මුදල් අමාත්‍ය මංගල සමරවීර ලිට්රෝ ගෑස් සමාගම සදහා පත් කරන ලද නව අධක්‍ෂ්‍ය මණ්ඩලය ක‍්‍රියාත්මක වීම වළක්වමින් කොළඹ වානිජ මහාධිකරණය මැයි 15 වැනිදා නියෝගයක් නිකුත් කරනු ලැබීය. ලිට්රෝ ගෑස් සමාගමේ කළමණාකර අධ්යක්ෂ මුදිත පීරිත් ඇතුලූ අධ්‍යක්‍ෂවරු හතර දෙනෙක් ඉදිරිපත් කල පෙත්සමක් සලකා බැලිමෙන් පසු වානිජ මහාධිකරණය එම නියෝගය නිකුත් කර තිබුණි. පෙත්සමින් පෙන්වා දී තිබුණේ ලිට්රෝ ගෑස් සමාගමේ කොටස් අයිතිය මුදල් අමාත්‍යංශයට නොමැති බැවින් මුදල් අමාත්‍යවරයාට එම පත් කිරීම් සිදු කිරීමට බලයක් නොමැති බවයි. මැයි 28 වැනිදා නැවත එම පෙත්සම සලකා බැලීමෙන් පසු ඒ පිළිබද විරෝධතා ඉදිරිපත් කිරීමට ජූනි 3 වැනිදාට ඉඩ දී තිබුණි.
මුදල් අමාත්‍ය මංගල සමරවීර ලිට්රෝ අධ්යක්ෂ මණ්ඩලය ඉවත් කරමින් නව අධ්යක්ෂ මණ්ඩලයක් පත් කර තිබුණේ පසුගිය පෙබරවාරි 25 වැනිදායි.
එදින සිට අභියාචනාධිකරණය වාරණ නියෝගය ලබා දෙන තෙක් මුදිත පීරිස් ඇතුලූ අධ්යක්ෂ මණ්ඩලය නව අධ්යක්ෂ මණ්ඩලයට ඉඩ නොදි එම තනතුරුවලම කටයුතු කර තිබුණි.
මේ ලිපියෙන් මතු කරන්නට යන්නේ එම නඩුවවත් නඩුවට අදාල කාරණා ගැනවත් නොවේ. ලිට්රෝ ගෑස් සමාගම ගැනය. එහි ප‍්‍රධානතම ව්‍යාපාර කටයුත්ත වන ගෑස් මිළදී ගැනීම පිළිබදවය. ඒ වටා පසුගිය කාලයේ සිදු වී ඇති සිදුවීම් පිළිබදවය. ඉහත නඩු නිමිත්ත ඊට පෙළබවීම ඇති කෙරුවා පමණය. ශ‍්‍රී ලංකාව රාජ්‍යයක් ලෙස වාර්ෂිකව මිලදී ගන්නා දෙවන විශාලතම ද්‍රව්‍යය වශයෙන් සැලකිය හැක්කේ එල්පී ගෑස් ය. ඊට දෙවැනි වන්නේ ලංකා ඛනිජ තෙල් සංස්ථාව මිලට ගන්නා ඉන්ධන පමණි. සාමාන්‍යයෙන් රටේ වෙළදපොල අවශ්‍යතාවයට ලිට්රෝ ගෑස් සමාගම වාර්ෂිකව එල්.පී ගෑස් මෙට්රික් ටොන් 350,000ක් පමණ මිළදී ගනී.
වර්තමාන සෞදි ඇරැුම්කො මිල අනුව එල්.පී ගෑස් මෙටි‍්‍රක් ටොන් එකක් ඇමරිකානු ඩොලර් 530ක් පමණ වේ. (රුපියල් 90,000ක් පමණය* නැව් ගාස්තු, රක්ෂණය ආදි ගෑස් සැපයීමේදී එකතුවන ගාස්තු ඊට අයත් නැත. ලිට්රෝ ගෑස් සමාගම 2018-2019 වර්ෂය සදහා සීමා සහිත ඕමාන් ටේරඩින් සමාගමෙන් මිලදි ගන්නා ගෑස් මෙටි‍්‍රක් ටොන් එකක් සදහා සෞදි ඇරැුම්කො මිලට අමතරව ගෙවන ගාස්තුව ඇමරිකානු ඩොලර් 67.50 වෙයි. ඒ අනුව ශ‍්‍රී ලංකාව හෙවත් ලිට්රෝ ගෑස් සමාගම මිලදි ගන්නා ගෑස් මෙටි‍්‍රක් ටොන් එකක් සදහා දළ වශයෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් 600ක පමණ මුදලක් වැය කරයි. රුපියල් වලින් නම් රුපියල් 102,000 පමණ වැය කරයි. එම ගණන වාර්ෂික ගෑස් අවශ්‍යතාව සමග සැසැ¥ කළ වර්ෂයකට රුපියල් මිලියන 35,700 ක පමණ ගනුදෙනුවකි. එවන් ගනුදෙනුවක් සදහා ආශක්ත නොවන්නේ කවුරුන්ද? එවන් ගණුදෙනුවක් හෙවත් සැපයුමක් ලබාදෙනවා නම් ඊට කෘතගුණ සදහා යමක් ලබා නෙදෙන සැපයුම් කරුවන් සිටීද? එසේම එවැනි සැපයුමක් ලබාදීම සදහා පෙරළා යමක් බලාපෙරොත්තු නොවන පෘතග්ජනයින් රාජ්‍ය ආයතන වල සිටිත්ද?
ලංකාව වැනි රටවලදි මෙවැනි ගණුදෙනු වලට දේශපාලන අධිකාරියද, ඔවුන්ගේ නියෝජිතයින්ද නිලධාරි තන්ත‍්‍රයද විශේෂ උනන්දුවක් දක්වන බවට සැක නැත. අහවල් විෂය මටම දෙන්න යැයි දේශපාලඥයන් ඉල්ලන්නේ ඒ නිසාය. අහවල් තනතුර මටම දෙන්න යැයි නිළධාරීන් බැගෑපත් වන්නේ ඒ නිසාය. මේ නම් රට ගැන ඇති ආදරයට නොවන බව කරුණු දන්නා අය දනිති.
2018-2019 වර්ෂයට අදාල ලිට්රෝ ගෑස් සමාගම ගෑස් කොන්ත‍්‍රාතුව අවසන් වන්නට නියමිතව ඇත්තේ 2019 ඔක්තෝබර් මාසයේදීය. එය එම කාලයට අදාලව හිමි කරගෙන ඇත්තේ සීමාසහිත ඕමාන් ටේ‍්‍රඩින් ඉන්ටර්නැෂනල් සමාගමය. එම සමාගමේ මීට වසර කිහිපයකට පෙර ලිට්රෝ සමාගමට ගෑස් සපයා ඇත. පසුගිය 2017-2018 වසරට අදාල ගෑස් සැපයීමේ තරගයටද ඔවුන් ඉදිරිපත් වී ඇත. එහෙත් අඩුම මිල ඉදිරිපත් කළත් තාක්ෂණික ඇගයීම කමිටුව එම වසරේදි එම සමාගම තෝරාගෙන නැත.
ටෙන්ඩරය ලබා දී ඇත්තේ ෂෙල් ඉන්ටර්නැශනල් ඊස්ටන් ටේ‍්‍රඩින් සමාගමටය. මෙම ටෙන්ඩරයේදී මිල ගණන තීරනය කරණු ලබන්නේ සෞදි ඇරම්කෝ මිල නොමැතිව නැව් ගාස්තු, රක්ෂණය ඇතුලූ අනෙකුත් ගාස්තු සදහා අය කරන මිළ පදනම් කරගෙනය. ඒ අනුව ඕමාන් ටේ‍්‍රඩින් ඉන්ටර්නැෂනල් සමාගම ගෑස් මෙටි‍්‍රක් ටොන් එකක් සදහා අනෙකුත් ගාස්තු වශයෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් 48ක් ඉදිරිපත් කරද්දි ෂෙල් ඉන්ටර්නැෂනල් ඊසටන් සමාගම ඉදිරිපත් කර ඇති මිල වන්නේ ඩොලර් 49ක් ය. එහෙත් සුදුස්සා ලෙස ෂෙල් ඉන්ටර්නැෂනල් ඊසටන් සමාගම තෝරාගැනීමෙන් පසු ඔවුන් ඉදිරිපත් කළ මිළ සමග කේවල් කිරිමකට ගොස් ඕමාන් ටේ‍්‍රඩින් මිලට වඩා අඩු මුදලකට හෙවත් ඩෙලර් 47.50ක එකගතායකට පැමිණ එම වසරට අදාළ ටෙන්ඩරය ෂෙල් ඊස්ටන් සමාගමට ලබා දී තිබේ. මිල කෙවල් කිරීමේ සාකච්ඡුාවක් ඕමාන් සමාගම සමග පැවැත්වූවානම් එම සමාගම ඉදිරිපත් කළ මිල තවත් අඩුකර ගැනීමේ හැකියාවක් නොතිබූ බවක් කා හට හෝ කිව හැකිද? එහෙත් ඕමාන් සමාගම සමග එවැනි සාකච්ඡුාවකට ඒ අවස්ථාවේ ගොස් නැත.
එම ටෙන්ඩරය ලබා දෙන අවස්ථාවේත් ෂෙල් ඊස්ටන් සමාගම ලබාදුන් බැදුම්කරයේ ප‍්‍රශ්ණයක් තිබි ඇත. ඒ ලිට්රෝ සමාගම ඉදිරිපත් කළ අකෘතිය අනුව එම බැදුම්කරය සකස්වී නොතිබීමත් එංගලන්ත නීතිය අනුව එය සකස් වී තිබිමත්ය. එසේ වුවද ෂෙල් ටෙන්ඩර් අයදුම් පත එම අවස්ථාවේදී ප‍්‍රතිකෂේප වී නැත.
එහෙත් බැදුම්කරය නිවැරදි නොවීම මත තාක්ෂණික ඇගයීම් අවස්ථාවේම සමාගම් නුසුදුසු කරන ලද අවස්ථා ඊට පෙර තිබි ඇත. එපමණක් නොව මේ තාක්ෂණික කමිටුවට ඇති එක් ප‍්‍රධානතම චෝදනාවක් වන්නේ යම් යම් සමාගම් වලට වාසි දායක වන අයුරින්ම මිලදී ගැනීමේ අවශ්‍යතාවයන් සකස් කර තිබූ බවය. ඇණයුම් කිරිමෙන් පසු දින කීයක් ඇතුළත එම ඇනවුම ලබාදිය යුතුද යන කොන්දේසිය එයය. එය තනිකරම ෂෙල් ඊස්ටන් සමාගම වෙනුවෙන් සකස් කරන ලද කොන්දේසියක් බව මේ පිළිබද නිරීක්ෂණය කළ අයගේ මතයය. ෂෙල් ඊස්ටන් සමාගමේ ගෑස් සැපයුම් නෟකාවක් මාලදිවයින අසල
පසුගිය වසර කිහිපයේ නවතා තිබිම අසාධාරණ ලෙස සකස් කර තිබු එම කොන්දේසියට හේතු වී ඇත. එම නිසා තාක්ෂණික ඇගයිමේදි ඇණයුම් කර දිනක් ඇතුලත ගෑස් සපයීමේ හැකියාව තිබී ඇත්තේ ෂෙල් ඊස්ටන් සමාගමට පමණය. එම වාසිදායක කොන්දේසියෙන් ෂෙල් සමාගම පසුගිය වසර කිහිපයේම ටෙන්ඩර් දිනාගෙන ඇත. එහෙත් මාලදිවයින අසල තිබුණු ෂෙල් නෟකාව ඉවත් වීමත් සමග අපේ කප්පිත්තනගේ අවධානය ඕමාන් සමාගම වෙත යොමු වී ඇත. 2018-2019 ටෙන්ඩරය ඕමාන් සමාගමට ලැබී ඇත්තේ ඒ අනුවය.
මේ ගෑස් ටෙන්ඩරයේදී අමාත්‍ය මණ්ඩල ස්ථාවර ප‍්‍රසම්පාදන හෙවත් ටෙන්ඩර් කමිටුවක් පවතින අතර තාක්ෂණික ඇගයීම් කමිටුවක්ද පවති. මේ තාක්ෂණික ඇගයීම් කමිටුවට ලිට්රෝ සමාගමෙන් පසුගිය වසර කිහිපයේදීම පැමිණ ඇත්තේ එකම පිරිසකි. ඒ එකම පිරිස තාක්ෂණික ඇගයීමේදි කළ යුත්තේ කුමක් දැයි ඔවුන්ට ඉහළින් ලබාදුන් උපදෙස් ඉටු කර ඇති බව පෙනි යන්නේ මේ සියල්ලන්ටම වාගේ පසුගිය කාලයේ උසස් වීම් ලැබීමත්, මීට පෙර සිදු වී නැති ලෙස සමහරුන්ට අධ්යක්ෂ තනතුරු දක්වා උසස්වීම් ලැබීමත් හේතුවෙන්ය. එමෙන්ම අමාත්‍ය මණ්ඩල ස්ථාවර ප‍්‍රසම්පාදන කමිටුවේ රැුස්වීම් වලට දේශාපාලන පත්වීම්දාරියකු වන ලිට්රෝ කළමණාකර අධ්යක්ෂ මුදිත පීරිස් හා එහි නිළධාරීන් පිරිසක්ද සහභාගි වී ඇත. ඒ අතර තාක්ෂණික ඇගයීම් කමිටුව නියෝජනය කළ ලිට්රෝ සමාගමේ නියෝජිතයින්ද සිට ඇත. මේ නම් වචනයෙන් කිව නොහැකි අමුතු අප‍්‍රබංසයකි.
ගෑස් මිලදී ගැනීම යනු ඒ අනුව හො`ද වෘත්තීය මට්ටමේ සෙල්ලමක් බව වටහා ගත හැකිය. x
x ඉදුවර බණ්ඩාර
