ආචාර්ය
හිනිදුම සුනිල් සෙනෙවි
විශිෂ්ට චරිත, චරිතාපදාන සිනමාව සමග ඇත්තේ දැඩි සමීප බවක් නොවේද?
චරිතාපදාන ඇසුරින් බිහිවුණු අතිවිශිෂ්ට නිර්මාණ ලෝක සිනමාව තුළ ඉතා බහුලව තියෙනවා. ඒ අනුව සාහිත්යයටත් සිනමාවටත් චරිත ඇසුරු කරගෙන කරන නිර්මාණ එතරම් ආධුනික දේවල් නෙමෙයි. මහත්මා ගාන්ධි, නෙල්සන් මැන්ඩෙලා, හිට්ලර්, චේ, ස්ටිව් බීකෝ, ඇතුළු පුද්ගලයන් ගණනාවකගේ චරිතාපදාන සිනමාවට නැගිලා තියෙනවා. මේ සමහර චරිත පිළිබඳ එකිනෙකට වෙනස් චිත්රපට කිහිපයක්ද නිර්මාණය වෙලා තියෙනවා. ලංකාවේ මේ ශානරය එතරම් ප්රචලිත නොවුණත් ලෝක සිනමාව තුළ එය ප්රබල නිර්මාණ කාර්යයක්.
මේ චිත්රපට ගවේෂණශීලී ලෙස අධ්යයනය කළහොත් අපට එහි ලක්ෂණ කිහිපයක් හඳුනා ගන්න පුළුවන්. මා එය වර්ග පහකට වෙන් කරන්න කැමතියි.
(1) සත්ය සිදුවීම්වලට අවනතව කාලානුරූපීව ඒ චරිතය ගොඩ නැගෙන විදියට ඉදිරිපත් කිරීම. ඒ චරිතයේ ආරම්භයේ සිට අවසානය දක්වා එය දිවයනවා. හැබැයි මෙතැනදී ඉදිරිපත් වෙන්නේ ඒ චරිතයේ දෘෂ්ටිය පමණයි. (Alexander, Julius Caesar)
(2) කාලානුරූප ක්රම විකාශනය බිඳලා, නිර්මාණාත්මකව යම් කිසි දෘෂ්ටියක් හෙළිවන ආකාරයට එය නිර්මාණය කිරීම. සමහර විට එය ආරම්භ වෙන්නේ අවසාන දර්ශනයෙන්. (Gandhi, Ray, Schindler’s List)
(3) අදාළ චරිතය ජීවත්වුණු යුගය හා ඒ චරිතයෙහි ප්රකරණය, හොඳ, නරක, ලාභ, පාඩු, උතුම්, අධම චරිතයේ ස්වභාවය නිරූපණය කිරීම. මෙහිදී අදාළ චරිතය අනවශ්ය ලෙස අතිශයෝක්තියට නගන්නේත් නැතුව, පහළට දාන්නේත් නැතිව මනුෂ්යයා තුළ තිබෙන රවුම් ගති ලක්ෂණ හරහා චරිතය නිර්මාණය කරනු ලබනවා. (The Pianist, Down fall)
(4) කේන්ද්රීය චරිතයට අදාළ ලක්ෂණ එකක් දෙකක් හෝ පදනම් කරගනිමින් චිත්රපටයක් නිර්මාණය කිරීම.(Diana, Hitler, The rine 07 Evil)
(5) සත්ය සිද්ධිවලට අවංක වෙමින් පරිකල්පනීය ලෙස අදාළ චරිතය ඇසුරින් අලුතින්ම නිර්මාණය කිරීම (Inglorioì bastards, Amistad)
මේ අනුව චරිතාපදාන සම්බන්ධව ගොඩනැගෙන සිනමාව ඉතා පෘථුලයි. එයට ඉතා පැරණි අතීතයක් තියෙනවා. නමුත් ලංකාවේ මෙම සාහිත්ය විධි, විවිධ ශාඛා, අනුශාඛා වලින් අපි ප්රයෝජනය ලබාගෙන තියෙන්නේ හරි අඩුවෙන්. ඒ නිසා තමයි අපේ සිනමාවේ ක්ෂේත්රය පටුවෙලා තියෙන්නේ.
එවැනි පරිසරයක “ගින්නෙන් උපන් සීතල” සිනමා පටය ඔබ ස්ථානගත කරනුයේ කොතැනද?
මෙම කෘතිය චරිතාපදාන සිනමාව වෙනුවෙන් තබන ලද ඉතා වටිනා පියවරක්. එය පදනම් වෙලා තියෙන්නේ අතිශය ජනප්රිය, ඒ වගේම විවාදාපන්න පුද්ගලයෙකු වූ රෝහණ විජේවීරගේ චරිතය මත බව අපි කවුරුත් දන්නා කරුණක්. නූතන රාජ්ය ව්යුහය සකස් වීම සඳහා බලපෑ මූලික පුද්ගලයෙක් තමයි ඔහු. ඒ චරිතය පදනම් කරගනිමින් අනුරුද්ධ ජයසිංහ ඔහුගේ අර්ථකථනය නිර්මාණය කළා. මම මේ චිත්රපටයට ඉතාමත් කැමතියි. රසිකයෙක් හැටියට විචාරකයෙක් හැටියට පමණක් නෙමෙයි, කලාව පිළිබඳ කිසියම් අදහසක් තියෙන ඒ සම්බන්ධ අධ්යයනය කරන කෙනෙක් හැටියටත් මම මේ නිර්මාණයට කැමතියි. එයට හේතු කිහිපයක් තියෙනවා. චරිතපදාන කේන්ද්ර කරගත් චිත්රපට ශානරය එහි අධ්යක්ෂවරයා ඉතා හොඳින් අත්හදා බලලා තියෙනවා. මේ ප්රයත්නය නිසා එක තැන පල්වෙමින් තිබුණු ලංකාවේ චිත්රපට කලාවට වෙනස් මානයක් එකතු වෙලා තියෙනවා. ඒ නිසා තරුණ පරම්පරාව අත්හදා බැලීම් කරන්න බය නැතිවෙයි. මෙය ඉතාම නිර්භීත උත්සාහයක්. මේ ප්රයත්නය මඟින් ඇති කරන මහජන ප්රඥාව ගැන අප සතුටු විය යුතුයි. “පත්තිනි” කියන්නෙත් පුද්ගල චරිතයක්. නමුත් ඒ චරිතය හරහා බිහිවුණ මහජන ප්රඥාව කුමක්ද? අපේ ජනතාව දැන් ගැලිලා ඉන්න මේ මඩ ගොහොරුවෙන් මොහොතකට හෝ ඔසවා තබන්න එවැනි චිත්රපටවලට හැකි වුණේ නැහැ. ඒ වෙනුවට වුණේ ජනතාව ගිලිලා ඉන්න ගොහොරුවේ තව ටිකක් ගිලුණ එක විතරයි. තව දුරටත් ජනතාව ගිල්වන්න ඕනෑ දෘෂ්ටිමය පසුබිම එවැනි චිත්රපටවලින් නිර්මාණය කළා මිසක් වෙන දෙයක් කළේ නැහැ. ඒ නිසා අනුරුද්ධ ජයසිංහගේ මේ ප්රයත්නය ගැන අපි සතුටු වෙන්න ඕනෑ. ඒක තමයි ඔහුගේ ප්රවේශය මම අගය කරන විදිය.
හැබැයි මේ හැම අතරේම ඒ චිත්රපටයේ දෘෂ්ටිවාදාත්මක ඌනතා ද දැකිය හැකියි.
සිනමාව වෙන යමක් නොවී සිනමාවම වෙනවා නම් මම එය ඉතා ආදරයෙන් බාරගන්නවා. එය සිනමා කෘතියක් ලෙස හැඟී යනවා නම්, අධ්යක්ෂවරයා සිනමා මූලධර්ම ඉතා හොඳින් හැසිරෙව්වා කියලා මට දැනෙනවා. ගින්නෙන් උපන් සීතල චිත්රපටයක් හැටියට ප්රඥාවන්තයි. සාමාන්ය පුරවැසියෙක් හැටියට මගේ පෞද්ගලික බැඳීමක් තියෙනවා විජේවීර කියන චරිතය එක්ක. තමන් ජීවත්වන සමාජයේ තියෙන අයුක්තිය, අසාධාරණය, ප්රජා පීඩන සියල්ල එසේ නොතිබිය යුතු යැයි කියලා අවංකවම හිතපු කෙනෙක් තමයි විජේවීර. ඊට එරෙහි වීමට ඔහුට හැකියාවක් තිබුණා. තමන්ගේ දෙමව්පියන්, අඹුදරුවන්, අධ්යාපනය ඇතුළු සකලවිධ ජීවන පුරුෂාර්ථ ඒ ප්රයත්නය වෙනුවෙන් ඔහු කැපකළා. ඒ කාරණයට භාවිතයෙන් හා ක්රියාවෙන් අවංක වුණු මනුෂ්යයෙක් විජේවීර. ඒ නිසා මට ඔහු ගැන විශාල අනුරාගයක් තියෙනවා. මෙය නරඹන විට ලාංකික ප්රේක්ෂකයන් විශාල ප්රමාණයක් ද මේ අනුරාගය ඇතිකර ගනියි. දෙමළ හෝ වේවා මුස්ලිම් හෝ වේවා කුලයෙන් මලයෙන් වෙනස් වුවත් මේ පුද්ගලයා දේශපාලන ක්රියාවට දක්වන අවංකභාවය සමග බැඳෙයි කියලා මම හිතනවා. එතැනට අපිව ගන්න මෙහි අධ්යක්ෂවරයා විශාල උත්සාහයක් දරා තියෙනවා. ඔහු එය සිනමානුරූපීව ගොඩ නැගීමේදී සාර්ථකත්වයක් අත්කරගෙන තියෙනවා.
මේ චිත්රපටය අයිතිවෙන්නේ අපි මුලින් කතාකළ තුන්වන වර්ගීකරණයට. ඒ නිසා මෙය සංකීර්ණයි. විජේවීර භූමිකාව තුළ කමල් අද්දරආරච්චි කරන රංගනය ඉතා ඉහළයි. කමල් වාමාංශික කඳවුරේ කෙනෙක් නෙමෙයි. ඔහු ඉන්නේ ඊට ප්රතික්ෂේප කඳවුරේ. නමුත් ඔහුගේ රංගනය තුළ වාමාංශික නායකයකුගේ චරිතය ඉතාම ප්රබල ලෙස ඉදිරියට එනවා. ඒ වගේම තමයි මේ චිත්රපටය තිරගත වීමත් සමගම දැනට චිත්රපට හදලා පෝලිමේ ඉන්න තරුණයන්ටත් විශාල කවුළුවක් විවර වෙනවා. ඔවුන්ගේ නිෂ්පාදන අතරේ විවිධ විවිධ නව මාතෘකා සමගින් ලොකු අවධානයක් ඇතිවෙයි. අලුතින් චිත්රපට හදන්න ඉන්න තරුණ තරුණියන්ටත් මේ චිත්රපට විශාල ප්රවේශයක් විවෘත කරලා දෙනවා. අපේ රටේ වුණත් චිත්රපටයට නැගිය යුතු චරිත රාශියක් ඉන්නවා. එන්.එම්. පෙරේරා, කොල්වින් ආර් ද සිල්වා, පිලිප් ගුණවර්ධන, සෙනරත් පරණවිතාන, මාර්ටින් වික්රමසිංහ, සරත්චන්ද්ර ඇතුළු. ඒ විතරක් නෙමෙයි. ජේ.ආර්.ජයවර්ධන, ආර්. ප්රේමදාස වැනි චරිත ඇසුරිනුත් චිත්රපට හැදීමේ හැකියාව තියෙනවා. 88-89 කාලෙදී ප්රේමදාස දෙවන කැරැල්ලට මුහුණ දුන් ආකාරයම පමණක්ම වුණත් ඇති චිත්රපටයට නගන්න. ඵෙතිහාසික වශයෙන් ඔවුන් ගොඩ නැගුණේ කෙසේද? ඔවුන් එසේ නොවී වෙනස් වීමට ඉඩ තිබුණාද? එම යුගය කොයි වගේද? මේ ආදි නොයෙකුත් අංශ ඒ නිර්මාණ හරහා සාකච්ඡා කළ හැකියි.
එවිට වෘත්තාන්ත චිත්රපටය වාර්තා චිත්රපටයක් වීමේ වැඩි සම්භාවිතාවක් තියෙනවා නේද?
එවැනි චරිත ඇසුරින් කරන නිර්මාණයට එළඹෙන පුද්ගලයා සැබෑ ලෙසම වෘත්තාන්ත හා වාර්තා චිත්රපටයෙහි වෙනස හඳුනාගත්තකු විය යුතුයි. මේ හැම චරිතයකම මුල, මැද, අග කියලා පිළිවෙළට කරන්න ඕනෑ කියලා දෙයක් නැහැ. නිර්මාණකරුවා තමන්ගේ පරිකල්පන ශක්තිය හරහා එය නිර්මාණය කර ගත යුතුයි. ලෝකයේ චරිත පදනම් කරගත් ඉතා විශිෂ්ට වාර්තා චිත්රපට තියෙනවා. රවීන්ද්රනාත් තාගෝර්, ලියෝ ටෝල්ස්ටෝයි, පිදෙල් කැස්ත්රෝ, තෙරේසා මව්තුමිය ඇතුළු බොහෝ ලෝක පූජිත චරිත ඒ සඳහා පාදක වෙලා තියෙනවා. හැබැයි ඒවා වාර්තා චිත්රපට. ඒ අනුව වෘත්තාන්ත චිත්රපටයක් වාර්තා චිත්රපටයක් විය යුතු නැහැ.Inglorious Bastards චිත්රපටයේ එන්නේ හිට්ලර් ඝාතනය කරන්නේ කෙසේද යන්න සම්බන්ධයෙන් යුදෙව්වෙක් තුළ මැවෙන පරිකල්පනයක්. ඒ ආකාරයේ එළැඹුම් ඇසුරෙන් වෘත්තාන්ත චිත්රපටයක් බිහිකරගත හැකියි.
“ගින්නේ උපන් සීතල” චිත්රපටයෙහි දැකිය හැකි දෘෂ්ටිව ාදාත්මක දුර්වලතා මොනවාද?
සිනමාත්මකයේ තිබෙන යම් යම් අඩුලුහුඬුතා නිසා සමහර සංසිද්ධි දෘෂ්ටිවාදාත්මක ගැටලු බවට පරිවර්තනය වෙලා ඉතුරු වෙනවා. මෙය එහි අධ්යක්ෂවරයාට අහු නොවුණා කියා මා හිතන්නේ නැහැ. ඔහුගේ පරිකල්පනයෙහි ඇති යම් යම් සීමාවන් නිසා මේ ගැටලු ඇතිවෙලා තියෙනවා. මෙයට බලපාන කරුණු කිහිපයක් තියෙනවා. ඉන් පළමුවැන්න තමයි අධ්යක්ෂවරයාගේ අධ්යයනයේ ප්රමාණය, දේශපාලන අවබෝධය, සිනමාව නම් කලා මාධ්යය අධ්යක්ෂවරයා විසින් අර්ථකථනය කොට ඇති ආකාරය, එහි ශක්යතා හා සීමාවන්. මේ කරුණු ඇසුරු කොටගෙන, ලියැවෙන තිරනාටකය හරහා තමයි මෙවැනි චිත්රපටක සාර්ථකත්වය රඳා පවතින්නේ. තිරනාටක විශේෂඥයන්ගේ සේවය කියලා දෙයක් අපේ භාවිතාවේ නැති නිසා මෙවැනි ගැටලු හටගන්නවා. මං එක උදාහරණයක් දෙන්නම්. කතරගම වනාන්තරයට වදින්න කලින් නෙත්තිකුමාරගේ අම්මා ඔවුනට චීත්තයක් දෙනවා. එය තමයි ඔවුන් වැස්සෙන් ආරක්ෂා වීම සඳහා යොදාගන්නේ. විප්ලවවාදී කණ්ඩායමක් කැලෑ වදින්නේ පෙර සූදානමක් ඇතිව මිසක් නිකං නෙමෙයි. ඒ නිසා විශ්වසනීයත්වය පිළිබඳව ගැටලුවක් එතැනදී මතුවෙනවා. සංකේතය අපට අඳුනාගන්න බැරිකමක් නැහැ. නමුත් එම රූපකය භාවිතකරන ආකාරයේදී ප්රාථමික ගතියක් පෙන්නුම් කරනවා. හරියට ඔවුන් ළදරු විප්ලවයක් කරන්න ගියා වගේ කියලා ප්රේක්ෂකයන්ට දැනෙන්ට පුළුවන්. මෙය ඵෙතිහාසික සත්යයෙන් යුත් ප්රස්තුතයක්. ඒක ආසන්න ඉතිහාසයට අයිතියි. ඒ නිසා මිනිස්සුන්ට මතකයි. එවැනි මොහොතක නිර්මාණකරුවා ඉතා පරිස්සම් විය යුතුයි. ඒ වගේම විජේවීර සහෝදරයාගේ ගෙවල් මාරුකිරීම්වලට, තැන් තැන්වලට යාම සඳහා වැඩි කාලයක් එහි දේශපාලන මණ්ඩල සාමාජිකයන් ගතකරනවා. එවැනි සිද්ධිවලට ජවිපෙ ක්රියාකාරිත්වය ඌනනය වීම නිසා දුර්මතවලට පොහොර වැටෙන්න ඉඩ තියෙනවා.
ඉතා කුඩාවට ග්රාමීය මට්ටමෙන් පටන් ගත් ජවිපෙ සංවිධානය වනස්පතියෙක් වගේ පැතිරුණු ආකාරය පිළිබඳ චිත්රපටයේ කතා කරන්නේ නැහැ. ඒ නිසා එම අතිවිශාල ව්යාපාරය කියන්නේ එහි දේශපාලන මණ්ඩලය විතරද කියන ගැටලුව අපට ඇතිවෙනවා. ඒ සංවිධානය බිහිකෙරුවෝ, ක්රියාධරයෝ (Carder). ඔවුන්ගේ බිහිවීම සම්බන්ධ මෙහි සටහනක් නැහැ. දේශප්රේමී ජනතා ව්යාපාරයේ නායකයා වුණු කීර්ති විජයබාහු සටන සඳහා ක්රියාධරයන් පුහුණු කරන ආකාරයේද දක්නට ලැබෙන්නේ ප්රාථමික තත්ත්වයක්. එම අවස්ථාව නරඹන ඕනෑම කෙනෙකුට හිතෙනවා මෙහෙම පුළුවන්ද විප්ලව කරන්න කියලා. එවැනි කණ්ඩායමක් සමාජගත කිරීමේ ලොකු ක්රියාපටිපාටියක් තිබුණා. නමුත් ඒ පිළිබඳව ප්රමාණවත් සාකච්ඡාවක් චිත්රපටයේ නැහැ. ඒ වගේ පංති පහ සම්පූර්ණ කළ ක්රියාධරයන් පූර්ණකාලීන ක්රියාධරයන් දක්වා වර්ධනය වුණු ආකාරය කෘතිය ඇතුළට ගෙනෙන්න පුළුවන් වුණා නම් හොඳයි. විචාරකයෙක් හැටියට මම ඝාතනය ප්රතික්ෂේප කරනවා. ඒ නිසා දේශප්රේමී ජනතා ව්යාපාරය මම ප්රතික්ෂේප කරනවා. එය අදටත් ජවිපෙට අවාසියක්.
ඒ වගේම විජේවීරට මිනිසුන් ආකර්ෂණය වුණේ ඇයි යන ගැටලුවට ප්රමාණවත් සාකච්ඡාවක් චිත්රපටය තුළ නැහැ කියලා ඔබ හිතනවාද?
විජේවීර කියන්නේ අනුහසාත්මක නායකයෙක් (Charismatic Leader). ඔබ කියූ පරිදි රෝහණ විජේවීරගේ කැරිස්මාව චිත්රපටය තුළ ප්රමාණාත්මකව ගොඩනැගෙන්නේ නැහැ. එය යම්තම් හෝ ගොඩනැගෙන්නේ රිචඞ් ද සොයිසා සමග කරන සම්මුඛ සාකච්ඡාවෙහි හා ඔහු ඉංග්රීසි හා සිංහල භාෂාද්වයෙන් කථාකරන තැන්වලදී පමණයි. ඒ නිසා අපට ඒ චරිතයේ එච්චර බරක් දැනෙන්නේ නැහැ. මරණය දෙපා ළඟ තියෙද්දී පවා කරුණු ඉතා විදග්ධ ලෙස පැහැදිලි කළ කෙනෙක් තමයි විජේවීර. හමුදා නිලධාරින් පවා ඔහු අවසාන මොහොතේදී ප්රකාශ කළ දේ පොත්වල සටහන් කරගෙන තියෙනවා.
ඒ වගේම චිත්රපටය ආරම්භ වන්නේ 70 දශකයේ අග භාගයේ ඔහු හිරෙන් නිදහස් වෙලා එන තැන ඉඳන්. නමුත් ඊට දශකයකට පමණ පෙර ඔහු බිහිකළ ගැඹුරු මූල මණ්ඩලය චිත්රපටය තුළට සිනමාවේ පහසුකම් හා සංස්කරණයේ පහසුකම් හරහා ගෙනෙන්න තිබුණා. ඒ වගේම ජවිපෙ දේශපාලන පදනම හා න්යායාත්මක හරය ප්රමාණවත් පරිදි ඒ තුළ නියෝජනය වෙන්නේ නැහැ. ජේආර් පවා ප්රධාන සතුරා හැටියට අර්ථකථනය කරගත්තේ ජවිපෙ මිසක් දෙමළ ජාතික සංවිධානය නෙමෙයි. එකෙන්ම පෙනෙනවා එම සංවිධානය කොතරම් ප්රබල සංවිධානයක් ලෙස ගොඩනැගීමට ඔවුන්ට හැකියාව තිබුණාද කියන එක. මේ ආදි වශයෙන් මේ චිත්රපටයේ පැනනගින ගැටලුවලට පිළිතුරු දෙන්න අනුරුද්ධ ජයසිංහට ආයිත් වතාවක් හම්බවෙන්නේ නැහැ. මොකද මේ ප්රේක්ෂකයෝ ආයේ ඔහුට මුණගැහෙන්නේ නැහැ. දෘශ්යමය වශයෙන් කෙරෙන මුද්රාව යළි නිවැරදි කළ නොහැකි ආකාරයට වර්තමාන තාක්ෂණික ලෝකය තුළ ගලා යනවා. ඒ නිසා ප්රේක්ෂකයන් මුලා නොවන ආකාරයට ඒ වගේම දුර්මතවලට එළඹීමට ඉඩ නොතබන ආකාරයට මේ චිත්රපටය නිමවුණා නම් එහි වටිනාකම කියන්න බැහැ.■
■ සුලෝචන වික්රමසිංහ
