දෘෂ්ටිවාදය, සංස්කෘතිය, අධිපතිත්වය යන්න හුදු සංකල්පීය තලයක පමණක්ම පවත්නා දේවල් නොවේ. සමාජය තුළ සමාජ සබඳතා අතර අධිනිශ්චයව පවත්නා ව්යවහාරිකයන් වේ. ඇතැම් අවස්ථාවලදී අධිපතිත්වය අභ්යාස වන්නේද සංස්කෘතිය හෝ දෘෂ්ටිවාදයේ ස්වරූපයෙන්ම විය හැකිය. පශ්චාත් මාක්ස්වාදී චින්තකයෙකු වන ලුවී අල්තුෂර් විසින් 1970 ලියන ලද ඛැබසබ ්බා ඡයසකදිදචයහ -්බා ධඑයැර ෑි්හි කෘතියේදී ඔහු ආගම, අධ්යාපනය ඇතුළු දෘෂ්ටිවාදය නියෝජනය කරන මාදිලි කිහිපයක් හඳුනාගනී. පවත්නා අධිපති සබඳතා ඒ අයුරින්ම පවත්වා ගැනීමටත් නව අධිපතිත්වයක් ගොඩනැගීමටත් පැහැදිලිවම සම්බන්ධ වන ක්රියාවලින් දෙකක් වන්නේ සංස්කෘතිය සහ මාධ්යයි.
ක්රිව 1789 දී මාධ්ය යන්න රටක වැදගත් සංරචකයක් නැතිනම් ප්රමුඛ භූමිකාවක් බව තහවුරු කරන්නේ බි්රතාන්ය රජය විසිනි. එනම් මාධ්යවේදීන්ට මහජන ගැලරියට යාමට අවසර දීමත් සමගින්ය. ඉන්පසු ඔවුන් වාර්තා කරන දේ බලා මාධ්ය අතිශය වැදගත් සාධකයක් බව වටහා ගන්නා ලදි. රාජ්යය තුළට මාධ්ය ඇතුල්වීමේදී ජනමාධ්ය ස්වාධීන විය යුතු බව බි්රතාන්ය මහජන මන්ත්රණ සභාවට පැහැදිලි කරනු ලැබුවේ එරටේ දේශපාලන විද්යාඥයකු වූ තෝමස් ගැලීය. ජනමාධ්ය රාජ්යයේ කොටසක් වුවද රජයේ අවශ්යතා අනුව එය පාලනය නොවිය යුතුයි යන්නත් තොරතුරු පාලනය කිරීමට හෝ වෙළෙඳපොළෙහි අලෙවිවන භාණ්ඩයක් වශයෙන් සැලකීමට කිසිදු මාධ්ය ආයතනයකට හෝ රජයකට අයිතියක් නොමැති බවත් අවධාරණය කරන ලදි.
තොරතුරු යන්න සමස්ත සමාජයේ අහිවෘද්ධිය වෙනුවෙන් භාවිත කළ යුත්තක් මෙන්ම එය දැන ගැනීමටද මහජනතාවට අයිතියක් ඇත. එමෙන්ම කිසිදු අවස්ථාවක මාධ්ය ජනමතයන් නිර්මාණය කිරීමට දායක නොවිය යුතුය. මහජනතාවට තම මතය සකස් කර ගැනීමට අවශ්ය දත්ත සහ තොරතුරු ලබා දීම පමණක් සිදු කළ යුත්තේය. එමෙන්ම වාර්තාකරණයේදී යම් විශේෂ සිද්ධීන්වලදී තමන්ට අවශ්ය කරුණු පමණක් වාර්තා නොකළ යුතුයි. එහි අදහස නම් සිදුවීමේ සමස්තය අවසානය තෙක් වාර්තා කිරීමයි. එපමණක් නොව එම වාර්තා කිරීම් ඔස්සේ නැවත ගැටුමකට යාමට අවශ්ය මාවත් විවර නොකළ යුතුය. විශේෂයෙන්ම ඡාතීන් සහ ආගම් අතර ඇති වන ගැටුම්වලදී මහජනතාවගේ මතය අපක්ෂපාතී ලෙස මෙහෙයවීමේ වගකීමද මාධ්යයට පැවරෙයි. එහි දී වාර්තාකරණයේදී යොදාගන්නා රූපරාමු, ඡායාරූප පමණක් නොව යොදාගන්නා ව්යවහාර සහ ලිඛිත භාෂාව පිළිබඳව ද වැඩි උනන්දුවක් දැක්විය යුතුමය.
ලංකාවේ අද්යතන මාධ්යයන්හි හැසිරීම දෙස බලන විට මෙම සියලු ආචාර ධර්මයන් කොන්දේසි විරහිතව උල්ලංඝනය කොට ඇත. එය මුද්රිත, විද්යුත් මෙන්ම නව මාධ්යයන් ඔස්සේ ද දිගින් දිගටම සිදුවෙමින් පවතී. මෙය ලෝකයේ පිළිකුල් සහගත ලෙස සිදු වූ අවස්ථාවකි, ගල්ෆ් යුද්ධය. ගල්ෆ් යුද්ධයෙන් පසුව 1995දී ෂෝන් බෞද්රිලාද් විසින් රචනා 3ක් අන්තර්ගත කොට ලියා නිම කරන ලද ඔයැ ඨමකf අ්ර ාසා බදඑ ඒනැ චක්ජැ කෘතියෙන් ගල්ෆ් යුද්ධය යනුවෙන් දෙයක් සිදුවී නැත යනුවෙන් තර්ක කළේය. බෞද්රිලාද් එයින් දැක්වීමට උත්සාහ කර තිබුණේ යුද්ධයේදී ඇමරිකානු මාධ්ය ඉටු කරන ලද තීරණාත්මක කාර්යයයි. එනම් පුවත් මැවීමේදී යථාර්ථය තුළ එය සිදු වී නොමැති බව පසක් කිරීමයි. එතරම්ම භූමිකාවක් ඉටු කිරීමට එරට මාධ්ය සතුව හැකියාව පැවතුණි. මෙම මාධ්ය භූමිකාවේ තත්ත්වය පෙන්වීමට තක්සේරුවක් ලෙස වොෂින්ටන් පෝස්ට් සහ නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස් යන පුවත්පත්වලට එක්තරා ආකාරයක ස්වයං චිචේචනයක යෙදීම සඳහා බලකරනු ලැබීම ප්රමාණවත් වේ.
මාධ්ය වෘත්තිය, සමාජය තුළ ඉතාම බලසම්පන්න ලෙසින් වර්ධනය වන බව 1930 ගණන්වල මැක්ස් වෙබර් පැවසීය. ජනමාධ්ය විෂය අනාගතයේදී ඉතාමත් බලපෑම් විෂයක් බවට පත් වන බවත් එම නිසා මෙම විෂය සමාජ විද්යාත්මකව හැදෑරිය යුතු බවත් වෙබර්ර්ගේ මතය විය. එම හේතුවෙන් ජනමාධ්ය සම්බන්ධ ආචාර ධර්ම පද්ධතියක් අවශ්ය බව සාකච්ඡාවට ලක් විය. පීටර්සන් සහ ශ්රාම් ඉදිරිපත් කළ ජනමාධ්ය න්යායන් 4 ඉදිරිපත් විය. එමෙන්ම ආකෘතිකවාදී න්යාය වර්ධනය වීමත් සමගම මෙය මාධ්ය න්යායපත්ර සැකසීමෙන් සහ වගා කිරීමේ න්යායෙන් දුරස්ථව ආකෘති සැකසීමේ මාධ්ය කාර්යභාරය දක්වා විතැන් වී ඇත.
පවතින සමාජයේ සහ සංස්කෘතියේ ස්වභාවය තේරුම් ගැනීමට හැකියාවක් මාධ්යයට පවතින අතරම එහි හැඩගැස්ම ද මාධ්ය සකස් කරයි.
ලංකාවේ මාධ්ය ආයතනයන්හි හැසිරීම දෙස පොදුවේ බලන කල පෙනීයන කරුණක් නම් මෙම සියලු මාධ්ය සදාචාරයන් පසෙක ලා මාධ්ය හැසිරී ඇති බවත් තවමත් එලෙස හැසිරෙමින් පවතින බවත්ය. සැකකරුවෙකු ලෙස අත්අඩංගුවට පත් වන තැනැත්තෙකුගේ හෝ තැනැත්තියගේ සම්පූර්ණ අනන්යතාව මාධ්ය විසින් හෙළි කරන අතරම ඔවුන් නිවැරදිකරුවන් වු විට එය වාර්තා කිරීමද මාධ්යයට මගහැරී ගොස් ඇත.
මෙවැනි මොහොතක ජාතීන් සහ ආගම් අතර භේදය වැපිරීම වෙනුවට මාධ්ය මගින් කළ යුත්තේ එම අවකාශයන් අසුරා දමා සුරක්ෂිත බැඳීම් ඇති කිරීමය. මෙම සියලු භූමිකාවන් පසෙක ලා මාධ්ය මගින් සිදු කරනුයේ තව තවත් ජාතීන් සහ ආගම් අතර භේදය උත්සන්න කිරීමය. මාධ්ය තම න්යාය පත්රයන්ගේ කාර්යය ඉටු කරගනිමින් පවතින අතරම දේශපාලකයෝ තම න්යාය පත්ර ඒ තුළ මුදුන් පමුණුවා ගැනීමට උත්සාහ කරති. වගකීම් සහගත මාධ්යයන් ලෙස මෙම හැසිරීම ඉතාම ඛේදනීය තත්ත්වයක් ලෙස පෙන්වා දිය හැකිය. එමෙන්ම මාධ්ය මගින් නොයෙක් ආකාරයේ තොරතුරු ලබා දුන්නද එම අන්තර්ගතයන්හි පවතින හිස් බවද කැපී පෙනෙන සාධකයකි.
මෙය ලංකාවේ මාධ්ය හැසිරවීමේ පළමු ඛේදනීය අවස්ථාව නොවන අතරම එය දිගින් දිගටම මාධ්ය භාවිතය තුළ සිදු කරමින් පවතී. යම් ගැටුමක් වාර්තාකරණයේ දී සමබර මැදිහත්වීමේ වටිනාකම සහ එහි අන්තර්ගතයෙහි පවතින අපක්ෂපාතීත්වය ද පුරවැසියන් ලෙස අප විසින් අපේක්ෂා කරනු ලබයි. මාධ්ය න්යාය පත්රවලට අනුකූලව හැසිරෙන බව අප සියලු දෙනා දන්නා කරුණකි. එහෙත් පුරවැසියන්ට අපක්ෂපාතී තොරතුරු වාර්තාකරණයේ දී මෙම න්යාය පත්ර පසෙක ලා සමාජ සහ පුරවැසි සුභසිද්ධිය වෙනුවෙන් මාධ්ය පෙනී සිටීම අත්යවශ්ය සාධකයක් ලෙස අප මෙන්ම වත්මන් මාධ්යද තේරුම්ගත යුතුය.■
■ කථිකාචාර්ය සජිතා ලක්මාලි හේවාපතිරණ
ජනමාධ්ය අධ්යයන අංශය, ශ්රීපාලි මණ්ඩපය
කොළඹ විශ්වවිද්යාලය
