මේක දිගුකාලීන ඡන්ද අයවැයක්

ආචාර්ය අමින්ද මෙත්සිල

මේ අයවැය මැතිවරණ අයවැයක් නොවන බවත් විනයක් සහිත අයවැයක් බවත් ඇතැම් ආර්ථික විශේෂඥයන් පෙන්වලා තියෙනවා. ඔබ මෙය දකින්නේ කොහොමද?

විනයක් තියෙන අයවැයක් කියන එකෙන් අදහස් කරන්නේ අයවැයක තියෙන්න ඕනෑ මූලික ගුණාංග තියෙන අයවැයක් කියන එකයි. ඔවුන් කියනවා අයවැය ඡන්ද ඉලක්ක කරගෙන ගෙන එයි කියලා බලාපොරොත්තු වූ නිසා, දැන් එහෙම නැති විනයක් සහිත අයවැයක් ඇවිල්ලා තියෙන බව. තවත් සමහරු කිව්වා සංවර්ධනය ඉලක්ක කරගත් අයවැයක් ඒවි කියලා.
මේ අයවැය මම දකින්නේ මැතිවරණ හා සංවර්ධනය කියන දෙකටම හරිහැටි ඉලක්කගත නොවුණ අයවැයක් විදියටයි. එහෙත් මේ අයවැය විනයක් සහිතව මැතිවරණ ඉලක්ක කරලා තියෙන බව පෙන්වන්න පුළුවන්. එක පැත්තකින් ලක්ෂ 6කට සමෘද්ධි දෙන බව කියනවා. දැනටත් මැතිවරණ වේදිකාවල එජාප දේශපාලනඥයන් කියනවා ඒ ලක්ෂ 6 දෙන්නේ ආණ්ඩු හිතවාදීන්ට බව. එතැනින්ම හයලක්ෂයකට ආමන්ත්‍රණය කරලා තියෙනවා. ඊට අමතරව වැටුප් වැඩිකිරීමෙන් රාජ්‍ය සේවකයන් ලක්ෂ 14කට කතාකරනවා. ඊට අමතරව එන්ටප්‍රයිස් ශ්‍රී ලංකා වැනි ණය වැඩසටහන්වලිනුත් මැතිවරණය ඉලක්ක කරලා තියෙනවා. ඒ නිසා මැතිවරණ ඉලක්ක කරලා නැති බව කියන්නම බැහැ. හැංගිච්ච න්‍යායපත්‍රයක් ඇතුළේ මැතිවරණ ඉලක්ක කරලා තියෙනවා. ඒත් ඒක කලින් වගේ එක පාරම පෙනෙන්නේ නැහැ. අපි හිතන්නේ ඡන්ද අයවැයක් කීවාම පරිප්පු, හාල්මැස්සන් වගේ භාණ්ඩ මිල අඩු කරාවි කියලා. කාලයක් තිස්සේ අයවැය අපට හුරුවෙලා තියෙන්නේ සිල්ලර කඩයක බඩු මිල ලැයිස්තුවක් වගෙයි. මේක ඊට වඩා වෙනස් ඡන්ද අයවැයක්. එක විදියකට මේක දිගුකාලීන ඡන්ද අයවැයක් විදියට හඳුන්වන්න පුළුවන්.

එතැනන් එහාට සමස්තයක් විදියට මේ අයවැය දකින්නේ කොහොමද?

මේ අයවැයේ අලුත් දේවල් මොනවාද කියලා ගැටලුවක් තියෙනවා. මෙවර අයවැයේ තියෙන ප්‍රධාන කරුණු සියල්ලම පාහේ දැනටමත් ක්‍රියාත්මක වෙනවා. ඒවාට අලුතින් මුදල් දීම, පුංචි වෙනස්කම් ආදිය පමණයි මේ අයවැයෙන් කරලා තියෙන්නේ. ඒ නිසා තියෙන දේම තමයි ඉස්සරහට ඇවිල්ලා තියෙන්නේ. ගම්පෙරළිය, එන්ටප්‍රයිස් ශ්‍රී ලංකා, කර්මාන්තපුර වගේ සියලු දේ දැනටමත් ක්‍රියාත්මක වෙන වැඩසටහන්.

මම ආර්ථික විද්‍යාව පැත්තෙන් අයවැය කතාව දෙස බලද්දී දිගුකාලීන සංවර්ධන ඉලක්ක ගැන කතාකළ බව දකින්නේ නැහැ. මගේ විශ්වාසය තමයි අයවැයකින් ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිවලට අවශ්‍ය මූල්‍ය පදනම සකස් කරනවා නම්, අපි තේරුම් ගන්න ඕනෑ රටේ තිබෙන ආර්ථික ගැටලු මොනවාද කියලා. උද්ධමනය ඉහළ යෑම, පොලී අනුපාත වැඩිවීම, ඩොලරය ඉහළ යෑම, කෘෂිකර්මයේ කඩාවැටීම, අපනයන ක්ෂේත්‍රයේ වර්ධනයක් නොවීම වැනි ප්‍රශ්න තියෙනවා. මේවාට විසඳුම් තමයි අයවැයෙන් බලාපොරොත්තු වුණේ. මේ කාරණා නගර සභාවල කතාකරන්න ඕනෑ දේවල්. මේ අයවැය කතාවෙන් එළියට නොආවත්, මේ ආණ්ඩුවට සංවර්ධන ඉලක්ක නැති බව මම කියන්නේ නැහැ. ඒත් මිනිස්සු කතාවෙන්නේ මුදල් ඇමතිවරයා ඉදිරිපත් කළ අයවැය කතාව ගැනයි. මේ ආණ්ඩුවට දැක්මක් තියෙනවා. ඒත් ආණ්ඩුවේ නිදානගත දුර්වලතාවක් තමයි තමන් කරන දේ විකුණාගන්න බැහැ. අදත් රටේ අධිවේගී මාර්ග, ජලාශ ව්‍යාපෘති වගේ භෞතික සංවර්ධන ව්‍යාපෘති පවා කෙරෙනවා. කොටින්ම කීවොත් මේ වෙද්දී විදුලි දුම්රිය ගැනත් කතාවෙනවා. ඒත් ඒ ටික ගැනවත් අයවැය කතාවේ කිසිදු සඳහනක් නැහැ.

මංගල සමරවීර ඇමතිවරයා සමස්තයක් විදියට අයවැය දකින්නේ කොහොමද?

එක් පැත්තකින් අනවශ්‍ය වියදම් දැවැන්ත ලෙස කපාහැරලා තියෙනවා. මෙවර අයවැයේදීත් විශාලම වියදම යන්නේ ජනාධිපතිවරයා වෙනුවෙන්. ඒක මිලියන 10,000ට වැඩියි. ජනාධිපතිවරයාගේ පැත්තෙන් නාස්තිකාර වියදම් විශාල වශයෙන් තියෙනවා. සරල උදාහරණයක් විදියට ජාත්‍යන්තර සංචාර, ජාත්‍යන්තර සමුළුවලට ජනාධිපතිවරයා විපක්ෂයේ මන්ත්‍රීවරුන්ව යවන බව පෙන්වන්න පුළුවන්. විපක්ෂ මන්ත්‍රීවරුන්ට ආණ්ඩුව නියෝජනය කරන්න බෑ. ඒ හැර, අනෙක් පැත්තෙන් නාස්තිකාර වියදම් සෑහෙන අඩු කරලා තියෙන බව කියන්න ඕනෑ.

ණය සහනාධාර ක්‍රම ගැන ඔබ හිතන්නේ මොකක්ද?

චීන කතාවක් තියෙනවා. බඩගින්නේ ඉන්න කෙනෙක්ට මාළුවෙක් නොදී බිලිපිත්තක් දිය යුතු බව. ගොඩක් අයවැයවලින් කළේ විවිධ සහනාධාරවලින් මාළුවෝ දෙන එක. මෙවර උත්සාහ කරලා තියෙනවා මාළුවා වෙනුවට බිලිපිත්ත දෙන්නට. යම් ව්‍යාපාරයක් කරන කෙනෙක්ට වුණත් හැම වෙලේම අඩු මිලට භාණ්ඩ හා ආධාර දෙනවාට වඩා අඩු පොලියට ණයක් දීම හොඳයි.

බදු අධික විදියට අය කරන බවට චෝදනාවක් තියෙනවා නේද?

අපට රජයේ ආදායම් වැඩි කරගන්න පුළුවන් ප්‍රධාන ක්‍රම දෙකක් තියෙනවා. බදු ආදායමත් බදු නොවන ආදායමත්. රාජ්‍ය ආයතනවලින් ලබන ලාභය ආදි ඒවා තමයි බදු නොවන ආදායම. ලංකාවේ රාජ්‍ය ආයතන විශාල වශයෙන් පාඩු ලැබුවා. ඒත් පහුගිය අවුරුදු දෙක තුළ එස්.එල්.ටී.බී. එක පවා ලාභ ලැබුවා. ආයතන රාශියක් ලාභ ලැබුවා. ඒවායිනුත් ආදායමක් ලැබෙනවා. ඉතිරි ප්‍රමාණය වෙනුවෙන් තමයි බදු අය කරන්නේ. බදු නොගත්තොත් අනිවාර්යයෙන්ම අයවැය පරතරය වැඩිවෙනවා. එහෙම වුණොත් ණය ගන්න සිද්ධවෙනවා. ආණ්ඩුව තීරණය කරන්න වෙනවා රජයක් විදියට මිනිස්සුන්ට ලබාදෙන සහන ණය අරගෙන දෙනවාද, බදු අරගෙන දෙනවාද කියලා. මහින්ද රාජපක්ෂ රජය පුළුවන් තරම් ණය අරගෙන ණයවලින් රට දිව්වා. මේ ආණ්ඩුව බදු අරගෙන බදුවලින් රට දුවනවා. මම හිතන්නේ හරි සංවර්ධනයකදී නම් ණය නොගෙන බදු ගන්න ඕනෑ. අපේ වියදම් අපි දරන්න ඕනෑ. අපේ වියදම් ඊළඟ පරම්පරාවට දෙන්න ඕනෑ නැහැ. අද බදු වැඩියි කියලා කොච්චර කෑගැහුවත් අපේ කලාපයේ රාජ්‍ය ආදායමෙන් ප්‍රතිශතයක් විදියට අඩුම බදු ප්‍රතිශතයක් අය කරන රටවල් අතරින් එකක් තමයි ලංකාව. ඒත් අපේ ඔලුවේ නිතරම කැරකෙනවා බදු වැඩියි කියලා අදහසක්. මේක අපේ ඔලුවට දාලා තියෙන ලොකු ලෙඩක්. මේ ලෙඬේ වර්ධනය වෙන්න එක ප්‍රධාන හේතුවක් තමයි ලංකාවේ බදු වැඩිවීම හා බදු ක්‍රම සංකිර්ණ වීම. මේ ආණ්ඩුව පවා බදු ක්‍රමය සරල කිරීම ගැන කතාකළා. ඒත් ඒක සිද්ධවුණේ නැහැ. අපට තියෙන ගැටලුව බදු වැඩිවීම නෙවෙයි. බදු පිළිබඳ තියෙන වැරදි ආකල්ප හා බදු ක්‍රමවල තියෙන සංකීර්ණ බව.

කෙසේ වෙතත් මේ අයවැයෙනුත් ණය විශාල ප්‍රමාණයක් ගන්න බලාපොරොත්තු වෙනවා නේද?

හැම අවුරුද්දේම අපේ වියදම් වැඩිවෙනවා. ඒකට වඩා අඩු වේගයකින් තමයි අපේ ආදායම් වැඩිවුණේ. අපි ආදායම් වියදම් පරතරය පියවාගන්නේ බදුවලින්. අපි නිදහස ගත් දිනයේ ඉඳන් අද වෙනතුරු හැම අවුරුද්දේම ණය ගන්නා ප්‍රමාණය වැඩිවෙලා. ඉතින්, ණය ගන්නා ප්‍රමාණයත් වැඩිවෙලා තිබුණා. ඒත් ණය ගැනීම බලන්න ඕනෑ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ ප්‍රතිශතයක් විදියටයි. එහෙම බැලුවොත් මේ අවුරුද්දේ ලොකු වැඩිවීමක් වෙලා නැහැ. ඒත් රුපියල්වලින් ගත්තොත් ණය වැඩිවීමක් පේනවා තමයි. කෙසේවෙතත් මතක තබාගන්න ඕනෑ මේ ණය ගන්නේ තවත් ණය ගෙවන්නට බව. මම හිතනවා ඉදිරි අවුරුදු දෙකේදී ණය ගෙවලා අවසාන වුණාම මේ රටේ ණය බර විශාල වශයෙන් අඩු වෙනවා. එතෙක් වෙන විකල්පයක් මට පෙනෙන්නේ නැහැ.

ඔක්තෝබර් 26 කුමන්ත්‍රණය මේ අයවැයට බලපාන්නේ කොහොමද?

අපි අයවැයක් ඉදිරිපත් කරන්න ඕනෑ නොවැම්බර් මාසයේදී. ඒක ජනවාරි මාසයේ ඉඳලා ක්‍රියාත්මක වෙනවා. ව්‍යාපෘති ක්‍රියාත්මක කරන්න, සැලසුම් හදන්න අවස්ථාව තියෙනවා. ඒත් අපි මෙවර අයවැය සම්මත කරගන්නේ අප්‍රේල් මාසයේදී. මාස හතරක සංවර්ධනය ඇනහිටලා තියෙනවා. මේ අවුරුද්දේ මුල් කාලය තුළ අලුත් බදු යෝජනා ක්‍රියාත්මක නොවුණාට පෙර වර්ෂයේ බදු ක්‍රියාත්මක වුණ නිසා යම් අදායමක් තියෙනවා. එහෙත් අලුත් බදු යෝජනා සමඟ ඉදිරි මාස අට තුළ ඉලක්කවලට යන්න ඕනෑ. මම අනුමාන කරන විදියට අපේක්ෂිත ආදායමට ඉදිරි මාස අට තුළ යන්න බැරිවේවි. ඒ නිසා අයවැය ප්‍රමාද වීමෙන් යම් බලපෑමක් තියෙනවා. අනෙක් එක තමයි දේශපාලන අර්බුදය ඇතිවුණ වෙලාව වෙද්දී ලංකාව මෑත කාලයේ වැඩිම සංචාරක ආකර්ෂණයක් බලාපොරොත්තු වෙලා හිටියා. ඒ කාලය තුළ අපට උපයන්නට තිබුණු විශාල ආදායමක් අහිමිවුණා. වෙනත් රටවල අපි දැක්කා ඩොලරයට සාපේක්ෂව ඔවුන්ගේ මුදලෙහි අගය පිරිහුණාට, වර්ෂය අවසාන වෙද්දී ඒ පිරිහුණ ප්‍රමාණය ආවරණය කරගන්න ඔවුන්ට පුළුවන් වුණා. ඒත් අපට ඒක කරගන්න බැරිවුණා. ඒ වෙද්දීත් අපට ලබාදුන් ණය, ආධාර, සංචාරකයන් අහිමිවුණා. ඇත්තටම ඒ දවස් ටිකේ ඇතිවුණ පාඩුව මේ ආණ්ඩුවටවත් හරිහැටි තක්සේරු කරගන්න බැරිවෙලා තියෙනවා.