අද සම වැහි රේඛාව සිහින් රතු රේඛාවක් ගැනය. ජේම්ස් ජෝන්ස් විසින් 1962 වසරේදී පළ කළ “The Thin Red Line” නවකතාව ඇසුරින් ටෙරන්ස් මලික් විසින් 1998 වසරේදී, එම නමින්ම නිර්මාණය කළ විශිෂ්ට සිනමා කෘතිය, එය නැරඹූ බොහෝ අයට මෙන්ම මට ද අමතක කළ නොහැක්කකි. 71 වන ඇකඩමි සම්මාන උළෙලේදී මේ “සිහින් රතු රේඛාව” චිත්රපටය ප්රධාන සම්මාන හතක් සඳහා නිර්දේශ වුව ද, එකදු සම්මානයක්වත් ඊට හිමි වූයේ නැත. ඊට හේතු වූයේ ජෝන් මැඩන්ගේ “Shakespeare in Love”, ස්ටීවන් ස්පිල්බර්ග්ගේ “Saving Private Ryan” සහ රොබර්ටෝ බෙනිග්නිගේ “Life is Beautiful” ඇතුළු ප්රබල චිත්රපට රැසක්ම එහිදී තරග වැදීමයි. කෙසේ වෙතත් ලොව පුරා සිනමා ලෝලීහු “The Thin Red Line” චිත්රපටයේ ඇතුළත් ගැඹුරු ප්රකාශනය වටහා ගනිමින් අද පවා ඊට සිය ආදර සම්මානයන් නොඅඩුව පුද කරන බව නොරහසකි.
දෙවන ලෝක යුද සමයේ සොලමන් දූපත්හි ගුවාඩල්කැනල් දූපත ජපන් හමුදාවන්ගෙන් මුදා ගැනීම සඳහා ගිය ඇමරිකානු බලඇණිය පදනම් කරගත් මේ නිර්මාණය යුධ සිනමා කෘතියක් ලෙස ලැයිස්තුගත වුව ද, එය ‘යුද්ධය’ යන තේමාව ඉක්මවා යමින් මනුෂ්යත්වයේ, මනුෂ්ය ජීවිතයේ සහ මානව මනසේ සියුම් භාව ලක්ෂ්යයන් කලාත්මකව විදාරණය කරන්නකි. ටෙරන්ස් මලික් මේ චිත්රපටය ගෙන එන්නේ වසර විස්සක නිහැඬියාවකින් පසුව ය. ඒ තුළ ඔහු සාංකල්පීය ගැඹුරකින් යුතු, ප්රබල කම්පනයන් සහිත සදාතනික රූප මාලාවක් පෙළ ගස්වයි.
මුල් නවකතාව ලියද්දී ජේම්ස් ජෝන්ස් විසින් ‘සිහින් රක්ත රේඛාව’ යන යෙදුම ගන්නේ රඩියාඩ් කිප්ලිං ගේ “Tommy” නමැති කවියෙනි. එහි එය යොදා ඇත්තේ සෙබළ පේළියක් හැඳින්වීමට වුව ද, නවකතාවේදී සහ චිත්රපටයේදී එය භාවිතා කර ඇත්තේ වඩාත් කාව්යාත්මක අරුතක් නැගීමට ය. යුද්ධයේ භයංකරත්වය අභිමුවේ ජීවිතය සහ මරණය අතර ඇත්තේ තත්පර ගණනක වෙනසක් ය යන්න එහි එක් සංකේතාර්ථයකි. ප්රේමය යනු අන්යොන්ය මානව ප්රේමයක් ලෙස අරුත් ගන්වාගෙන, ප්රේමකීර්ති ලියූ ‘ප්රේමයයි වෛරයයි අතරේ වෙනස කෙස් ගසකට සමයි’ යන ගී පද ද මොහොතකට මේ සිනමා පටය හා යා කර බලමි. එවිට ද ඒ සිහින් රේඛාව පෙනෙයි. එය ලෙයින් ඇඳෙන ඉරකි. විශේෂයෙන් සිනමා පටයේ ප්රධාන චරිතයක් වන විට් නමැති සෙබළාගේ චින්තන භාෂණය ඔස්සේ ඉදිරිපත් කරන හෘදයාංගම අදහස් මාලාවට බැඳෙන අප සිත් තවත් මානයන් කරා ඉගිලී යයි. යුද්ධයේ ඛේදය කවර පාර්ශවයකට වුවද පොදු වූවකි. එහි ජයග්රහණයත් පරාජයත් අතර ඇත්තෙන්ම ඇත්තේ ද තද රුධිර ඉරකි. මිනිසුන් පරාජය කොට මිනිසුන්ට ලැබිය හැකි ජය කුමක්ද? විට්ගේ සිතෙහි නැගෙන මේ හැඟුම් තුළින් දලු ලන වේදනා බොහෝ ය.
“එක් මිනිසෙක් මිය යමින් සිටින කුරුල්ලෙකු දෙස බලා සිතන්නේ එතැන ඇත්තේ පිළිතුරක් නොමැති වේදනාව මිස අනෙකක් නොවන බව ය. ඔහු හා සිනාසෙන්නේ මරණය සතු වන අවසන් වදනයි. එහෙත් ඒ කුරුල්ලාව ම දකින තවත් මිනිසෙකුට දැනෙන්නේ ජයග්රාහී හැඟීමකි. එතැන ඇති සතුටු සිනාවකි.”
“අම්මා මිය යමින් සිටි හැටි මට මතකයි. සියල්ල හැකිළී අළු පාට වී තිබුණා. ඇය ඉන්නේ බයෙන් ද කියා මා ඇගෙන් ඇසුවා. ඇය හිස සොළවා බය නැති බව කිව්වා. ඇය තුළින් පෙනුණු මරණය ස්පර්ශ කිරීමට මං බය වුණා. ඇය ආපසු දෙවියන් කරා ගිය ඒ වෙලාව සම්බන්ධ කිසිම සුන්දර, උසස් දෙයක් මට පෙනුණේ නෑ.”
‘අභීත සෙබළුන් කියා පිරිසක් නැති ය’ යන සත්යය මේ චිත්රපටයෙන් තහවුරු කරන්නේ යැයි මට සිතෙයි. සෙබළු ද මනුෂ්යයෝ ය. නිරතුරුව සිහිවන ප්රේමයේ-සහෝදරත්වයේ බැඳීම් සිත දරාගත් ඔවුන් යුද බිමේ සිටින්නේ කැමැත්තෙන් නොවේ. මරණ බිය සමග ඉදිරියට යන ඔවුන්ගේ ජීවිතවල ඛේදජනක යථාර්ථය කදිම සිනමා භාෂාවකින් සහ සංකේතාත්මක රූපාවලියකින් ඉදිරිපත් කිරීමට ටෙරන්ස් මලික් සමත්ව ඇත. එය විටෙක “Dulce et Decaram est” නම් ප්රකට කවිය සිහිගන්වයි. “රට වෙනුවෙන් දිවි පිදීම මිහිරි සොඳුරු දෙයක් ය” යන පැරණි බොරුව ළමයින්ට නූගන්වන්නැයි විල්ෆ්රඩ් ඕවන් නම් කවිකාර යුධ භටයා එහිදී ඉල්ලා සිටී.
“යුධ භටයන් සිරකරුවන් මෙනි. ඔවුන්ගේ ලෝකයන් ඈත ය. ඔවුන් ඉන්නේ බියෙනි.”
සිහින් රක්ත රේඛාව පුරාම මෙවන් කදිම ආත්ම භාෂණයන් අත් දැකිය හැකි ය. චිත්රපටය ආරම්භ වන්නේ යුද්ධයෙන් වෙන් වී පලා යන සෙබළුන් දූපතක සැඟවී, දිළිඳු සරල දූපත් වැසියන් සමග ගෙවන ජීවිතය පෙන්වමිනි. ජීවිතයේ සුඛ පාර්ශවය උදා කරන සියල්ල ඔවුන් දකින්නේ දේවත්වාරෝපණයකිනි.
“දෙවියනි! විවිධ වූ ස්වභාවයන්ගෙන් එන ඔබ කවුරු ද? ජය, අනුකම්පාව, සාමය, තනිකම, සතුටු හදවත……මේ සැම දේම ජීවිතය ගැන ආදරය උපදවයි.”
ඔවුන් නැවත යුද්ධයට එක් කර ගැනීමත් සමග ආයෙත් මරණය සමග සමීපව ගමන් කිරීමට ඔවුන්ට සිදු වේ. එය කවරාකාර සරදමක් ද යත්, වරෙක වැරදීමකින් අත් බෝම්බයක පේනුව මුදවා ගන්නා එක් සෙබළෙකු යටි කය පිපිරී ක්ෂණික මරණයට මුහුණ දෙයි. එබඳු ශෝකී වෙන්වීම් ද, දීර්ඝ කාලීන ඈත්වීම් ඔස්සේ ප්රේමය අහිමිවීම් වැනි දේ ද අත්විඳිමින්, ඒ මිනිස් භටයෝ යුද්ධය තුළ ම අසරණව සිටිමින් යුද්ධයට හේතු වන වෛරී හැඟීමට වෛර කරති.
“මේ මහා යක්ෂයා ලෝකයට ආවේ කොහෙන් ද? එය රිංගා ආවේ කෙසේ ද? එය කුමන බීජයකින් කුමන මුලකින් පැන නැගුණේ ද?”
ලක්ශාන්ත අතුකෝරල
