ජයලත් මනෝරත්න පිළිබඳ කතාබහක්..
සෞන්දර්ය ඔස්සේ ජීවිතය ගවේෂණය කරණ කලාශූරි කලාකිර්තී ජයලත් මනෝරත්න නාට්‍යවේදියාණන් කියන, මා බොහෝවිට අසා ඇති කතාවක් තමයි ‘ලෝකයේ විශිෂ්ඨ වචනය අපි, ලෝකයේ ශ්‍රේෂ්ඨතම වචනය ආදරය’ කියලා. ඒ මහතා බොහෝ ඇසු පිරු තැනැත්තකු බව විද්වත් මතයයි . නාට්‍යවේදියකු ,පිටපත් රචකයකු, නළුවෙකු ලෙස සෑම අතකින්ම අති සාර්ථක වු ජයලත් මනෝ රත්නයන්ගේ නාට්‍ය කලා ජීවිතය පිළිබඳව විමසන්නට අපි සිතුවෙමු. ඒ සඳහා
ඔහුගේ සමකාලීනයන් දෙදෙනෙකුට ඇරියුම් කළෙමු.
රත්නා ලාලනී ජයකොඩි
මනෝ අයියා කියන්නේ විශාල නුග රුකක්. අපි ඒ නුගසෙවණේ හැදි වැඩුණු පුංචි ගස්. තරුණ කලේ මේ ක්ෂේත‍්‍රට ඇවිල්ලා අද අපේ දරුවෝ ලොකු මහත් වෙලත් අපි රැුඳිලා ඉන්නේ මනෝ අයියලාගේ මග පෙන්න්වීම නිසා. ඒ සාර්ථකත්වයට මුල්වුණ නාවිකයා වුණේ මනෝ අයියා කිව්වොත් හරි. අපිට තාත්තා කෙනෙක්, වැඩිමහල් සහොදරයා වගේ අදටත් ඉන්නේ මනෝ අයියා.
නිශ්ශංක දිද්දෙණිය
මනෝ ගැන වරක් සරච්චන්ද්‍රයන් මෙහෙම කියලා තිබුනා ” මගේ නාට්‍යක මුලින්ම මනෝ රඟපැවේ පේ‍්‍රම ජායතී සෝකෝ නාට්‍යයේ. ඔහු රංගනයට මෙන්ම නර්තනයටත් එක සේ දස්කම් දක්වන්නේක් බව මට පසක් වුනා”, මමයි මනෝයි දෙන්නාම ආවේ ගද්දා පිටිසර ගම් වලින්. ඒ අපු ගමන් මගේ, මනෝ රට විතරක් නෙමෙයි ලෝකයත් ජයගත්තා.
මනෝරත්න මුණ ගැසුණු ඒ අතීතය ගැන ටිකක් කථා කරමු….
නිශ්ශංක :-
මුලින්ම කියන්න ඔනී අපි දෙන්නාම ගැමි නාට්‍යකරුවෝ. ගමේ කමතේ සෝකරි,කෝලම්,ටීටර් නටපු අපි, හද්දා පිටිසර ගම්වලින් පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයට තේරී පත් වෙච්ච උදවිය. මම විශ්වවිද්‍යාලයට ඇතුල් වෙනකොට මනෝ දෙවන වසරේ ජේෂ්ඨ ශිෂ්‍යයෙක්. පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ සිංහල ශිෂ්‍ය සංගමයේ මනෝ තමයි සභාපති. මම ලේකම් .ඒ කාලයේ තමයි අපේ බැදිම ශක්තිමත් වුනේ. මනෝ කියන්නේ මම වගේම ගැමි නාට්‍ය තුළින් පැවතගෙන ආපු කලාකරුවෙක්. 60 දශකයේ සාහිත්‍යය සිනමා පුනරුදයට අපිට මහා විශාල මෙහෙවරක් කරන්න ලැබුනා. සරත්චන්ද්‍රයන් ආරම්භ කල සාහිත්‍යය ගුරුකුල ගැන මොන මතවාද තිබුණත් අපේ කලා ජිවිතයට ඒ පන්නරය මහ මෙරක් වුනා . ඒ වගේම 80 දශකයේ අපි කණ්ඩායමක් විදිහට එකට එකතු වුනා. ඒ කණ්ඩායම තාමත් එකට මේ ක්ෂේත‍්‍රයේ රැුඳිලා ඉන්නවා.
රත්නා :-
මට මනෝ අයියා මුණ ගැහෙන්නේ ‘අංගාරා ගඟ ගලා බසී’ නාට්‍යයේදී. ඒ නාට්‍යයේ නිශ්ශංක දිද්දෙණිය, දායා අල්විස්, වගේ ඒ වකවානුවේ වේදිකාවේ ප‍්‍රබලයෝ එක්ක තමයි ඒ නාට්‍යයේ මට රගපාන්න ලැබුනේ. මම වෙදිකාවට ආවේ 81 දී. ‘ආංගාරා ගඟ ගලා බසී’ වේදිකාගත වුණේ 82 දී. ඒ වෙනකොට මම දෙවරක් හොදම නිලියට හිමි සම්මානය ලබාගෙන තිබ්බේ. ඒ නාට්‍යයේ ‘හිංසා’ කියන සුලූ චරිතයක් තමයි මම කලේ. එතනින් පසු මගේ රංගනය දැකලා මනෝ අයියා එතුමාගේ ‘පුත‍්‍ර සමාගම’ නාට්‍යයේ ‘මීනා’ කියන ප‍්‍රදාන චරිතයට කතා කලා. ඊට පස්සේ තල මල පිපිලා, අන්දරේලා, ගුරුතරුව වගේ නාට්‍ය ගන්නාවක අද වෙනක්ම්ම මනෝ අයියා එක්ක වැඩ කරනවා. මෙලෙස වැඩ කරන්න ලැබිම විශාල වරමක් කියලා මම හිතනවා .
ජයලත් මනෝරත්න කියන කලාකරුවා වේදිකාවේන් බැස්සාට පස්සේ පුද්ගලික ජිවිතයේදී මනෝ කියන මිත‍්‍රයා හා පවතින සම්බන්දතාවය කෝයි වගේද?
නිශ්ශංක :-
ඒක යාලූකමට එහා ගිය සහොදර බැඳීමක් කිව්වොත් මම නිවැරැුදි. ඔහු හරිම පරිත්‍යාගශිලී කෙනෙක්. අපි දෙන්නාට වරින් වර විවිධ විශ්වවිද්‍යාලයයන්, පාසල් වලින් සාහිත්‍යය දින සදහා ආරාධනා ලැබෙනවා. යම් යම් අවස්ථා වලදි මට යන්න බැරිනම් මම මනෝට කියනවා එදාට යන්න කියලා. මනෝ හා කියලා ඒ දේශන සඳහා යනවා. මම වුණත් මනෝට යන්න බැරි දේශන සදහා යනවා. අපි ගොඩාක් කාලයක් නුගේගොඩ බෝඩිමක හිටියා. ඒ බෝඩිමට ‘කැදැල්ල’ කියලා නම දැම්මේත් මනෝ. මුලින්ම මනෝ බොඩිමට එනකොට ඇදක් තිබුණේ නෑ. මගේ ඇද බෙදාගෙන තමයි අපි දෙන්නා හිටියේ. ඒ කාලය හරිම සුන්දරත්වයෙන් පිරිලා තිබුනා. මොකද මනෝ කියන්නෙ හරිම සුන්දර මනුස්සයෙක්. ඔහුට සමාන කරන්න කෙනෙක් මට තවම මුන ගැහිලා නෑ. මනෝ මේ රටට විතරක් නෙමෙයි ජාත්‍යන්තරයෙත් හොඳම නළුවා ලෙස කීපවතාවක්ම සම්මානයට පාත‍්‍ර වුණා. හැබැයි මනෝ අද වෙනකම් පොලවේ පයගලහලා ඉන්න මිනිහෙක්.
රත්නා :-
මෙහෙමයි කියලා ඉවර කරන්න පුලූවන් බැඳීමක් නෙමෙයි මනෝ අයියගේ ඒ බැදිම. මට සම්පත් හම්බුනේ මනෝ අයියාගේ නාට්‍ය වලදී. අපේ කසාදට අත්සන් කලේත් මනෝ අයියායි, ඩග්ලස් සිරිවර්ධනයි. අපි ඒ කාලයේ ඉදලා අද වෙනකම්ම මේ කලාව තුළ රැුඳිලා ඉන්න මනෝ අයියලා ලොකු හේතුසාධකයක් වුණා. මම මගේ උසස් අධ්‍යපනය අවසන් කලේ කලාවට සම්බන්ධ වුනාට පස්සේ. අධ්‍යාපන කටයුතු වලටත් මනෝ අයියගෙන් විශාල ශක්තියක් ලැබුනා. කියන්න බැරිමග පෙන්විමක් ඒක. දුකේදි සැපේදි අදටත් අපි ගැන හොයලා බලන මහත්මාගති මනෝ අයියා ළග තියෙනවා.
ජයලත් මනෝරත්නගේ විසල් කලා ජීවිතය අස්සෙ ඉන්න මිනිසා ඔබලා දකින්නේ කොහොමද?..
නිශ්ශංක :- මනෝ ඉතා සීග‍්‍රයෙන් කලා කටයුතුවල යෙදෙන කෙනෙක්. කිසිම කලාකෘතියක් ගැන ඔහු සැහිමකට පත් වෙන්නෙ නෑ. මට මීට වඩා කරන්න තිබ්බා. මට මීට වඩා මෙහෙම මේ විදියට හිතන්න තිබ්බා කියලා ඔහු සමාලෝචනය කරනවා. මනෝ විශාල ලෙස පොත් පරිශීලනය කරන්කෙනෙක්. ඒ දැනුම අනිත් අයත් එක්ක බෙදා ගන්නේ හරිම රසවත් විදිහට . මට උනත් ඔහු තරම් රසට සිද්ධියක් විස්තර කරලා කියන්න තෙරෙන්නේ නෑ. ඔහු ඉන්න කිසිම තැනක පාලූවක් දැනේන්නේ නෑ. නාට්‍යකට ආරාධනා කලාමත් අපේ බොහෝ කලාකරුවෝ පවා අහනවා මනෝ ඉන්නවා නේද කියලා. ඔහු යම් විස්තරයක් කියන්න ගියත් හරිම රසවත් විදියට රසගන්වලා ,ප‍්‍රහසනාත්මකව ඒක ඉදිරිපත් කරනවා.මනෝට තියනවා ඕනෑම කෙනෙක් ඇද බැ`ද තබාගැනිමේ පුදුමාකාර ශක්තියක්. මනෝ කියන්නේ සංස්කෘතික නතාපතිවරයෙක්.
රත්නා :- මනෝ අයියා ඕනෑම නාට්‍ය පුහුනුවිමකට එන්නේ ඔහු කියවපු පොත් 3ක් 4ක් අරගෙන. ඒවා අපිට දෙනවා කියවලා ආයේ දෙන්න කියලා. හැබැයි අපි පොතක පිටුවක් නවලා තිබ්බත් ඉවරයි. මනෝ අයියා ඒ තරමට පොත් වලට ආදරේයි. ඒ නිසා අපිට පොත් දෙනකොට බුක් මාර්ක් එකක් දලාම දෙනවා. අපි පොත කියවලා පිටකවරයක් දලා දෙනවා. සමහර පොත් වල ජීවිතයට වටින දේවල් වලට ඔහු ඉරි ගහලා තියනවා. ඒවා කියවද්දි අපේ හිතට ගන්න කියලා මනෝ අයියා නිතරම අපිට කියනවා. දැන් තරුණ ජීවිත දුරකථනය එක්ක හුදකලා වෙලා. එයලාට ඊට එහා හිතන්න බෑ. හැබැයි අපේ තරුණ කලේ නිදහසක් හම්බුන ගමන් අපි පොතක් එක්ක තමයි හුදකලා වුණේ. ඒ පුරුදු අපිට බොහෝමයක් හුරුකලේ මනෝ අයියා. අදටත් නාට්‍යකට දුරකට යනකොට ඒ බස් එක ඇතුලේ අපි පොත් කියවනවා. නැත්තම් පොතක් ගැන කතා කරනවා.
අපි නාට්‍ය ගැන කතා කරොත් සරච්චන්ද්‍රයන්ගෙන් පස්සේ ශෛලීගත ගීත නාට්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයේ ප‍්‍රගමනයට මනෝරත්නයක් කළ සේවාව ගැන..
නිශ්ශංක :– මනෝගේ ශෛලිය ඔහුටම ආවේණිකයි කියලා මට හිතෙනවා. ඔහු සරච්චන්ද්‍රයන් , දායානන්ද ගුණවර්ධනයන් ගෙන් දැනුම ලබාගත් කෙනෙක්. ඒ දැනුම වාඩිදියුනු කරලා තමාට ආවේනික කලාවක් ඔහු සොයාගෙන තියනවා. සරච්චන්ද්‍රයන්ගේ නාට්‍යය හා මනෝගේ නාට්‍ය කෘති අතර එක හා සමාන ලක්ශණ තියනවා. මනෝගේ නාට්‍ය වල සංගිතය,නර්තන බොහෝ විට දක්නට ලැබෙනවා. මනෝ ඒ කරුණු දෙක ගැන ලොකු අවධානයක් දෙනවා. වාර්තා රංග ශෛලිය මනෝ ඉදිරියට ගෙනාවා කිව්වොත් නිවැරදියි. එහෙම බැලූවහම දයානන්ද ගුණවර්ධනයන් අනුගත් මග ඔහු දියුණුකරලා රසාලිප්ත තැනකට මේ නාට්‍යය කලාව ගෙනාවා. ඔහුගේ නාට්‍යය සියල්ල බලන්න. ඒවා හරිම රසවත්. ඒ වගේම ජීවිතයට ගොඩාක් සමීපස්ථයි.
රත්නා :- මටත් හිතෙන්නේ මනෝ අයියාගේ නාට්‍ය ශෛලියට සරත්චන්ද්‍රයන්ගේ නාට්‍ය ශෛලියට වඩා දායානන්දයන්ගේ ශෛලිය බලපලා තියනවා කියලා. මනෝ අයියාගේ නාට්‍ය වල තියෙන්නේ ශෛලිගතට වඩා අර්ධ ශෛලිගත භාවයක්. වාර්තා රංග නාට්‍ය කලාවක් ඔහුට තියෙන්නේ. සංගිතය, නර්තනයට ඔහු ප‍්‍රබල තැනක් තම නිර්මාණය තුළ ලබා දෙනවා. සරච්චන්ද්‍රයන්ගේ නිර්මාණ ශෛලිය හෙන්රි ජයසේනයන් ඇත්ලූ පිරිස ඉදිරියට ගෙන ආවා. ඒ ගුරුහරුකම් එක්ක මනෝ අයියලා ඉදිරියට ගෙනයනවා. මේක නිකම් ජාලයක් වගේ පුරුක් එකින් එකට බැඳිලා යන ගමනක්.
මනෝරත්නයන්ගේ පිටපත්, කාව්‍ය භාශාව, ඔහුගේ හඬ ගැන කතා කලොත්,
නිශ්ශංක :- මනෝ කියන්නේ ඔහුම නාට්‍ය රචනා කරලා, ඔහුම ඒවායේ රඟපාන කලාකරුවෙක් . හරිම අතලොස්සක් තමයි ස්වතන්ත‍්‍ර නාට්‍යක රඟපෑමේන් එක් වන්නේ. ඒ කලා කෘතියට පුර්ණ සාධාරණය කරන්න මනෝ හැම විටම උත්සහා ගන්නවා . ඔහුටම ආවේණික කාව්‍ය භාශාවක් ඔහුගේ පිටපත් වල තියනවා. ඒ භාශාව ප්‍රෙක්ෂකයා ඇද බැද තබා ගන්න සමත්වෙලා තියනවා . නාට්‍ය මුදලට සීමා නොවී හුදෙක් රසවින්ඳනය සඳහාම මනෝගේ නාට්‍ය වලට ප්‍රෙක්ෂකයා බැදිලා ඉන්නවා.
රත්නා :- හරිම සරල සුන්දර ලෙස යමක් පවසන්න මනෝ අයියගෙ පිටපත් වලට හැකියාවක් තියනවා . ඒ කාව්‍ය භාශාව සරත්චන්ද්‍ර සර්ගෙන්, දායානන්ද සර්ගේන් ආපු ආභාසය කියලා මට හිතෙනවා. ගොඩාක් වෙලාවට මනෝ අයියාගේ නාට්‍ය වලට පාදක වෙන්නෙ ‘කලාකරුවා’ කියන සංකල්පයමයි. ‘පුත‍්‍ර සමාගම,අන්දරේලා, තලමල පිපිලා ,ගුරුතරුව’ කියන හැම නාට්‍යකම කලාකරුවෙක් හා බැඳුණු කතාවක් තියෙන්නේ. අනික මනෝ අයියා සංගිතය නර්තනය හරි ප‍්‍රබල විදියට නාට්‍ය වලට යොදා ගන්න කෙනෙක්. මනෝ අයියාගේ පිටපත් නාට්‍ය නැතුව කියෙව්වත් හරිම රසවත්. ඔහුගේ සෑම නිර්මාණයකින්ම නවක නළු නිළියන් වේදිකාවට දායාද කරනවා. හැබැයි ඔහුගේ නාට්‍ය වලට දායක වෙන්න නර්තනය, සංගිතය ගැන මනා දැනුමක් තියෙන්න ඔනී. ඔහුගේ සැම පිටපතකින්ම සමාජයට හිතන්න යමක් ඉතිරි කරනවා. ඒ කාව්‍ය භාශාව,හඬ ප්‍රෙක්ෂකයා තුළ හිතන්න යමක් ඉතුරුකරලා ඔහු පිළිබඳ තියෙන ගෞරවය වාඩි කරනවා.
ඔබලාට හැෙගන විදිහට ඇත්තටම ජයලත් මනෝරත්න කියන්නේ කවුද?..
නිශ්ශංක :-
ගම්දොර තිඹිරි ගෙය වී පුර දොරට වැද
ගම්බිර රංග භූමිය එකලූ කර සොඳ
බිම්බර රසික දන මන පොබයා නොමද
රම්බර සකිසංධිනි කිතුමල් නෙලනවද?
පාසල් මෑණි වැඩු ඔබ පොරමඩුල්ලේ
ඇගෙ සොයුරියකි මා වැඩු පැල්මඩුල්ලේ
අසිරිය මෙයයි අප ආ මග නිදැල්ලේ
තනිකඩ දිවිය ගෙවුණේ එක කැදැල්ලේ
විපත ද සැපත නොබලා කාගෙත් වෙනස
පිහිටට කැපව දුරුකොට උන්ගේ වෙහෙස
කාලය කලාවට යොදවන ඔබ නැණැස
විමතිය ගෙනෙයි කිවමැන මට එහි රහස
ඔබ දියදද නගත හෙළ නළු කලාවේ
ඔදවැඩි රසික දනසැම ඔබ දෙසට නැවේ
පැළැඹුම මිතු මනෝ මා හද තලාවේ
ඉපිලෙයි කිෙක්‍ෂයි කම්පිත රස ගුලාවේ
ඔබ සේ යළි ඉපිද පේරාදෙණි පියසේ
සිව්දෙසිනැ‘විත් සරසවි පුද ලද සොඳ සේ
කුලකය හැටහයේ ඔබ අගයා සතොසේ
හිමිවිය යුතු කිරුළ හිමිකර දෙති මෙලෙසේ.
96 මම මේ කවිය මනෝට ලිව්වේ. මනෝ කියන්නේ වේදිකාවට වෙනමම හැඩතලයක්, අපි දෙන්නම එක් වුනාම ඒක වෙනම හැඩයක් කියලා විචාරකයෝ කියනවා. වරක් දායානන්දයන් මනෝ ගැන කියලා තිබ්බා මෙහෙම ‘මට මනෝරත්න පෙන්නලා හොද නළුවෙක් කිව්වාම මම ඔහු දිහා බලලා හිනා වුනේ වේදිකාවේ නෙමෙයි මහමගවත් හිට ගන්න පුලූවන් කෙනෙක්ද කියලයි. හැබැයි නරි බෑනා නාට්‍යයේ කපුවගේ චරිතය කරපු මනෝරත්න දැකලා මගේ යාලූවෙක් කිව්වේ මු නියම කපුවෙක් කියලා.මනෝරත්නට ශාන්තුවරයෙක් වගේම කපටියෙක් ලෙසත් වේදිකාවේ බොහොම හොඳට රඟපන්න පුලූවන්්’
රත්නා :-්‍
ඔහු සෑම විටම තමන්ගේ කලා කෘතියට 100% ක් සාධාරණයක් බලාපොරොත්තු වෙන කෙනෙක්. කිසිම දෙයක් කවුරුත් දෙනකම් ඉන්න කෙනෙක් නෙමෙයි . හැමදේම තමන් විසින් ලබගන්න ඕනෑ කියලා හිතන කෙනෙක්. මනෝ අයියා හැම වෙලාවේම වැඩ කරන කෙනෙක්. නිකං ඉන්න වෙලාවක් නැති තරම්. කලාකරුවෙක් විදියට ඔහු උපරිමයෙන් කරන දේ කරනවා. ස්වඋත්සාහයේන් නැගිසිටින පුද්ගලයෙක්. මනෝ අයියව වට්ටන්න ලෙඩ රෝගවලටවත් බැරි උනා. මනෝරත්න කියන්නෙ එක්කෙනයි. තව මනෝරත්න කෙනෙක් දකින්න විදියක් නෑ . ඒ තරමට ඔහු විශාල නුග රුකක්. අපි ඒ නුග සෙවනේ හැදි වැඩෙනු පුංචි ගස්. x
