ජගත්
බණ්ඩාර
“කලිගියුලා” නාට්යය වේදිකාවට ගෙනඒම සඳහා බලපෑ හේතු මොනවාද?
නාට්ය පිටපතක් තෝරාගන්නකොට මම හුඟක් සංවේදී වන ප්රධාන කාරණා දෙකක් තියෙනවා. එකක් තමයි කොතෙක් දුරට මිනිස්සුන්ට හිතන්න පොළඹවන එහෙම නැත්නම් ප්රේක්ෂකයා යම් ආකාරයක පරිවර්තනයකට ලක්කරන්න පුළුවන් පිටපතක්ද කියන එක. වේදිකාව කියන්නේ කවිය වගේම දාර්ශනික තලයක පිහිටලා තියෙන දෙයක්. එතැනදී අනිකුත් කලා මාධ්යයන්ට වඩා වේදිකාව හුඟක් ප්රබල වෙන්නේ සජීවීබව නිසාම නොවෙයි. ඒ සජීවීබව ඇතුළේ කෙරෙන ගැඹුරු සංවාදය නිසායි.
අනික, මම විශ්වාස කරන දර්ශනය කොතෙක් දුරට නාට්යය හරහා ගෙනෙන්න පුළුවන්ද කියන කාරණය ගැන දැඩි සැලකිල්ලක් දක්වනවා. 2011 දී ඉබ්සන්ගේ ෘදකකි ්යදමිැ කරනකොටත් ඒ කාරණයම තමයි මුල්වුණේ. ඇල්බෙයා කැමූගේ ‘කලිගියුලා’ ඉබ්සන්ගේ නාට්යයේ දිගුවක් කියලා තමයි මට හිතෙන්නේ. ඒ නාට්ය දෙක සම්පූර්ණයෙන්ම එකිනෙකට පරස්පර නාට්ය දෙකක් වුණත් මනුෂ්යයාගේ නිදහස පිළිබඳ කාරණය තුළ නාට්ය දෙකම යම් පොදු ලක්ෂණයක් පෙන්නුම් කරනවා.
කලිගියුලා නාට්යයේ කැමූ සාකච්ඡා කරන කේන්ද්රීය දාර්ශනික කාරණා දෙකක් තියෙනවා. එකක්, මරණය විසින් පනවලා තියෙන සීමාවන් ඇතුළේ මනුෂ්යයා තමන්ගේ අමරණීයත්වය සාක්ෂාත් කරගැනීම සඳහා දරන අරගලය. ඒ කියන්නේ නිදහස පිළිබඳ කාරණය කියලා එක අතකින් අර්ථකථනය කරන්න පුළුවන්. එය මිනිස් සත්තාව හැටියට තමයි කැමූ සලකන්නේ. දෙවන කරුණ, කැමූ දාර්ශනිකයෙක් ලෙස පිළිගත්තත් ඔහු මේ ප්රශ්නය මතු කරන්නේ දර්ශනය කියන විෂය ක්ෂේත්රය ඇතුළේම නොවෙයි. හුදෙක් එය දාර්ශනික ක්ෂේත්රයට පමණක් සීමා කරන්නේ නැහැ. ඔහු එය බරපතළ දේශපාලන භාවිතාවක් හැටියට තමයි දකින්න උත්සාහ කරන්නේ. එයට විශේෂ හේතුවක් තියෙනවා.
ඒ කුමක්ද?
පළවන ලෝක යුද්ධය හා දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පස්සේ බිහිවෙන සමාජ සුළිකුණාටු හරහා මානව වර්ගයාට ඉතිරි කරලා තියෙන්නේ සම්පූර්ණයෙන්ම ඛේදවාචකයන් පමණක් බව කැමූ පැහැදිලිව සඳහන් කරනවා. මේ ඛේදවාචකයන් හරහා එක පැත්තකින් මිනිසා පරාරෝපණයට පත්වෙලා විගලිතභාවයට පත්වෙලා තියෙනවා. ඒ හරහා මිනිසාගේ පැවැත්ම, ජීවත්වීමේ හරය, මම ජීවත්වන්නේ මොනවාටද කියන පැවැත්ම පිළිබඳ තේරුම් ගැනීම දරුණු ගැටලුවකට ලක්කරලා තියෙනවා. මෙන්න මේ කාරණය ඇතුළේ අපි ජීවත් වන්නේ ඇයි කියලා කැමූ කලිගියුලා නාට්යයේදී අහනවා. මිනිසාගේ සතුට පිළිබඳ ප්රශ්නයයි ඔහු දැඩි ලෙස ප්රශ්න කරන්නේ. මිනිස්සු ජීවත්වෙනවා තමයි. හැබැයි මිනිස්සු ඉන්නේ සන්තෝසෙන්ද? අපි ජීවත්වීමේ අර්ථය කුමක්ද? මෙන්න මේ කාරණය හොයන්න තමයි කැමූ අරගල කරනවා. නමුත් ඔහු ශුන්යවාදය ප්රතික්ෂේප කරනවා. ඔහු කියන්නේ අපට මොන කොන්දේසි පනවලා තිබුණත් ඒකට එරෙහිව අරගල කළ යුතුයි කියලා. නමුත් අරගලය කියන වචනය ඔහු පාවිච්චි කරන්නේ ප්රචණ්ඩත්වය කියන සන්දර්භය තුළ නෙවෙයි. මොකද ඔහුගේ දර්ශනය තුළ මාක්ස්වාදී දර්ශනය හරහා ආ දේවලුත් දැඩි සේ විවේචනයට භාජනය වෙනවා. ඒ නිසා තමයි කැමූ මාක්ස්වාදී පක්ෂයෙන් කැඩෙන්නේ. ඉන් පස්සේ සාත්රෙ සමග එක්වෙනවා. සියලුම කොන්දේසි ඇතුළේ පවා ජීවිතේ තියෙන එකම අර්ථය තමයි, අපි මේක වඩාත් යහපත් කරන්න දරන අනවරත අරගලය. මෙන්න මේ දර්ශනය හා දේශපාලන භාවිතය කැමූ එකිනෙකට ගළපන ආකාරය ඉතා ප්රබලයි.
සමහර දාර්ශනික ව්යායාමයන් කෙළවර වෙන්නේ සමහර වෙලාවට මහත් විනාශයකින්. එහෙම නැත්නම් ඒ හරහා දරුණු දේශපාලන අර්බුදයක් ගොඩනැගීමෙන්. ෆෙඞ්රික් නිට්ෂේගේ උත්තර මිනිසා පිළිබඳ අදහස නැවතුණේ හිට්ලර්ගේ ඒකාධිපතිවාදයෙන්. මාක්ස්වාදී මනෝරාජික රාජ්යයන් පිළිබඳ අදහස කෙළවර වුණේ ස්ටැලින්වාදයෙන්. මේ දේශපාලන දර්ශන දෙකම අවසාන වශයෙන් යම් ආකාරයක වැරදි දේශපාලන භාවිතාවන් සඳහා පාවිච්චිවෙලා තියෙනවා. කැමූ අහනවා මේක මෙහෙම වෙන්නේ කොහොමද කියලා. ඒ දාර්ශනික ප්රවේශය ඇතුළේම තියෙනවා ඛණ්ඩනයක්. ඒ ඛණ්ඩනය නිසා තමයි මිනිස්සුන්ට ඒ විදියට එය පාවිච්චි කරන්න පුළුවන් වුණේ. කැමූ මේ දර්ශනයන් ඉතා සියුම් ලෙස තම නිර්මාණ හරහා සාකච්ඡා කරනවා.
එය ලංකාවේ සන්දර්භය සමග ගළපාගන්නේ කෙසේද?
දශක ගණනාවක් තිසේ ලංකාවේ දේශපාලන වපසරිය තුළ අපි දැක්කා අභූතරූපී, විකාරරූපී වැඩ සිද්ධවෙනවා. බලයට තියෙන අධිෂ්ඨානය තමයි මානව සමාජය විනාශ කරලා තියෙන්නේ කියලා කැමූ කියනවා. එය ලංකාව සම්බන්ධයෙන් ගත්තොත් අධිෂ්ඨානයටත් වඩා කෑදරකමක්. මීට පෙර පැවති පාලනයේ වියරු බවේ ඉඳලාම මේ දක්වා එය නොවෙනස් වෙමින් ගලායනවා. ඉතාම ලස්සන වැඬේ තමයි මෛත්රීපාල සිරිසේන ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවට පයින් ගහලා නටන්න හදපු උමතු වියරුව. මේක හරියටම කලිගියුලා නාට්යයේ තියෙනවා. හරියට කැමූ ලංකාව දිහා බලාගෙන ඉඳලා මේ නාට්යය ලියුවා වගේ. ඒකේ එක තැනක තියෙනවා, ‘අපි දැකලා තියෙනවා බලය තියෙන මිනිස්සු ලෝකේ පාලනය කරනවා, හැබැයි මේ වගේ පිස්සෙකුට බලය ලැබුණ පළවන අවස්ථාව මේකයි’ කියලා. ඒ වාගේ දේශපාලනිකව ලංකාවට මේක ඕනෑ විදියට ගළපගන්න පුළුවන්.
අපි ගිය අවුරුද්දේ අගෝස්තු මාසේ නාට්යය පටන් ගත්තේ දේශපාලනය ගැන කතාකරන්න නෙමෙයි. ඊට වඩා දාර්ශනික සාකච්ඡාවකට ගෙනයන්න. පුහුණුවීම් කරගෙන යනකොට ලංකාවේ සිද්ධවෙච්ච අර්බුද හා කාරණා දිහා දකිනකොට ඇත්තටම අපිට හිනාවෙන්න ඉඩ ලැබුණා. ඒක හරිම උත්ප්රාසජනක කාරණයක් වුණා. මේ සිද්ධවෙන්නේ කලිගියුලා නාට්යයේ තියෙන දේම නේද කියලා තව තවත් ප්රත්යක්ෂ වුණා.
මේ නාට්යය තල දෙකකින් රස විඳින්න පුළුවන්. ගැඹුරු නොවන කෙනෙකුට එය මතුපිටින් පෙනෙන කරුණු සමග ගළපාගන්නත් පුළුවන්. ඊට වඩා ගැඹුරු සාකච්ඡාවකට යනවා නම් මේ නාට්යයේ තියෙන දාර්ශනික තලයටත් සාකච්ඡාව ගෙනයන්න පුළුවන්.
මේ නිෂ්පාදනය සඳහා ජී.ඩබ්ලිව්. නන්දසේනගේ පරිවර්තනය තෝරාගැනීමට ඔබට විශේෂ හේතුවක් තිබුණද?
ඔව්. මේ නාට්යය 70 දශකයේදී එස්. කරුණාරත්න පරිවර්තනය කරලා නිෂ්පාදනය කරලා තිබුණා. ඊට පස්සේ 90 දශකයේදී රොජර් සෙනෙවිරත්න නිෂ්පාදනය කරලා තිබුණා. ඒ අතර මම ජී.ඩබ්ලිව්. නන්දසේන මහත්තයාගේ පරිවර්තනය කියවලා තිබුණා. මේ නිෂ්පාදනය කරන කොට මම එස්. කරුණාරත්න මුණගැහිලා ඔහුගේ පිටපතත් බැලුවා. ඊට පස්සේ මට තේරුණ දෙයක් තමයි වේදිකාවට ගළපන්න ගිහිල්ලා කැමූගේ හා ඔහුගේ භාවිතාවේ තියෙන හුඟක් වටින දේ මඟහැරී තියෙනවා කියලා. මොකද ලංකාවේ වේදිකාවට ඕනෑ පැය එකහමාරේ නාට්යනේ. නමුත් ප්රේක්ෂකයන්ගේ ශික්ෂණයක් නැහැ කියලා තවත් රචකයෙකු නිර්මාණය කළ දෙයක් කපලා දාන්න මම කැමති නැහැ. ඒ නිසා මම ජී.ඩබ්ලිව්. නන්දසේනගේ පරිවර්තනය යොදාගත්තා. ඒ පරිවර්තනය කියවනකොට මට දැනුණා මේක ඉතා විශිෂ්ට වැඩක් කියලා. සාහිත්යමය වශයෙන් හා කැමූගේ දර්ශනය පිහිටුවන්න ඔහු කරන පරිකල්පනීය අරගලය අද්විතීයයි. ඒ නිසා ඔහුගේ පිටපතෙහි තියෙන ඝනකමට මම හරි කැමතියි. ජී.ඩබ්ලිව්. නන්දසේන කියන විශිෂ්ට පරිවර්තකයාට කරන ගෞරවයක් හැටියටත් මම මෙය සලකනවා.
මෙවැනි නිෂ්පාදනයක් සඳහා ශිල්පීන් තෝරාගැනීම වර්තමා නයේ පැනනඟින තවත් ගැටලුවක්..
ලංකාවේ ඕනෑම අධ්යක්ෂවරයෙක් මුහුණ දෙන මුලික ගැටලුවක් ඔය. වේදිකා ශිල්පීන් ඕපපාතික අය නෙමෙයි. මේ සමාජ ක්රමයේ ඇතුළේ බිහිවෙන මිනිස්සු. ඔවුන් හැම දෙනෙකුටම සමාජ අරගලය ඇතුළේ තමයි වැඩ කරන්න වෙලා තියෙන්නේ. බොහෝ දෙනෙකුට තියන ප්රශ්නයක් තමයි මෙවැනි සම්භාව්ය කෘතින් පිළිබඳ තියෙන අඩු දැනුම. ඊළඟට විනය. හදවත හා මනස ඒකාග්ර කරගෙන රංගනයේ යෙදෙන්න විනයක් තියෙන්න ඕනෑ. ඊට පස්සේ රංගනය පිළිබඳ තියෙන ප්රාමාණික සාකච්ඡාව. අද පරම්පරාව ඇතුළේ මේ කිසි දෙයක් දකින්න ලැබෙන්නේ නැහැ. ඉතින් අපිට වැඩ කරන්න සිද්ධවෙලා තියෙන්නේ මේ සාමාන්ය සම්පත් ප්රමාණය ඇතුළේ. මේ වැඬේට සම්බන්ධවෙලා ඉන්නේ සමාජය සම්බන්ධයෙන් සංවේදිභාවයක් තියෙන පුළුල් පරාසයක ගනුදෙනු කරන කිහිපදෙනෙක්. ඒක මට විශාල ශක්තියක්. සමස්ත අර්බුදය ඇතුළේ වුණත් මෙවැනි රංගන ශිල්පීන් හා අනිකුත් ශිල්පීන් මා වටා රොක් වී සිටීම ඇත්තටම විශාල සතුටක්.
මේ නාට්යය ලංකාවේ ඉන්න ප්රවීණ ශිල්පීන්ගේ එකමුතුවක් කියලා කියන්න පුළුවන්. එහි සංගීතය ගයත්රි කේමදාසගේ. ඇය මෙහි පිටපත තුළ ඉස්මතු වන සෑම ප්රබල අවස්ථාවක්ම ඉතා ප්රබල ලෙස ග්රහණය කරගත්තා. මෙවැනි නාට්යයක සාරාර්ථය පැහැදිලි ලෙස අවබෝධ කරගත්තේ නැත්නම් සාර්ථක සංගීතයක් නිර්මාණය කරන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. ධර්මසිරි බණ්ඩාරනායක නොසිටින්න අපිට පුහුණුවීම් සඳහා තැන් තැන්වල රස්තියාදු වෙන්න තිබුණා. මෙවැනි සියුම් හා ගැඹුරු කතිකාවක් නිර්මාණය කිරීමේදී විශාල මානසික විවේකයක් හා කාලයක් නිර්මාණකරුවා ඇතුළු අනිකුත් සියලුම ශිල්පීන් සතුවිය යුතුයි. ධර්මසිරි අයියා කිසිදු පැකිලීමකින් තොරව අපිට ඒ අවස්ථාව උදාකර දුන්නා. අපි හැමදෙනාටම අවශ්ය වුණේ සමාජය සමග ගැඹුරු කතිකාවක් නිර්මාණාත්මකව ගොඩනගන්නයි. පෙබරවාරි 10 වේදිකාගත වන්නේ ඒ අපි හැමදෙනාගේම උත්සායයි.
සමාජ මතය නිර්මාණය කිරීමෙහිලා වේදිකාව කොතරම් ප්රබලද?
එය ඉතා ප්රබලයි. නමුත් එහි සාර්ථක අසාර්ථක බව තීරණය වන්නේ ප්රේක්ෂකයා වේදිකාව සමග කරන ගනුදෙනුව මතයි. අද වෙන විට නිර්මාණ පරිභෝජන භාණ්ඩයක් බවට පත්වෙලා. එය පරිභෝජනය කරලා පැත්තකට දානවා. එය මූලික වශයෙන් නිර්මාණකරුවන් වගකිව යුතුයි. අවර ගණයේ නාට්ය දර්ශන වාර සෑහෙන ගණනක් පෙන්නවා. සමහර ඒවා අවුරුදු ගණන් රට වටේ යනවා. මෙවා දකින මිනිස්සු හිතන්නේ නාට්යය කියන්නේ අතිසරල දෙයක් කියලා. ඒ වගේම මේවා දිගින් දිගට දකිනකොට මිනිස්සුන්ගේ සියුම් වින්දන ශක්තීන් මොට වෙනවා. ඒ අතර වේදිකා නාට්යය පෝෂණය කරන කිහිප දෙනෙකුත් ඉන්නවා. ඔවුන්ගේ කැපවීම අපි අගය කළ යුතුයි. මා කලිගියුලා නව නිෂ්පාදනයක් වශයෙන් වේදිකාව ගේන්නේත් වැදගත් යමක් අපි අතින් සිදුවිය යුතු නිසායි. අපේ උත්සාහය ඵල දරන්නේ ප්රේක්ෂක සහභාගිත්වය මතයි. ඔවුන් එය සමඟ කරන ගනුදෙනුව මතයි. සුළු වශයෙන් හෝ එහෙම වුණොත් අනාගත නිර්මාණකරුවන්ට වේදිකාව නැවතත් ඉතා ප්රබල තැනක් වෙයි.■
■ සුලෝචන වික්රමසිංහ
