‘එදා තරම් මගේ සිතේ රැුඳුණේ නැහැ තව දවසක්’ යනු ඉන්ද්රානි පෙරේරාගේ මිහිරි කටහඬින් 70 දශකයේ ගැයුණු තවමත් ජනප්රිය ගීතයකි. එහි කියැවෙන්නේ ආල හැඟුම් ලද තරුණ ළඳක තමා රුචි කරන යොවුනෙකු සමග සැණකෙළියක දෑසින් කළ කතාබහ ගැන ය; ඒ ඇසුරින් ඇගේ හදේ කිති කැවුණු පෙම් සිතිවිලි ය. ”දුටුවා ඔබ මැද සිටියා විදුලි බුබුළු දස දහසක්…..”. තරුණ ළඳට සැණකෙළියේ විසිතුරු නොපෙනේ. ඇගේ ඇස ඇලී ගැලී ඇත්තේ යොවුනා වෙත ම පමණි. ‘සැණකෙළියේ කිසිම තැනක දැනුණේ නෑ මට වෙනසක්…’යි ගීතයේ ලියැවෙන්නේ ඒ නිසා ය.
නුවර පෙරහරට සමගාමීව විසිතුරු සැණකෙළියක් පැවැත් වේ. එය ඇසල මේලා ලෙස හැඳින්වේ. ඒ කාලේ නම් සැණකෙළිය පවත්වන්නේ බෝගම්බර පිට්ටනියේ ය. ආරක්ෂක හේතුවක් නිසාදෝ දැන් මුල්ගම්පොළ ගැටඹේ කිට්ටුව ඇති ඉස්කෝල පිට්ටනියක ය. ඉන්ද්රානි මහත්මියගේ ගීතයත් ඇසල මේලා සැණකෙළියත් මට මතක් වුණේ රතන හා නානසාර දෙනම සති දෙහෙකට පෙර මහනුවරට වැඩම කළ පුණ්යකර්මය නිසා ය.
රතන මේලාව පැවතියේ මහානාම ඉස්කොලේවත් බෝගම්බර පිට්ටනියේවත් නොව දළදා මාලිගාවේ මහමළුවේ ය. ඊට උපවාසයක් කියා ද සමහරු කී හ. මේලාවට කඩා වැඩම වදාළ නානසාර හිමියෝ එළඹෙන සඳුදා දහවල් දොළහෙන් අනතුරුව ඇරැුඹෙන සැණකෙළි මාලාවක් ගැන තර්ජනාත්මක ස්වරයෙන් දැනුම් දුන්හ. කුලමල අවුස්සනු පිණිස නොව එහි ඇති සමාජ විද්යාත්මක වටිනාකම නිසා මෙය කිව යුතු ය. කුල ධුරාවලියේ පහත් ය සැලකෙන විශ්ව හා දේව වංශික කුල පසුබිමින් වඩින හිමි දෙනමක් මහමළුවේ සිට මේ කළ මේලාව හා සැණකෙළි ප්රකාශය අවතක්සේරු නොකළ යුතු ය. සාසනය තුළ ම කුල ධුරාවලිය ආයතනගත වී ඊට ආනුෂංගික සංඝ සාමාජිකත්වයක් පවත්වාගෙන යන සන්දර්භයක අස්ගිරි මල්වතු බල ප්රදේශයේ මර්මස්ථානයකම මේලාව පැවැත්වීම සමාජ සචලතාව පැත්තෙන් බලන විට හාස්කමකි; නොඑසේ නම් විප්ලවයකි. නන් දෙසින් උපාසක උපාසිකාවන් රොද බැඳ පැමිණියද, කටුවපිටියෙන් කතෝලිකයන් ආවද, පුංචි බොරැුල්ලෙන් කාදිනල් නාහිමි මහනුවරට වැඩියද හූවක දෙකක කිට්ටුව වැඩ වසන අස්ගිරි මල්වතු නායක හිමිවරුන් වැඩියේ නැත්තේ ඒ නිසා විය හැක.
පැන් බිඳක්වත් රතන හිමිට, මේලාවේ සත්කාරක ලෙස යා යුතුව තිබූ මල්වත්තෙන් හෝ අස්ගිරියෙන් නොලැබුණේද, වෙන හේතුවක් නොව කුලමලය හේතුවෙනි’යි අනුමාන කළ හැක.
මේලාව අවසන් වූයේ අතිශය ජයග්රාහි ලීලාවකින් හා ඊට ගැළපෙන සාධුකාරයකිනි. ජාතියෙන් තමන් වහන්සේ ගත් ණයතුරුස් පියවා දමා රතන හිමි උපාසක උපාසිකාවන්ගෙන් කරපිටින් සැප ස්ට්රචෙරයක රෝහලට වැඩම කළේය. රතන මේලාව පුරාම අනාරාධිතව වැඩම කර සිටි නානසාර හිමි ආණ්ඩුවට ‘බඩු පැක් කර ගන්න’යි තර්ජනාත්මක බණක් දෙසුවේය. මේලාවේ ඉතිරි වී සිටි පිරිස සමග තමන් වහන්සේ කොළඹට වඩින බව ද පැවසූ හ.
බොහෝ දෙනා මේලාව හා සැණකෙළිය තේරුම් ගන්නේ රංගනයක් ලෙස ය. එහි තිරරචනය හා අධ්යක්ෂණය ගිහි උපාසක භවතෙකු විසින් කළ බව කියැවිණ. එහි ඇත්ත නැත්ත මම නොදනිමි. එහෙත් තිරරචනය අනුව ඊළඟ රංගය විය යුතුව තිබුණේ, නානසාර හිමි ඇතුළු පාද යාත්රාව කොළඹට ළඟාවත්ම පෙරළුණු ආණ්ඩුවේ අසරණ මැතිඇමතිවරුන් තම බඩු පැක් කරගෙන අරලියගහ මන්දිර පැත්තෙන් මාදිවෙලින් නොන්ඩි ගසමින් යන අයුරු ය. සරච්චන්ද්රයන්ගේ ශෛලිගත නාටකයක් වන් මෙම පිටපත මුළුමනින්ම උඩු යටිකුරු වූයේ පක්ෂ භේදයකින් තොරව සියලූ මුස්ලිම් ඇමති, නියෝජ්ය හා රාජ්ය ඇමති පිරිස වේදිකාවට පැමිණ ‘ලයිම්-ලයිටය’ තනිකරම තමන් වෙතට හරවා ගැනීමෙනි. එය රතන මේලාවේ බිහිසුණු ‘ඇන්ටි-ක්ලයිමැක්සය’ විය.
ඉන් පසුව රතන හිමිට වේදිකාවට හෝ මාධ්යයට වැඩම කරනට භූමිකාවක් නොවී ය. නානසාර හිමි පසු වේදිකාවේ සිට විවිධාකාරයේ දෙහි කැපිලි, පලූ යැවිලි හා අඬෝවැඩියා කීය. උන්වහන්සේ කොළඹට නොවැඩි කාරණය නම් නොකීය. උන්වහන්සේටද වේදිකාවේ භූමිකාවක් නොවී ය.
මේලාව අවසන් වී දින දෙක තුනකට පසු ත්රෛනිකායික නායකත්වය රැුස්වී රටේ පැනනැග ඇති තත්ත්වය ගැන සාකච්ඡුා කළහ. අනතුරුව නිවේදනයකින් ත්රෛනිකායික හිමියෝ වදාළෝ ඉල්ලා අස්වූ මුස්ලිම් ඇමති පිරිස නැවත තම තනතුරු හා වගකීම් භාරගෙන ජාතියට තම සේවය නොපිරිහෙළා ඉටු කළ යුතු බව ය. මුස්ලිම් විරෝධී ජනප්රිය ජාතිවාදී රැුල්ලට හා රජයේ පිටපත් රචකයාගේ අභිමතයට එරෙහිව කෙරුණු මෙම අනපේක්ෂිත මැදිහත්වීම අප තේරුම් ගන්නේ කෙසේද ? කිළිටි වූ මහමළුව නැවත යථා තත්ත්වයට පත් කරන්නට මුස්න තුනකින් ඇමදීමක් ලෙසද? තම තරම දැන කෙරුම කළ යුතු බවද, කෙරුම කරනට තමන්ට වෙන තැනක් සොයා ගත යුතු බව කීමට ඒ මුස්න තුනෙන්ම අදාළ පාර්ශ්වයන්ට දමා ගැසීමක් නොවේද?
ඉන්ද්රානි පෙරේරාගේ ‘එදා තරම්..’ ගීතය අවසන් වන්නේ ”සැණකෙළියේ අපේ පැතුම් ඉතිරී පැතිරී ගියා ද ?” යන ප්රශ්න ඛණ්ඩයෙනි. අප හිමියන්ගේ මේලාවට නන් දෙසින් බස් පුරවා පැමිණි උපාසක උපාසිකාවන්ටත් හා දිවා ? පුරා හිමියන් නොහැර ගිය ‘දිරණ’ හා ‘හොරු’ නාලිකාවන්ටත් දැන් උරුවම් බාන්න සිදුව ඇත්තේ පෙරේරා මහත්මියගේ ඉහත කී ප්රශ්න ඛණ්ඩය ය. x
x උදන් ප්රනාන්දු
