තවමත් නූතනත්වයේ සීමාව සලකුණු කරනු ලබන්නේ ගෝලීය මුස්ලිම් සංස්ථාපිතය විසිනි. මුස්ලිම් ලෝකය එකක් ලෙස සැලකීමට විරුද්ධව විවේචන එල්ල වීමට ඉඩ තිබුණත් සෙසු ආගමික සංස්ථාපිතයන් අතර නොමැති ආගමික ඒකත්වයක් ඉස්ලාමය තුළ ඇති බව පෙනී යයි. ඇත්ත වශයෙන්ම මෙම ඒකීයත්වය නිර්මාණය කර තිබෙන්නේ නූතනත්වය සමඟ ඇති සියුම් ආතතිය හරහාම ය. මීට පෙර ද සාකච්ඡුා කළ ආකාරයට ඓතිහාසික වශයෙන් බටහිර ලෝකය හා මුස්ලිම් ලෝකය එකිනෙකා හා අභිමුඛ වූ ආකාරය ඒ සමඟ කිට්ටුවෙන් බැඳී පවතී.
මුස්ලිම් ලෝකය හා නූතනත්වය අතර ඇති ආතතියේ මූලික අංගයක් වන්නේ නූතනත්වය විසින් දියත් කරන ලද ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී විප්ලවය හා මුස්ලිම් ලෝකයේ අධිපති දේශපාලන ප‍්‍රවණතා අතර ඇති දුරස්ථභාවයයි. ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රීකරණය සඳහා වූ ප‍්‍රවණතා මුස්ලිම් ලෝකය තුළ දක්නට ලැබෙන්නේ වූ නමුදු, සාම්ප‍්‍රදායික මුස්ලිම් දේශපාලනය හා නවීනත්වය අතර ඇති ආතතිය මුළුමනින්ම සමනය කරගැනීමට මේ ප‍්‍රවණතාවලට තවම හැකි වී නැත.
අප දේශපාලන ක‍්‍රම පිළිබඳ ලෝක සිතියම දෙස බලමු. වර්තමාන ගෝලීය භූ දේශපාලන සිතියම සකස් වී ඇත්තේ, සාමාන්‍ය වශයෙන් ලෝක මට්ටමෙන් සම්මත වී ඇති, ස්ථිර භූමි ප‍්‍රදේශ මත පදනම් වූ ස්වෛරී යැයි සම්මත දේශපාලන ඒකක රැුසකිනි. මේ ලෝක දේශපාලන පද්ධතිය විකාශය වීම විවිධ ඓතිහාසික සංසිද්ධීන් සමඟ සම්බන්ධ කොට තේරුම් ගැනීමට පුළුවන් වුව ද, එහි ලා ඉතාම වැදගත් වන ඓතිහාසික සංසිද්ධියක් වන්නේ 1648 දී යුරෝපයේ තිස් අවුරුදු යුද්ධයෙන් පසුව ඇති කරගැණුනු වෙස්ට්ෆෙලියා ගිවිසුමෙන් එකිනෙක භූ දේශපාලන ඒකකවල භූ සීමාවන්ට ගරු කිරීමට එකඟත්වයක් ඇති වීම හා එය ප‍්‍රමුඛ දේශපාලන ප‍්‍රතිමානයක් බවට පත් වීමයි. ඉන් පසුව ප‍්‍රංශ විප්ලවය මගින් මතුපිටට ගෙන එනු ලැබූ ප‍්‍රජාතන්තත‍්‍රවාදී විප්ලවය (එනම් ජනතාව රාජ්‍යයේ පදනම ය යන අදහස – ”ජනතාව විසින් ජනතාව උදෙසා පවත්වාගෙන යන ජනතාවගේ ආණ්ඩුව” යන ඒබ‍්‍රහම් ලින්කන්ගේ ප‍්‍රකට සඳහන මතක්කර ගන්න* මගින් මේ භූ දේශපාලන ඒකකයේ අභ්‍යන්තරය ප‍්‍රතිව්‍යුහගත කරන ලදි. අප වර්තමානයේ දන්නා ජනතා පරමාධිපත්‍යය යන සංකල්පය මත පදනම් වූ නවීන ජාතික රාජ්‍යය බිහි වන්නේ ඒ අනුවයි. මෙම රාජ්‍ය සැකැස්ම බිහි වී, විවිධ ආකාරවලින්, විශේෂයෙන් ම බටහිර යටත්විජිතවාදය හරහා, ලෝකය පුරා ව්‍යාප්ත වීමේ ප‍්‍රතිඵලය වූයේ එතෙක් ලෝකය පුරා ව්‍යාප්ත වී පැවැති අධිපති දේශපාලන සංවිධාන මාදිලිය වූ රාජාණ්ඩු ක‍්‍රමය ක‍්‍රමානුකූල ලෙස දිය වී යාමයි. බොහෝ යුරෝපීය හා ආසියානු රටවල ආයතනයක් ලෙස රාජත්වය තවමත් ශේෂ වී පවතින්නේ වුව ද ඒ එතරම් බල රහිත, හා ජනතා පරමාධිපත්‍ය ව්‍යුහයට බලපෑම් කිරීමට නොහැකි ආකාරයකිනි.
ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ආණ්ඩු ක‍්‍රම ව්‍යාප්ත වීම සරල රේඛීය ක‍්‍රියාදාමයක් වූයේ නැත. මේ ක‍්‍රියාදාමයට සමාන්තරව විවිධ වර්ගයේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී නොවන දේශපාලන ක‍්‍රම ඇති වීම දක්නට ලැබේ. ෆැසිස්ට් තන්ත‍්‍ර ඇතුළු විවිධ ආකාරයේ කතිපයාධිකාරයන්, හමුදා ජුන්ටාවන් මෙන්ම කොමියුනිස්ට් මාදිළියේ පක්ෂ තන්ත‍්‍ර මේ වර්ගයට අයත් වේ. කෙසේ වෙතත් මේ සියලූ වර්ගයේ දේශපාලන ක‍්‍රමවලට අදාළ සමාජවල දීර්ඝකාලීන පැවැත්මක් සාක්ෂාත් කරගැනීමට නොහැකි වී ඇත. යම් තරමකට සාර්ථක වූයේ කොමියුනිස්ට් පක්ෂතන්ත‍්‍ර මාදිලිය පමණි. චීනය තුළ මේ ක‍්‍රමය තරමක් සාර්ථකව තවමත් පැවැතිය ද, එය පවතින්නේ ද ප‍්‍රමාණාත්මක වශයෙන් අතිවිශාල වූ කොමියුනිස්ට් පක්ෂය හරහා කිසියම් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී මුහුණුවරක් පවත්වාගෙන යමිනි.
මැද පෙරදිග මුස්ලිම් ලෝකයේ දක්නට ලැබෙන ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී නොවන පාලනතන්ත‍්‍ර ඓතිහාසික වශයෙන් ස්ථානගත කළ යුත්තේ මේ සංදර්භය තුළයි. මේ මුස්ලිම් පාලන තන්ත‍්‍ර, ඉහත සඳහන් කළ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී නොවන පාලන තන්ත‍්‍ර සමඟ සංසන්දනය කළහොත් අපට පෙනී යන්නේ මුස්ලිම් පාලන තන්ත‍්‍රයන්හි ඓතිහාසික හා දේශපාලන යුක්තියුක්තභාවය මෙන්ම ඒවායේ දිශානතිය ද සෙසු ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී නොවන පාලන තන්ත‍්‍රවලින් සපුරා ම වෙනස් බවයි. මුස්ලිම් ලෝකයේ දක්නට ලැබෙන ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී නොවන පාලන තන්ත‍්‍ර ක‍්‍රියාත්මක වන්නේ ඉස්ලාම් ආගමික දෘෂ්ටිවාදී අවරණයක් යටතේ වන අතර ඒ පූර්ව-නූතන රාජාණ්ඩු දේශපාලන ක‍්‍රමවල දිගුවක් ලෙස සැලකිය හැක. මෑත කාලීන දේශපාලන අත්දැකීම් පවා කියා පාන්නේ ඒවායේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී දේශපාලන පරිවර්තනය ෆැසිස්ට් හෝ කොමියුනිස්ට් පාලනතන්ත‍්‍ර පැවැති සමාජවල ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී පරිවර්තනයන්ට වඩා දුෂ්කර බවයි.
ඇත්ත වශයෙන්ම මේ වනවිට මැද පෙරදිග මුස්ලිම් ලෝකයේ දේශපාලන පරිවර්තනය පිළිබඳ ගැටලූව සමස්ත ලොකයටම බල පාන ගැටලූවක් බවට පත් වී තිබේ. එයට බලපාන ප‍්‍රධාන සාධකය වන්නේ ඉස්ලාම් ආගම සහ මේ සමාජවල දේශපාලන තලය අතර පවතින්නා වූ සුවිශේෂී කිට්ටු සම්බන්ධතාවයි. සාමාන්‍යයෙන් සෙසු ප‍්‍රධාන ලෝක ආගම් දේශපාලනය හා ආගම අතර පැවැතිය යුතු දුර පිළිබඳ ප‍්‍රශ්නය යම් ආකාරයකට නිරාකරණය කරගනිමින් තිබේ. බොහෝ සමාජවල ආගමික අන්තවාදයන් යැයි හඳුන්වන ව්‍යාපාරවල නැගීම නිසා ඇතැම් සමාජවල මේ සම්බන්ධයෙන් ඇති වී තිබූ ප‍්‍රායෝගික සමතුලනයන් තරමක් පළුදු වී තිබෙන්නේ වී නමුදු, මැදපෙරදිග කලාපයේ පවත්නා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී නොවන ඉස්ලාම් පාලන ක‍්‍රම තරම් ම එම ගැටලූ සංකීර්ණ නොවේ. x
x නිර්මාල් රංජිත් දේවසිරි
