තමා සිටුවර දිවියෙන් ඔබ්බට ගොස් නිවැරදි දෙවියන් වහන්සේගේ මාවත සොයායෑමට තමාත් ඕර්තෝඩොක්ස් පල්ලියත් අතර ගැටුමට මැදිව හුන් අවධියේ ලියෝ තෝල්ස්තෝයි විසින් විරචිත ‘පුනර්ජීවනය’, ‘මිනිසෙකුට කෙතරම් ඉඩම් අවශ්‍ය ද’, ‘ස්වාමියා සහ සේවකයා’, ‘යක්ෂයෝ’ සහ තවත් නිර්මාණ කලාත්මක අරුතෙන් එහා ගිය උපදේශාත්මක අරුත් ජනනය කරයි. ඔහුගේ Father Sergius නම් කෙටි නවකථාව ද එවැන්නකි. මෙය 1970 දී ජී.එස්.බී. සේනානායක විසින් ‘සෙරිගියස් පියතුමා’ යන මැයෙන් ‘පුහුදුන් තිදෙනෙක්’ නමැති ග්‍රන්ථයට අනුවාදාත්මක ආකාරයෙන් පරිවර්තනය කර ඇති අතර, පසුව එය ගොඩගේ ප්‍රකාශනයක් ලෙසින් 1995දී නැවත මුද්‍රණය කෙරිණි. ඩබ්ලිව් ඒ. අබේසිංහ ‘විරාග සංග්‍රාම’ මැයෙන් එහි පූර්ණ පරිවර්තනයක් ඉදිරිපත් කර තිබේ.
පරිවර්තිත කෘතියේ පෙරවදනෙහි දක්වා ඇති පරිදි මෙය තෝල්ස්තෝයි 1891 වසරේ රචනා කරන්නට පටන්ගෙන ඇත. ඒ වන විටත් ලියමින් සිටි ‘පුනර්ජීවන’ කෘතිය මඳකට නවතා එය අවසන් කළ බව හෙන්රි ට්‍රොයට්ගේ තෝල්ස්තෝයි චරිතාපදානය ඇසුරු කරමින් අබේසිංහ කියා සිටී.
‘විරාග සංග්‍රාම’ කෘතියෙහි මුඛ්‍ය තේමාව ආගම සහ රාගය අතර මිනිස් සිත දෝලනය වන ආකාරය පිළිබඳ යම් කථිකාවක් ඇති කිරීමයි. මෙම කාරණා ද්වය එකිනෙක හා බැඳී නොපවතින, එකිනෙක විකර්ෂණය වන සාධක විලසින් මිනිසා දකින නමුදු ලොව පාලනය කෙරෙන ප්‍රධාන බලවේග අතරින් මුදුන් තැන ගන්නේ ද මෙයම යි. ආගමෙන් දමනය කරවන සිත රාගයෙන් කළඹන බැවින් මිනිසා ඓන්ද්‍රීය වශයෙන් සංග්‍රාමයකට මැදි වේ. එබැවින් තත් කෘතියට ‘විරාග සංග්‍රාම’ යන නම යෙදුම උචිතය. කාල් මාක්ස් විසින් සමස්ත ආගම කෙරෙහි විරෝධය දක්වමින් කියා සිටි මතයකින් මීට එළඹුමක් ලබමු. ‘ආගම සකස්කරන්නේ මිනිසා ය. මිනිසා සකස් කරන්නේ ආගම නොවේ. ආගම යනු තමාගේ නියම තත්ත්වය නැති කරගත් ස්වයංවිඥානයයි.’ මාක්ස් පවසන මතය මනෝවිශ්ලේෂණවාදියකු වූ ෆ්‍රොයිඞ් විසින් ලිංගිකත්වය හා මිනිසාගේ අවිඥානය සම්බන්ධව දක්වන අදහස් මඟින් ද සනාථ වන්නකි. ඒ අනුව ගල් යුගයේ ගෝත්‍ර අවධියේ මිනිසා උරුම කරගත් දඩයක්කාරී මිනිස් ව්‍යුහය තලා මොට කර ශිෂ්ටාචාරගත කරවන්නේ අනෙකක් නොව ආගම විසිනි. මෙය රාගය සංසිඳුවීමෙන් ආගම රැකේද නොඑසේනම් රාගය රැකේද වැනි අදහසක් පාඨකයා තුළ ඇති කරවයි. මෙම සන්දර්භයේ ම ගිනිය හැකි ඛලීල් ජිබ්රාන්ගේ ‘සුභාෂිතයෙ’හි ඇතුළත් ‘කන්‍යාවගේ කථාව’, හර්මන් හෙසගේ ‘රති විරති’, සුගතපාල ද සිල්වාගේ ‘ඇට මැස්සා’ වැනි නිර්මාණ පවා අඩුවැඩි වශයෙන් යථෝක්ත කරුණ සුපෝෂණය කරයි.
විරාග සංග්‍රාමයෙහි කතා සාරය සංක්ෂිප්තව මෙසේය. රුසියාවේ රාජ්‍ය භට කණ්ඩායමේ අණදෙන නිලධාරියෙකු වූ ස්තෙෆාන් කසාත්ස්කි තමා අයත් සමාජ පන්තියේ ගෞරවය සහ ඔවුන් අතරින් පළමුවැන්නා වීමේ ආශාවෙන් මඬිනා ලදුව ඉලක්කගත දිවියක් ගත කරයි. කඩවසම් රුවකින් ද ප්‍රතාපවත් දේහයකින් ද හෙබි මොහු සිය සේවාස්ථානයේ ප්‍රධානීන්ගේ ආදරය දිනා සිටී. කසාත්ස්කි කුමරු හා කුමරිය ප්‍රේමාතුරව සිටින මොහොතේ දී උද්දීපන විභාව වඩවන මතු දැක්වෙන වැකි තත් පරිසරයේ පාඨකයා අළවයි. පරිවර්තකයාගේ භාෂා නිමැවුමද සුගමය.
‘එය මැයි මාසය වූ අතර ඉතා උණුසුම් ද විය. මඳ වේලාවක් උද්‍යානයෙහි ඒ මේ අත සක්මන් කළ පෙම්වතුන් දෙදෙනා අනතුරුව එහි පටු මඟක් පසෙක වූ බංකුවක් මත හිඳගත්හ. උසට වැවී තිබුණු දෙහි ගස්වල තුරු පතරින් එතැන හෙවණ විය… ළඟ පාත තුරු වදුලෙක සිටි කොවුලෙක් ගීයක් ගයන්නට විය. තුරු වදුලේ ළපලු පිසගෙන හදිසියේ ම වාගේ සුළං රළක් හමා ආවේය.’
අගනුවර තදාසන්නයේ ඉහළ පැලැන්තියේ කුමරියකට විවාහ යෝජනාවක් කර යහපත් දිවියක් ගත කිරීමට සිටි මොහොතක ඇය තම ප්‍රධානියාගේ අනියම් බිරියකව සිටි බව අසා කම්පා වෙයි. රැකියාවත් ගිහි දිවියත් හැර දමා කිතුනු පියතුමකු වීමේ අරමුණින් තාපාසාචාරීව දිවි ගෙවනු කැමතිව ආශ්‍රමයකට බැඳීමට හෙතෙම තීරණය කරයි. ඔහු පිළිබඳ කිතු ගොස නුවර පුරා පැතිරෙන්නට වෙයි. හේ පැවිද්දකු ලෙස කුදුමහත් සියලු යාඥා කටයුතු කරයි. එහෙත් සිය අභ්‍යන්තරය හා ගැටුමක නිරතවෙමිනි ඔහු සිටිනුයේ. අවුරුදු හතකින් පසු ඔහු දේශකවරය ද ලද්දෙන් සර්ජියස් යන නම ලබන ලදි. වරක් ඔහු වෙසෙන ආශ්‍රමය ආසන්නයේ ගමනක නිරතවන තරුණ පිරිසක් එහි ම සිටි කාන්තාවක හා ඔට්ටුවක් අල්ලති. එනම් පියතුමා හා ඇය රාත්‍රියක් ගත කළ යුතු බවයි. එය පිළිගන්නා ඇය උපක්‍රමිකව ඔහු වෙසෙන ආශ්‍රමයට ඇතුළු වේ. ආගමික ශ්‍රද්ධාවට ම සිත යොදනු වස් පියතුමා ඇගේ අභිමතයට එරෙහිව ගොස් එළිමහනේ දර කපන ස්ථානයට අවුත් පොරොවකින් ගසා සිය ඇඟිල්ල කපා ගනී. ගැහැනිය වික්ෂිප්තව පලා යයි. ඔහු ගොවියකු ලෙස වෙස්වලා ආශ්‍රමයෙන් පලා යයි. අවසානයේ වන්දනාකරුවකු ලෙසින් නිරාමිස දිවියක් ගත කිරීමට පෙළඹෙයි.
‘විරාග සංග්‍රාම’ කෘතියේ ප්‍රධාන චරිතය කසාත්ස්කි කුමරු ය. නොඑසේ නම් සර්ජියස් පියතුමා ය. තෝල්ස්තෝයි උක්ත නිර්මාණය පුරා සර්ජියස් පියතුමාගේ ගිහි හා පැවිදි දිවියෙහි ලක්ෂණ මනෝවිද්‍යාත්මකව හසුරුවනුයේ මනුෂ්‍ය දිවියෙහි සැබෑ තතු දක්වමිනි. කුමරකුව සිටි අවධියේ ඔහුගේ යහපත් ගුණාංග දක්වන හෙතෙම එක්තරා දුර්වලතාවක් ද මතුකරයි. එය නම්, හදිසි කෝපයයි. එසේ ම සියල්ලන් අතරින් පළමුවැන්නා වීමේ ආශාව ද ඔහු මෙහෙයවන්නේ සමාජ පැලැන්තියේ ප්‍රශංසාව උදෙසා ම ය. තෝල්ස්තෝයි කෙසාත්ස්කි කුමරුගේ මෙකී ආශාව වඩාලා ම ඉස්මතු කරනුයේ කොරොත්කෝවා ආදිපාදවරිය සම්බන්ධ සිදුවීමේදී ය. තම පෙම්වතිය තමා මෙන් නොව ඉතා පාරිශුද්ධ තැනැත්තියකැයි හෙතෙම අබිමානයෙන් සිටී. එය කතුවරයා උපහාසයෙන් මෙසේ දක්වයි.
‘කසාත්ස්කි අයත් වූයේ, වයස හතළිස් ගණන්වල සිටි -මේ වන විට එවැන්නන් කිසිවකු ඉතිරිව සිටියේ ද නැති – තමන්ගේ ලිංගික අපරිශුද්ධභාවය පිළිගෙන සිටියා වූ ද, එහි කිසි වරදක් ඇතැයි නොදුටුවා වූ ද, එතෙකුදු තම බිරින්දෑවරුන්ගෙන් අතිශය පරමාදර්ශී දිව්‍යමය පාරිශුද්ධිය අපේක්ෂා කළා වූ ද මිනිසුන්ගේ ගණයටය.’
තමා පෙම් කරන්නිය හමුවේ වුවද පළමුවැන්නා විය නොහැකිව කසාත්ස්කි එය බිඳදමයි. මෙය එමිල් සෝලාගේ ‘විලිබිය’, ‘සරාගී’ වැනි කෘතිවල එන සමීප මිතුරාට සිය බිරිඳ ආලය කිරීමෙන් තමා තුළ උපදින ඊර්ෂ්‍යාව සිහි කරවයි.
එතෙකුදු වුවත් තමා ඇය විවාහ කරගැනීමට පෙළඹියේ සමාජ තත්ත්වය ලැබීමට බව ඇයට කීමට තරම් හෙතෙම අවංක ද වෙයි. ඇගේ පිළිතුරින් කම්පිත වන ඔහු සිත කෝපය බලවත් වෙයි. නිවසෙන් නික්මෙද්දී ඇගේ මව ඔහුට මුණගැසුණු විට මිට මොළවාගත් අත ඔසවා ඔහු පවසන්නේ, ඇය පිරිමියකු වුණා නම් සමාව නොදෙන බවයි. ගැහැනියකට පහර නොදීමට තරම් කරුණු කාරණා දන්නා බවට කරුණකි ඒ. කතුවරයා එකිනෙකට හොඳ හා නරක යන දෙපාර්ශ්වය ම එක ම මොහොතේ මුදා හරින්නේ පාඨකයාට මොහු සපුරා සුදු හෝ කළු චරිතයක් ලෙස මුද්‍රා තැබීමට ඉඩ නොතබමිනි.
කෘතියෙහි පරිවර්තක ඩබ්ලිව්.ඒ. අබේසිංහගේ බස මෙහි වඩාත් කැපී පෙනේ. ඔහුට ආවේණික වියත් බසක් වන නමුදු එය අතිශය සරල වන්නේත් ගැඹුරු වන්නේ ද නැති මධ්‍යස්ථ ඒකීය ස්වභාවයක පිහිටයි. රුසියානු බසින් කතාව කියවන්නා සේ පාඨකයාට හැඟේ. බස සාරවත් වීම හේතුවෙන් කතා රසයට හානියකුදු නොවේ.
තාපස දිවියේ සිටියදී පවා ඔහු සිය සිතට එරෙහිව යමින් කරන මුසාව හා නැවත ඒ කෙරෙහි එළඹීමට කරන නොනවතින යාඥාව තෝල්ස්තෝයි පියතුමාගේ භූමිකාව තුළ සිටිමින් ඉඟිකරන බැව් පෙනේ. හෙන්රි ට්‍රොයට් පවසන පරිදි තෝල්ස්තෝයි හා පියතුමා අතර වෙනස කඩදාසි කොළයක් පමණි. මෙම ලිපියේ ආරම්භයේ දක්වන තෝල්ස්තෝයිගේ ඇතැම් කෘතිවල මෙන්ම ඔහුගේ ‘පවුලේ අවුල’ කෙටිකතාවෙන්ද කතුවරයා සිය කුටුම්බ දිවියෙන් නික්මී තාපසයකු මෙන් සරන්නට දක්වන රුචිය පැහැදිලි වේ.
‘විරාග සංග්‍රාම’ කෘතිය ඇතුළත කිහිපවරක් ප්‍රධාන චරිතය අභිනිෂ්ක්‍රමණය කරයි. පළමුව කුමර දිවියෙනි. දෙවනුව ආශ්‍රමයෙනි. තෙවනුව තම්බිනෝ තාපසාරාශ්‍රමයෙනි. තම්බිනෝවට ආ මුල් අවධියේ ඔහුගේ ලිංගික ආශා වර්ධනය වන්නට ගනී. පූජා සඳහා පැමිණෙන ස්ත්‍රීන් පවසන්නේ තමා පිළිබඳව යැයි ඔහු සිතන්නට ගනී. තතු මෙසේ තිබියදීයි, මැකොව්කිනා නමැති දික්කසාද වූ ධනවත් කාන්තාව ඔට්ටුවක් වෙනුවෙන් ඔහු පොළඹවාගන්නට පැමිණෙනුයේ.
පියතුමා සිටි ආරාමයේ දොරකඩට කාන්තාව පැමිණි අවස්ථාවේ දී කාව්‍යමය බසින් කතුවරයා පරිසරය ජීවමාන කරන අයුරු බලන්න.
‘දිය වන හිම වතුර වහලයෙන් පෙරී අවුත් බාල්දියට වැටෙන හඬ හැරෙන්නට කිසිවක් ඇසෙන්නට නැත්තේ ය. නිවසෙන් එපිට ලෝකය තෙතබරිත සීතල මිහිදුම් ලෝගුව පොරවාගෙන ය. සියල්ල නිශ්චල ය. හොඳට ම නිශ්චල ය. ඉනික්බිතිව කවුළුව ළඟ ම සර සරස් හඬකි. පැහැදිලි නිරාකූල කටහඬකි…. ඔහු සිය මුහුණ කවුළු පියන් පත මත හොවාලීය. ඔහුට පෙනෙන එක ම දෙය නම් වීදුරුව මත වැටී ඇති ප්‍රතිමාවේ පිළිබිඹුව පමණි. ගසක ඡායාවක් යාන්තමට පෙනෙයි. ඉන් දකුණට වන්නට-අතන-ගැහැනියකි.’
කාන්තාවක සතු හාවභාව ලීලා උපක්‍රමිකව යොදමින් ඇය පියතුමාගේ සිත කම්පනය කිරීමට දරන තැත තෝල්ස්තෝයි විචිත්‍රව ඉදිරිපත් කරයි. ඇය බොරුවට ඉකිබිඳියි. හොරැහින් බලයි. ඔහු පොළඹවාගනු රිසි වදන් තෙපළයි. අවසානයේ විලාප නඟමින් තමා වෙතට පැමිණෙන්නැයි අයැදියි.
“අනේ එළියට ඇවිල්ල, මට උදව් කරන්ඩ. මං දන්නෙ නෑ, මට මක්වෙලා ද කියලා. අනේ රත්තරන්. අනේ රත්තරන්.” ඇය සිය ඇඳුමේ ගාංචු ගලවා දැම්මාය. ඇගේ ළය මඬල සපුරා ම නිරාවරණය විය. දෑත දෙපසට විදහාගත් කල, වැලමිට දක්වා ම නිරුවතිනි. “අනේ රත්තරන්, අනේ රත්තරන්”
පියතුමාට පළමුව ඇගේ සළුවෙන් නික්මෙන සර සර නාදයත් පාද පොළවේ තබන සරයත් ඇසෙයි. දෙවනුව ඔහු ඇය දකින මොහොත ගැන කියයි. පළමු දෑස් කථනයෙන්ම කෙනෙකු හා රමණය කරන්නේය යන ෆ්‍රොයිඞ්ගේ අදහස සැපිරේ. තෙවනුව දොර හැරී වහා ඇයත් සමඟ ආරාම කුටියට පිවිසි නැවුම් විලවුන් සුවඳ ඔහු ආඝ්‍රාණය කරයි. යාඥා කරමින් වඩවා ගත් සියල්ල දියවෙමින් පවතින බව ඔහුට හැගෙයි. ඔහු වහා අභ්‍යන්තර කුටියට පිවිස ජේසුතුමන් අමතයි. මේ සියලු සියුම් අවස්ථා තෝල්ස්තෝයිටම උචිත යථාරූපී රචනා විලාසයෙන් ඉදිරිපත් කරයි.
විරාග සංග්‍රාම කතාවේ නාට්‍යෝචිත ගැටුම පෙන්වන කූටප්‍රාප්ති අවස්ථාව සිදුවන්නේ පියතුමා මැකොව්කිනා, එනම් කාන්තාවට දක්වන ප්‍රතිචාරයේ දී ය. පාඨකයා කුහුලෙන් සිටිනුයේ කාන්තාව වෙනුවෙන් නොව පියතුමා වෙනුවෙනි. ඇරිස්ටෝටල් කාව්‍ය ශාස්ත්‍රයෙහි පවසන භාව කම්පන අවස්ථාවට පාඨකයා ලක්කරමින් මෛථුන්‍යය අපේක්ෂාවෙන් පසුවන ගැහැනිය වෙතට නොයන පියතුමා සිය ඇඟිල්ල කපා ගනී. ඉන් මතුවන වේදනාව හමුවේ ඔහුගේ ලිංගික සිතිවිලි යටපත් වන අතර තමා දෙවියන්ට භක්තිවන්ත වීමෙන් ඇය පරාජය කළේ යැයි සිතා සතුටුවෙයි. මෙම අවස්ථාව ඛලීල් ජිබ්රාන්ගේ ‘කන්‍යාවගේ කථාව’ නම් කෙටිකතාවට සමානය. එහි කන්‍යා සොහොයුරිය හමුදා නිලධාරියා හා මෛථුන්‍යයෙහි යෙදීමෙන් තමාම වළක්වා කන්‍යාවක සේ මිය යෑමේ අරමුණින් උපක්‍රමශීලීව මියයයි. කීර්තිය රඳවා ගනිමින් කන්‍යාවක සේ මිය යෑම ඇය අභිමතයයි. සර්ජියස් පියතුමාගේ අරමුණ වූයේ ද එවැන්නකි.
එබැවින් තෝල්ස්තෝයි මෙසේ කියයි.
‘රාගය ජයගැනීමට කරන ලද අරගලය එක් සිදුවීමක් පමණි. ප්‍රධාන අරගලය වන්නේ මිනිසුන් අතර වන කීර්තිය පිළිබඳ තෘෂ්ණාවට විරුද්ධවය’■
■ අයෝධයා මැණික්හින්න
