”ගුරුතුමා මගෙ කතාවට ‘බ‍්‍රාවෝ’ කියල දාල එවල!
‘බ‍්‍රාවෝ කියන්නෙ?’
‘ඉතාලි බාසාවෙන් දක්ෂයා කියන එකට!’
‘දැන් මොකක්ද ඔයා ලියපු කතාව?’
‘එක මනුස්සයෙක් ඉන්නව, එයා අඬද්දි කඳුළු සේරම මුතු කැටවලට හැරෙනවා…. අන්තිමේ දවසක් එයා වාඩිවෙලා ඉන්නව මුතු කැට කන්දක් උඩ. පිහියකින් ඇනපු එයාගෙ බිරිඳගෙ මළ කඳ එයාගෙ අත් දෙක උඩ!’
‘ඒ කියන්නෙ එයා එයාගෙම බිරිඳව මරලා ද?’
‘ඔව්’
‘ඇයි ඒ? මුතු ඇට කන්දක් පිරෙනකම් කඳුළු එන්න අඬන්න?’
‘ඔව්’
‘ඇයි එයා බිරිඳව මරලා දැම්මෙ? එයාට තිබ්බනෙ ලූණු ගෙඩියක් පොඩි කරන්න!!!’
මේ අවුරුදු 10-12 අතර කුඩා දරුවන් දෙදෙනෙකු අතර සිදුවන දෙබසකි. දෙබසෙහි කතා රචකයා අමීර් ය. ප‍්‍රශ්න අසන්නා හසන් ය. දෙබස මුණ ගැසෙන්නේ ‘සරුංගල් ලූහුබඳින්නා’ ලෙස සිංහලයට ද නැගුණු, කලීඞ් හුසෙයිනිගේ ‘යැ ණසඑැ ඍමබබැර කෘතිය ඇසුරින් නිපදවුණු, එනමින්ම යුතු චිත‍්‍රපටයේ දී ය. චිත‍්‍රපටයේ අධ්‍යක්ෂවරයා මාක් ෆොස්ටර් ය.
The Kite Runner ලියන කලීඞ් හුසෙයිනි ඇෆ්ගනිස්ථාන ජාතිකයෙකි. 1965 වසරේ දී කාබුල් නුවරදී උපත ලබන ඔහු, විදේශ සේවයේ නියුතු සිය පියාගේ රැුකියා ස්ථාන මාරුවීම් හේතුවෙන් ළමා කාලයේදීම ඉරානයටත් පසුව ප‍්‍රංශයටත් යන අතර, 1978 දී නැගෙන ඇෆ්ගන් අපේ‍්‍රල් විප්ලවය හා අනතුරුව 1980 දී ඇරඹෙන රුසියානු- ඇෆ්ගනිස්ථාන යුද්ධය හේතුවෙන්, සරණාගතයකු ලෙස, සිය පවුලේ සාමාජිකයන් සමග, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයට සංක‍්‍රමණය වෙයි. ප‍්‍රබන්ධ රචකයෙකු ලෙස විශ්ව සාහිත්‍ය ලෝකයේ අවධානය දිනාගනිමින් ඔහු ලියන ඔහුගේ පළමු නවකථාව වන ඔයැ ණසඑැ ඍමබබැරහි කතා නායකයා වන ‘අමීර්’ ද මෙම යුද්ධය හේතුවෙන් පකිස්ථානය හරහා සරණාගතයකු ලෙස ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයට සංක‍්‍රමණය වන්නෙකි.
ඉංග‍්‍රීසි වදනකුදු නොදැන ඇමරිකානු බිමට පය තබන කලීඞ් හුසෙයිනි පසුකලෙක වෛද්‍ය වෘත්තිකයෙකු ලෙස එරට සේවය කරමින් The Kite Runner ලියද්දී එහි කතා නායකයා වන අමීර් සිය අධ්‍යාපන කටයුතු කෙළවර කොට සෘජුවම ප‍්‍රබන්ධ රචනය ආරම්භ කරයි. වෛද්‍ය වෘත්තිය අතැර කලීඞ් හුසෙයිනි පොත් ලිවීම සිය වෘත්තිය බවට පත් කරගන්නේ ඔයැ ණසඑැ ඍමබබැර විසල් අවධානයකට පත්ව, ඔහු දක්ෂ රචකයෙකු ලෙස පිළිගැනීමක් ලැබුණු පසුව ය.
කලීඞ්ගේම ළමා වියේ ඡුායා මාත‍්‍රයක් ද ලෙස පෙනෙන අමීර්ගේ ළමා විය තුළ දී ඇෆ්ගන් අතීතයේ සමාජ හා දේශපාලනික මෙන්ම ආගමික අර්බුද අප අබිියස තබයි. අමීර්ගේ පියා කාබුල් නුවර වෙසෙන ධනවතෙකි. ඔහු ‘පාශුතානයෙකි’. පාශුතාන් යනු ඇෆ්ගනිස්ථානයේ ඉහළ ඇගයීම ලැබූ, පාර්සි නැතිනම් පාශ්තෝ බස කතා කරන ජනවර්ගය නියෝජනය කරන්නෙකි. පොදු ප‍්‍රවර්ග කිරීම අනුව ඔවුහු සුන්නි මුස්ලිම්වරු ය. අමීර්ගේ මිතුරා, නොඑසේනම්, ඔහුගේ නිවසෙහි සේවකයාගේ පුත‍්‍රයා වන හසන් අයත් වන්නේ හසාරා ජන වර්ගයට ය. ඔවුන් ඇෆ්ගනිස්ථානයේ තුන්වන විශාල ජනවර්ගයට අයත්, ධාරි බසින් පැන නගින හසරාගි බස වහරන්නන් ය. ඔවුන්ගේ නිජබිම් ඇෆ්ගන් කඳුකර බිම් ඔස්සේ විහිද පවතියි. පොදු ප‍්‍රවර්ග කිරීම අනුව ඔවුන් අයත් වන්නේ ෂියා මුස්ලිම්වරුන්ගේ කුලකයට ය.
තමන් වෙනුවෙන් ‘දහස් වරක් වුව දිව යන්නට සූදානමින්’ සරුංගලයක් ලූහු බැඳ යන, තමන්ට ප‍්‍රාණසමව සලකන හසන්, ඔහුගේ පැතලි දිගු නාසය ඇතුළු හසාරා ලක්ෂණ හේතුවෙන් අසීෆ් ඇතුළු කොලූ නඩයක පහර කා, ලිංගික හිංසනයකට ද ලක්වද්දී, එය රහසේ දකින අමීර්, ඔහු බේරා නොගෙන පළා යයි. දෙවනුව, සිය සිත පතුලෙන් නැගෙන වරදකාරී හැඟීම මැඩගත නොහී සිය සුමිතුරා නොකළ වරදකට පටලවමින් නිවසින් ද පිටව යන තැනට කරුණු සලසයි. එහෙත් උතුරු ඇමරිකාවේ සැන් ෆ‍්‍රැන්සිස්කෝවේ ජීවත් වෙමින්, නව සහස‍්‍රයේ බිහිදොර අබිියස දී ද ඔහුට ඒ වරදින් මිදී යා නොහැක.
සිය පියා මිය ගොස් දිගු කලකට පසු, ඔහුගේ මිතුරකු වන රහීම් ඛාන් ගෙන් ලැබෙන ඇමතුමක් අනුව යළි පාකිස්ථානයට එන අමීර්ට අසන්නට ලැබෙන්නේ ඔහුගේ වරදකාරී හැඟීම තියුණු ලෙස තව දුරටත් නංවන පුවතකි. ඒ අනුව, කුඩා කල තමා සමග දිව ගිය, සරුංගල් ලූහුබැඳි හසන් යනු සිය පියාට දාව, නිවසේ සේවකයාගේ බිරිඳට ලැබුණු පුතෙකි; එනයින් ඔහු ගේම සොහොයුරෙකි! සත්‍යය අමීර් හමුවන එන විටත් හසන් සහ ඔහුගේ බිරිඳ කාබුල් වීදියක තලේබාන්වරුන් විසින් එල්ලා මරා දමනු ලැබ කලක් ගොසිනි!
අමීර්ට සිය හදවත වෙතින්ම සමාවක් නොලැබෙන අතීත වරද ඔහු නිවැරදි කරගන්නට යත්න දරන්නේ බිහිසුණු තලේබාන් පාලනයට නතුව ඇති කාබුල් නගරයට යළි පිවිස හසන්ගේ පුතු සොයාගැනීම හරහා ය. දරුඵල අහිමි තමන් හා බිරිඳ වෙත, සැන් ෆ‍්‍රැන්සිස්කෝව වෙත, රැුගෙන යාම සඳහා ය.
ඇෆ්ගන් දේශපාලනික අර්බුද හමුවේ සිය ළමා කාලයේ සරුංගල් ලූහුබඳිමින් දිවූ කාබුල් නගර වීදි අතැර වෙනත් රටවල් බලා සංක‍්‍රමණය වූ සමස්ත ඇෆ්ගන් වැසියන්ගේ හද දවන වේදනාව කලීඞ් හුසෙයිනි අකුරු කරද්දී කෘතිය තුළින් (හා සිනමා පටය තුළින්* නැගෙන අමීර් එය සහෘද අප වෙත තබයි. එපුවත යළි මෙබිම අද නැගෙන සෝබර පුවත් හා අතිපිහිත කර බැලීමේ වගකීම අප සතු ය. අපේ රට තුළ මුණගැසෙන ‘අමීර්ලා, හසන්ලා මෙන්ම කලීඞ් හුසෙයිනිලා’ ද දිගු වේදනාවන් වෙත තල්ලූ කර හරිමින්, එයින් සුළුතරයක් හෝ අන්තවාදී අදහස් වෙත ද යොමු කරවමින් අපම අප රට නගර සහ ග‍්‍රාමයන් ‘තලේබානු පන්නයේ’ බිමක පිහිටුවා ගන්නේ ද යන්න විමසීම ද අප සතු ය.
ජීවිතය සැමවිටම සිනමාවට වඩා විශාල එකකි. එබැවින් එහි මුණ ගැසෙන දෝමනස්සයන් ද විශාල ය; තියුණු ය; එමෙන්ම බිහිසුණු ය. ස්විස් ජාතික සිනමාකරු මාක් ෆොස්ටර් හොලිවුඩය වෙනුවෙන් 2007 වර්ෂයේ දී කලීඞ් හුසෙයිනිගේ ඔයැ ණසඑැ ඍමබබැර සිනමාවට නගද්දී එහි ප‍්‍රධාන භූමිකා රඟන්නට ආරාධනා ලබන්නේ තුර්කි හා ඉරාන ජාතික නළුවන් ය. එනමුත්, එහි අමීර්ගේ සහ හසන්ගේ ළමා චරිත සඳහා අවස්ථා ලැබගන්නේ ඇෆ්ගනිස්ථානු ළමා නළුවන් ය. ඒ, අමීර් ලෙසට සෙකේරියා ඒබ‍්‍රාහිමි සහ හසන් ලෙසට අහමඞ් ඛාන් මහ්මූද්සාදා යන දරුවන් දෙදෙනාට භූමිකා නිරූපණ අවස්ථා හිමිකර දෙමිනි. තලේබාන් පාලනය උග‍්‍ර ලෙස විවේචනය කෙරෙන සිනමා කෘතියක රඟපෑම හේතුවෙන් ඔවුන් මුහුණ දෙන තර්ජනය හමුවේ ඇමරිකානු චිත‍්‍රපට සමාගම ඔවුන්ගේ ජීවිත සුරක්ෂිත කරගැනීමටත් අධ්‍යාපනය සඳහාත් වැඩිහිටි විය එළඹෙන මොහොත දක්වාම ඔවුන්ට වියදම් කිරීමට එකඟ වුවත්, සෙකේරියාගේ ඉල්ලීම පරිදි, සැබෑ අමීර්ට මෙන්, ඔවුන්ට ‘සුරක්ෂිත දේශය’ වූ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයට යාමට වරම් හිමිවන්නේ නැත. සෙකේරියා සහ අහමඞ් මෙන්ම සොරාබ් නමැති හසන්ගේ පුතුගේ චරිතයට පණ පෙවූ අලි දිනේෂ් යන තිදෙනම ඔවුන් යළි පදිංචි කරවන්නේ එක්සත් ආරබි එමීර් රාජ්‍යයේ ය.
සිවු මසක ඇවෑමෙන් යළි කාබුල් නුවරට එන සෙකේරියා තලේබාන් තර්ජන හමුවේ නිවස තුළටම කොටුවන අතර යළි කිසිදු දිනක සිනමා පටයක පෙනී නොසිටින බව සපථ කර සිටියි. අහමඞ් ද සිය පවුලේ සාමාජිකයන් ගෙන් දුරස්ව දිවි ගෙවීමට නොහැකිව (සෙසු අයට වීසා නොමැති වීම හේතුවෙන්* දෙවසරකට පසු කාබුල් නුවරට පෙරළා පැමිණෙන අතර හසාරා ජාතිකයෙකුගේ චරිතය දුර්වලයෙකු ලෙස පෙන්වීමට දායක වීම හේතුවෙන් හසාරා (ෂියා* මුස්ලිමුන්ගෙන් ද, පාශුතානයන් කුරිරු පුද්ගලයන් ලෙස දැක්වීම නිසා පාශුතාන (සුන්නි* මුස්ලිමුන්ගෙන් ද තර්ජන ලැබ, ස්වීඩනයට පළා යයි. ඒ සරණාගතයකු ලෙසිනි.
කලිඞ් හුසෙයිනිලාගේ ද, ඔහු ඔයැ ණසඑැ ඍමබබැර හරහා අප වෙත ගෙන ආ ‘අමීර්ලාගේ සහ හසන්ලාගේ’ ද, ඒ තිරය මත ප‍්‍රතියමාන කළ සෙකේරියා සහ අහමඞ්ලාගේ ද ජීවත පුවත් එබඳු ය. ඉස්ලාම් ලෝකය අප මෙරට වරනගා ගන්නා ආකාරයේ පැතලි, ඒකමානීය වූවක් නොවේ. මුසල්මානුවකු වූ නිසාම ඕනෑම අයෙකු එහි සුරක්ෂිත ද නැත. අපට ඔයැ ණසඑැ ඍමබබැර කියවා හෝ නරඹා වටහාගත හැක්කේ මෙම පුළුල් විෂමතා සහිත පසුබිමයි. කැඳවිය හැක්කේ ඒ විෂමතා ඉක්මවූ මිනිස්කමයි. ඒ වෙනුවෙන් වැඩිහිටි හසන් කියූ බවට චිත‍්‍රපටයේ කියැවෙන වදන් පෙළක් ඔබ වෙත අවසාන වශයෙන් තබමි.
‘මම හීන දකිනවා මගෙ පුතා හොඳ දරුවෙක් වෙනව දකින්න. නිදහස් දරුවෙක් වෙනවා දකින්න. මම හීන දකිනවා දවසක ඔයා ආපහු අපේ මව්බිමට, අපි සෙල්ලම් කරපු, දුව පැනපු බිමට එනවා දකින්න. මම හීන දකිනවා ආයෙමත් මල් පිපෙන, සරුංගල් අහසේ ඉගිලෙන කාබුල් නගරයක් ගැන!’ x
x ප‍්‍රියන්ත ෆොන්සේකා
