ඩොමිනික්
චන්ද්‍රසාලි:
ඔබ වීදි චිත්‍ර හෙවත් ග්‍රැෆිටි කරන්න හිතුවෙ ඇයි?
මොකක්හරි හේතුවකට පුංචි කාලයෙ ඉඳන් වෙනස් දෙයක් කරන්න ඕනෑ කියලා අදහසක් මට තිබුණා. ඊට පස්සෙ කවි ලිවීමත්, රස්තියාදුවත් නිසා වීදිය එක්ම සම්බන්ධය වැඩිවුණා. දෘශ්‍ය කලාව පිළිබඳ මගේ හැකියාවන් දියුණු කරගැනීම අස්සෙ බැන්ස්කි කියන ශ්‍රේෂ්ඨ ග්‍රැෆිටි චිත්‍රශිල්පියාගේ වැඩ තමයි මුලින්ම දැක්කේ. ඉන්පස්සේ තමයි මම ඒ ගැන ඉගෙනගත්තේ. ඒක මොන තරම් දැවැන්ත කලාවක්ද කියලා තේරුම් ගත්තේ. මේක හරිම ප්‍රබල, දේශපාලනික කලාවක්. සමහර රටවල ග්‍රැෆිටි කියන්නේ බරපතළ නීතිවලින් තහනම් කළ කලාවක්. මොකද වීදි චිත්‍රයකින් ඇතිවෙන විරෝධාකල්පය පාලනාධිකාරයකට දරාගන්න බැහැ. යුරෝපීය රටවල ග්‍රැෆිටි කියන්නේ එදිනෙදා විරෝධය පළකිරීමට. ප්‍රංශය වගේ රටවල් ග්‍රැෆිටි කලාවට ඉහළින්ම සලකනවා. ඒක විධිමත් කලාවක් විදියට සලකනවා. කලාවට මිනිස්සුන්ව වෙනස් කරන්න බැහැ කියලා සමහරු කියනවානේ. එහෙත් ග්‍රැෆිටි කියන්නෙ මිනිස්සු වෙනස් කරන කලාවක්. එක වීදි චිත්‍රයකින් දැවැන්ත සමාජ සංවාදයක් අවුළුවන්න පුළුවන්. බැන්ස්කි ග්‍රැෆිටි එකක් කළොත් බීබීසී, ගාර්ඩියන් වගේ මාධ්‍ය ආයතන පවා ඒ ගැන කතාකරනවා.
බැන්ස්කි ගැන තව ටිකක් කීවොත්..
මුලින්ම තේරුම් ගන්න ඕනෑ ඔහු ගරිල්ලා කලාකරුවෙක්. බැන්ස්කි ප්‍රසිද්ධ මාධ්‍යවලට ඇවිල්ලා නැහැ. ඔහුට ආරූඪනාමයක් තියෙන්නේ. ඔහු කිසිම තැනක පෙනීහිටලා නැහැ. බැන්ස්කි කවුද කියලා අනුමානයන් විතරක් තියෙනවා. බැන්ස්කි කණට ගැහුවා වගේ ග්‍රැෆිටියක් කරනවා. මහ රාත්‍රියක හොරෙන්ම ඇවිත් විනාඩි කිහිපයකින් ග්‍රැෆිටි එකක් අවසාන කරනවා ඇති. ඒත් ඒ වෙනුවෙන් ඔහු අවුරුදු ගාණක් කල්පනා කරන්න ඇති. යම් සමාජ ප්‍රශ්නයක් ගැන ඔහුගේ හිසේ අවුරුදු ගාණක් පැසවපු අදහසක්, ඔහු ක්ෂණිකව අඳින චිත්‍රයකින් මතුවෙනවා. ඒ චිත්‍රයෙන් දැවැන්ත කතාවක් කියනවා. බැන්ස්කි බිත්තියක ග්‍රැෆිටි එකක් කළොත් මුළු ලෝකයෙන්ම මිනිස්සු බලන්න එනවා. ඒ ගැන කතාකරනවා.
ඒත් ලංකාවේ එහෙම පසුබිමක් නැහැ. ලංකාවේ ග්‍රැෆිටි කලා වේ යෙදෙන අය ඉන්නවාද?
මේක ඇකඩමික් විදියට කරන කවුරුහරි ඉන්නවාද කියලා මම දන්නේ නැහැ. ඒ ගැන ඇකඩමික් සංවාදයක් ඇති කරන්න කවුරුහරි ඉන්න ඕනෑ බව මම හිතනවා. කොහොම වුණත් ලංකාවෙ දෘශ්‍ය කලාව ගැන අධ්‍යනය කරන ආයතන ඇතුළෙ මේ ගැන ප්‍රමාණවත් සංවාදයක් නැති බව නම් පැහැදිලියි. ලංකාවේ උසස් අධ්‍යාපනය හැදිලා තියෙන්නේ අන්තිම නරක විදියට. මම ඒක කියන්නෙ විශ්වවිද්‍යාලයේ ලබපු අත්දැකීම් නිසා. සමහර විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරුන්ට කලාකෘතියක් තේරුම් ගන්න බෑ. ලංකාවේ තියෙන අධ්‍යාපන ක්‍රමය ඇතුළේ ග්‍රැෆිටි වගේ කලාවක් ගැන අවබෝධයක් ගන්න ඉඩක් නැහැ. බැන්ස්කි ගැන කතාකරන්න ඉඩක් නැහැ. මූර්තියෙන්, චිත්‍රයෙන් එහාට දෘශ්‍ය කලාව ගැන පුළුල් සංවාදයක් නැහැ. අපි තවම අජන්තා චිත්‍ර ගැන කතා කරකර ඉන්නවා. ලංකාවේ බිත්තිවල ඇඳීමේ දීර්ඝ සම්ප්‍රදායක් නම් තියෙනවා. බොහෝවිට ඒවා තියෙන්නේ ටොයිලට් එකක බිත්තියේ.
බොහෝ අයට වැසිකිළිය කැන්වස් එකක්..
මම මාධ්‍යවේදිනියෙක් වන ජයනි අබේසේකර විශ්වවිද්‍යාලයේදී කළ රිසර්ච් එකකට උදව් කළා. ඇයත් එක්ක වැසිකිළි සාහිත්‍යය ගැන නිරීක්ෂණය කළා. අපි දැක්කා විවිධ චිත්‍ර. උදාහරණයක් විදියට එක් චිත්‍රයක් තියෙනවා කාන්තාවකගේ නිරුවත් සිරුර ඇඳලා, තනපුඩු සිගරැට්ටුවකින් පුච්චලා. ඒ තියෙන්නේත් මනුස්සයෙකුගේ පීඩනයක්. ඒත් ඔහු ඒක පිට කරලා තිබුණෙ අශිෂ්ට විදියට. ලිංගි කත්වය කියන්නේ ජෛව විද්‍යාවට අනුවම මිනිස්සුන්ට එන හැඟීමක්. එවැනිම පීඩනයක් වඩා ශිෂ්ට විදියට, වඩා කලාත්මක විදියට පිට කරගන්න පුළුවන්. කලාකාරයා වෙනස් වෙන්නෙ එතැනදීනේ.
මේ වගේ වැසිකිළි චිත්‍ර, මත්පැන් බොන්න එපා වගේ විවිධ සදාචාරවාදී පණිවුඩ රැගත් චිත්‍ර, පන්සල්වල චිත්‍ර වගේ ඒ වායින් ඔබ කතාකරන වීදි චිත්‍රය වෙනස් වෙන්නේ කො හොමද?
ඒක වෙනස් වෙන්නෙම විරෝධාකල්පය නිසා, මතුකරන පණිවුඩයේ ස්වභාවය නිසා වෙන්න ඇති. ග්‍රැෆිටි කියන්නෙ වඩා දේශපාලනික කලාවක්. මහින්ද රාජපක්ෂට එරෙහිවෙමු කියලා බිත්තියක ලිවීම දේශපාලනික වැකියක් වෙන්න ඇති. ඒත් ඒක කලාකෘතියක් නෙවෙයි. නිකන්ම චිත්‍රයක් බිත්තියක ඇඳීම කලාකෘතියක් වෙන්න පුළුවන්. ඒත් ඒක දේශපාලනික නැහැ. ග්‍රැෆිටියක් පවතින්නෙ සමාජය එක්ක දේශපාලනික සංවාදයක් කිරීම ඇතුළේ.
මුල් යුගයට වඩා මේ වෙද්දි ලෝකයේ ග්‍රැෆිටි කලාවේ වටිනාකම් වෙනස් වෙලාද?
නීතිවිරෝධී විදියට, පොදු ස්ථානයක රහසේ ඇඳලා යන ග්‍රැෆිටි කලාව තමයි මුලින් ලෝකයේ ප්‍රසිද්ධ වුණේ. ඒත් ලෝකය මේ වෙද්දී ග්‍රැෆිටි කලාව ඉහළින් පිළිග න්නවා. ප්‍රංශය වගේ රටවල ප්‍රසිද්ධියේ දැවැන්ත ග්‍රැෆිටි නිර්මාණ බිහිවෙනවා. මම කළ ග්‍රැෆිටි නිර්මාණවලටත් මේ වෙද්දී ඉහළ ඉල්ලු‍මක් තියෙනවා. නිවෙස් ඇතුළේ පවා ග්‍රැෆිටි නිර්මාණය කරලා තියෙනවා. නිවෙස් ඇතුළේ චිත්‍ර වෙනුවට ග්‍රැෆිටි ඉල්ලන තැනට ඇවිත් තියෙනවා.
ඔබ ග්‍රැෆිටි පටන්ගත්තේ කොහොමද?
ටෙහාන් පෙරේරා කියන ගායකයාගේ මියුසික් වීඩියෝ එකකට තමයි මුලින්ම වැඩක් කරන්න යෝජනා වුණේ. අවුරුදු තුනකට විතර කලින්. එතකොට තමයි ප්‍රසිද්ධ ස්ථානයක ග්‍රැෆිටි එකක් කළේ. බෙලෙක් කඬේ හන්දියේ. ඔවුන්ටම අයිති තාප්පයක. ඊට කලිනුත් මම කොල්ලු‍පිටියේ කාර්යාලයක ඇතුළේ වැඩක් කරලා තිබුණා. ඒක දැකලා තමයි ටෙහාන් මට කතාකළේ. ඊට පස්සෙ මම ගොඩක් තැන්වල වැඩ කරන්න ගත්තා. මම අවකාශයට දාපු නැති ඒවාත් ගොඩක් තියෙනවා. දැන් මිනිස්සු කලාවක් විදියට මේක වැළඳගන්නවා. ලොකු ඉල්ලු‍මක් හැදිලා තියෙනවා.
කොහොම වුණත් ඔබ කලිනුත් කීවා වගේ ග්‍රැෆිටි කියන්නේ පොදු ස්ථානයක, රහසිගතව විරෝධාකල්ප වෙනුවෙන් කල වැඩක්. ඒත් අද ඔබ වැඩිපුර ග්‍රෆිටි කරන්නේ කාගේ හෝ ආරාධනාවෙන් පෞද්ගලික බිත්තියක. පොදු ස්ථානවල වැඩ කරන්න අදහසක් නැද්ද?
මම එහෙම සාකච්ඡාවක ඉන්නවා. ඒක රහසින් කරන දෙයක්. ඒ නිසා මම එහෙම වැඩ කරනවාද නැද්ද කියන එක ගැන වැඩිපුර කතාකරන්න බැහැ. මට කියන්න පුළුවන් අදහසක් තියෙනවා කියලා තමයි. කොහොම වුණත් ආර්ථිකයත් අපට බලපානවා. මම ස්වේච්ඡාවෙන් වැඩ කරන්න මොනතරම් ආස වුණත්, සීමාවක් තියෙනවා. මේ කලාවට දැන් ව්‍යාපාරික වශයෙන් වටිනාකමක් තියෙන හින්දා, මම එහෙම වැඩ ගොඩක් කරනවා.
එහෙම කරද්දී ඔබේ නිර්මාණශීලී නිදහසට සහ විරෝධාකල්පවලට බාධාවක් වෙනවාද?
සමහරවිට අද ග්‍රැෆිටි එකක් කරන්න වෙන්නෙ යම් පුද්ගලයෙකුගේ ව්‍යාපෘතියක් වෙනුවෙන්. චිත්‍රපටියක්, සංගීත වීඩියෝවක් වෙන්න පුළුවන්. ඒ අවශ්‍යතා ගැනත් හිතන්න වෙනවා. තවත් සමහර වෙලාවක මට අවකාශය පෙන්වලා, එයාලාගේ අදහස කෙටියෙන් කියනවා. මට කැමති දෙයක් කරන්නට ආරාධනා කරනවා. කොහොම වුණත් යම් ප්‍රකාශනයක් නැත්නම් මේක ආට් එකක් නෙවෙයි. මම ගොඩක් වෙලාවට නිශ්චිත දේශපාලන සිදුවීමකට විරෝධය පළකිරීම වෙනුවට ආත්මීය ප්‍රකාශනයක් තමයි කරන්නේ. මගේ දේශපාලනය දන් තියෙන පක්ෂ දේශපාලනයට සම්බන්ධයක් නෑ. ඒත් මට කලාවෙන් කියන්න ගොඩක් දේවල් තියෙනවා. දේශපාලනිකව දරුණු අවුලක් මගේ ඔළුවෙ තියෙනවා. මට කතාකරන්න ඕනෑ. මම හිතනවා කවියට වඩා ස්ටී්‍රට් ආට්වලින් දෙයක් දෙන්න පුළුවන් කියලා.
ඔබ ප්‍රකාශන මාධ්‍යය විදියට කවිය වගේ ආකෘතියක් පාවිච්චි කරලා සමාජයේ නමක් දිනාගත්ත කෙනෙක්. වීදි චිත්‍ර වගේ නෙවෙයි, සමාජය කවිය පිළිගන්නවා. සම්මාන වැනි ඇගයීම් ක්‍රම පවා තියෙනවා. වීදි චිත්‍ර වගේ මැකී යෑමේ ඉඩක් තියෙන කලා මාධ්‍යයකට යන්නෙ ඇයි?
අපි වීදි චිත්‍රයක් අඳින්නේ කවදාහරි වීදියේම මැකිලා යන්න. ඉතින්, අපි ආත්මයක් නඩත්තු කරනවාට වඩා ප්‍රකාශනය කරන එකයි වැදගත්. අද මේකට පිළිගැනීමක් නැතත්, මම කරන කලාව හරි නම් මේකට සංවාදයක් හැදෙයි. කවදා හරි මේක නඩත්තු වෙයි. ඩාවින්චිලා චිත්‍ර ඇන්දෙ එක් කාලයක හිටපු ධනවතුන් වෙනුවෙන්. ඒත් බැන්ස්කිලා වැඩ කළේ පීඩිත මිනිස්සු වෙනුවෙන්. හරියට කිව්වොත්, වීදි චිත්‍රයක් කියන්නෙ ජනකවියක් වගේ. අද තමයි බැන්ස්කිගේ චිත්‍රයකට වටිනාකමක් තියෙන්නේ. මුල් කාලෙ බැන්ස්කි ඇන්ද චිත්‍ර මැකිලා ගියා. උඩින් පෝස්ටර් ගැහුවා. බැන්ස්කි ඒක ගැන අවබෝධයෙන් හිටියේ.
ලංකාවේ ඉන්න දේශපාලන පක්ෂ, සිවිල් සංවිධාන, වාමාං ශික සංවිධානවල දේශපාලනය වෙනුවෙන් වීදි චිත්‍ර පාවිච්චි වෙන්නේම නැති තරම් නේද?
ඔවුන්ගේ අප්ඬේට් එකක් නැතිකම. ඔබ කීවා වගේ ලංකාවෙ ඉන්න පෙරටුගාමී පක්ෂය වගේ කණ්ඩායමකට ලොකු දේශපාලන කැම්පේන් එකක් කරන්න පුළුවන් වීදි චිත්‍රවලින්. පෝස්ටර් කෝටියක් ගහනවාට වඩා ශක්තිමත් වීදි චිත්‍රයක් බලවත්. ඒත් එහෙම එකක් හිතන්න තරම් කැපෑසිටි එකක් ඒ පක්ෂවලට නැහැ. තවම ඉන්නෙ අට්ටාලයක් ගහලා, උපවාසයක් කරලා අයිතිවාසිකම් දිනාගැනීමේ දේශපාලනයක. මෑත කාලයෙ මලියදේව පිරිමි විද්‍යාලයේ කොල්ලො ටිකක්, බාලිකා විද්‍යාලයට පැනලා වැසිකිළියේ කුණුහරුප ලියලා ඇවිල්ලා. මේ කොල්ලන්ට වීදි චිත්‍ර ගැන දැනුමක් තිබුණා නම් ටොයිලට් එකේ වීදි චිත්‍රයක් ඇඳලා යයි. කොල්ලන්ව පැත්තකින් තියමු, කුමාර ගුණරත්නම්ව නිදහස් කරමු කියලා කොළඹ තාප්පවල ඇඳපු අයට වීදි චිත්‍ර ගැන දැනුමක් තිබුණා නම් මොනවා කරන්න බැරිද? ජපන් බඩු එපා කියලා ස්ප්‍රේ කරන අයට දැනුමක් තිබුණා නම් මොනවා වෙයිද?■
