වැහුණු පත්තර අතර ඉතිරි පත්තර

‘පත්තර පටන්ගන්න වේගයෙන්ම වැහෙනවා. මෑත කාලයේදී තවත් පත්තර දෙකක් වැසී ගිහින්. පුවත්පතකට ස්ථාවර වෙන එක හරිම අමාරුයි.’ ඔයවගේ අදහස් මතුවුණේ බීර ජෝගුවක ගිලීගි ය හැන්දෑවක.

‘ ඕක මෑත කාලයේ ආපු ප‍්‍රශ්නයක් නෙවෙයි. ලංකාවේ පත්තර කලාව ආරම්භ වුණ මොහොතේ ඉඳන් මේ වනතෙක් පත්තර කීයක් ඇරුණු වේගයෙන්ම වැසී ගොස් ඇතිද?’ බීර සුවඳ මැද්දේ ඔය කතාව මතුකළේ අපි එක්ක හිටපු තවත් මිත‍්‍රයෙක්. ඉන්පස්සේ ඔහු ලංකාවේ මුල්ම පත්තර ගැන විස්තරයක් පටන්ගත්තා.

ඒ කතාව ඇහෙද්දී අවුරුදු ගණනකට පෙර මාධ්‍ය මිතුරන් පිරිසක් එක්ක වොඞ්කා ගඟක කරවටක් ගිලූ‍ණු මොහොතක අහන්න ලැබුණු කතාවක් නිසා කොටුවේ ගොඩනැඟිල්ලක් ගැන හොයපු අතීතයක් මතක් වුණා. කතාබහ කළේ ලන්ඩනයේ, නිව්යෝක් නගරයේ සහ වොෂිංටන් නගරයේ ඇති පුවත්පත් සතුව තියෙන අභිමානවත් දැවැන්ත ගොඩනැඟිලි ගැන. ඉන්පස්සේ ලංකාවේ තියෙන ලේක්හවුස් ගොඩනැඟිල්ල ගැන. ඒ අස්සේ තමයි ටයිම්ස් ගොඩනැඟිල්ල ගැන අහන්න ලැබුණේ.

බීර මතකයත්, වොඞ්කා මතකයත් සමග කොටුවේ බි‍්‍රස්ටල් වීදියත්, මහ වීදියත් එකතු වෙන තැන තිබෙන ටයිම්ස් ගොඩනැඟිල්ල ළඟට අපි නැවතත් ගියා. මේ ගොඩනැඟිල්ල තිබෙන්නේ කොමර්ෂල් බැංකු ගොඩනැඟිල්ලට එහායින්. ටයිම්ස් ගොඩනැඟිල්ලේ පැරණි ඡුායාරූපවලට වඩා මේ වෙද්දී බොහෝ වෙනස්කම් සිද්ධවෙලා. තට්ටු හයක් වන මේ ගොඩනැඟිල්ල කලෙක ලංකාවේ උසම ගොඩනැඟිල්ල වී තිබුණු බව බොහෝ අය දන්නේ නැහැ. ඒ නිසාම ඒ ගොඩනැඟිල්ල පුරාවිද්‍යා වටිනාකමක් සමඟ ආරක්ෂා කිරීමේ වුවමනාවකුත් නැහැ. මේ ගොඩනැඟිල්ල ලංකාවේ පත්තර කතාවේ දෙවැනි පරිච්ෙඡ්දය නියෝජනය කරනවා. මුල්ම පරිච්ෙඡ්දයේ තියෙන්නේ ඇරුණු වැහුණු පත්තරවල කතාවක්.

පත්තරවල මුල
ඉංග‍්‍රීසි පුවත්පත් කිහිපයක්ම 19 සියවසේ මුල්ම කාලයේදී ආරම්භ වුණා. ද කලම්බු ජර්නල් පුවත්පත ආරම්භ වුණේ 1832 ජනවාරි පළවැනිදා. රොබර්ට් විල්මට් හෝර්ටන් ආණ්ඩුකාරවරයා විසිනුයි කලම්බු ජර්නල් පටන්ගත්තේ. පුවත්පතේ ආයුකාලය අවුරුද්දක් පමණ වුණා. 1833 දෙසැම්බර් 31 වැනිදා කලම්බු ජර්නල් නැවතුණා. මේ පුවත්පත ආණ්ඩුවේ ප‍්‍රකාශණයක්. ආණ්ඩුවේ මුද්‍රණාලයේ සහ පසුව තැපැල් දෙපාර්තමේන්තුවේ තිබුණු මුද්‍රණාලයේ පුවත්පත මුද්‍රණය කර තිබෙනවා. ජෝර්ජ් ලී විසිනුයි පුවත්පතේ කර්තෘ ධූරය දැරුවේ.
ඉන්පස්සේ පැමිණි පුවත්පත තමයිිද ඔබ්සර්වර් ඇන්ඞ් කොමර්ෂල් ඇඞ්වර්ටයිසර්’ කියන පුවත්පත. මේක නම් මඟදී වැසීගිය පුවත්පතක් නෙවෙයි. මේ පුවත්පත තමයි අඛණ්ඩව මුද්‍රණය වන ලංකාවේ පැරණිම පුවත්පත. ආසියාවේම පැරණි පුවත්පතක්. 1834 පෙබරවාරි 04 වැනිදා. එය ව්‍යාපාරිකයන් කිහිපදෙනෙකු විසින් ආරම්භ කළ පුවත්පතක්. ‘ඔබ්සර්වර්’ යන යෙදුම වර්තමානයේ ආණ්ඩුවේ ප‍්‍රකාශණයකට යෙදුණත් එකල පැවති හෝර්ටන් ආණ්ඩුකාරවරයාගේ පාලනයට‘ඔබ්සර්වර්’ විසින් දැඩි විවේචන එල්ලකළා. ඔබ්සර්වර් කතාවේ සෙස්ස පස්සට.

එක පත්තරයක් ආණ්ඩුකාරවරයාට විරුද්ධ වෙද්දී, ආණ්ඩුකාරවරයාගේ පැත්තටත් පුවතපතක් ඕනෑ වුණා. ඒ අනුව සිලෝන් ක්‍රොනිකල් පුවත්පත ආරම්භ වී තිබුණේ 1837 මැයි 03 වැනිදා. මේ තුන්වැනි පුවත්පතට ආණ්ඩුකාරවර විල්මට් හෝර්ටන් විසින් රහසේ ආධාර කර තිබුණා. පුවත්පත පාලනය කර තිබුණේ ‘මහත්වරුන්ගේ කමිටුව’ නම් කමිටුවක් විසින්. ක්‍රොනිකල් පුවත්පතටත් වැඩි කාලයක් අල්ලාගෙන ඉන්න ලැබුණේ නැහැ. 1838 සැප්තැම්බර් 03 වැනිදා ක්‍රොනිකල් වැසී යනවා. කලම්බු ජර්නල් සහ ක්‍රොනිකල් යන පුවත්පත් දෙකේම කතාවෙන් කියැවෙන්නේ ස්වාධීන නොවී, ආණ්ඩු හිතවාදී වීම පුවත්පතක ආයුකාලය සීමා කරන කාරණයක් බව.

ක්‍රොනිකල් මුද්‍රණාලය මිලට ගන්නා මැකෙන්සි රොස් නම් ව්‍යාපාරිකයා විසින් ‘සිලෝන් හෙරල්ඞ්’ නම් පුවත්පතක් ආරම්භ කරන්නේ ක්‍රොනිකල් වැසී දින හතරකට පසුව. ‘සිලෝන් හෙරල්ඞ්’ නම් ආණ්ඩු විරෝධී මාධ්‍යකරණයක යෙදෙනවා. එහෙත් ‘සිලෝන් හෙරල්ඞ්’ 1842 දී ජේම්ස් ලැන්ග් නම් නුවර නියෝජ්‍ය පෝස්ට්මාස්ටර්වරයා විසින් මිලට ගන්නවා. ඔහු ආණ්ඩුවට හිතවත් පුවත්පත් හිමිකරුවෙක්. පුවත්පත්වල හිමිකරුවන්ගේ වුවමනාව පුවත්පත්වලින් නිරූපණය වීම එදාත් අද මෙන් පැවතුණා.

මේවා මැද්දේ සිලෝන් ඇඞ්වර්ටයිසර් ඇන්ඞ් ජෙනරල් ඉන්ටලිජන්සර් නම් පුවත්පතක් 1845 සැප්තැම්බර් සිට 1846 අපේ‍්‍රල් වනතෙක් මාස අටක් පමණක් පැවතුණා.

1846 දී අපේ කතාවට මුල්වෙච්ච පත්තරය වන සිලෝන් ටයිම්ස් ආරම්භ වුණා. යුරෝපීය ව්‍යාපාරිකයන් පිරිසක් විසිනුයි ටයිම්ස් ආරම්භ කළේ. වැසීගිය හෙරල්ඞ් පුවත්පතේ මුද්‍රණාලයෙහි ටයිම්ස් මුද්‍රණය කළා. ටයිම්ස් කතාවත් එතැනින් පස්සට. ලංකාවේ පත්තර ඉතිහාසයේ මුල්ම යුගයේදීත් දකින්නට ඇත්තේ හැම පුවත්පතකටම දේශපාලන න්‍යායපත‍්‍ර තිබුණු බව. ඒ වගේම පුවත්පතක් පවත්වාගෙන යෑම පහසු කටයුත්තක් වී නොතිබුණු බව.

ඔබ්සර්වර් කතාව‍
ඔබ්සර්වර් අද පවතින්නේ ඕලාරික ආණ්ඩුවේ ප‍්‍රකාශණයක් ලෙස. එදා පුවත්පත ආරම්භ කරද්දී එහි තිබුණු පාඨයක තිබුණේ ‘නිදහස් මාධ්‍ය’ පිළිබඳ විශ්වාස කරන අය කාර්තුවකට සිලිං 12ක් ගෙවා පුවත්පතේ දායකත්වය ලබාගන්න කියායි.

ඔබ්සර්වර් පටන්ගත්තේ ඊ.ජේ. ඩාලිගේ කර්තෘත්වයෙන්. ටික කාලයක් තුළ ඊ.ජේ. ඩාලි වෙනුවට ජෝර්ජ් වින්ටර්ව පත් කරනවා. එයිනුදු ටික කාලයක් ගෙවෙද්දී ක‍්‍රිස්ටෝපර් එලියට් මහතා ඔබ්සර්වර් කර්තෘ බවට පත්වෙනවා. එයිනුත් ටික කලක් ගෙවෙද්දී ඔබ්සර්වර් මිලට ගන්නවා. එලියට් මහතා විශේෂඥ ශල්‍ය වෛද්‍යවරයෙක්. මුල්ම කාලයේදී ඔබ්සර්වර් පුවත්පතේ කාර්යාලය තිබු‍ණේ දැන් අරලියගහ මන්දිරය තියෙන තැන.

ඇලස්ටෙයාර් මැකෙන්සි ෆර්ගියුසන් නම් බි‍්‍රතාන්‍ය ජාතිකයා විසින් එලියට්ගෙන් පුවත්පත මිලදී ගැනීමෙන් පසුව 1867 දී පමණ පුවත්පතේ නමිද සිලෝන් ඔබ්සර්වර්’ ලෙස නම් කරනවා. ඔහු පුවත්පතේ කර්තෘවරයා ලෙසත් වැඩකටයුතු කරනවා.

ජෝන් ෆර්ගියුසන් නම් ඔහුගේ සහෝදරයාත් පුවත්පතට සම්බන්ධ වෙනවා. 1923 වෙද්දී කොටුව බේලී වීදියේ තිබුණු ඔබ්සර්වර් පුවත්පත සේදවත්තේ ඩොන් රිචර්ඞ් විජේවර්ධන සතු වුණා. මෙය ලංකාවේ පත්තර ඉතිහාසයේ වැදගත්ම අවස්ථාවක්. ඒ වෙද්දීත් ඔබ්සර්වර් පුවත්පතට ලංකාවේ පුවත්පතක් ලෙස තිබිය යුතු ඉහළම බලය හිමිව තිබුණා. ඒ බලය දේශීය ව්‍යාපාරියෙක් සතු වීම විශේෂයි.

ඔබ්සර්වර් ආරම්භ වී තිබුණේ දිනපතා උදෑසන පුවත්පතක් ලෙස. පසු කාලයක එය සතියේ දින දෙකක් පමණක් මුද්‍රණය වුණා. එහෙත් 1918 දී ඇරඹුණු පුවත්පතක් වන ඬේලි නිව්ස් පුවත්පත ඞී.ආර්. විජේවර්ධන විසින් මිලදී ගෙන තිබුණා. ඒ නිසා ටික කාලයක් තුළ ඔහු ඔබ්සර්වර් පුවත්පත ඉරිදා පුවත්පතක් බවට පත්කළා.

1928 පෙබරවාරි 04 වැනිදා ‘සන්ඬේ ඔබ්සර්වර්’ ආරම්භ වුණා. ඒ වෙද්දී විජේවර්ධන ගොඩනඟමින් සිටි පත්තර රාජධානිය සීමාසහිත එක්සත් ප‍්‍රවෘත්ති පත‍්‍ර සමාගම නමින් හැඳින්වුවා. ඒ සමාගම විසින්ම දිනමිණ නමින් සිංහල පුවත්පතක්ද ආරම්භ කළේ ඞී.බී. ධනපාලගේ අදහසක් අනුව බව කියනවා. ඒ ආරම්භයත් ලංකාවේ පත්තර ඉතිහාසයේ වැදගත් අවස්ථාවක්.

1973 දී සිරිමාවෝ ආණ්ඩුව විසින් මේ සමාගම රාජ්‍යය සතු කරන තෙක් එජාප හිතවාදී පුවත්පත් ආයතනයක් ලෙස එක්සත් ප‍්‍රවෘත්ති පත‍්‍ර සමාගම පැවතුණා.

ටයිම්ස් කතාව
අද අප හඳුනන්නේ විජය පුවත්පත් සමාගම සතුව තිබෙන සන්ඬේ ටයිම්ස් පුවත්පත. ඉහතින් කී ඔබ්සර්වර් කතාවේ සිටි සේදවත්තේ විජේවර්ධන මහතාගේ පුත‍්‍රයා වන රංජිත් විජේවර්ධන මහතා තමයි විජය පුවත්පත් සමාගමේ සභාපතිවරයා. ටයිම්ස් දැන් විජේවර්ධනලාගේ පුවත්පතක් වුණත් එය එක් කලෙක විජේවර්ධනලාගේ සතුරු පුවත්පත වී තිබුනා.

සිලෝන් ටයිම්ස් නමින් ඇරඹෙන්නේ ඔබ්සර්වර් පුවත්පතට එරෙහි පුවත්පතක් ලෙස. එය ඇරඹෙන්නේ 1846 ජුලි 11 වැනිදා. ආරම්භක හිමිකරුවන් වන්නේ යුරෝපීය ව්‍යාපාරිකයන්ගෙන් සැදුණු විල්සන්, රිචී සහ සමාගම විසින්. වසර 12 කට පසුව 1958 දී ලන්ඩනයේ ග්ලෝබ් පුවත්පතේ උප සංස්කාරකවයෙක් වන ජෝන් කැපර් විසින් සිලෝන් ටයිම්ස් මිලදී ගෙන එහි කර්තෘ බවට පත්වෙනවා.

සිලෝන් ටයිම්ස් නාමය ටයිම්ස් ඔෆ් සිලෝන් බවට පත්වෙන්නේ 1883 දී. එය සිද්ධවෙන්නේත් ජෝන් කැපර්ගේ අදහසක් අනුව. ටයිම්ස් ආරම්භ කළ දවස්වල ඉංග‍්‍රීසි පුවත්පත් තුනක් ලංකාවේ තිබුණා. ඔබ්සර්වර් පුවත්පත සඳුදා සහ බ‍්‍රහස්පතින්දා, ටයිම්ස් පුවත්පත අඟහරුවාදා සහ සිකුරාදා, එක්සැමිනර් නම් පුවත්පත බදාදා යන දිනවල උදෑසන පිටවුණා. කෙසේ වෙතත් ටයිම්ස් ඔෆ් සිලෝන් පුවත්පත යන නමෙන් ටයිම්ස් යළි පිටවෙද්දී එය වඩා වැඩි පාඨක පිරිසක් සිටි, දිනපතා සවස පුවත්පතක් බවට පත්ව තිබුණා.

ටයිම්ස් පටන්ගෙන තිබුණේ ඉහළ චැතම් වීදියේ ගොඩනැඟිල්ලක. ඉන්පස්සේ ටයිම්ස් පුවත්පත චැතම් වීදියේම තවත් පුංචි ගොඩනැඟිල්ලකට ගෙන ගිහින්. පස්සේ කාලෙක ඒ ඉඩෙහි ලෝඞ් නෙල්සන් හෝටලය තිබුණා. මහ වීදිය සහ බි‍්‍රස්ටල් වීදිය එකතුවෙන තැන. ඒ ඉඩමේ තැනෙන දෙමහල් මන්දිරයකට 1894 දී ටයිම්ස් පත්තරේ යනවා. අපේ කතාබහට නිමිත්ත වූ සයමහල් ගොඩනැඟිල්ල නිර්මාණය වෙන්නේ 1929 දී. වැඩකටයුතු අවසාන වෙන්නේ 1935 දී.

ටයිම්ස් සමාගමත් දේශීය ව්‍යාපාරිකයෙක් අතට පත්වෙනවා. 1947 දී සමාගමේ කොටස් අතරින් වැඩි ප‍්‍රමාණයක් මිලදී ගත් සංගරපිල්ලේ නම් දෙමළ ජාතික ව්‍යාපාරිකයෙකු අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයේ සභාපතිවරයා බවට පත්වුණා. ඒ වෙනසෙන් පසුව ටයිම්ස් ආයතනයත් බි‍්‍රතාන්‍යයන් වෙනුවට ශ‍්‍රී ලාංකිකයන් ඉලක්ක කරගත් පුවත්පතක් බවට පත්වුණා.

1947 වෙද්දී ලංකාවට ඩොමීනියන් නිදහස ලැබෙන බව සියල්ලන් දැන සිටියා. ඉන්පසුව පත්වෙන සර්වජන ඡුන්දබලය මුල් කරගත් දේශීය පාඨකයන්ව ඉලක්ක කරගනිමින්, බෞද්ධ පුනරුද ව්‍යාපාරය ආදියෙන් නිර්මාණය වූ ජාතිකවාදී අදහස් නියෝජනය කරමින් ටයිම්ස් පුවත්පත වෙනස් වුණා.

ටයිම්ස් හිමිකරුවන් සිංහල පුවත්පතක් මුද්‍රණය කිරීමට දැඩි විරෝධයක් දැක්වුවා. ටයිම්ස් පුවත්පත් ආයතනයෙන් සිංහල පුවත්පතක් ඇරඹිය හැක්කේ තමන්ගේ මිනිය මතින් පමණක් බව ටයිම්ස් ආයතනයේ ප‍්‍රධානියෙක් කියා තිබෙනවාලූ‍.

එහෙත් සංගරපිල්ලේ මහතාගේ ප‍්‍රධානත්වයෙන්, ඞී.බී. ධනපාල මහතාගේ මෙහෙයවීමෙන් 1947 ඔක්තෝම්බර් 27 වැනිදා ලංකාදීපය ආරම්භ වුණා. එය සිංහල ජාතිකවාදයේ ශක්තිමත් ප‍්‍රකාශණයක් වී තිබුණා. පංචමහා බලවේගය නම් සංකල්පය බිහිවීමේ පටන් එය ප‍්‍රවර්ධනය කරන්නටත්, 1956 ලංකාවේ සිදුවූ ජාතික පෙරළියකට මාධ්‍ය ආයතනයක් ලෙස උපරිම ශක්තිය ලබාදෙන්නටත් ලංකාදීපය කටයුතු කළා. ලංකාවේ දෙමළ – සිංහල දේශපාලන ගැටුමකට අවශ්‍ය පොහොර සැකසූ දේශපාලන වෙනසකට හේතුව වූ ලංකාදීපය දෙමළ ජාතිකයෙකුගේ මැදිහත්වීම මත ආරම්භ වීමත් දෛවෝපගතයි.

කොහොම වෙතත් ටයිම්ස් ආයතනයේ දීර්ඝ අනාගතය මැද්දේ කඩාවැටීම්, නැඟිටීම් ආදිය තිබෙනවා. මේ මොහොතේ ලංකාදීපය, සන්ඬේ ටයිම්ස් පුවත්පත පවතින්නේ 1973 දී සිරිමාවෝ බණ්ඩාරණායක රජය විසින් ලේක්හවුස් රජයට පවරාගත් නිසායි. විජේවර්ධනලාට හිමිව තිබුණු පුවත්පත් රාජධානිය අහිමි වෙන්නේ ඒ අනුවයි.

දැන් පවතින පුවත්පත් රාජධානිය ආරම්භ කිරීම පිණිස රංජිත් විජේවර්ධන විසින්, ටයිම්ස් ඔෆ් සිලෝන් ප‍්‍රමුඛ ටයිම්ස් සමාගමේ පුවත්පත් නාමයන් 1980 දශකයේදී මිලදී ගත්තා. ඒ වෙද්දී ටයිම්ස් සමාගම වැසීයන්නට තරම් දුර්වල වී තිබුණා. ටයිම්ස් සතුව තිබුණු ලිපිලේඛන සියල්ල ජාතික ලේඛණාරක්ෂක දෙපාර්තමේන්තුව විසින් මිලදී ගත්තා. වත්මන් ලංකාවේ පත්තර රාජධානිය වන විජය නිව්ස්පේපර්ස් ආයතනය කොල්ලූ‍පිටියේ ගංගාරාමය අසල නිර්මාණය වෙන්නේ ඒ අනුව.