කෙන්ඩි්‍රක් ලමාර්
ඔහු දුප්පත්කම, අපරාධ, මත්ද්‍රව්‍ය, ලේවලින් පිරුණු නගරයකින් බිහිවූ සාමකාමී තරුණයෙක්. නගරයේ නම කොම්ප්ටන්. ඔහුගේ නම කෙන්ඩි්‍රක් ලමාර්.
නූතන රැප් සංගීතයේ රජු ලෙස කෙන්ඩි්‍රක් ලමාර් බොහෝ දෙනෙක් පිළිගන්නවා. වයස අවුරුදු 31ක අප්‍රිකානු ඇමෙරිකානු තරුණයෙක්. ඔහු ලෝකයේ සිටින සුවිශේෂම කලාකරුවෙක්. නිවැරදිව කීවොත් ඔහු ලෝකයේ ශ්‍රේෂ්ඨතම කලාකරුවෙක්. රැප් සංගීතය අයාලේ යන කාලයක රැප් සංගීතයෙහි සැබෑ ආත්මය අල්ලාගත් නිර්මාණකරුවෙක්.
නපුරු කොම්ප්ටන්
කොම්ප්ටන් නගරය රැප් සංගීතයට හොඳම නිර්මාණකරුවන් රැසක් බිහිකළ නගරයක්. රැප් සංගීතය ලෝකයේ ජනප්‍රිය කරවන්නට හේතුවූ කණ්ඩායම වන එන්.ඩබ්ලිව්.ඒ. කණ්ඩායමේ සාමාජිකයන් වන ඩොක්ටර් ඩ්‍රේ, ඊසි ඊ, අයිස් කියුබ් වැනි රැප් ගායකයන් බිහිවුණේ කොම්ප්ටන් නගරයෙන්. කෙන්ඩි්‍රක් ලමාර් එන්නේද ඒ නගරයෙන්.
එන්.ඩබ්ලිව්.ඒ. කණ්ඩායමේ මුල්ම ඇල්බමය ‘ස්ටේ්‍රට් අවුටා කොම්ප්ටන්’ නමින් හැඳින්වුණා. එය 1988 දී නිකුත් වුණා. 1980 පහුවෙද්දී ගැන්ග්ස්ටර් රැප් කලාව කොම්ප්ටන් නගරයෙන් පිට ඇමෙරිකානුවන් අසන්නට පටන්ගෙන තිබුණා. මේ ඇල්බමය කොම්ප්ටන් ජීවිතය ගැන කතාන්දර සාමාන්‍ය ඇමෙරිකානුවන් බොහෝ දෙනෙක් වෙත ලඟා කරවූවා. ඇල්බමය ඉහළින් අලෙවි වුණා.
ආයුධ, මත්ද්‍රව්‍ය, මිනීමැරුම්, අපරාධ හා රුධිරය කොම්ප්ටන් ඇල්බමය පුරාවට තිබුණා. එය හිංසනය තේමා වූ ඇල්බමයක්. විශේෂයෙන්ම එහි තිබුණේ පොලිස් විරෝධය. හැකි උපරිම හිංසාකාරී වචනවලින් පොලීසියට බැනවැදුණු ගීත එහි තිබුණා. ඒ නිසාම ඇමෙරිකාවේ මේ ඇල්බමයට එරෙහි විරෝධතා පවා පැනනැඟු‍ණා. මේ තරම් දරුණු හිංසාකාරී වචන රැගත් ගීත ගයන්නේ ඇයිදැයි මාධ්‍ය එන්.ඩබ්ලිව්.ඒ. කණ්ඩායමෙන් විමසා තිබුණා. මේ ගීත අතරින් බොහොමයක රචකයා වන අයිස් කියුබ් කියා තිබුණේ තමන් කරන්නේ වාර්තාකරණයක් බවයි. ‘කොම්ප්ටන් නගරයට අපරාධ ගෙනාවේ තමන් නෙවෙයි. කොම්ප්ටන් නගරයට දුප්පත්කම ගෙනාවේ තමන් නෙවෙයි. කොම්ප්ටන් නගරයේ සිටින මිනිසුන් මත්ද්‍රව්‍ය පාවිච්චි කරන බව ඇත්ත. එහෙත් කොම්ප්ටන් නගරයට මත්ද්‍රව්‍ය ගෙනෙන්නේ එහි ජීවත්වන පුද්ගලයන් නෙවෙයි. අපරාධ වළක්වන්නට නීතිය තියෙනවා. නීතිය හරිහැටි ක්‍රියාත්මක නොකරන්නේ තමන් නොවෙයි. තමන් කරන්නේ සැබෑව වාර්තා කිරීමක් පමණයි.’ අයිස් කියුබ් එලෙස කියා තිබුණා.
සරලව කීවොත් එන්.ඩබ්ලිව්.ඒ. කණ්ඩායම කළේ හිංසනය පිරුණු නගරයකින් ආ හිංසනයේ සංකේතයක් බවට පත්වීමයි. ඔවුන් කතා දෙකක් නැතිවම, තම නගරයේ තිබුණු දෘෂ්ටිවාදයේ කැඩපතක් වුණා. ඔවුන් හිංසනය වර්ණනා කළා. හිංසනය උත්කර්ෂයට නැඟු‍වා. මේ නගරවල ඉන්නේ එක්කෝ මරන අය, නැත්නම් මරණයට ලක්වෙන අය.
දෙවැනි සහශ්‍රකය ඇරඹෙද්දී එමිනම්, ටුපාක් හා ස්නුප් ඩොග් වැනි ගායකයන් බිහිවී තිබුණා. ලෝකයේ අංක එකේ සංගීත ශෛලිය බවට රැප් සංගීතය පත්වෙමින් තිබුණා. දෙවැනි සහශ්‍රකයේ වුව රැප් ගායකයන් තෝරාගත්තේ තමන්ගේ ලෝකය අඳුරු කළ සමාජ යක්ෂයන් ගැන වාර්තා කිරීමේ ශෛලියයි. ඒ යක්ෂයන් උත්කර්ෂයට නැඟීමේ ශෛලියයි. එහෙත් ඔවුන් විසින් පෙර පරම්පරාව ස්පර්ශ කළ තේමා තවත් අඩියක් ඉහළට ගෙන ආවා. ගීතවල වචනවල මෙන්ම සංගීතයේද තේමා පුළුල් කළා. ඔවුන් ඒ යක්ෂයන් වර්ණනා කළද, පෙර පරම්පරාවට වඩා හිංසනයට එරෙහි දැක්මක්, ගීතවල තැවරුවා.
හොඳ ළමයා
කොම්ප්ටන් නගරයෙන් ආ කෙන්ඩි්‍රක් ලමාර් 2010න් පසු යුගයේ සංගීත ලෝකයේ සලකුණ තබනවා. ඔහු අනූව සහ දෙදාහ දශකවල රැ ප් ගායකයන්ට වඩා දෘෂ්ටිවාදයෙන්‍් පැහැදිලි වෙනසක් පෙන්වනවා. පෙර පරම්පරාවලට වඩා වෙනස් දැක්මක් පෙන්වනවා. ඔහු ජනප්‍රියත්වයට පත්වෙන පළමුවැනි ඇල්බමයේ නම වුණේ ‘ගුඞ් කිඞ් එම්.ඒ.ඒ.ඩී. සිටි’ යන්නයි. ඔහු පෙර පරම්පරාවල ගායකයන් මෙන් සත්‍යය වාර්තා කළේ නැහැ. හිංසනය වර්ණනා කරමින් ගැයුවේ නැහැ. ඒ වෙනුවට ඔහු හිංසනය පිරුණු නගරයකින් ආ හිංසනයට එරෙහි මිනිසෙකුගේ දෘෂ්ටියකින් ගීත ගායනා කළා.
‘කොම්ප්ටන්වලින් ආ හින්දා මට ලේසියෙන්ම කියන්න පුළුවන් මම මේ අපරාධ කළා කියලා. මම මිනීමැරුම් කළා කියල කියන්න පුළුවන්. තව ගොඩක් දේවල් කරන්න පුළුවන්. මම කොහෙන්ද ආවේ කියන එක ගැන නිකන්ම කියලා දාන්න පුළුවන්. ඒත් මට ඕනෑ ඊට වඩා ගැඹුරු දෙයක්. මෙහෙම වෙන්නෙ ඇයි, ඒවාට විසඳුම් මොනවද කියලා කියන්න ඕනෑ වුණා. ගුඞ් කිඞ් මෑඞ් සිටි, පිම්ප් අ බටර්ෆ්ලයි ඇල්බම්වල තියෙන්නේ නිකන්ම මියුසික් නෙවෙයි. නිකන්ම මියුසික්වලට වඩා ගැඹුරුයි. අපේ සමාජය ගැන ධනාත්මක කතා කියන්න මට ඕනෑ.’ ඔහු එසේ කියනවා.
ඔහු ගැලවුමක් නැති අපරාධ මාලාවක කොටසක් වුණේ නැහැ. ඒ වෙනුවට අපරාධවලට විසඳුම් පෙන්වූ දෘෂ්ටිවාදයකින් ගැයුවා.
මෙය දැවැන්ත වෙනසක්. සාමාන්‍යයෙයන් ගැන්ග්ස්ටර් ලෝකය තුළ ‘හොඳ’ කෙනෙක් වීම ලැජ්ජාවට කාරණයක්. ‘අහිංසක’ කෙනෙක් වීම ලැජ්ජාවට කාරණයක්. කල්ලියක් සමඟ එකතු නොවීම ලැජ්ජාවට කාරණයක්. ‘හොඳින් ඉගෙනගන්නට’ සිතීම ලැජ්ජාවට කාරණයක්. විනයග රුක වීම ලැජ්ජාවට කාරණයක්. එතෙක් තිබුණු හිප්හොප් දෘෂ්ටිවාදයෙන් අගය කළේත් හිංසනය මිස, හොඳ ළමයෙක් වීම නොවෙයි.
එහෙත් කෙන්ඩි්‍රක් ලමාර් කීවේ ‘හොඳ ළමයෙක්’ වීම ලැජ්ජාවට කාරණයක් නොවන බවයි. නපුරු නගරයක හොඳ ළමයෙක් වීම ආඩම්බරයට කාරණයක් බවයි. කල්ලියකට එකතු නොවීම අභිමානයට කාරණයක් බවයි.
කඩාවැටෙන හිප්හොප්
රැප්, හිප්හොප්, ආර්ඇන්ඞ්බී සංගීත ශෛලිය 2010 වනවිට ලෝකයේ අංක එකේ සංගීත ශෛලිය බවට පත්ව තිබුණා. හිප්හොප් එමිනම් ලොව ජනප්‍රියම සංගීත නිර්මාණකරුවා බවටත් පත්ව තිබුණා. අද වනවිටද ලොව අංක එකේ සංගීත ශෛලිය ලෙස හිප්හොප් හැඳින්වීමේ හැකියාවක් තියෙනවා. බිල්බෝඞ් ගීත දර්ශකයේ අංක එකට වැඩිපුරම එන්නේ හිප්හොප් ගීත.
එහෙත් 2010 පහුවෙද්දී හිප්හොප්වල ඉහළට ආ ‘මම්බල් රැ ප්’ ආකෘතිය නිසා හිප්හොප්වල තිබුණු ගැඹුර නැතිවෙන්නට පටන්ගෙන තිබුණා. කිසිදු ගැඹුරක් නැති හිප්හොප් ගී 2010ට පෙර පවා තිබුණු බව ඇත්ත. එහෙත් 2010 පහුවෙද්දී ‘මම්බල් රැප්’රැල්ලක් හැදුණා.
මම්බල් රැප්’ යන්න අර්ථකථනය කිරීම අසීරුයි. එහෙත් වචනවලට හා අර්ථයට වැඩි තැනත් නොදුන් රැප් ගීත ‘මම්බල් රැප්’ ලෙස හැඳින්විය හැකියි. මත්ද්‍රව්‍ය, වාහන, මුදල්, ධනය, ලිංගි ක වින්දනය උත්කර්ෂයට නංවමින් මම්බල් රැ ප් ගීත ලියැවෙනවා. බොහෝවිට මම්බල් රැප් ගීතවල තිබෙන්නේ විශාල මන්දිරවල සාද දමමින් විනෝද වෙන රැප් ගායකයන්, තමන්ගේ ධනවත් ජීවිතය ගැන වර්ණනා කරන අන්දමයි. සරල තනුවක් හා සරල පද එවැනි ගීතවල තියෙනවා. ඇතැම්විට එකම වචනය යළි යළිත් ගැයෙන ගී තියෙනවා. අපැහැදිලි ලෙස, තේරුමක් නැති වචන එක දිගට ගැයෙන මම්බල් රැප් ගී තියෙනවා. බොහෝවිට මෙවැනි ගීත බිල්බෝඞ් දර්ශකයේ ඉහළ තැන්වලට එනවා.
එවැනි පසුබිමක රැප් සංගීතයෙහි අර්ථයේත්, සංගීතයේත් සීමා පුළුල් කිරීම වෙනුවෙන් කෙන්ඩි්‍රක් ලමාර් විශාල වෙහෙසක් ගන්නවා. සැබැවින්ම ඔහු විශාල වෙහෙසක් ගන්නා කෙනෙක්. මාස ගණනාවක් ස්ටුඩියෝවල නිදිමරමින් සංගීතය නිර්මාණය කිරීම ගැන ඔහු ප්‍රසිද්ධයි. ඔහු විසින් රැ ප් සංගීතයට එකතු කළ දෘෂ්ටිවාදමය වෙනස නිසා විශාල දේශපාලන බලපෑමක්ද සිදුව ඇති බව පැහැදිලියි. තවත් එක් කලාකරුවෙක් නොවී ඔහු නූතන ලෝකයේ ශ්‍රේෂ්ඨ කලාකරුවෙක් වන්නේ ඒ බලපෑම නිසායි.■
