අපි ඉන්නෙ හම්බන්තොට. ඒත් අපි ගමන් කරමින් හිටියේ කාපට් පාරක නෙවෙයි. කාපට් තියෙන්නෙ මහ පාරවල්වල විතරයි. හම්බන්තොට පාරවල් ගැන මහා ඉහළින් පැසසුම් අහන්නට ලැබී ඇති නිසා අපි ගූග්ල් මැප්වලින් පාර බලාගෙන තමයි මීගහජඳුරට ගියේ. ගූග්ල් මැප් නිර්මාණය වෙන්නේ අහසේ ඉඳන්. පාරවල්වල තියෙන වලවල්, පටු පාරවල් ගූග්ල්ට අහුවෙන්නෙ නැහැ. හම්බන්තොට පාරවල් රාජපක්ෂලා මහ ඉහළින් නිර්මාණය කර ඇතැයි අසන්නට ලැබුණු නිසා ගූග්ල් මැප්වලින් පාරවල් බලාගෙන ගිය අපි කාපට් පාරකින් අතුරු පාරකට හැරෙව්වා.
අන්තිමේ දුෂ්කර ගම්මාන, මහවනය හා ගමන් කරන්නට අසීරු පටු පාරවල් අස්සෙන් මීගහජඳුර හොයාගෙන යන්නට අපට සිදුවුණා. අධිවේගී පාරවල් මෙන් ප‍්‍රධාන පාරවල් නිර්මාණය කළ රාජපක්ෂලා, සාමාන්‍ය මිනිසුන් ජීවත්වෙන අභ්‍යන්තර ප‍්‍රදේශ දක්වා දිවෙන පාරවල් ටික නිර්මාණය කරන්නට තරම්වත් ශිෂ්ඨ පාලකයන් නොවී සිටි බව පසක් කරමින් අපි අසීරු පාරේ ගමන් කළා. අමාරුවෙන් ප‍්‍රධාන පාරට වැටුණා. මීගහජඳුර හන්දියට ළංවුණා. මීගහජඳුර ගම්මානයේ, ගැමි මංසන්ධියක දැවැන්ත ලෙස ඉදිකෙරුණු ක‍්‍රිකට් ක‍්‍රීඩාංගනය පෙනෙන මානයට ආවා. ක‍්‍රීඩාංගනය වසා දමලා. තේරුමක් නැතිව මහා ඉහළට නැඟු‍ණු ආලෝක කණු පේනවා. ආයෙත් නම් හම්බන්තොට ගූග්ල් මැප් නොබලන්නෙමුයි දැඩිව අධිෂ්ඨාන කරගත් අපි ගමක ලිපිනයක් සෙවීම සඳහා වූ පැරණි ක‍්‍රමයට මාරු වුණා. අයියා කෙනෙකුගෙන් සියඹලා ගහ තියෙන තැනට පාර ඇහුවා. මීගහජඳුරේදී සියඹලා ගහක් ගැන විමසුවොත් පිළිතුරු ලැබෙන්නේ එකම එක සියඹලා ගහක් ගැනයි. ඒ තමයි ලෙනාඞ් වුල්ෆ්ගේ නඩු විසඳීම් සඳහා සෙවණ දුන් සියඹලා ගහ. ඒත් අපි ගියේ සියඹලා ගහක් ගැන ලියන්නට නෙවෙයි. සියඹලා ගහ එක්ක ගැටගැසුණු මනුස්සයෙක් ගැන විමසන්නට.
විශ‍්‍රාමික විදුහල්පතිවරයෙක් වන එස්.ඒ. මුණසිංහ මහතාව මුණගැසීමේ අරමුණෙන් තමයි අපි සියඹලා ගස සොයාගියේ. බොහෝ අය සියඹලා ගස පිළිබඳවත්, ලෙනාඞ් වුල්ෆ් ගැනත් ලියා තිබෙනවා. අපට ඕනෑ වුණේ තමන්ගේ පෞද්ගලික ඉඩමේ තිබුණු සියඹලා ගසේ වටිනාකම හඳුනාගෙන, එය ආරක්ෂා කරමින් මෙතෙක් කල් සිටි විදුහල්පතිවරයා සමග කතා කරන්නට. ඔහුගේ නම එස්.ඒ. මුණසිංහ. සියඹලා ගස ගැන දැනගන්නට ලැබුණු පසුව, ඒ පිළිබඳව සොයා බලා මාධ්‍යවලට කීවේ ඔහු. රජයෙන් සියඹලා ගස පුරාවිද්‍යා වටිනාකමක් ඇති ශාඛයක් ලෙස නම් කරන තෙක්ම ගස රැකගත්තේ ඔහු.
ලෙනාඞ් වුල්ෆ් පරිපාලන නිලධාරියෙකු ලෙස හම්බන්තොට දුෂ්කරත්වය මැද ජීවත්වූ මිනිසුන් වෙනුවෙන් කටයුතු කර ඇති බව කියැවෙනවා. ලෙනාඞ් වුල්ෆ්ට සම්බන්ධ සංකේතයක් ආරක්ෂා කරන මුණසිංහ මහතාත් දුෂ්කර මීගස්ජඳුරට පැමිණ, මීගස්ජඳුර විද්‍යාලයේ විදුහල්පතිවරයා ලෙස ප‍්‍රදේශයට සේවයක් කළ අයෙක්. දැන් විශ‍්‍රාමික නිලධාරියෙක්.
අපි ඔහුව මුණගැසුණේ තම නිවසට එහායින් ඔහු විසින් විවෘත කර තිබෙන පොත්හලේදීයි. අප යද්දි මුණසිංහ මහත්තයා සති අන්ත පුවත්පත් කියවමින් හිටියා. විශ‍්‍රාමික ජීවිතය නිවසේ ගත කරන්නට තිබුණු අකැමැත්ත නිසා ඔහු කඩයක් විවෘත කර තිබුණා.
‘‘අපි සමාජ ආශ‍්‍රයට පුරුදුවුණ අයනෙ. ඉස්කෝලෙ උගන්වද්දී තිබුණු සමාජ ආශ‍්‍රය විශ‍්‍රාම ගියාම නැතිවෙනවා. නිකන්ම ඉන්න බැරි නිසයි මේ කඬේ දෑවෙ.’’ ඔහු හිනාවෙමින් කියනවා. දේශපාලනඥයන්ට, නායකයන්ට මෙන්ම පුවත්පත් කතුවරුන්ටත් විශ‍්‍රාම ජීවිතය පාඩුවේ ගතකරන්න බැරි ඇයිදැයි ඒ කතාව එක්ක අපට වැටහෙනවා. මුණසිංහ මහතා නම් රටට වදයක් නොවී, විශ‍්‍රාම ජීවිතයේ පාලූ‍ව මකාගනු පිණිස තමන්ට ගැලපෙන, ගමටත් සේවයක් ඉටුවෙන අන්දමේ රැුකියාවක් තෝරාගෙන තිබුණා.
දුෂ්කර හම්බන්තොටට
‘‘මම හැටතුන අවුරුද්දේ මහගල්වැවට පත්වීම් ලැබුවා. හම්බන්තොට තිබුණු දුෂ්කර ගම්මානයක්.’’ පත්වීම් ලබලා මහගල්වැව හොයාගෙන ඔහු එන්නේ හම්බන්තොටට. මහ වනයෙන් පිරුණු මේ ප‍්‍රදේශය ශුෂ්ක කලාපීය වනාන්තර මැද අසීරුවෙන් ජීවිත සොයන මිනිසුන්ගෙන් පිරි ප‍්‍රදේශයක් වුණා. ගොවිතැනෙන් ජීවිතය ගැටගසාගත් මිනිසුන් අතර පීඩිතභාවයෙන් මිරිකුණු පුද්ගලයන් ජීවත්වුණා. අධ්‍යාපනයට යොමුවීමට ඉස්පාසුවක් නොලබන්නට තරම් ජීවන අරගලයක සිටි මිනිසුන් මැද්දට මුණසිංහ මහත්තයා ඇවිත් තිබුණා.
‘‘මම හම්බන්තොටට ආවා. මම මහගල්වැව කොහේද කියලා දන්නේ නැහැ. හම්බන්තොටින් කිව්වා වෑන් එකක යන්න කියලා. වෑන් එක ආවේ මීගහජඳුරට විතරයි. මහගල්වැවට යන වාහන නෑ, පයින් ගියේ.’’ ඒ විදියට මේ ප‍්‍රදේශයට ආ ඔහු අද වෙනතෙක් දශක පහක් තිස්සේ ඒ ප‍්‍රදේශයේම නතර වීම අපූරු කාරණයක්.
‘‘මෙහේ බස් නැහැ. වෙන වාහන නැහැ. වෑන් එකක් වැඩ කළා. හදිසියක් වුණොත් කාර් එකක යන්න වුණා. කාර් එකක කුලිය රුපියල් පහයි. ඒ සත ගණන්වලට කෑමබීම තිබුණු කාලයක්.’’ ප‍්‍රදේශයේ දුෂ්කර බව ගැන ඔහු කීවෙ එහෙම.
‘‘මම මීගහජඳුරෙ මහා විද්‍යාලයෙ විදුහල්පතිවරයා විදියට පත්වෙලා මෙතැන පදිංචියට ආවා. ඒ 1970 දී විතර. මේක මගේ බිරිඳගේ පවුලට අයිති ඉඩමක්.’’
හම්බන්තොට ප‍්‍රදේශයට සංවර්ධනයක් අවශ්‍ය බව මුලින්ම ලංකාවේ ආණ්ඩු විසින් හඳුනාගන්නේ ජ.වි.පෙ. කැරළි නිසා. මේ ප‍්‍රදේශවල තිබුණු අසහනය නිසා බොහෝ අය කැරළිවලට සම්බන්ධ වුණා.
‘ඒ කාලෙ අපි දොරවල් ගහගෙන හිටියෙ.’ මුණසිංහ මහත්තයා කැරළි ගැන තමන්ගේ මතකය අවදි කළා.
‘කවුරුහරි අපේ ගේ ඉස්සරහා ජේවීපීයට සහයෝගය පළකරලා කළුකොඩි දාලා තිබුණා. ආමි එකෙන් ආවා. මම එළියෙ හිටියේ. මාව දැකලා ආමි කාරයෙක් අතින් සිග්නල් එකක් දුන්නා. මම හිතුවේ ගෙට යන්න කිව්වා කියලා. මම යන්න හදනකොට ආමි කාරයො කිව්වා කාපං කියලා. කොඩිය. මගෙන් ඇහුවා මෙහේ ජේ.වී.පී. කාරයෝ ඉන්නෙ කවුද කියලා. මම කිව්වා දන්නෙ නැහැ කියලා. උඹ ප‍්‍රින්සිපල්. උඹ දන්නේ නැත්තේ කොහොමද කියලා ආමි කාරයෝ කිව්වා.’ හමුදා නිලධාරීන් එකල දුෂ්කර හම්බන්තොට ජනතාව ගැන දැක්වූ ආකල්පයත් මුණසිංහ මහත්තයාගේ අත්දැකීමෙන් තේරුම් ගත හැකියි. අද රණවිරුවන් වුණත් එදා හම්බන්තොටට හමුදාව ගෙන ආවේත් භීෂණය පමණයි.
මල් හෑ මුත්තා
ඔය සියල්ල මැද්දේ මුණසිංහ මහත්තයාට සියඹලා ගහ ගැන දැනගන්න ලැබෙන්නේ මල් හෑ මුත්තාගෙන්.
‘‘ගමේ හිටියා මල් හෑ මුත්තා කියලා කෙනෙක්. මල්හෑ මුත්තා අමුඩෙ ගහගෙන ඉන්න ගැමියෙක්. වියපත් කෙනෙක්. අපි මෙහෙම කතා කරමින් ඉන්නකොට තමයි මට කතාව කිව්වෙ.’’ මුණසිංහ මහත්තයා මතක් කරනවා. ඉන්පස්සෙ මල් හෑ මුත්තාගේ වචන සහ භාෂා ශෛලිය සිහියට නඟාගනිමින් මල් හෑ මුත්තාගේ වචනවලින් කතාව කියන්න උත්සාහ කරනවා.
‘‘අනේ මහත්තයෝ ඒ කාලෙ සුදු මහත්තයෙක් මේ ගමට අස්සයා පිටේ එනවා. අපි පුංචියි. අවුරුදු දහයක් විතර ඇති. අපිත් අමුඩෙ ගහගෙන සුදුමහත්තයා පස්සෙ දුවනවා. ගමේ අය සුදුමහත්තයා වටේට මෙතැන එකතුවෙනවා. ගමේ කට්ටිය ප‍්‍රශ්න අහනවා. සුදු මහත්තයා උත්තර දෙනවා’’ මල්හෑ මුත්තා මුණසිංහ මහත්තයාට එහෙම කිව්වාලූ. මුණසිංහ මහත්තයා ඒ කතාව තමන් සමඟ හිතවත් ගුරු මහතෙක් සමග කියනවා. ඒ තමයි දෙනගම සිරිවර්ධන. දෙනගම සිරිවර්ධන විසින් මේ කතාව ජාතික පුවත්පත් දක්වා ගෙනයනවා.
‘‘දෙනගම සිරිවර්ධන, ජයනාත් ගුණවර්ධන වගේ ලේඛකයො තමයි මේ ගැන මුලින්ම ලිව්වේ. ඒ හැත්තෑ ගණන්වල. දෙනගම සිරිවර්ධන මාව හඳුනන ගුරුවරයෙක්. දෙනගම ලීවාට පස්සේ තමයි පටන්ගත්තේ. ඉන්පස්සෙ මේ දක්වා බොහෝ අය මේ ගහ ගැන ලියලා ඇති. දැන් ශ‍්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂයෙ ලේකම් වෙලා ඉන්න රෝහණ ලක්ෂ්මන් පියදාස මහත්තයාත් මීට කලින් මෙතැනට ඇවිත් තියෙනවා.’’
ලෙනාඞ් වුල්ෆ් විසින් ප‍්‍රදේශවාසීන්ට කළ සේවය පිළිබඳව මුණසිංහ මහතාට තියෙන්නේ ලොකු ගෞරවයක්. ‘‘ඉස්සර හම්බන්තොටට යන්න ඕනෑ නඩුවක් විසඳන්න. හෙට නඩුව නම් අද ? පයින් යනවාලූ. ටෝච් නැහැ. හුලූ අතු පත්තුකරගෙන යන්නෙ. මිනිස්සු වැඳලා ඉල්ලූ‍වාලූ දුර එන්න බැහැ කියලා. අනේ හාමුදුරුවනේ ගමට එන්න කිව්වාලූ. ලෙනාඞ් වුල්ෆ් ජනතාව ගැන හිතපු නිලධාරියෙක්. ඔහු ගමට එන්න එකඟ වෙනවා. සියඹලාගහ යට ජංගම උසාවිය පටන්ගත්තෙ එහෙම.’’ ඔහු ගෞරවයෙන් එලෙස සිහිපත් කරනවා.
බොරු සියඹලා
සියඹලා ගහ නිසා මීගහජඳුර මෙන්ම මුණසිංහ මහත්තයාගේ නිවස ප‍්‍රසිද්ධ වෙද්දී ඒ ප‍්‍රසිද්ධිය ලබන්නට උත්සාහ කළ තවත් පුද්ගලයෙක් ගැනත් මුණසිංහ මහත්තයා ඔය අස්සේ සිහිපත් කරනවා.
‘‘මේ පැත්තේ පන්සලක හාමුදුරුවෝ කෙනෙක් හිටියා. ඒ හාමුදුරුවෝ මෙහේ ප‍්‍රාදේශීය මාධ්‍යවේදියෙක්ව අල්ලගෙන වෙනස් සියඹලා ගහක් අල්ලගෙන කතාවක් ලියලා තිබුණා. පන්සලේ තිබුණු ගහක් පෙන්වලා කියලා තිබුණා අර බෝඞ් එකක් ගහලා තියෙන්නෙ බොරු එකක්. ඒක නෙවෙයි, පන්සලේ තියෙන ගහ යට තමයි බැද්දේගම කතාවේ තියෙන සිළිඳුගේ නඩුව ඇහුවේ කියලා. ඒ හාමුදුරුවෝ ආවේ අනූ ගණන්වලදී. හාමුදුරුවන්ට කවුරුහරි කතාවක් කියලා. ඒත් ඒ කතාවෙ අඩුපාඩු ගොඩක් තිබුණා.
සිළිඳු කියලා සැබෑ පුද්ගලයෙක් නැහැ. බැද්දේගම කියන්නෙ නවකතාවක්. ඒත් ඒ සිදුවීම් හැම එකක්ම සැබෑවටම සිදුවෙලා තියෙන බවයි කියන්නේ. ඒ කියන්නෙ සිළිඳු කියන චරිතය නිර්මාණය කරන්න හේතුවෙච්ච සැබෑ පුද්ගලයෙක් ඉන්න ඇති. නවකතාවට පාදක වුණ සැබෑ සිදුවීමක් තියෙන්න ඇති. ඒත් ඒ නඩුව ඇහුවේ සියඹලා ගහක් යට නෙවෙයි. උසාවියක. ඒක අපරාධ නඩුවක්. සියඹලා ගහ යට ජංගම උසාවියෙදී ඇහුවෙ සුළු සුළු නඩු. මිනිස්සුන්ගෙ පුංචි ප‍්‍රශ්ණ විසඳීමයි මෙතැන කළේ.’’
භෞතික සංවර්ධනය
හම්බන්තොට ජනතාවගේ අසහනය සංසිඳුවන්නට මේ ප‍්‍රදේශයේ සංවර්ධන වැඩසටහන් සිදුකළ යුතු බව ජ.වි.පෙ. කැරළිවලින් පසුව රජයන් විසින් හඳුනාගත්තා. එහෙත් සංවර්ධන වැඩසටහන්යැයි කියමින් මේ ප‍්‍රදේශවල භෞතික සංවර්ධනයක් පමණක් සිදුකෙරුණා. කාලය ගලා යද්දී අධ්‍යාපනයට යම් වටිනාකමක් ලැබුණා. ඒවා සිදුවෙච්චි හැටි මුණසිංහ මහතා කියනවා.
‘‘මම අවුරුදු 25ක් මීගහජඳුර මහා විද්‍යාලයෙ හිටියා. මම එද්දී පහට විතරයි ඉස්කෝලේ තිබුණෙ. මම පෙන්ෂන් යද්දී උසස්පෙළත් පටන් අරගෙන.’’ ඔහුට ඒ ගැන තියෙන්නේ ආඩම්බරයක්.
‘‘ඒ කාලේ ලොග් සටහන් පොත්වල තියෙනවා ළමයි ඉස්කෝලේ එන්නෙ නැහැ කියලා. ළමයි ඉස්කෝලේ එන්නේ නැති නිසා නඩු දානවාලූ. නඩු දාන වෙලාවට ඒ බව ආරංචි වෙච්ච මිනිස්සු මොනරාගලට පැනලා ගිහින් හැංගෙනවාලූ.’’ අතීතය ඔහු එලෙස ස්මරණය කරනවා.
‘‘ළමා විවාහ ගොඩක් තියෙනවා. ඒ කාලේ හේන් විවාහ කියලා තිබුණාලූ. කමත් විවාහ කියලාත් තිබුණාලූ. හේන් විවාහ කිව්වෙ හේන් වැඩ කරන කාලයෙ දෙන්නෙක් යාලූ‍වෙලා හේනේදී විවාහ වෙන එකලූ. කමත් විවාහ කියන්නෙ කුඹුරුවල වැඩ කරන කාලයට එකට ජීවත්වෙන්නට පටන්අරනන් ඇතිවෙන විවාහලූ. හැබැයි මේ වගේ විවාහ වැඩ කරන කාලයෙන් එහාට පවතින්නෙ නැහැ. ඉතින් පවුල් ප‍්‍රශ්ණ. ලෙනාඞ් වුල්ෆ්ට ගොඩක්ම විසඳන්න වෙලා තියෙනවාලූ එවැනි නඩු.’’ ඔහු කියනවා.
‘‘කාටවත් මේ තත්වය වෙනස් කරන්න වුවමනාවක් තිබුණෙ නැහැ. මේ ඉස්කෝලෙය දඬුවම් මාරු ලබාදෙන ඉස්කෝලයක් විදියට තිබුනේ. දඬුවමක් විදියට එන ගුරුවරයෙක් මහන්සි වෙන්නෙ ආයෙමත් යන්න. මාරුවීම හදාගන්න. ඉතින් ඉස්කෝලය හදාගන්න හිතුවෙ නැහැ. මාස දෙකෙන් තුනෙන් මාරු වුණ අය හිටියා. මම ඇවිත් අවුරුදු විසිපහක් රැුඳී ඉඳලා මට පුලූ‍වන් විදියට උපරිමය කළා. ටිකෙන් ටික ඉස්කෝලෙ ගුරු මණ්ඩලය පුළුල් කරගත්තා. දන්න කියන අය එක්ක කතාබහ කරලා අවශ්‍ය දේවල් ලබාගත්තා.’’ මීගහජඳුර ඉස්කෝලේ අතීතය ඔහු එලෙස සිහිපත් කරනවා. කල් යද්දී ප‍්‍රදේශයේ අධ්‍යාපනය දියුණු වෙනවා. කලෙක මේ ප‍්‍රදේශයේ සාමාන්‍යපෙල සමත් එක් අයෙක්වත් නොසිටි බව මුණසිංහ මහත්තයා කියනවා.
අධ්‍යාපනය පැත්තේ සංවර්ධනයට වඩා අධික වේගයෙන් මේ ප‍්‍රදේශ භෞතිකව සංවර්ධනය වූ බව මුණසිංහ මහත්තයා කියනවා.
‘‘ඉස්සර මෙතැන වැලි පාර තිබුනා. ඊට පස්සෙ කොටසක් තාර දාලා තිබුණා. යූඇන්පී ආණ්ඩුවක් තිබුණු කාලෙක මේ පාර සම්පූර්ණයෙන් තාර දැම්මා. රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව තමයි කාපට් කළේ.’’ වසර හතළිහක පමණ කාලයක් තුළ දියුණු කාපට් පාරක් දක්වා භෞතික සංවර්ධනය ලැබෙනවා. ‘‘දෙපැත්තෙන්ම මෙහේට වැඩ කරලා තියෙනවා. දෙපැත්තෙන්ම මෙහේ කාලා තියෙනවා.’’ ඔහු හිනාවෙමින් කියනවා.
‘‘මෙතැනට අඩි දහයක් දුරින් පිට්ටනියක් හැදුවානේ. ඒක තියෙන්නෙ මීගහජඳුරෙ. ඒකට නම දැම්මෙ සූරියවැව කියලා. මම ලිපි කිහිපයක්ම යැව්වා මේකට අඩු තරමේ අපේ ගමේ නම දාන්න කියලා.’’ සූරියවැව ක‍්‍රීඩාංගනය ගැන ඔහු සිහිපත් කළා. ක‍්‍රීඩාංගනයෙන් ගමට සේවයක් වුණාදැයි අපි විමසුවා.‘‘මැච් තිබුණු කාලයට කඩකාරයන්ට ආදායමක් තිබුණා. ඒත් දීර්ඝකාලීනව සංවර්ධනයක් නැහැ. මෙහේ තියෙන්න ඕනැ කෘෂීකාර්මික සංවර්ධනයක්නෙ. මිනිස්සුන්ට ඒ සංවර්ධනය ලැබුණෙ නැහැ.’’
මහ පාරවල් ඉදිවුණාට මිනිසුන්ව සංවර්ධනය කරන්නට හම්බන්තොට දේශපාලනඥයන් සමත් වී නැහැ. ඒ වෙනුවට හම්බන්තොට මිනිසුන්ට ලැබුණු සුළු හෝ සංවර්ධනයක් ලබා දුන්නේ මුණසිංහ මහත්තයා වැනි මිනිසුන් විසින්. ඒ ගෞරවය සමග අපි ඔහුගෙන් සමුගත්තා. ලෙනාඞ් වුල්ෆ්ට සෙවණ දුන් සියඹලා ගසට වඩා මීගහජඳුරට සෙවණ දුන් මුණසිංහ මහත්තයා දැවැන්ත බව ඔහුගෙන් සමුගනිද්දී අපට හිතුණා.
