අධ්‍යාපනය සෞඛ්‍යය වැනි සේවාවන් මෙන්ම තොරතුරු හා වින්දන සේවාවන්ද වර්තමානයේ අත්‍යාවශ්‍ය සේවාවන් ගණයට එකතුවී ඇත. රටක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ශක්තිමත් කිරීමට අවශ්‍ය කුලුනු සතරෙන් එකක් ස්වාධීන ජනමාධ්‍ය බවට පත්ව ඇති නිසා එහි වැදගත්කම තවත් වැඩි බව නොකිවමනාය. එම සේවාවන් සැපයීමේ විශාල පංගුකාරිත්වයක් ගුවන්විදුලි, රූපවාහිනී වැනි විකාශන මාධ්‍යවලට හිමිය. විකාශන සේවාවන් පවත්වාගෙන යාම කරනුයේ විකාශන සංඛ්‍යාත (frequency) හරහාය. රටක රජය/ජනතාව සතු සීමිත සම්පතක් වන සංඛ්‍යාතවල ධාරිතාව අනුව එහි වටිනාකම අඩු වැඩි වේ. බොහෝ රටවල ඒවා වසර කීපයෙන් කීපයට වෙන්දේසි කර විශාල ආදායමක් උපයා ගනී. ඉන්දියාව එයට හොඳම උදාහරණය වන අතර 1999 දී ඇති කරගත් ජාතික ප්‍රතිපත්තියක් අනුව විදුලි සංදේශ නියාමන කටයුතු එරටේ සිදුකෙරේ. තමිල්නාඩු ඩී.එම්.කේ. පක්ෂයේ දේපළක් බවට පත් කර ගත් විකාශන සමාගමක් හරහා කරන ලද ජාවාරමකට එම පක්ෂයේ නායක කරුණානිධිගේ දියණිය කණිමොෂි ඇතුළු පිරිසකට සිර දඬුවම් විඳීමටද සිදුවිය. එම සොරකම හඳුන්වනු ලබන්නේද 2ඨ ීජ්ප ලෙසය.
ලංකාවේ සංඛ්‍යාත පැවරීමේ විධිමත් ක්‍රමයක් නොමැති අතර ජනාධිපතිවරුන්ගේ අභිමතය මත ඒවා විවිධ පාර්ශ්වවලට ලැබේ. සමහරු අත යට ගනුදෙනු හරහා බිලියන ගණන්වලට ඒවා විකුණා ඇති බව ද හෙළිදරව් වී ඇත. බලයේ සිටින ජනාධිපතිගේ මනාපය මත සංඛ්‍යාත ලබා ගත් විකාශන ආයතන කටයුතු කරන්නේ ජනාධිපති හා ජනාධිපතිට අදාල කණ්ඩායම් හා මතවාද සමාජගත කරන්නටය. එම දේශපාලන පක්ෂය ජයග්‍රහණය කරවන්නටය. සමහර ආයතනවලට ලබාදී ඇති සංඛ්‍යාතවල ප්‍රබලත්වය අනෙකුත් ආයතන කීපයක් භාවිත කරන ඒවා එකට කළ පසු ලැබෙන අගයටද වඩා වැඩි බව එම විෂය ගැන වැටහීමක් ඇති අය පවසති. තවත් සමහර ආයතනවලට රූපවාහිනී ගුවන්විදුලි පමණක් නොව පුවත්පත්ද හිමිය. තවත් ආයතන ජනමාධ්‍ය ආයතනයක ස්වරූපයෙන් ඔබ්බට ගොස් දේශපාලන ව්‍යාපාරයක මුහුණුවර ගෙන කටයුතු කරති.
ලංකාවේ ජනමාධ්යවල වෘත්තීයමයභාවයකින් තොර හැසිරීම පිළිබඳව හොඳම නිදසුන පසුගිය ඔක්තෝබර් 26 ව්‍යාජ ආණ්ඩුව පත් කළ මොහොතේ සිටම එකක් දෙකක් හැරෙන්නට සියලුම විකාශන ආයතන හා පුවත්පත් ආයතන හැසිරුණ ආකාරය තුළින් සපයයි. එම හැසිරීම අඳබාල එකකි. ඉන් දින 51 කට පසු ව්‍යාජ ආණ්ඩුව ගෙදර ගියද ජනමාධ්යවල හැසිරීමේ නම් එතරම් වෙනසක් නොවීය. එම තත්වයට එරෙහිවත් ජනමාධ්‍ය ආයතන පක්ෂග්‍රාහීව හැසිරෙන බව සංකේතවත් කරන්නටත් ජනවාරි 10 දින මුකවාඩම් බැඳගෙන කළු ඇදුමින් සැරසී ගත් හැට හැත්තෑවක පිරිසක් මාධ්‍ය ආයතන කීපයක් ඉදිපිට විරොධතා පවත්වන ලදි. එම ක්‍රියාව නිදහස් මාධ්‍ය භාවිතාවට මහා තර්ජනයක් ලෙස අදාල සමහර ආයතන හුවා දැක්වීම ජුගුප්සාජනකය. නිතර විරෝධතාකරුවන් දහස් ගණනින් පැමිණෙන පොලීසි, විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන කොමිසම, ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය වැනි ආයතන මෙලෙස විරෝධතාකරුවන් පිළිබඳව කටයුතු කරන්නට ගියහොත් හෝ උන්ගේ පැටිකිරිය සොයා පෙන්වන්නට ගියහොත් ඒ ඒ ආයතනවලට වෙනත් කිසිදු කටයුත්තක් කිරීමට කාලයක් නැති වනු ඇත. අනෙක් අතට එම ස්ථාන ඉදිරිපිට පැවැත්වෙන විරෝධතා බොහෝ විට ප්‍රචණ්ඩකාරී ස්වරූපයක්ද ගනී. සටන් පාඨවල ජඩ, හොර, කාලකණ්නි වැනි විශේෂණ පද එමටය. එහෙත් උක්ත මාධ්‍ය ආයතන හැන්ද අතැති කෙනා ඕනෑ තරම් බෙදා ගන්නා ක්‍රමවේදය අනුගමනය කරමින් ඇති තරම් පුනරූපණද සහිතව තමනට එරෙහි සුළු මට්ටමේ සාමකාමී විරෝධතාව වාර්තා කළේය. එසේම ඒ සඳහා සිය ප්‍රවෘත්ති විකාශනවලින් ගත් කාලය, වෛරී වාර්තාකරණය, අධිපතිවාදී ප්‍රකාශ යනාදිය දෙස බලන විට ඔවුන් කොතරම් බලහත්කාරයක් ප්‍රේක්ෂකයා අසන්නා මත පටවනවාද යන්න අවබෝධ කර ගත හැකිය. එසේම ඒවා ජඩ බව අවබෝධ කර ගැනීමට මෙම සිද්ධියම වුව ප්‍රමාණවත්ය.
වෙනත් රටවල මෙන් සංඛ්‍යාත වෙන්දේසි කිරීමේ ක්‍රමවේදයක් හෝ ඒවා නියාමනය කිරීමේ දියුණු ක්‍රමවේදයන් අප රට තුළ නැත. ජාතික සම්පතක් වන සංඛ්‍යාත හරහා සපයනු ලබන සේවාවන් ජනතාවට අධ්‍යාපයක් ලබාදීමට හා බුද්ධි වර්ධනයටත් යහපාලනය හා නීතියේ ආධිපත්‍යය තහවුරු කිරීමටත්, ජාතික ගැටලු හා ආර්ථික සමාජයීය ප්‍රමුඛතා හඳුනාගෙන කටයුතු කිරීමටත් හැකි වන ආකාරයේ ඒවා විය යුතුය. එනිසා ඒ පිළිබඳ කාර්යක්ෂම නියාමනයක් කළ යුතුවා මෙන්ම එයට අවශ්‍ය කරන නීති රීති පද්ධතියක්ද සකස් විය යුතුය. එසේ නොවන තාක් කල් ඒ ඒ මාධ්‍ය ආයතනය තමන්ගේ න්‍යාය පත්‍රය අනුව කරනු ලබන වාර්තාකරණයේ හා මාධ්‍ය භාවිතාවේ ගොදුරු බවට ජනතාව පත් වනු ඇත. ජන මතය ඔවුනට වුවමනා අයුරින් කළමනාකරණය කරන්නට හැකි වනු ඇත.■
ප්‍රියදර්ශනී ආරියරත්න
ඔව්. වෙන්දේසි කිරීමෙන් යම් තාක් දුරකට මාධ්‍ය දේශපාලනීකරණය වීමෙන් වළක්වගත හැකි.