ඉස්ලාම් ආගම අදහන ජනයා ශතවර්ෂ ගණනාවක් තිස්සේ ලංකාවේ ජීවත් වී ඇත. ලංකාවේ මුස්ලිම් ජනයාගේ ඉතිහාසය පිළිබඳ පුරෝගාමී අධ්‍යයනයක් කළ ලෝනා දේවරාජා විසින් සාකච්ඡුා කරනු ලැබ ඇති ආකාරයට ක‍්‍රි.ව. දහවන සියවස වන විටත් මුස්ලිම්වරු, විශේෂයෙන්ම, වෙළඳ ප‍්‍රජාවක් ලෙස මෙරට ස්ථාපිත වී සිටියහ. කෙසේ වෙතත් ලංකාවේ මුස්ලිම් ජනයා මෙරට සමාජ සැකැස්ම තුළ ස්ථානගත කරන්නේ කෙසේ ද, එලෙසම පසුගිය සහශ‍්‍රකයක කාලය තුළ මෙරට සමාජයේ සෙසු ජන කොටස්වලට සාපේක්ෂව මුස්ලිම් ජනයාගේ ස්ථානය කුමක්ද යන්න තීරණය කිරීම ද, බෙහෙවින් සංකීර්ණ මාතෘකා වේ.
මේ පිළිබඳව සාකච්ඡුා කිරීමේ දී අප මුහුණ දෙන ප‍්‍රධාන ප‍්‍රශ්න දෙකක් තිබේ. පළමුවැන්න මුස්ලිම් ජනයාගේ ස්ථානය විනිශ්චය කරන්නේ කුමකට සාපේක්ෂව ද යන්නයි. දෙවෙනි ප‍්‍රශ්නය වන්නේ ලංකාවේ මුස්ලිම් ජනයා තනි ඒකකයක් ලෙස සලකනු ලැබීමට හැකියාව තිබේ ද යන්නයි.
පළමු ප‍්‍රශ්නයට අදාළව ගත් කල්හි ඇති අතිශය ජනප‍්‍රිය තේරුම් ගැනීමේ රාමුව වන්නේ සිංහල-බෞද්ධ සමාජය මූලික නිර්ණායකය ලෙස ගෙන මුස්ලිම් ජනයාගේ ස්ථානය ඊට සාපේක්ෂව විනිශ්චය කිරීමයි. ඒ අනුව ගත් කල අනුගමනය කරන ක‍්‍රමය වන්නේ මෙයයි:
මෙරට පොදු සමාජය සිංහල-බෞද්ධ වූවක් වන අතර සෙසු ජනකොටස්වල තත්වය තේරුම් ගන්නේ එකී ජනකොටස් මේ සිංහල-බෞද්ධ සමාජය තුළට අන්තර්ග‍්‍රහණය වීම (හෝ නොවීම* පදනම් කරගෙනයි. මෙහිදී අපට මතුවන මූලික ප‍්‍රශ්නය වන්නේ ඓතිහාසික වශයෙන් ගත් කල ‘සිංහල-බෞද්ධත්වය’ යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ කුමක්ද යන්නයි. ජනප‍්‍රිය තේරුම් ගැනීම තුළ දක්නට ලැබෙන්නේ මෙය ඒ තරම් ගැටලූ සහගත නොවන දෙයක් ලෙස තේරුම් ගනු ලැබීමයි. එනම් ඓතිහාසික වශයෙන් ගත් කල ලංකාවේ සමාජය මූලික වශයෙන් සිංහල-බෞද්ධ සමාජයක්ය යන්න දෙන ලද තත්වයක් ලෙස තේරුම් ගැනීමට ඇති නැඹුරුව යි. ඇත්ත වශයෙන්ම සිංහලබව (ීසබය්ක්බැිි* සහ බෞද්ධබව (ඊමාායසිඑබැිි* යන සාධක ලංකාවේ ඓතිහාසික වර්ධනය තුළ තීරණාත්මක සාධක වීය යන්න ප‍්‍රතික්ෂේප කළ නොහැකි දේ වේ. කෙසේ වෙතත් ගැටලූව වන්නේ එකී ‘සිංහලබව’ හා ‘බෞද්ධබව’ට පිටින් වූ ජනකණ්ඩායම් සමාජය තුළට අන්තර්ග‍්‍රහණය වීම හෝ නොවීම සම්බන්ධයෙන් මේ සිංහල හෝ බෞද්ධ බව කිනම් කාර්යභාරයක් ඉෂ්ට කරනු ලැබුවේ ද යන්නයි.
මා මෙහිදී ඉදිරිපත් කරන මූලික ප‍්‍රවාදය වන්නේ ජනප‍්‍රිය තේරුම් ගැනීම කවරක් වුව ද මේ ගැටලූ තවමත් නිසි පරිදි නිරවුල් වී ඇති දේ නොවන බවයි. දැනට යෝජනා වී ඇති වාර්ගික හා ආගමික ප‍්‍රවර්ග කේන්ද්‍රකරගත් පැහැදිලි කිරීම් මොහොතකට පසෙකින් තබා සලකා බැලූවහොත් කිවහැක්කේ ස්ථාපිත සමාජ සැකැස්මට පිටතින් පැමිණෙන පිරිස්වලට ස්ථාපිත සමාජ සැකැස්ම තුළට අන්තර්ග‍්‍රහණය වීම සඳහා ආකාර ගණනාවක් පැවැති බවයි. අපට මේ පිළිබඳව ජනකොටස් දෙකක් ආශ‍්‍රයෙන් සලකා බැලීමට පුළුවන. එක් ජනකොටසක් වන්නේ අපගේ සාකච්ඡුාවට මෙහිදී භාජනය වන මුස්ලිම් ජනයා ය. අනෙක් ජනකොටස වන්නේ අප සාමාන්‍යයෙන් චෙට්ටි යනුවෙන් හඳුන්වන ජනයා ය. මගේ යෝජනාව වන්නේ මේ ජනකොටස් දෙක ලංකාවේ සමාජ සැකැස්ම තුළට අන්තර්ග‍්‍රහණය වූ ආකාර මෙරට සමාජ සැකැස්ම තුළට ජනයා අන්තර්ග‍්‍රහණය වීම පිළිබඳ මාදිලීන් දෙකක් වෙත අප යොමුකරනු ලබන බවයි.
අප දන්නා පරිදි ශතවර්ෂ ගණනාවක් තිස්සේ මුස්ලිම් ජනයා මෙරට තුළ ව්‍යාප්ත වීම සිදු වී ඇත. පෙනෙන්නට තිබෙන ආකාරයට මේ ජනයා මුලින්ම ලංකාව තුළ ස්ථාපිත වන්නේ වෙළඳ ප‍්‍රජාවක් ලෙසටයි. ඉස්ලාම් ආගම අදහන ආරාබි වෙළඳුන් විසින් පසුගිය සහශ‍්‍රකය පුරාම ඉන්දීය සාගරයේ වෙළඳාම තුළ ඉතාම තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉෂ්ට කරන ලදි. පහලොස්වන ශතවර්ෂයේ අගදී පෘතුගීසීන් හදිසියේ ම ඉන්දීය සාගරයට කඩාවදින තෙක්ම මෙම අරාබි මුස්ලිම් වෙළඳුන් විසින් ඉන්දීය සාගර වෙළඳාම තුළ තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉෂ්ටකරනු ලැබීය. ඉන්දුනීසියාව මැලේසියාව වැනි සමාජ තුළ ඉස්ලාම් ආගම ව්‍යාප්ත වීමට ද මෙම අරාබි ඉස්ලාම් වෙළඳ ප‍්‍රජාවගේ ක‍්‍රියාකාරිත්වය හේතු විය.
එය සිදු වූ ආකාරය වෙනම සාකච්ඡුාකළ යුතු අතිශයින් වැදගත් සංසිද්ධියකි. කෙසේ වෙතත් ලංකාව තුළ ද ඉන්දුනීසියාව හා මැලේසියාව තුළ සිදු වූ ආකාරයේ ඉස්ලාම්කරණයක් සිදුවීමට අවශ්‍ය මූලික කොන්දේසි නිර්මාණය වෙමින් තිබූ බව පෙනී යයි. ලෝනා දේවරාජා පෙන්වා දී ඇත්තේ ක‍්‍රි.ව. 900 ගණන්වල මැද පවා කොළඹ මුල්කරගෙන මුස්ලිම්වරුන් සංවිධිත ආගමික ප‍්‍රජාවක් ලෙස වර්ධනය වීම ආරම්භ වී තිබූ බවයි. එසේම වාණිජ පරමාර්ථ මත මෙම ජනකොටස රට අභ්‍යන්තරයේ ඇතැම් ප‍්‍රදේශවලට ද ව්‍යාප්ත වීමේ ප‍්‍රවණතාවත්් දක්නට තිබුණි. ඉස්ලාම්කරණය සඳහා විවෘත වී තිබූ මේ අවස්ථාව තීරණාත්මක ලෙස ඇහිරී ගියේ ලංකාවේ කටයුතුවලට පෘතුගීසින් සම්බන්ධ වීම නිසාය.
පෘතුගීසීන් ලංකාවට මැදිහත් වීමේ ආරම්භක අභිප‍්‍රාය වූයේ ද ඉන්දියානු සාගරයෙන් අරාබි මුස්ලිම්වරුන් පලවා හැර සිය ආධිපත්‍යය ඒ මත ස්ථාපිත කරගැනීමේ සිය අරමුණ දෙසට තවත් වැදගත් පියවරක් තැබීමයි. මෙනිසා ලංකාවේ මුස්ලිම් ප‍්‍රජාවගේ ක‍්‍රියාකාරිත්වයේ ස්වභාවය මුළුමනින්ම යළි නිර්වචනය වීමක් සිද්ධ වේ. පෘතුගීසි ආගමනය නිසා ලංකාව සම්බන්ධයෙන් ගත් කල ඉතා වැදගත් ප‍්‍රතිඵල තුනක් ඇති වීම දක්නට ලැබේ. පළමුවෙනුව, මුස්ලිම් වෙළඳුන්ට, ඒ වකවානුවේ ඉතාම තීරණාත්මක ආර්ථික කටයුත්තක් වූ ඉන්දීය සාගර වෙළඳාමේ ලා පැවැති ආධිපත්‍යය අහිමි වී යාම සිදුවේ. ඒ අනුව ලංකාව තුළ ද ඔවුන්ට ආර්ථික වශයෙන් හිමි වී තිබූ වැදගත්කම අඩු වී ගියේය. දෙවනුව ආගමික-සංස්කෘතික ප‍්‍රජාවක් ලෙස වර්ධනය වීමට තිබි හැකියාව එයින් ඇහිරී ගියේය. විශේෂයෙන්ම ඉන්දුනීසියාව හා මැලේසියාව තුළ සිදු වූයේ මේ වෙළඳුන්ගේ ආගමික සංස්කෘතිය පාලකයන් විසින් වැළඳගනු ලැබ, පසුව සමස්ත සමාජය වෙතම කාන්දු වීමයි. මෙවැනි නැඹුරුවක් ඇති වීමේ මූල බීජ ලංකාව තුළ ද ඒ වනවිටත් රෝපණය වී තිබුණේ නම් ඒ නැඹුරුව පෘතුගීසි මැදිහත්වීම නිසා ඇන හිටියේය. තෙවනුව මේ මුස්ලිම් වෙළඳුන්ට දේශපාලන බල අධිකාරය කෙරෙහි සිදු කිරීමට හැකිව තිබූ බලපෑමද මේ නිසා ඇන හිටියේය.
මේ තත්වය තුළ ඊළඟ ශතවර්ෂ කීපය තුළ අපට දක්නට ලැබෙන්නේ ලංකාව තුළ මුස්ලිම් ප‍්‍රජාවගේ පැවැත්ම ස්වදේශීය රජවරුන්ගේ ‘උපාය මාර්ගික හොඳ හිත’ මත රඳා පැවතීමයි. මා මෙහි දී ‘උපාය මාර්ගික හොඳ හිත’ යන යෙදුම භාවිත කළේ පෘතුගීසි හා ලන්දේසි බලය බස්නාහිර හා දකුණු දිග මුහුදුබඩ ප‍්‍රදේශයන්හි ව්‍යාප්තවන විට මුස්ලිම්වරුන් සමඟ සබඳතා ශක්තිමත් කර ගැනීම, පෘතුගීසීන් හා ලන්දේසීන් සමඟ ගැටුම් සහගත සබඳතා පැවැති ස්වදේශීය රජවරුන්ට උපායමාර්ගික වශයෙන් වාසි සහගත වීමයි. වර්තමානයේ බෙහෙවින් ප‍්‍රචලිත වී ඇති මෙකල ස්වදේශීය රජුන්ගේ අනුග‍්‍රහය යටතේ ඇති වී තිබූ ‘සිංහල-මුස්ලිම් සහජීවනයේ’ පදනම මෙයයි.x
(මතු සම්බන්ධයි*
x නිර්මාල් රංජිත් දේවසිරි
