ජනාධිපති හා මහින්ද රාජපක්‍ෂ කුමන්ත්‍රණකාරී ලෙස ආණ්ඩු බලය ලබා ගැනීම සඳහා ගත් ක්‍රියා මාර්ගය සිවිල් යුද තත්වයකින් කෙළවරවීමේ අවදානමට පත්ව තිබියදී ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් දුන් තීන්දුව හේතුකොට ගෙන එම අර්බුදය සමනය වී ඇති නමුත්, එම ක්‍රියාවලිය තුළින් මතුවූ දේශපාලන අර්බුදය සමනය වී නොමැත. පාර්ලිමේන්තුවක් පත් වීමෙන් පසු පළමුවන වසර 4 1/2 තුළ එම පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට ජනාධිපතිට බලයක් නොමැති බවට හා පාර්ලිමේන්තුව එම කාලය තුළ විසුරුවා හැරිය හැක්කේ පාර්ලිමේන්තුවේ 2/3ක බහුතරයකින් සම්මත කරනු ලබන යෝජනාවක් මගින් පාර්ලිමේන්තුව ඉල්ලා සිටි අවස්ථාවක දී පමණක් බව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ අදාළ විධිවිධාන අර්ථ නිරූපණය කරමින් නිගමනය කර ඇත.
ජනාධිපති විසින් රනිල් වික්‍රමසිංහ අගමැති ධුරයෙන් ඉවත් කිරීම, මහින්ද රාජපක්‍ෂ අගමැති වශයෙන් පත් කිරීම, පාර්ලිමේන්තුව කල් දැමීම හා පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව උල්ලංඝනය කරමින් කර ඇති ක්‍රියාවලියක් වේ. ජනාධිපති තම ධුරයට පත් වීමේදී දෙන ලද ප්‍රතිඥාව වන්නේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ආරක්‍ෂාකොට අනුගමනය කරන බවටය.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ජනාධිපතිවරයාට අගමැති ඉවත්කිරීමේ බලයක් පවරා නොමැත. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 42(4) ව්‍යවස්ථාව යටතේ ජනාධිපතිවරයාගේ මතය අනුව පාර්ලිමේන්තුවේ විශ්වාසය උපරිම වශයෙන් ඇති පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයා ජනාධිපතිවරයා විසින් අග්‍රාමාත්‍යවරයා ලෙස පත් කළ යුතුව ඇත. මෙහි ජනාධිපතිවරයාගේ මතය යන්න මනඃකල්පිත මතයක් විය නොහැකි අතර එය පාර්ලිමේන්තුවේ යථා තත්වය මත පදනම් වූ වාස්තවික මතය විය යුතුය. එමගින් ජනාධිපතිවරයාට පරම අභිමතයක් නොපැවරේ. කෙසේ වෙතත් එම අභිමතය භාවිත කිරීමෙන් පසුව එම අභිමතය අවසන් වන අතර එසේ පත් කරනු ලබන අග්‍රාමාත්‍යවරයා ඉවත් කිරීමට ජනාධිපතිට බලයක් පැවරී නොමැත.
අග්‍රාමාත්‍යවරයෙකු පත් කිරීමෙන් පසුව එම තැනැත්තාගේ අගමැති ධුරය අවසන් වන්නේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ දක්වා ඇති අවස්ථාවලදී පමණකි.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 46(2)(අ) ව්‍යවස්ථාව යටතේ අගමැතිවරයා සිය ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වුවහොත් හා 46(2)(ආ) ව්‍යවස්ථාව යටතේ තවදුරටත් පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයෙකු නොවුවහොත් පමණක් අගමැති ධුරය අහිමිවන අතර එම ව්‍යවස්ථාව අනුව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ විධිවිධාන යටතේ එම ධුරය දරන්නේය.
අගමැතිවරයාගේ ධුරය අහිමිවිය හැකි අනෙක් විධිවිධානය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 48(2) ව්‍යවස්ථාවේ දක්වා ඇති අන්දමට පාර්ලිමේන්තුව විසින් ආණ්ඩුවේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශනය හෝ විසර්ජන කෙටුම්පත (අයවැය) හෝ ප්‍රතික්ෂේප කළහොත්, එවිටද ආණ්ඩුව කෙරෙහි විශ්වාසභංග යෝජනාවක් සම්මත කළහොත් පමණි. ඒ අනුව රනිල් වික්‍රමසිංහ අගමැති ධුරයෙන් ඉවත් කිරීම හා මහින්ද රාජපක්‍ෂ අගමැති ලෙස පත් කිරීම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව හිතා මතා උල්ලංඝනය කිරීමකි.
ජනාධිපතිවරයාගේ මෙම ක්‍රියාවලියේ මීළඟ පියවර වශයෙන් පාර්ලිමේන්තුව කල් තැබීමද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ භාවාර්ථය උල්ලංඝනය කිරීමකි. පාර්ලිමේන්තුව කල් තැබීමේ බලය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 33(2)(ඇ) ව්‍යවස්ථාව යටතේ ජනාධිපතිවරයා වෙත පවරා ඇත. එය පාර්ලිමේන්තුව කල් තැබීම සඳහා පවරා ඇති මූලික බලය වේ. එහෙත් එම බලය භාවිත කිරීමේදී පිළිගත් පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයේ සම්ප්‍රදායන් වලින් පාලනය වේ. ලෝකයේ පිළිගත් දියුණු පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයක් ඇති බි්‍රතාන්‍යයේ පාර්ලිමේන්තුව කල් තැබීම පිළිබඳ සම්ප්‍රදායක් පිළිගැනීම අපගේ ද සම්ප්‍රදාය වී ඇත. ඒ අනුව පාර්ලිමේන්තුව කල් තබනු ලබන්නේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන්ට දීර්ඝ සැසිවාරයකින් පසුව විවේකයක් අවශ්‍ය විටකදී හා පාර්ලිමේන්තුවේ න්‍යාය පුස්තකය සාකච්ඡාවට ගෙන නොමැති නොයෙකුත් යෝජනාවලින් පිරී ඇති විටකදී එම න්‍යාය පුස්තකය හිස් කර නව සැසිවාරයක් තුළින් අලුත් න්‍යාය පුස්තකයක් මත ආරම්භ කිරීමටය. ඒ අනුව බි්‍රතාන්‍යයේ, ඉන්දියාවේ මෙන්ම අප රටේද පාර්ලිමේන්තු සම්ප්‍රදාය වී ඇත්තේ එම හේතු මත පාර්ලිමේන්තුව කල් තබන අවස්ථාවක දී අගමැතිගේ උපදෙස් මත කථානායකවරයා ද විමසීමෙන් පසුව එය සිදු කිරීමය.
එසේ නොමැතිව ඕනෑම අවස්ථාවක දී තමාගේ අභිමතය පරිදි පාර්ලිමේන්තුව කල් දැමීමේ බලයක් ජනාධිපතිවරයා වෙත පැවරී ඇති බවට පළල් අර්ථ නිරූපණයක් පිළිගතහොත් ජනාධිපතිවරයාට පාර්ලිමේන්තුව කල් දැමීමේ බලය භාවිත කර පාර්ලිමේන්තුව ක්‍රියා කිරීම අඩපණ කරනු ලැබිය හැකිය. එවැනි අර්ථකථනයක් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් පිළිගෙන ඇති ජනතාවගේ පරමාධිපත්‍යය උල්ලංඝනය කිරීමය.
අපගේ පොදු නීතිය යටතේ කිසිදු බලධරයෙකු වෙත පරම අභිමතයක් පැවරෙන්නේ නැත. බලධරයෙකු මත පවරා ඇති අභිමතය ඔහු වෙත එම අභිමතය පැවරීමේදී බලාපොරොත්තු වූ අරමුණ ඉටු කර ගැනීම සඳහා පමණක් භාවිත කරනු ඇතැයි යන විශ්වාසය මත පවරනු ලබන අභිමතයකි. එම අභිමතය වෙනත් අරමුණු ඉෂ්ට කර ගැනීම සඳහා භාවිතා කළ නොහැක. මෙය අපගේ නීතියේ ‘භාර සිද්ධාන්තය’ ලෙස සැලකේ. ජනාධිපතිවරයා පාර්ලිමේන්තුව කල් තබන ලද්දේ පාර්ලිමේන්තුව විසින් ඉතා වැදගත් පනතක් වන විසර්ජන කෙටුම්පත සාකච්ඡාවට ලක් කිරීමට ආසන්නව තිබියදීය. පාර්ලිමේන්තුව මෙම අවස්ථාවේදී කල් තබන ලද්දේ මහින්ද රාජපක්‍ෂට ආණ්ඩුව ගෙනයෑම සඳහා අවශ්‍ය මන්ත්‍රී සංඛ්‍යාව වන මන්ත්‍රීවරුන් 113ක් සොයා ගැනීම සඳහා අවස්ථාව සැලැස්වීමට බවට සැකයක් නොමැත. මහින්ද රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුවට මන්ත්‍රීවරුන් 113ක් සොයා ගැනීමට නොහැකි වූයේ මන්ත්‍රීවරුන් තමන්ගේ මිල රුපියල් මිලියන 500 දක්වා ඉහළ දැමීම නිසා බවට ජනාධිපතිවරයා කළ ප්‍රකාශයෙන් මෙය පැහැදිලි වේ.
එහෙයින් පාර්ලිමේන්තුව කල් තැබීම නීති විරෝධී ක්‍රියාවක නිරතවීම සඳහා ලබාදුන් අවස්ථාවක් බව පැහැදිලිය. මෙය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා විරෝධී, බලය අනිසි ලෙස භාවිත කිරීමකි.
මහින්ද රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුවට අවශ්‍ය මන්ත්‍රීවරුන් සොයාගත නොහැකි බව පෙනී ගිය විට ජනාධිපතිවරයා පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරියේය. මෙය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව හිතා මතා උල්ලංඝනය කිරීමකි. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ නඩු තීන්දුවෙන්ද මෙය සනාථ වේ.
රනිල් වික්‍රමසිංහ අගමැති ලෙස පත් කරන ලෙස මුළු පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රීවරුන් 225 දෙනා ඉල්ලා සිටියත් තමන් රනිල් වික්‍රමසිංහ අගමැති වශයෙන් පත් නොකරන ලෙසට ජනාධිපතිවරයා විසින් කළ ප්‍රකාශය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව හිතාමතාම උල්ලංඝනය කරන බවට කළ තර්ජනයකි. මෙම ක්‍රියාව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව උල්ලංඝනය කිරීමේ බරපතළ ක්‍රියාවක් ලෙස සැලකිය යුතුව ඇත.
එපමණක් නොව ජනාධිපතිවරයා එක්සත් ජනතා නිදහස් සන්ධානයේ නායකයා බව ප්‍රකාශ කර සිටී. මහින්ද රාජපක්‍ෂ විපක්‍ෂ නායක ලෙස පත් කරන ලෙසට ද ඉල්ලා සිටී. එයට අමතරව ජනාධිපතිවරයා යටතේ අමාත්‍යාංශ 3ක් එනම් පරිසර, මහවැලි සංවර්ධන හා ආරක්‍ෂක අමාත්‍යාංශ පවතී. ජනාධිපති ඇත්ත වශයෙන්ම ප්‍රධාන විපක්‍ෂයේ නායකයා, කැබිනට් ඇමති ධුර දරන්නෙකු මෙන්ම කැබිනට් මණ්ඩයේ සභාපති ද වේ. මෙම තනතුරු දැරීම පැහැදිලිවම ගැටුම් සහිත තත්වයකි. එහෙයින් මෙය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව හිතාමතා උල්ලංඝනය කිරීමකි.
ඉහත කරුණු හේතුවෙන් ජනාධිපතිවරයාට එම තනතුරේ රැඳී සිටීමේ සදාචාරාත්මක අයිතියක් නොමැත. මේ ආකාරයට ජනාධිපති ධුරයේ රැඳී සිටීම රට තුළ යහපත් පාලනයක් ගෙන යෑමට බාධාවක් වේ. එහෙයින් ජනාධිපතිවරයා සිය තනතුරෙන් ඉවත් වී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ගරු කරනු ලබන පාලනයක් ගෙන යෑම සඳහා අවස්ථාව සැලසිය යුතුය.■
■ අධිනීතිඥ ලාල් විජේනායක
