මත, තවදුරටත් ආණ්ඩුව පවත්වාගෙන යා නොහැකි නිසා පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයක් කැඳවිය යුතු බවය.
එහෙත්, ජනාධිපතිවරයා මේ ගැටුමේම පාර්ශ්වයකි. ඇත්ත වශයෙන්ම ඒ ගැටුමේ ආරම්භකයා ඔහුය. එක පැත්තකින් තමා ගැටුමේ පාර්ශ්වයක් වෙමින්, අනෙක් පැත්තෙන් ජනාධිපති හැටියට ඇති තම බලය පාවිච්චි කොට, අනෙක් පාර්ශ්වය විසුරුවා හැරීමට කටයුතු කිරීම නීතිය ඉදිරියේ සාධාරණය කළ හැකි නොවේ.
අනෙක් අතට, ආණ්ඩුව සමග වැඩ කළ නොහැකි යැයි සිතන්නේ ජනාධිපතිවරයාය. කුමන දුර්වලකම් තිබුණේ වුවද ආණ්ඩුවේ එක්සත් ජාතික පාර්ශ්වය ජනාධිපතිවරයා සමග ආණ්ඩුව ගෙනයා නොහැකියැයි තවමත් කියා නැත. එහෙත් ජනාධිපතිවරයා අගමැති ඉවත්කිරීම ඇතුළු පියවර ගණනාවක් ඒ කාරණයේදී ගෙන තිබේ. ඒවායේ පොදු ගුණාකාරය වන්නේ, ආණ්ඩුව සමග එකට යා නොහැකියැයි තීරණය කර ඇත්තේ ජනාධිපතිවරයාම බවයි. එය එසේ නම්, ජනාධිපතිවරයා කළ යුත්තේ සිය ධුරයෙන් අස්වී මේ කතාව මහජනතාව ඉදිරියට ගොස් කියා, ඔවුන්ගෙන් ජනවරමක් යළිත් පැතීමයි. ධුර කාලය ආරම්භ වී අවුරුදු හතරක් ගතවී ඇති මේ වන විට, ඕනෑම මොහොතක ජනාධිපතිවරණයක් කැඳවීමේ බලය තනිවම සිරිසේන ජනාධිපතිවරයාට ඇත. ඒ තත්ත්වය ප‍්‍රයෝජනයට ගෙන, ජනාධිපතිවරණයක් කැඳවුවහොත්, මේ අවුරුද්දේ අන්තිමට පැවැත්වෙන ජනාධිපතිවරණය, ආණ්ඩුවේ එජාප පාර්ශ්වයට එරෙහි ජනමතයක් නිර්මාණය කිරීම සඳහා ජනාධිපතිට හොඳ අවස්ථාවක් නිර්මාණය කරදෙයි. එහිදී ජනාධිපතිවරයා යළි දිනුවහොත්, එහි තේරුම ඔහුට ‘කෙණෙහිලිකම් කරන’ එජාප පාර්ශ්වය ගැන පැහැදිලි ජනතා විරෝධයක් මතුව තිබෙන බවයි. එවිට තවදුරටත් බලයේ සිිටීමට එජාපයට සදාචාරාත්මක අයිතියක් කොහෙත්ම නැත. හැකි පළමු අවස්ථාවේම මහමැතිවරණයක් පැවැත්විය යුතු වන්නේය.
ඒ නිසා, හොඳම පියවර, ජනාධිපතිතුමා ධුරයෙන් අස්වී හැකි ඉක්මනින් ජනාධිපතිවරණයක් පවත්වා ජනමතය උරගා බැලීමයි. ඊට අතිරේකව, මහ විශාල කෝටි 400ක මුදලක් කාබාසිනියා කරන්නට වුවමනාවක්ද නැත.
අනෙක් අතට, ජනමත විචාරණයක් යනුද මහමැතිවරණයක් වැනිම දෙයකි. මහමැතිවරණ සමයක රට දේශපාලන වශයෙන් බෙදී වෙන්වන අතර, සියලූම ආයතන කිසියම් උදාසීන මට්ටමකට වැටේ. දේශපාලන අවිනිශ්චිතභාවය විසින් ආර්ථික ආදි විෂයන්හි විශාල එක තැන පල්වීමක්ද ඇතිකරනු ඇත. කොටින්ම මැතිවරණ සමයකදී රට අංශභාග තත්ත්වයට වැටේ. රට එවැනි තත්ත්වයකට පත්කළ යුත්තේ, කිසිම ප‍්‍රායෝගික වටිනාකමක් නැති ජනමත විචාරණයක් වෙනුවෙන්ද?
ජනාධිපතිවරයාට ඇති අභිමත බලය යටතේ තීන්දු තීරණ ගතයුත්තේ සාධාරණ හේතු මතය. එවැනි පදනමක් මත නොගන්නා තීන්දු හා පියවර හැම තිස්සේම අධිකරණයේ විමර්ශනයට ලක්වෙයි. 19 වැනි සංශෝධනය විසින් ජනාධිපතිවරයාට ඇති බලය සීමාවට ලක්කොට තිබීම නිසා හිතුමතේ තීරණ දැන් ඔහුට ගන්නටද නොහැකිය. එවැනි හිතුමතේ තීරණ ගත් සෑම විටකම ජනාධිපතිවරයා අධිකරණය ඉදිරියේ මහත් අපකීර්තියට ලක්විය. රටේ ජනාධිපතිවරයා ව්‍යවස්ථාව හා නීති කඩන්නකුයැයි අධිකරණය තීරණය කරන මට්ටමකට පහළ වැටිණ. ජනාධිපති සිරිසේනට තවත් එවැනි නම්බුකාර අවස්ථාවක් අවශ්‍යද?
