සාම්ප්‍රදායික සමාජ සංස්කෘතික සංදර්භය තුළ හැදුණු වැඩුණු ගැහැනියකගේ ජීවන වන්දනාවක හැඩරුව සිත්තම් කරන නවකතාවකි ‘අසනග වැසි’. දර්ශනා ශම්මි විජේතිලක මෙහි කතුවරිය වේ. විවිධාකාර ප්‍රවේශයන්ගෙන් හා බහුවිධ මානයන්ගෙන් ලියැවෙන පශ්චාත් නූතන නව කතා ශෛලියෙන් මිදී යථාර්ථවාදී රීතියෙන් ලියැවෙන අසනග වැසි නවකතාව සාම්ප්‍රදායික නවකතාවක හා නූතන නවකතාවක මුසුවකැයි හැඟී යන්නේ නිතැතින්ම ය.
විසි වන ශත වර්ෂයේ මුල් භාගය ආරම්භය වී එහි මැද භාගය දක්වා දිවෙන කාල පරාසයක කතාව ගලා යයි. කතාවේ ප්‍රධාන චරිතය ආලත්ති අම්මා හෙවත් වසුන්දරා ය. වීරවිල මහවිදානලාගේ වසුන්දරා වාසුලාදේවී යන්න ඇයගේ සම්පූර්ණ නම වේ. ඇය පාරම්පරික ව හිමි වන දේවකාරියක නිරතවන්නියකි. ආලත්ති අම්මා යනු ලංකාවේ සාම්ප්‍රදායික දේවාලයන්හි දේව රාජකාරියට වෙන්වූ පදවියකි. ආලත්ති අම්මා පදවියට චාරිත්‍ර- වාරිත්‍ර, වතාවත් හා රාජකාරි රැසක් පැවරී තිබේ. මෙහි දී ආලත්ති අම්මා පදවිය හා ඒ හා බැඳුණු සමාජ සංස්කෘතික වටපිටාව පිළිබඳ ගවේෂණාත්මක අවබෝධයක් කතුවරිය සතු බව අපට පෙනී යයි. කෙටියෙන් ම කිවහොත් කතුවරිය ඇගේ ගෙදර වැඩ ඉතා හොඳින් ඉටු කර ඇති බව පෙනේ. ආලත්ති අම්මා යන නම සමග අපට දැනෙන අර්ථයට වඩා එම පදවිය සමඟ එම කාන්තාවට හිමි වන ගෞරවාන්විත තත්වය හා අර්ථය පිළිබඳ නිවැරදි අවබෝධයක් කියවන්නාට ලබා දීමට කතුවරිය සාර්ථක උත්සාහයක නිරත වේ.
වසුන්දරා යනු ආලත්ති අම්මාගේ නම වුව ද කතුවරිය ඇය එම නමින් හඳුන්වා නොදීම සිතාමතාම කරන්නක් ලෙස පෙනී යයි. විශේෂයෙන් ම ආලත්ති රාජකාරියෙන් මිදී ගත වන කතාවේ දෙවැනි භාගය තුළ ද ඇය හැඳින්වීමට කතුවරිය ආලත්ති අම්මා යන්න භාවිත කරයි. එයින් ප්‍රකට වෙන්නේ වසුන්දරාට සිය ජීවිත කාලය පුරාම ඇයට පාරම්පරිකව පවරා දෙන ලද ආලත්ති අම්මා නම් අන්‍යතාවෙන් මිදිය නොහැකි බවයි. එම අනන්‍යතාව ඇය සාම්ප්‍රදායික සංස්කෘතික ගැහැනියක බවට පත් කරයි. කෙසේ වුවද ජීවන අත්දැකීම් හමුවෙහි මෙම ගැහැනිය වෙත විවිධාකාර චරිතමය හැඩයන් ආලේපනය කිරීමට කතුවරිය තැත් කරයි. දැඩි පිරිමියෙකු බඳු ස්ත්‍රිය, ළඳ බොළඳ ස්ත්‍රිය, සංවේදී ස්ත්‍රිය, යුතුකමෙහි හා වගකීමෙහි බැඳුණු ස්ත්‍රිය, සියලු අභියෝග පරදා ජය ගන්නා වීර ස්ත්‍රිය හා ආධ්‍යාත්මික නිෂ්ටාවක් සොයා යන ස්ත්‍රිය ලෙස මෙම රූප විවිධ වේ. ඇතැම් විට ආලත්ති අම්මාගේ සිතුවිලි කියවන පාඨකයාට තමන් තේරි ගාථාවක් කියවමින් සිටින්නාක් බඳු හැඟීමක් ජනිත වේ. මෙසේ කතුවරිය උත්සාහ දරන්නේ සිංහල සංස්කෘතියට අනුව හැදුණු වැඩුණු ස්ත්‍රියකට සංස්කෘතියෙන් පවරා දෙන චරිත ගුණාංග මෙබඳු යැයි කියා දීමට ය. එම පරමාදර්ශී චරිතයට ආකර්ෂණය වන පාඨකයන්ට ඇගේ චරිත ගුණාංග තමා තුළ රෝපණය කර ගැනීමට පෙළඹවීමක් ඇති කරන්නට ය. කතුවරියගේ මෙම ආස්ථානය සමඟ එකඟ නොවූව ද එකල සමාජ සංස්කෘතික පරිසරය හා කාන්තාව පිළිබඳ ව ඇයගේ හැදෑරීම අගය කරනු වටී.
සංසන්දනාත්මක ව කතාවෙහි දෙවන භාගයට වඩා මුල් භාගය රසවත්ව ලියැවේ. එනම් වඩා මෘදු ගලා යාමක් සහිත වේ. දෙවන භාගය කතාව අවසන් කිරීමට කඩිමුඩියේ ලියන ලද්දක් ලෙසින් දිස් වේ. සංස්කරණය වී නම් යෙහෙකි යැයි සිතේ. මේ නිසා කතාවේ සුමට ගලා යාම විටින් විට බිඳේ. ඇතැම් තැන්හි සිද්ධි හා කාල පරස්පරතා ද දක්නා ලැබේ. ඇතැම් සිද්ධි අභව්‍ය ලෙසක් හැඟේ. එසේම කතාව ලියැවෙන විඥානවාදී දෘෂ්ටිය කතාවේ රසයට හා කියැවීමට හානි කර බව පැවසිය යුතු වේ. මෙය හුදෙක් එම චරිත විසින් දරනු ලබන මතවාදවලට වඩා කතුවරියගේ විශ්වාසයන් හා දෘෂ්ටිවාද පාඨකයා මත පැටවීමක් ලෙසින් පෙනේ. කතුවරිය සතු ජ්‍යොතිෂය පිළිබඳ දැනුම කතාව තුළට බලෙන් අන්තර්ගත කිරීමට යාමෙන් මෙය සිදුව ඇති බව පෙනේ.
කෙසේ වුව ද, විද්‍යාවට, තර්කන බුද්ධියට හා දැනුමට හසු නොවන වි‍ශ්වාසය හා භක්තිය ජීවත්වීම සඳහා යම් උත්තේජකයක් හා අධාරයක් සපයනු ලබන ආකාරය මෙහි නිරූපිත ය. ජීවිතාභියෝග හමුවේ නොසැලී මුහුණ දීමට අවැසි පන්නරය මෙම සංස්කෘතික ආගමික පරිසරය තුළින් සපයයි. ජි.බී. සේනානායකගේ ‘දෙවියන් මැරීම’ නම් කවියෙන් කියැවෙන්නේ ද විද්‍යාත්මක දෘෂ්ටිය තුළ මෙම පන්නරය අහිමි වීම පිළිබඳවයි. එම අහිමි වීමෙන් සැදුණු හිස් තැනට ආදේශ කිරීමට යමක් නොවීමේ ප්‍රශ්නයකට මුහුණ දෙමින් සිටින අවදියක දී මෙබඳු කතාවකට හරයාත්මක අගයක් පවතී. කෙසේ වුවද පළමුව සඳහන් කළ පරිදි මෙහි චරිත පරයා කතුවරිය නිරාවරණය වන අවස්ථා විසින් එම සාරය උකහා ගැනීමට පාඨකයාට ඇති හැකියාව සීමා කර ඇත.
“ගැහැනියෙකුගේ ජීවිතයේ පිරිමියකුත් ජීවත් වෙනවා පුතේ” (පිටුව 131)
සෙන්ද අම්මා ආලත්ති අම්මාට එසේ පවසන්නේ ආලත්ති අම්මාගේ පළමු සැමියා වන රතු මහත්තයා ටීටර් නැටීම සඳහා ඇය හැර ගිය පසු ය. කාන්තාව තුළ ඇති පුරුෂ භාවරූපය පිළිබඳ ව සෙන්ද අම්මා එසේ කියයි. එම පුරුෂ භාවරූපය සෙන්ද අම්මා තුළින් හා ආලත්ති අම්මා තුළින් අපි දකිමු. මෙය පිරිමින්ගේ නෛසර්ගික ගුණ යැයි සමාජභාවය විසින් පවරා දෙන ගුණ ස්ත්‍රිය තුළින් විද්‍යමාන වන අවස්ථාවකි. තාත්තණ්ඩි මිය ගිය ද සැමියා ඇය හැර ගිය ද ආලත්ති අම්මා අසරණ වන්නේ නැත. අන් සැමියකු සරණ පතන්නේ ද නැත. ආලත්ති අම්මාගේ ජීවන දෘෂ්ටිය හා පෞරුෂය එසේ ය. දුර්වලතා අවම පරමාදර්ශී චරිතයක් ලෙස සාම්ප්‍රදායික ගැහැනිය උත්කර්ෂයට නංවන කතුවරිය ඇය වටා සිටින පිරිමි දුර්වලයන් බවට හරවයි. රවිනාථ දෙබිඩි චරිතයක් ඇත්තෙකි. රතු මහත්තයා ආරෝහ පරිණාහ දේහයකින් යුතු සෝබනකාරයෙකි. සාම්ප්‍රදායික ගැහැනියකගේ පෞරුෂය හමුවේ පිරිමියා දුර්වලයෙකු වනු බව කතුවරිය නොකියා කියයි.
නවකතාවේ පළමු භාගය තුළ ආලත්ති අම්මාගේ කතරගම ජීවිතය ගැන කියැ වේ. ඇගේ ප්‍රේමය හා විරහව මැදින් එම කොටස ගලා යයි. එකල දේශපාලන පරිසරය තුළ ද ආලත්ති අම්මාට සුළු භූමිකාවක් ලබා දීමෙන් කතරගමට සීමා වූ ඇගේ වපසරිය පුළුල් කිරීම සිදු කරයි. වාමාංශික දේශපාලන ව්‍යාපාරයේ තරුණ මැදිහත් වීම, සූරියමල් ව්‍යාපාරය, මැලේරියා වසංගතය, නියඟය ආදි එවක සමාජ දේශපාලනික හා පාරිසරික සිදුවීම් සමඟ කතාව ගළපා තිබේ. කෙසේ වුව ද, මෙහි සූරියමල් ව්‍යාපාරයේ සූරියමල යනු සූර්යකාන්ත මල ලෙස අර්ථ ගන්වා තිබේ. එය දෝෂ සහගත ය. සූරිය මල යනු ගංසූරිය ලෙස ද හඳුන්වන පෝර්ටියා ශාකයේ මල මිස සූරියකාන්ත මල නොවේ.
නවකතාවේ දෙවැනි භාගය වෙන්වන්නේ ආලත්ති අම්මාගේ නුවරඑළියේ ජීවිතය නිරූපණය කිරීමට ය. ආලත්ති අම්මා සහ දරුවන් අතර පවතින ස්නේහ බන්ධනය, දරුවන් පිළිබඳ වන යුතුකම් හා වගකීම් පිළිබඳ ඇගේ හැඟීම, පරමාදර්ශී මවක සේ ඇය ඉටු කරන කාර්ය භාරය ද මෙහි අන්තර්ගත වේ. රවිනාථගේ චරිතය තුළ ඇති දුර්වලතා මෙහි දී ඉස්මතු කර පෙන්වීමෙන් ආලත්ති අම්මා උත්තරීතර ගැහැනියක බවට පත් කරයි. මෙය නවකතාවක් නොව ආලත්ති අම්මාගේ චරිතාපදානය යැයි කෙනෙකුට හැඟී යාමට හැකි වන්නේ චරිත ගොඩනැඟීමෙහි දී දක්වන එකී පක්ෂග්‍රාහී ස්වභාවය නිසායි.
කෙසේ වුව ද, කතාව අවසන් වන්නේ නැවත ආලත්ති අම්මා ඇගේ කතරගම අල්පේච්ඡ ජීවිතය කරා එළැඹීමෙන් ය. එමඟින් ඇය සිය ජීවිතයට සැනසීම හා සැහැල්ලු‍ව ළඟා කර ගනී. කෙසේ වුව ද ඇය සිතන අයුරින් ම ඇයට දරුවන් හා සැමියා සමග පවතින බැඳීම අත්හැර ගැනීමට හැකි වන්නේ නැත. රවිනාථගේ සොහොන් කොත මත හිස හොවා ගෙන ආලත්ති අම්මා මියැදෙන්නේ පුනර් ජන්මයක දී රවිනාථගේ සෙනෙහස ප්‍රාර්ථනා කරමිනි. එහෙත් ඈ ප්‍රාර්ථනා කරන්නේ දුර්වලතා නැති රවිනාථ කෙනෙකි. මෙසේ ජීවන ගැඹුරක් පසක් කරමින් ඇරඹුම මතම පිහිටා කතාව අවසාන වේ.
නවකථාවේ ඇතැම් තැන්හි සංකේතාර්ථ භාවිත වේ. විශේෂයෙන් ම මෙහි දි ආලත්ති අම්මාට වරින් වර සම්මුඛ වන මොනරා පිළිබඳ ව සඳහන් කළ යුතුය. මෙම මොනරාට යම් පුද්ගලභාවයක් ආරූඪ කර ඇත. මෙය ආලත්ති අම්මාගේ යටිසිතේ පිළිබිඹුවක් මෙන් පෙනී යයි. නවකතාව පුරා භාවික වන බස සෞම්‍ය හා සුමට බසකි. එසේ වුව ද එම බස කතාව දිවෙන කාල පරිච්ඡේදයට අයත් බස නොවේ. එය ප්‍රාදේශීය බස ද නූතන බස ද මුසු කර සාදා ගත් බසකි. බසෙහි ගලා යාම සුමට බැවින් කියවීම කඨොර නොවේ. කතාව කාව්‍යමය යෙදුම්වලින් ද පොහොසත් ය.
“මතකෙ අමතකේ අතර ආලත්ති
අම්මා වැනුණා” (පිටුව 24)
“යටි පතුලෙ ඇනිච්ච කටුවක් අයින් කරන්න
බැරි වුණාම සැරින් සැරේ කෙවෙනව වාගේ
හිතේ කොනක් කෙවෙනව” (පිටුව 226)
අරපරෙස්සමින් යුතුව කරන ලද අධ්‍යයනයකින් යුතු ව අසනග වැසි නවකතාව ලියා ඇති බවක් පෙනී යයි. කතුවරියගේ එම උත්සාහය අගය කරනු වටී. නූතන නව කතා මඟ හැර අන් මඟක යන කතාවකි. කියැවීම නිරස නොවේ. පුද්ගල අධ්‍යාත්මයට කතා කරන්නකි. කතාවෙහි දුර්වලතා ඇත ද ජීවන යථාව පසක් කරන්නකි. නවකතාව සාපේක්ෂව තරමක් දිගු වුවද එහි බස හසුරවා ඇති අයුර අසනග වැස්සකට නොව මල් වරුසාවකට තෙමෙන්නාක් සේ සොඳුරු ය. කියැවීමට පොළඹවනසුලු ය.■
■ නර්මදා වික්‍රමආරච්චි
