ලැසි ආහාර කාලා කාලා මිනිස්සු පොකුරු පොකුරු ලෙඩ වෙනවා කියලා ලෝකේ එහෙකොන මෙහෙකොන උඩ පහළ හැම තැනම කතාව. අනික් පැත්තෙන් රසායනකරණය වුණ ආහාර ප‍්‍රතික්ෂේප කරලා කාබනික ආහාර ලෝකය පුරා ජනප‍්‍රිය වෙනවා. ඒ එක්කම රෝ ෆුඞ්ස් නැත්තං සජීවී ආහාර සංස්කෘතියක සුළි කුණාටුවකට ලෝකය අහුවෙලා. රෝ ෆුඞ්ස් කල්ලි කණ්ඩායම් ලෝකයේ හැම අස්සකම දැන් ඉන්නවා. ඉතිං මේවගේ තත්ත්වයක මට හිතුණා රත්නපුරේ පලා මාළුව ටිකක් ගැන, කොළ මැල්ලූම්, කොළ සම්බෝල ටිකක් ගැන කටට කෙළ උනන කයිවාරුවක් ගහන්න.. ඇත්තටම මේකට උත්තේජනය ආවේ පොඩි කාලේ කාපු, පස්සෙ කාලෙක අතුරුදන් වුණ, කොළ ජාති ගොඩක් දැන් ආයිත් පාරවල් අයිනේ විකුණන්න දාලා තියෙනවා දැක්කාම.
සපරගමුවෙ හැම කරියකටම කියන්නේ මාළුව කියලා. එතකොට මාළු හොද්ද මාළු මාළු තමයි. හැමදාම චුරු චුරුව තියාගත්ත කඳුවලින් වටවුණ අනික් පැත්තෙන් තෙත් වගුරු දෙණි බිම් බහුල රටක් තමයි සපරගමුව!! ඉතිං මේ පරිසරයට හරියන්න තමයි සාම්ප‍්‍රදායික ආහාර රටාවත් ගොඩනැගිලා තිබෙන්නේ. බැලූ බැලූ අත විසිරුණු කොළපාට ගස් වැල් බොහෝමයක් මිනිස්සු නෙක ක‍්‍රමවලින් ආහාරයට ගත්තා. ඒ අතරින් අපි මේ කතාකරන පලා ජාති තවමත් මිනිස්සු ආහාරයට එකතු කරගනිමින් ඉන්නවා. හැබැයි ලැසි ආහාර ආවාට පස්සේ මිනිස්සු මේ කෑම අතෑරලායි තිබුණේ. දැන් වස විස ගැන කතාව වැඩි හින්දා ආයිත් මේ කොළ ජාති කැලෙන් එළියට ඇවිත්! අනික් පැත්තෙන් ලෝකය සජීවී සහ කාබනික ආහාර රැුල්ලක පාවෙනකොට මම මේ කියන්න යන පලා ජාති ටිකත් ජනප‍්‍රිය වීමේ රහස අඳුරගන්න අමාරු නැහැ.
මියන දලූ
මියන දලූ කියන්නේ කළු ගඟ සහ අතු ගංගා අස දෙණි බිම්වල හැදෙන මීවන ගසක්. රත්නපුරේ පතල් කෙරුවාව නිසා දෙණි බිම්වලට එකතුවෙන රොන් මඩ හින්දා මේ මීවන ශාකය දැන් අතුරුදන් වෙමින් යමිනුයි තියෙන්නේ. ඒත් තවමත් කිරිඇල්ල, ඉඩංගොඩ වගේ පළාත්වල මේ පැලය සරුවට හැදෙනවා. නැදුන් රජ මහා විහාරයට අක්කර දහස් ගානක දුම්බර නින්දගම රජ්ජුරුවෝ දෙන්නේ පන්සලට මියන මිටක් කඩාගන්න කියලා. ඒකෙන් පේනවනේ මේ ගස අපේ ජීවිතයට කොහොමට බැඳිලා තිබුණද කියලා. මියන දලූ මාළුව හරිම රසයි! රත්නපුරේ ගොඩක් මාළු ජාති හදන්නේ මිරිස් තුන පහ කරකරලා කළුවට. ඉතිං මේ මියන දලූත් අපේ අම්මලා හදන්නේ මිරිස් තුනපහ කරකරලා කළුවට. මියන දලූ නැත්තං මියන කොකු කඩාගෙන ඇවිත් සෝදලා කැබලිවලට කඩලා තමයි උයන්නේ. මිරිස් තුනපහ බැදලා සුදු ළුෑණු රතු ළුෑණු ගොරකා පදමට දාලා පොල් කිරි මිටක් එක්ක තැම්බීම තමයි මේ උයමන. ඊළඟට රන්වන් පාටවෙන්න ලොකු ළුෑණු ටිකක් බැදලා ඒකට අබ ටිකක් සටසට ගාලා පුපුරන්න දාලා, පොල් තෙල් ටිකක් දාලා, ඒකට අර මියන මාළුව එකතුකරලා ටිකක් එහෙට මෙහෙට හැන්දෙන් කරකවලා ගත්තාම රස සාගරයක්. රතු බත් කන්න දෙයියෙක්. එහෙමයි කියන්නේ.
ඉතිං මෙහෙම මේ පරණ පලා ගැන හිත හිතා යනකොට තමයි කරවිට කලවාන පාරෙදි දෙණියේ කඬේ හන්දියේදී විජේගේ පලා ලෑල්ල සෙට් වුණේ. අපරාදේ කියන්න බැහැ කාලයක් අතුරුදන් වෙලා ඉ`දලා ආයි කුස්සියට එබෙන ගොඩාක් පලා කොළ මිටි මිටි එතන තිබුණා.
කඩු පහර
‘මේ තියෙන්නේ කඩු පහර. මේක බෙහෙතක්. සර්ප විෂ නසන්න තමයි ගන්නේ. හැබැයි ඉස්සර අපේ අම්මලා තාත්තලා අපිට මේවා සම්බෝල හදලා දෙනවා ඉ`දලා හිටලා. මේක ලේවල තියෙන සීනිවලට හරි ගුණයි. ඒකනේ අපිට ලෙඩ නැත්තේ’ විජේ අන්කල් කඩු පහර මිටිය එක්ක හිනාවෙනවා.
අන්කල්ට දැන් වයස කීයද? ‘මට 60ක්’ අන්කල්ගේ ළමා කාලය කියලා කියන්නේ අවුරුදු 50කට ඉස්සර අතීතය. ඒ කාලේ මේ පලා ජාතිවලට සමාජයේ ලොකු ඉඩක් තිබුණා. බතට මාළුවක් නැති වුණාම වත්තට දෙණියට ගිහිං මේ වගේ කොළයක් කඩාගෙන ආවා රතු ළුණු ගෙඩි ටිකක් අමු මිරිස් කරල් හත අටක් පොඩිකළා, පොල් ටිකක් ගාලා මික්ස් කළා, දෙහි ටිකක් එක්කාසු කළා, කෑවා. ජීවිතේ වගේම කෑමත් හරි සරලයි. හැබැයි දැන් වගේ ෆ‍්‍රිජ් එකෙන් එළියට අරන් මයික්‍රෝවේව් එකට විසිකරලා ගත්ත ලැසි කෑම වගේ නෙවෙයි.
බර කොකු
‘මේකත් ඉස්සර අපි නිතරම කාපු හොඳ කෑමක්. දැන් හන්දි අමාරුවලට හොඳයි කියලා කියන නිසා සෑහෙන්න ඉල්ලූමක් තියෙනවා. ඇත්තම කිව්වොත් පලා ජාතිවලින් දැන් ගොඩාක්ම අරගන්නේ මේ බරකොකු කියන ජාතිය’ විජේ අන්කල් කියනවා. බර කොකු මමත් එතරම්ම කාලා නෑ. ඒත් පුංචිම කාලේ අම්මා හදලා දෙනවා මතකයි. ඒ ගුණ නිසා නම් නෙවෙයි කඩෙන් එළවළු අරං ඇවිත් කන්න සල්ලි නැති නිසා. මේක උයන්නෙත් මියන දලූ උයන ක‍්‍රමයටම තමයි. හැබැයි ඉස්සරම වතුරෙන් තම්බලා පෙරළා ගන්නවා. මේකත් රසවත් කෑමක්. තමන්ගේ ක‍්‍රමයට හදලා කන්න වටින කෑමක්. ඔස්ටියෝ අමාරුකාරයන්ට දැන් මේ පලා මාළුව බලෙන් තමයි මිනිස්සු ගිල්ලන්නේ.
අල කොළ
කළු අල කොළ සුදු අල කොළ කියලා දෙවර්ගයයි. අපේ අම්මනම් කියන්නේ කළු අල කොළ සුදු අල කොළවලට වඩා රසයි කියලා. කළු වුණත් දොදොල් රහයි කියලා කතාවට කියනවනේ. රත්නපුරේ ගඟවල් දොළවල් අයින්වල දෙණි බිම්වල මේක හරි හරියට හැදෙනවා. රත්නපුරේ විතරක් නෙවෙයි මේක ලංකාවේ ගොඩාක් තැන්වල ජලාශ‍්‍රිතව තියෙනවා. ඉතිං අරුමයක් නැතුව කනවා. හැබැයි ඒ දශකයකට විතර කලින්. ඒත් මේ රසායනික කයිය නිසා දැන් ආයිත් කනවා. දැන් ලැසිව ගෙනාවා, කැපුවා, උයනවා ක‍්‍රමයටත් මේක හදනවා. ඒත් ඉතිං අපේ පැරණි ක‍්‍රමය තමයි මේ දල්ල ගැටගහලා වේලෙන්න අව්වට දාලා තියලා ගැටේ පිටින් උයන එක. මියන දලූ ක‍්‍රමයටම උම්බලකඩ ටිකක් යහමින් විසිකරලා කළුවට කළුවේ කළුපොල් මාළුව වගේ හදාගත්තනම් ආයි ඉතිං කතා එපා. මේ කොළේ කෑවෑම උදේට හරි පහසුයි. සැනසීමයි!! ඒක නම් ඉතිං ප‍්‍රත්‍යක්ෂයි.
දහදුරා මැල්ලූම
මැල්ලූම කිව්වාම අරුමයක් නෙවෙයිනේ. පලා ජාති කපලා කොළ පාට යන්න නොදී පොල් ටිකක් ළුෑණු අමුමිරිස් දාලා හට්ටියේ කරකරලා ගන්න එකනේ. එතකොට දහදුරා මැල්ලූම කියන්නේ මොකද්ද? මේකට අපි ඉස්සර කලවම් මැල්ලූම කියලත් කියනවා. මැල්ලූමක් ඕනි උනාම ගෙදරින් එළියට බැස්සා අතට අහුවෙන ළඟපාත තියෙන මේ කොළ එකතුකරගත්තා. මොනාද ඒ? ජපන් බටු කොළ, කොස් කොළ, කෝප්ප කොළ, මන්චාඩි කොළ, පැෂන් කොළ, ඇබිලිය කොළ, කුප්පමේනිය කොළ, වට්ටක්කා දලූ, තෝර කොළ, පැණි තෝර කොළ, මදුරුතලා කොළ, ඔය වගේ කොළ ජාති අටානූවක් එක්කාසු කරලා පිහියෙන් සිහින්ව ලියා ගෙන පොල් රතු ළුෑණු අමු මිරිස් එක්ක අනලා හට්ටියට දාලා ලිප හිනැහෙන්න ඇරලා කූරු ගෑවාම රස කොළ මැල්ලූමක්! මේකට තමයි දහදුරා මැල්ලූම කීවේ.. දහදුරා වැඩ වගේ තමයි මේකත් හරිම රසයි! මේ වගේ කොළ ජාති ගොඩාක් රත්නපුරේ පැරැුන්නෝ කෑවා. කැබෙල්ල දලූ මාළුවත් එහෙම කෑමක්. ඉස්සර අපිට මාන්දම හැදුණහම, මාන්දම කිව්වේ මන්දපෝෂණය හැදිලා බඩ එහෙම ඉස්සරහට ආවාම මීකන්පළා කැඳ බොන්න දෙනවා. මේවා මෙහෙම කියන්නේ ආයි කැලේට පලයව් කියලා කියන්න නෙවෙයි. හැබැයි කැලේ කොළේ රහ ආයි දිවට ගන්න රැුල්ලක් ලෝකයේ තියෙනවා. ඒක ගැන මතක් කරන්න. ඒ රැුල්ල නිසාම තමයි දැන් අල කොළ, මියන කොළ, බර කොකු වගේ කොළ පලා ආයි පාරේ එළවළු ලෑල්ලට ඇවිත් අපිට හිනාවෙන්නේ. ඉතිං මේ කෑම අලූත් විදිහට රස විඳින එක කුකරි කලාවෙ ඉන්න අයගේ වැඩක්.. ඉස්සර කොච්චර පලා කෑවාද, ඒ නිසාම මිනිස්සුන්ට පලා එපා වුණා. ඒ ගැන ඉඟියක් දෙන මේ කවියෙන් මේ ලිපිය හමාර කරන්නම්.
අඳුරු කරුවලේ පඳුරට මුවා වෙලා
විදුලි එළිය දැක ගිනිහුල දියේ ගලා
අනුන් ලියන් දැක තම ලියට තල තලා
දුවන මුවන් දැක නොදමවු නෙලූ පලා x
