“මෙම ආයතනය හා ඊට සමගාමී කාර්යයන්හි නියැලී ඇති වෙනත් රාජ්‍ය ආයතන ඒකාබද්ධ කර ආයතනය ඵලදායී ලෙස පවත්වාගෙන යාම හෝ, එසේ කළ නොහැකි නම් මෙම ආයතනය වසා දැමීම පිළිබඳව අවධානය යොමු කිරීම සුදුසු බව නිගමනය කරමි.” විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව විසින් මෙසේ නිගමනය කර තිබුණේ උපායමාර්ගි ක ව්‍යවසාය කළමණාකරණ ආයතනය හෙවත් සෙමා ආයතනය පිළිබඳවය. සෙමා ආයතනය ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේනගේ සුරතල් ආයතනයකි. එහි සභාපතිවරයා අශෝක අබේගුණවර්ධනය. ජනාධිපති උපදේශක අතුරලියේ රතන හිමි සෙමා ආයතනයේ කටයුතුවලට විශාල වශයෙන් මැදිහත් විය.
2018 ජුලි 17 වැනිදා සෙමා ආයතනය වසා දැමීමට කැබිනට් මණ්ඩලය තීරණය කර තිබුණි. සැප්තැම්බර් මාසයේ සිට එය සම්පූර්ණයෙන්ම වසා දමා ඇත. එසේ වුව 2014 – 2017 අතර කාලසීමාවේදී සෙමා ආයතනයේ වැටුප් ආදිය ගෙවීමට පුනරාවර්ථන වියදම් වෙනුවෙන් පමණක් රුපියල් මිලියන 231ක් කාබාසිනියා කර තිබුණි. මූලධන වියදම්ද ඇතුලත්ව මේ ආයතනය පවත්වාගෙන යෑම සඳහා සමස්ථයක් ලෙස රුපියල් මිලියන 242ක් වියදම් කර තිබුණි.
අරමුණු
අනුරාධපුර, පොළොන්නරුව ප්‍රදේශවලින් දැන් කුරුණෑගල, මාතලේ, මොණරාගල ආදී ප්‍රදේශ වලටද පැතිර ගොස් තිබෙන හඳුනා නොගත් වකුගඩු රෝගය හෙවත් සීකේඩීයූ රෝගයට හේතුව රසායනික පොහොර යැයි තවමත් විද්‍යාත්මකව ඔප්පු වී නැත. නාථ දෙවියන් හීනෙන් කියා ඇතුවා පමණි. හේතුව රසායනික පොහොර විය හැකිය. නැතිනම් වෙනත් හේතුවක් විය හැකිය. රජය විසින් සැබෑ හේතුව හඳුනාගැනීමට පුළුල් පරීක්ෂණ සිදු කළ යුතුව ඇත. එහෙත් ඒ වෙනුවට ලංකාවේ දේශපාලන නායකයන් කැමැත්තක් දැක්වුවේ ජනප්‍රිය සටන්පාඨය වන රසායනික පොහොර විරෝධය පසුපස යෑමය. රසායනික පොහොර විරෝධය නරක දෙයක් නොවේ. ජනතාව රසායනික පොහොර ගැන ඕනෑ දෙයක් කියනවා විය හැකිය. එසේ වුණත්, විද්‍යාත්මක විසඳුම් නොසොයා වකුගඩු රෝගයට එකම විසඳුම රසායනික පොහොර භාවිතය නැවැත්වීම යැයි සඳහන් කොට, ඒ ගැනම පියවර ගැනීම රජයක භාවිතය නොවිය යුතුය. අනෙක් අතට රසායනික පොහොර නවත්වන්නේ නම්, ඒ සඳහා ගොවියන්ට ඵලදායී විසඳුම් යෝජනා කළ යුතුය.
සෙමා ආයතනය පසුගිය වසර තුනක කාලයේදී අප හඳුනාගෙන තිබුණේ රසායනික පොහොර විරෝධී ආයතනයක් ලෙසය. වසර කිහිපයක් තුළ ලංකාව වස විසෙන් තොර රටක් බවට පත්කරන බව ඒ ආයතනය කියන්නට පටන්ගෙන තිබුණි. ඒ වෙනුවෙන් කොළඹදී විවිධ ව්‍යාපෘති දියත් කර තිබුණි. පසුගිය වසර කිහිපයේදී සෙමා ආයතනය කොළඹදී රසායනික පොහොර ගැන කතා කළා පමණි. වසවිසෙන් තොර රටක් ගැන මාධ්‍ය සංදර්ශන කළා පමණි. වකුගඩු රෝගය පිළිබඳව වාර්තා කිරීමට අප ප්‍රදේශ රැසකට ගමන් කළද, සෙමා ආයතනයේ හෝ වස විසෙන් තොර රටක් පිළිබඳ ප්‍රතිපත්තියෙහි බලපෑමක් ඒ ප්‍රදේශවලට සිදුවී තිබෙන අන්දම දකින්නට ලැබුණේ නැත. ග්ලයිෆොසේට් නැතිව වගා කළහොත් නිසි අස්වනු ලබාගත නොහැකි බව ගොවියන් කී කතාවය. ග්ලයිෆොසේට් තහනම් කළද, කළු වෙළෙඳපොළෙන් හෝ ග්ලයිෆොසේට් මිලදී ගැනීමට සිදුවන බව ගොවියන් කියයි. ඒ නිසා වස විසෙන් තොර රටක් ගැන මිලියන ගණන් වටිනා ව්‍යාපෘති ගඟේ පා කර යැවූ ඉනි විය.
කෙසේ වුව, වසවිසෙන් තොර රටක් යන මාතෘකාව සෙමා ආයතනයෙහි අරමුණුවලින් සම්පූර්ණයෙන්ම පරිබාහිර එකක් විය. සෙමා ආයතනය ආරම්භ කරන ලද්දේ 2004 වර්ෂයේදීය. ජනාධිපතිවරයා සතු බලතල යටතේ ආරම්භ කර තිබුණු මේ ආයතනය ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය විසින් පාලනය කර තිබුණි. ඇත්තෙන්ම කීවොත් 2014 වර්ෂයට පෙර මෙම ආයතනය සිදුකර ඇති කාර්යභාරය පිළිබඳව නිසියාකාර ලේඛන කිසිවක් නොමැත. විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවටද එවැනි විධිමත් තොරතුරු හමුවී තිබුණේ නැත.
මේ ආයතනය ආරම්භ කරද්දී අරමුණ වී තිබුණේ ලාභ නොලබන රාජ්‍ය ආයතන පෞද්ගලීකරණය නොකර උපායමාර්ගික සැලසුම් මඟින් ස්වාධීන වාණිජ ව්‍යවසායන් වශයෙන් ගොඩනැඟීමය. ඒ කියන්නේ රාජ්‍ය ආයතන ලාභ ලබන තැනට පත් කිරීමය. සෙමා ආයතනයෙන් උපදෙස් ලබා දිය යුතු ආයතන ලැයිස්තුවක්ද නම් කර තිබුණි. මුලින් ආයතන 12ක් තිබුණී. 2009 වෙද්දී තවත් රාජ්‍ය ආයතන 10ක් එක්ව සම්පූර්ණයෙන් ආයතන 22ක් සෙමා ආයතනය විසින් අධීක්ෂණයට ලක් කළ යුතු විය. ලක්සල, සළුසල ආදී ආයතන රැසක් විය. ආයතනය පටන් ගෙන වසර 15ක් පමණ ගෙවී ගියද, ඒ ආයතන කිහිපය ලාභ ලබන තැනට පත් කරන්නට සෙමා ආයතනයට නොහැකි විය.
එහෙත් මෛත්‍රීපාල සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා යටතේ මෙම ආයතනය අශෝක අබේගුණවර්ධනගේ සභාපතිත්වය සහ අරතුරලියේ රතන හිමියන්ගේ ඍජු මැදිහත්වීම මත ක්‍රියාත්මක වූ ආයතනයක් විය. “වසවිස නැති ගොවිතැනක්” ආදී ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේනගේත් හිටපු ජනාධිපති උපදේශක අතුරලියේ රතන හිමිගේත් න්‍යායපත්‍රවලට අනුව වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කරන ආයතනයක් විය. වස විස නැති ගොවිතැනක් වැඩසටහන ඉහත කී දෙපලගේ න්‍යායපත්‍රයක් යැයි සඳහන් කරන්නේ, එය ලංකාවේ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදන ආයතනවලින් නිසි ලෙස ප්‍රතිපත්තිමය වශයෙන් එකඟ වූ හෝ ජාතික මට්ටමෙන් සාකච්ඡාවට ලක්ව ක්‍රියාත්මක වන ප්‍රතිපත්තියක් නොවීමය. විද්‍යාත්මක ලෙස පිළිගත් න්‍යායපත්‍රයක් නොවීමය.
නීතිවිරෝධීයි
සෙමා ආයතනය නීති රෙගුලාසිවලට අනුකූල ලෙස ක්‍රියාත්මක නොවූ ආයතනයකි. ආයතනය පිහිටුවීමේ අරමුණුවලට පරිබාහිරව කටයුතු කිරීම පමණක් නොව, ආයතනය ක්‍රියාත්මක වීමට නීතිමය පසුබිමක්ද නැත. මෙම ආයතනය බලාත්මක කිරීමට සෑම නව ජනාධිපතිවරයෙක්ම පත්වූ පසුව විධාන පත්‍රයක් මඟින් මෙම ආයතනයට බලය ලබා දිය යුතුව තිබුණි. එහෙත් වත්මන් ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන විසින් සෙමා ආයතනය බලාත්මක කිරීම සඳහා එවැනි විධාන පත්‍රයක් ලබා දී නොතිබුණි. ඊට අමතරව මෙම ආයතනයට කාර්ය මණ්ඩලය බඳවාගැනීමේදී විධිමත් ක්‍රියා පටිපාටියක් අනුගමනය කර තිබුණේද නැත. කාර්ය මණ්ඩලයට වැටුප් හා දීමනාද අනුමත කරගෙන නැත. ජනාධිපති කාර්යාලයේ වැය ශීර්ෂය යටතේ විධිමත් ක්‍රියා පටිපාටියකින් තොරව වැටුප් හා දීමනා ගෙවා තිබුණි.
මහා භාණ්ඩාගාරයේ කළමනාකරණ සේවා දෙපාර්තමේන්තුව විසින් අනුමත කරන ලද කාර්ය මණ්ඩලයක් සෙමා ආයතනයට නොවීය. ආයතනයේ එදිනෙදා කටයුතු වෙනුවෙන් කොන්ත්‍රාත් පදනම යටතේ සේවකයන් බඳවාගෙන තිබුණි. එහෙත් පසුකාලීනව ස්ථීර කාර්යමණ්ඩලයක් අවශ්‍ය විය. එම කාර්යමණ්ඩලයට කළමනාකරණ සේවා දෙපාර්තමේන්තුවේ අනුමැතිය හා වැටුප් හා සේවක සංඛ්‍යා කොමිෂන් සභාවේ අනුමැතිය අවශ්‍ය විය. එහෙත් එම අනුමැතිය ලබා නොතිබුණි.
එපමණක් නොව ආයතනයට අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයක්ද අවැසි විය. එහෙත් ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන විසින් පත්කර තිබුණේ සභාපතිවරයෙකු පමණි. ඒ අශෝක අබේගුණවර්ධනය. ඔහුගේ හිතුමතයට ආයතනය වැඩ කටයුතු මෙහෙයවා තිබුණි.
මෙම ආයතනයේ උපදේශකයන් වෙත 2017 වර්ෂයේදී රුපියල් මිලියන 19ක් ගෙවා තිබුණි. එහෙත් එම උපදේශකයන්ගෙන් ඉටු වී තිබුණු කාර්යභාරය නිසි පරිදි ලේඛණගත වී තිබුණේ නැත. එපමණක් නොව උපදේශකයන් සඳහා නිශ්චිත කාර්යභාරයක්ද තිබුණේ නැත.
කාර්යභාරය
රාජ්‍ය ආයතන සඳහා සෙමා ආයතනය විසින් උපායමාර්ග ික සැලසුම් සකස් කර තිබුණේද නැත. පෙර කී ලෙස ආයතනයේ කාර්යභාරය වී තිබුණේ එයයි. ඒ කාර්යභාරය ඉටු නොකළ ආයතනය අඩු තරමේ වෙනත් කාර්යභාරයක් හෝ ඉටු කළ යුතුව තිබුණි. එහෙත් මෙම ආයතනය විසින් 2015 හා 2016 වර්ෂ සඳහා කිසිදු වාර්ෂික සැලැස්මක් සකස් කර තිබුණේද නැත. 2009 සිට සෙමා ආයතනයේ අධීක්ෂණයට ලක්වෙන ආයතන සංඛ්‍යාව 22ක් වී තිබුණි. එම ආයතනවලට උපායමාර්ගික සැලසුම් සකස් කළ යුතුව තිබුණි. ඒ සැලසුම් අධීක්ෂණය කළ යුතුව තිබුණි. එහෙත් එම කාර්යය නිසියාකාරව සිදු වී තිබුණේ නැත.
වියදම්
නිසි කාර්යභාරයක් ඉටු කිරීම කෙසේ වෙතත් සෙමා ආයතනය වෙනුවෙන් සිදුකරන ලද වාර්ෂික වියදම් ක්‍රම ක්‍රමයෙන් වැඩි වී තිබුණි. 2014 දී ආයතනයේ වියදම රුපියල් මිලියන 51ක් විය. 2015 දී රුපියල් මිලියන 56ක් විය. 2016 දී රුපියල් මිලියන 62 ක් විය. 2017 දී රුපියල් මිලියන 71 ක් විය. ඒ අනුව අප ඉහතින් කී ලෙස වසර හතරක් තුළ රුපියල් මිලියන 242ක් වියදම් කර තිබුණි. ඒ ආයතනය පවත්වාගෙන යෑම සඳහා පමණි. ආයතනය විසින් ක්‍රියාත්මක කළ ව්‍යාපෘති සඳහා මිලියන දහස් ගණන් වියදම් කර තිබුණි.
සෙමා ආයතනය විසින් ක්‍රියාත්මක කළ සහසර නම් ව්‍යාපෘතිය ප්‍රවාහන ප්‍රශ්ණයට විසඳුමක් යැයි සඳහන් කරමින් ගෙන ආ එකකි. බස්රථ මගී ප්‍රවාහන ක්ෂේත්‍රය සම්බන්ධය ඉලක්ක කරගත් ව්‍යාපෘතියක් විය. ඒ වෙනුවෙන් රුපියල් මිලියන 100ක් සෙමා ආයතනය විසින් හා මෙම ව්‍යාපෘතියට අදාළ අනෙක් ආයතන විසින් රුපියල් මිලියන 1200ක් වියදම් කිරීමට නියමිතව තිබුණි. එම ව්‍යාපෘතියේ අවසන් වාර්තාව ප්‍රවාහන අමාත්‍යාංශයට 2017 දී ලබා දී තිබුණි.
වසවිස නැති රටක් සඳහා තුන් අවුරුදු සැලැස්ම වෙනුවෙන් සෙමා ආයතනය රුපියල් මිලියන 200ක් වියදම් කිරීමට නියමිතව තිබුණි. අනෙකුත් ආයතන රුපියල් මිලියන 1300ක් ඇස්තමේන්තු කර තිබුණි. මෙම ව්‍යාපෘතිය 2018 සිට කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශයට ලබාදී තිබුණි.
මේ ව්‍යාපෘතිවල ප්‍රගතිය පිළිබඳව විමසීම සඳහා පුරවැසියන් විසින් තොරතුරු දැනගැනීමේ අයදුම්පත් ආයතනය වෙත යොමු කර ඇතත් ඒවාට ප්‍රතිචාර දක්වා තිබුණේද නැත. සෙමා ආයතනය වසා දැමීමෙන් පසුව එහි වෙබ් අඩවියද ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ නැත. කෙසේ වෙතත් ආයතනයේ සැබෑ අරමුණ වන පාඩු ලබන ආයතන ලාභ ලබන තැනට පත්කිරීම නම් කිසිසේත්ම සිදුවී නැති බව කිව යුතුය. ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේනගේ සහ රතන හිමියන්ගේ වුවමනාවට නිර්මාණය කරගත් අරමුණ වන, වස විසෙන් තොර ගොවිතැනක් ඇති කිරීමේ අරමුණද ක්‍රියාත්මක වී නැත. කෝටි ගණනක මුදලක් විනාශ වීම නම් සිදුවී ඇත.■
