තමන්ගේ සමහර චිත‍්‍රපට වලදී බලාපොරොත්තු සහගත රොමෑන්තික අවසානයක් නිරිමාණය කලේ ඇයිද යන විචාරක ප‍්‍රශ්නයකට ‘මානව ශිෂ්ටාචාරය විපර්යාස වෙනව. ඒත් විනාශ වෙන්නෙ නෑ. පුද්ගලයා අනිත්‍ය වුණත්, මානව සංහතිය අමරණීයයි’. පිළිතුර දුන් ඉන්දියානු සිනමාකරු රිත්වික් ඝටක්ගේ අවසන් චිත‍්‍රපටය වූයේ ජුක්ති තක්කෝ ආර් ගප්පෝ වේ. (න්‍මනඑස ඔ්නනද ්ර ඨ්චචද*. ජුක්ති තක්කෝ ආර් ගප්පෝ චිත‍්‍රපටය ඝටක්ගේ ආත්ම ප‍්‍රකාශනයක් වේ. ඝටක් ප‍්‍රකාශ කරන ආකාරයට 1971 කාලවකවානුවේ කල්කටාවේ බීමතින් හැසිරෙමින් බුද්ධිමතුන්, සාමාන්‍ය මිනිසුන් සමඟ මුහුනදුන් සත්‍ය අත්දැකීම් ඇසුරෙන් චිත‍්‍රපටය ගොඩනගා ඇත.
එක්තරා ආකාරයකට කතාවක් චිත‍්‍රපටයට ඇතුළත් වුණ ද එය ද තම ආත්ම ප‍්‍රකාශනය ගොඩනැගීමට සකස් කරගත් කථාවක් බව ඝටක් කියයි. මෙම චිත‍්‍රපටයේ ප‍්‍රධාන චරිතය වූ නීලකාන්තගේ චරිතය ඝටක් රඟ පෑ අතර නීලකාන්ත යනු අධික සුරාපානයට ඇබ්බැහි වූ අසහනකාරීව හැසිරෙන බුද්ධිමතෙකි. ඝටක් මියයන්නේ 1976 දී වන අතර මෙම චිත‍්‍රපටය 1974 දී ප‍්‍රදර්ශනය කරයි. එක්තරා ආකාරයකට ඝටක් තමා භෞතික ව මියයාමට පෙර මානසිකව මියයාම තම සමාජයට ප‍්‍රකාශ කිරීමක් ලෙස ජුක්ති තක්කෝ ආර් ගප්පෝ හඳුනාගත හැක. ජුක්ති තක්කෝ ආර් ගප්පෝ අදහස සිංහලෙන් හේතුව, විවාදය සහ කථාවක් ලෙස පරිවර්තනය කළ හැක.
ජුක්ති තක්කෝ ආර් ගප්පෝ චිත‍්‍රපටය විකාශනය මොහොත කුමක්ද යන්න විමසීමේදී අපට පෙනීයන්නේ 1947 ඉන්දියානු නිදහසෙන් පසු වසර විසි ගණනකට පසු අවදියයි. පරිපාලන පහසුව සඳහා බි‍්‍රතාන්‍යයන් විසින් 1905 දී බෙංගාලය බටහිර සහ නැගෙනහිර ලෙස වෙන් කරන අතර 1947 දී ඉන්දියානු නිදහසින් පසු භූමි වෙන්කිරීමේදි එය රටවල් දෙකක් බවට පත්වේ. එනම් බටහ්ිර බෙංගාලය ඉන්දියාවටත්, නැගෙනහිර බෙංගාලය නැගෙනහිර පකිස්ථානයට අයත් භූමියක් බවට පත්වේ. 1971 දී නැගෙනහිර පකිස්ථානය බංගලාදේශ විමුක්ති සටනෙන් පසු බංගලාදේශය බවට පත්වේ. 1925 දී ඩකා නගරයේ ඉපදුන රිත්වික් තරුණ වියේදී කල්කටාවට පැමිණේ. 1947 ඉන්දියානු නිදහසෙන් පසු ඝටක් තම උපන් බිමේ පිටස්තරයෙක් වේ.
මෙම භූමි වෙන්කිරීම් නිසා ලක්ෂ ගණනක ජනතාවක් සරණාගතයින් බවට පත්වන්නට විය. තවත් පිරිසකට තම ජීවිතවලින් වන්දි ගෙවන්නට සිදුවිය. බෙංගාලය වෙන්වීම ඝටක්ගේ අධ්‍යාත්මය පුරා තම ජීවිත කාලය තුළදී බියකරු ඛේදවාචක මතු කරන්නට විය.
චිත‍්‍රපටයේ මොහොත 1971 බංගලාදේශයේ විමුක්ති සටනත්, නැගෙනහිර ඉන්දියාවේ විප්ලවවාදී රැුඩිකල් නස්කලයිට් සංවිධානයේ ක‍්‍රියාකාරිත්වයන් නිසා සමස්ත බෙංගාලයේ ගිනි ඇවුලූනු මොහොත විය. ඝටක් නිර්මාණය කරන නීලකාන්ත මෙම තත්ත්ව හමුවේ අධ්‍යාත්මය සිඳීගිය බුද්ධිමතෙකි. සමාජය ගමන් කරන දෙස සවිඥානිකව යථාර්තවාදීව බැලීමට පියවි සිහිය තවදුරටත් ප‍්‍රතික්ෂේප කළ මිනිසෙකි.
ජුක්ති තක්කෝ ආර් ගප්පෝ ආරම්භ වන්නේ නීලකාන්තගේ බිරිඳ ඔහු අතහැර තම පුතු සමග නිවසින් පිටව යන අවස්ථාවෙන් ය. ඉන්පසු තනිවෙන නීලකාන්ත සමඟ තම මිත‍්‍රයෙක් වූ රැුකියා විරහිත තරුණ ඉංජිනේරුවකු වන නච්කෙතා නිවසින් පිටවන්නේ නිවසේ කුලී ගෙවීමට නොහැකිවීම හේතුවෙනි. ඒ යන මොහොතේ ඔවුන්ට බංගලාදේශයේ යුද්ධය නිසා සියල්ල අහිමි වූ සරණාගත තරුණියක් වන බංගබාලා හමුවේ. ඇය ද ඔවුන්ගේ ගමනට එකතු වේ. තවද මෙම ගමන අතරතුර කලකට පෙර සංස්කෘත භාෂාව ඉගැන් වූ දරුවන් විසින් අත්හරින ලද ජගන්නාත් නම් ගුරුවරයකු ද එකතු වේ.
මුළු චිත‍්‍රපටයම මෙම හතර දෙනාගේ ගමන කේන්ද්‍රකර ගනී. එය අරමුණක් නොමැතිව තම පැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම සඳහා යන ගමනකි. මෙම ගමනේදී හමුවන්නන්ගෙන් එවකට කල්කටාවේ සමාජ පසුබිම ඝටක් විසින් අපට පෙන්වයි. මෙම ගමන යන අතරතුර එක්තරා ගමකදී ගෝත‍්‍රිකයන් හා ඉඩම් හිමියකු අතර ගැටුමකදී ජගන්නාත් මියයයි. චිත‍්‍රපටය අවසන් වන්නේ නීලකාන්ත නච්කෙතා හා බංගබාලා සමඟ තම බිරිඳ සහ දරුවා බැලීමට යන අවස්ථාවෙන්ය. බිරිඳ හමු වී නවාතැන් ගත නොහැකි වූ නීලකාන්ත ඇතුළු පිරිස රාත‍්‍රිය ගතකරන්නේ සල් වනයකය.
මෙය විප්ලවවාදී රැුඩිකල් නස්කලයිට් සාමාජිකයන් සැඟවී සිටින වනයකි. මොවුන් සමඟ ඉතා කැමැත්තෙන් විවිධ තර්ක, විතර්ක, විශ්ලේෂණ ගොඩනගිමින් සිටින නීලකාන්ත උදෑසන පොලීසිය සහ නස්කලයිට් සාමාජිකයන් අතර ගැටුමකදී මියයයි. අවසානයේ බිරිඳ සහ දරුවා වනයේ දී දකින්නේ ඔහුගේ මල සිරුරයි.
මෙම චිත‍්‍රපටයේ නීලකාන්තගේ බිරිඳ, පුතා සමඟ ඔහු අතහැර යන අවස්ථාවේ එක්තරා ආකාරයකට බෙංගාලයේ අනාගත පරම්පරාවේ ඉරණම සංකේතවත් කරමින් සෙල්ලම් බඩුවක් ලෙස තුවක්කුවක් ඝටක් දරුවා අත රඳවා ඇත. එය දරුවා ඉතා සතුටින් බුක්ති විඳින අතර නීලකාන්ත මේ දෙස උපේක්ෂාවෙන් බලාසිටී. නීලකාන්තගේ බිරිඳ තම පුතා සමඟ පිටවන්නේ තවදුරටත් ඔහු සමඟ ජීවත්වීමට නොහැකි ඇබ්බැහිකම් ගැන දොස් පවරමිනි. නීලකාන්ත තම සියලූ දේ නාස්තිකරමින් බීමතට ඇබ්බැහි වී සිටී. බිරිඳ ගිය පසු ඔහු නිවසේ සවිකර තිබූ විදුලි පංකාව විකුණමින් මත්පැන් පානය කරයි. නීලකාන්තගේ මෙම වෙනස්වීම බුද්ධිමතෙකුගේ කාර්යභාරය අවශ්‍ය නොවන ආකාරයට ගරාවැටුණු සමාජයක් පිළිබඳ සංකේතයකි. චිත‍්‍රපටයේ අවසාන මොහොතකදී නීලකාන්තගේ බිරිඳ තම සැමියා සමාජ වෙනසට අනුකූලව ප‍්‍රායෝගිකව හැසිරීම නොදත් පුද්ගලයෙක් බව බංගබාලාට පවසයි. ඇය විශ්වාස කරන ප‍්‍රායෝගික පුද්ගලයා යනු තම පැවැත්ම වෙනුවෙන් සිදුවන සමාජ වෙනස්කම් වලට විවේචනයකින් තොරව හැඩගැසිය හැකි මිනිසෙකි. නීලකාන්ත එවන් මිනිසකු නොවන අතර අවසානයේ තම මියගිය ආත්මය සොයාගැනීමට භාවිතා කරන්නේ මත්පැන් පානයයි.
නීලකාන්ත ඇතුළු පිරිස ගමන් කරන අතරතුර නීලකාන්තගේ අතීත මිතුරෙකු වූ දක්ෂ ලේඛකයකු වන සත්‍යජිත් බාසු හමුවන අතර ඔහුට වර්තමානයේ තම පැවැත්ම වෙනුවෙන් අසභ්‍ය පත‍්‍රවල කතා ලියන්නකු බවට පත් වී ඇත. සමාජය සම්බන්ධව සවිඥානික ව සිටි දක්ෂ ලේඛකයකුගේ වෙනස්වීම පිළිබඳ නීලකාන්ත කම්පාවන අතර සත්‍යජිත් බාසු ද තම පැවැත්ම පිළිබඳ අසතුටෙන් පසුවේ.
චිත‍්‍රපටයේ නීලකාන්ත මෙන් ම ඝටක් ද සිනමාකරුවකු ලෙස තම කාර්යභාරය පිළිබඳ නිශ්චිත අදහසක සිටි කලාකරුවෙකි. හින්දි සිනමාවේ අතිශය ජනප‍්‍රිය වූ බිමල් රෝයිගේ මධුමතී සහ රිසිකේෂ් මුඛර්ජිගේ මුසාපීර් වැනි චිත‍්‍රපටවල තිරනාටක ලියූ රිත්වික් ඝටක් මුම්බායේ සිට කල්කටාවට එන්නේ චිත‍්‍රපට සමඟ මගේ එක්වීම මුදල් සෙවීම පිළිබඳ කිසිවක් නොවන බවත් මාගේ දේශයේ දුක්විඳිනා මිනිස්සු වෙනුවෙන් මගේ වේදනාවන් හා සිත පෑරීම් ප‍්‍රකාශ කරන්නට මාධ්‍යයක් ලෙස සිනමාව භාවිතා කිරීමටයි. ඝටක්ගේ දේශපාලනික භාවිතය මාක්ස්වාදී විය.
1948 දී ඉන්දියාවේ ජනතා නාට්‍ය සංවිධානයට සම්බන්ධ වන ඝටක් එහිදී නාට්‍ය රචකයකු, නාට්‍ය අධ්‍යක්ෂකවරයෙකු, නළුවකු වශයෙන් කටයුතු කරන ලදි. නාට්‍ය කලාවෙන් චිත‍්‍රපට කලාවට ඒමට ඔහු පෙළඹෙන්නේ විශාල රසික ප‍්‍රජාවක් ආමන්ත‍්‍රණය කිරීමට චිත‍්‍රපටයට ඇති ශක්‍යතාවය නිසයි. ඔහුගේ ප‍්‍රථම නිර්මාණය වන නාගරික් (1953* චිත‍්‍රපටයේ සිට ජුක්ති තක්කෝ ආර් ගප්පෝ (1974* දක්වා සිනමා කෘති අටකදී තම ආත්ම ප‍්‍රකාශනය විවිධ මානයන් ඔස්සේ ගොඩනගයි. මෙහිදී ඔහුගේ තුන්ඈදුතු සිනමා කෘති වන මේඝ ධාකා තාරා (1960, කොමල් ගාන්ධාර් (1961, සුභර්ණ රේඛා (1965* බෙංගාලයේ දෙකඩවීමේ ඛේදවාචකය සිනමාත්මක ගොඩනැගීමේ ප‍්‍රබල මං සළකුණු බව විචාරක මතයයි.
ඝටක්ගේ චිත‍්‍රපට ගොඩනැංවීම් වලදී ඉන්දියානු පුරාණෝක්තිවල බලපෑම ද වඩා කැපීපෙනෙයි. විශේෂයෙන් චරිත ගොඩනැංවීම්වලදී දේව කතා සහ මිත්‍යා කතාවල චරිත නව අර්ථකතන සහිතව ඉදිරිපත් කෙරේ. ඝටක් පවසන ආකාරයට මේඝ ධාකා තාරා සහ ජුක්ති තක්කෝ ආර් ගප්පෝ කෘති තුළදී ද්විත්ව මාතෘ ප‍්‍රතිරූපයේ පැවැත්ම පිළිබඳ අදහස ඇතිව චිත‍්‍රපට ගොඩනගා ඇත. ජුක්ති තක්කෝ ආර් ගප්පෝ චිත‍්‍රපටයේ නීලකාන්ත යනු හින්දු ආගමික පසුබිමේ ශිව දෙවියන්ට තවත් නමකි. නීලකාන්තගේ බිරිඳගේ නම දුර්ගාය. දුර්ගා යන්නට ශිවගේ භාර්යාව, ශිවගේ ශක්තිය ලෙස හින්දු ආගමික පසුබිමේ විවිධ අර්ථකතන දී ඇත. ඝටක් මෙම චරිත නූතන තත්ත්ව මත ගොඩනගමින් තම සමාජය සම්බන්ධව කියවීම තවදුරටත් බහුමානි තත්ත්වයට ගොඩනගයි. ඝටක්ගේ චිත‍්‍රපට අතිනාටකීය ශෛලියකින් නිර්මාණය වී ඇත. ඝටක්ගේ නිර්මාණාත්මක චින්තනය සකස්වීමට මාක්ස්වාදය මෙන්ම කාල් යුංගේ සාමුහික අවිඥානය පිළිබඳ සංකල්ප ද බලපා ඇත.
එමෙන්ම රවින්ද්‍රනාත් තාගෝරයන්ගේ බලපෑම ද ඔහුගේ සිනමා කෘති තුළ දැකිය හැක.
ජුක්ති තක්කෝ ආර් ගප්පෝ චිත‍්‍රපටයේ අවසාන මොහොතේ රාත‍්‍රියේ සල්වනයේදී නස්කලයිට් සමාජිකයන්ට සමඟ නීලකාන්ත සමාජ වෙනස්වීම සම්බන්ධව විග‍්‍රහයක් කරයි. එහිදී දයලෙක්තිකය, ඓතිහාසික භෞතිකවාදය, මාක්ස්, එංගල්ස් ගොඩනැගූ සමාජවාදය ගොඩ නැගීමේ විද්‍යාත්මක මාර්ගය, එය යථාර්තයක් බවට පත්කළ ලෙනින් පිළිබඳව සහ ස්ටාලින්ගේ ක‍්‍රියාකාරිත්වය සම්බන්ධව විවේචනයක් ද ගෙන එයි. එමෙන්ම චේ, මා ඕ ගැන ද ඔහු සඳහන් කරයි. එය අසා ඉන්නා නස්කලයිට් සාමාජිකයා පවසන්නේ වගකීමක් නැති බීමත් මධ්‍යම පාන්තික උගෙතෙකුගේ පරණ දේශණ ඇසීමට තමන් සූදානම් නොවන බවයි. එහෙත් එය අවසන් නොකරන නීලකාන්ත ඉන්දියානු මහා සම්ප‍්‍රදාය ගොඩනැගූ දාර්ශනික චින්තා පිළිබඳ කතාකරයි. එමෙන්ම තරුණයාට තමන් සිදුකරන ක‍්‍රියාව තුළ සැඟවුණු යථාර්තයන් ප‍්‍රකාශකිරීමට උත්සාහ කරයි. තරුණයා ඒ කිසිවක් ගණන් නොගනී. රැුය එසේ ගෙවෙන අතර, උදෑසන නස්කලයිට් සාමාජිකයන් හා හමුදාව අතර ගැටුමකදී වෙඩිවැදී නීලකාන්ත මියයයි. x
x සුදත් අබේසිරිවර්ධන
