මහාද්වීපික ආසියාවෙන් නැගෙනහිර දෙසට පිහිටි, ස්වදේශීන් විසින් ‘නිප්පොං’ යනුවෙන් හඳුන්වනු ලබන රාජ්‍යයට, ජපානය, ජැපෑන් වැනි නම් ලැබී ඇත්තේ චීන ජාතීන් භාවිත කළ නාමය හේතුවෙනි. ආසියා මහාද්වීපයේ නැගෙනහිර වෙරළට සමීපව පිහිටා ඇති නමුත් ජපානයට ස්වාධීන සංස්කෘතියක් ගොඩනගා ගත හැකි වී ඇත්තේ පුඵල් සමුද්‍රසන්ධි මඟින් මහාද්වීපයෙන් වෙන් ව පිිහිටා තිබීම හේතුකොටගෙන ය.
ලෝකයේ විවිධ ජාතීනට අයත් සාහිත්‍යයන් අතරේ සුවිශේෂී ස්ථානයක් හිමිකර ගැනීමට ජපන් සාහිත්‍යයට හැකිවී තිබේ. සොබාදහම කෙරෙහි සංවේදීවීම, විවිධාකාර සිතුවිලි සඳහා පුඵල් පරාසයක් වෙන් කර දීම මෙන් ම දිනපොත් හරහා මෙන් ම චාරිකා සටහන් ඔස්සේ ද සිය ආත්මාවලෝකනය ලොවට විදාරණය කිරීම ජපන් සාහිත්‍යකරුවාගේ විශේෂත්වයන් ය. සංක්ෂිප්තතාව ආත්ම කොටගත් ජපන් හයිකු කවියේ ප‍්‍රභාව බටහිර කාව්‍ය ක්‍ෂේත‍්‍රයට ද මේ වන විට ප‍්‍රබල ලෙස බලපෑම් කර ඇති බව ප‍්‍රකට කරුණකි. දහහත්වන සියවසේදී ජපන් සාහිත්‍යයට එක්වූ හයිකු කවිය පිළිබඳව බටහිර කවීන්ට හඳුනාගැනීමට ලැබුණේ Japanese Poetry (1910)නම් වූ කෘතිය සම්පාදනය කළ ඊග්‍යග ක්‍ය්පඉැබක්සබ නම් වූ ලේඛකයාගෙනි යි කියැවේ.
ක‍්‍රිස්තු වර්ෂයට පසු දාහතරවන ශතවර්ෂය තුළදී ප‍්‍රභවය ලැබූවක් ලෙස සැලකෙන නෝ නාට්‍යය පැරණි ලෝකයේ පහළ වූ අලූත් ම නාට්‍ය සම්ප‍්‍රදාය ලෙස ගිණිය හැකි යැයි මධ්‍යකාලීන ජපන් නෝ නාට්‍යය පොතට කෙටි සටහනක් සපයන මහාචාර්ය ආරිය රාජකරුණා කියයි. මධ්‍යතන අවධියේ බිහි වුව ද එය පුරාතන යුගයට අයත් ග‍්‍රීක හා සංස්කෘතික නාට්‍යය තරමට ම විශිෂ්ට යැයි කිව හැකි කලා මාධ්‍යයකි.
‘මධ්‍යකාලීන නෝ නාට්‍යය’ නමින් මහාචාර්ය ආරිය රාජකරුණා විසින් මෑතකදී එළිදක්වනු ලැබ ඇති නවතම කෘතිය, නෝ නාට්‍යය තුනක් පිළිබඳ සියලූ විස්තර ද සමගින් ඒවායේ පෙළ ද සිංහල පාඨකයාට ඉදිරිපත් කරන්නේ සරල බසිනි. මෙම නාට්‍යය බෞද්ධ ජනනාට්‍ය විශේෂයක් ලෙස මුලින් ම රගදැක්වී ඇත්තේ පන්සල්වලදී ය. 1981 වසරේදී මහාචාර්ය ආරිය රාජකරුණා විසින් ප‍්‍රකාශයට පත් කරනු ලැබූ ‘සම්භාව්‍ය ජපන් නාට්‍ය සංග‍්‍රහය’ නම් වූ කෘතියේ නෝ නාට්‍ය කලාව පිළිබඳ දීර්ඝ විමර්ශනයක් ද ඇතුළත් ව ඇති අතර එය අදාළ වර්ෂයේ හොඳම පරිවර්තිත කෘතිය වශයෙන් රාජ්‍ය සම්මානයෙන් ද පිදුම් ලබා තිබේ.
නෝ නාට්‍යය, හයිකු කවිය, ජපන් කෙටිකතා හා නවකතා ආදියෙහි අපූර්වත්වය අප මුලින් ම හඳුනා ගන්නේ මහාචාර්ය ආරිය රාජකරුණා, ජයන්ත විමලසේන ආදී ප‍්‍රතිභාසම්පන්න පරිවර්තකයන්ගේ කෘති ඔස්සේ ය. අප ලෝකය පිළිබඳ විචිත‍්‍ර සිතුවම් මුලින් ම දුටුවේ නන්විධ වූ ප‍්‍රවීන පරිවර්තකයන් විසින් නිර්මාණය කරනු ලැබූ කැඩපතකිනි. කවර බසක් වුවත් පරිවර්තනය කිරීමෙන් අනතුරුව වෙනත් ඕනෑම බසක් කතාකරන්නකුට කිසියම් සමීපස්ථභාවයක් හැගී දැනී යන බව මේ වන විට අපි හඳුනා සිටිමු. මේ අපූරු අත්දැකීම වර්ධනීය ලෙස අප අත්විඳින්නේ පරිවර්තකයාගේ ශක්‍යතාවන්හි පරිමාවට අනුව ය. ලෝකයේ කවර භාෂාවකින් වුව ද ප‍්‍රකාශමාන වන්නේ (මනුෂ්‍යත්වයට පොදු වූ) ජීවිතය පිළිබඳ ඉගිලෑම් ය.
පරිවර්තන සාහිත්‍ය පරිශීලනය කරන සිංහල පාඨකයාට ජපන් සාහිත්‍ය කෘති කියවීමේදී කුමක් දෝ හුරුපුරුදු බවක් ඥාතිත්වයක් හැගීයයි. කෙසේ වුව ද ලෝකය විශ්ව ගම්මානයක් බවට පත් කිරීමේලා පුරෝගාමී මෙහෙවරක් එදා මෙදා තුර ඉටුකරනු ලැබ ඇත්තේ විශිෂ්ට පරිවර්තකයන් විසින් ම වන බව අපගේ විශ්වාසයයි.
නෝ නාට්‍යවල එක් විශේෂත්වයක් වන්නේ ඒවා ශෛලිගත ලක්ෂණවලින් යුක්ත වීමයි. මෙම නාට්‍යය විශේෂය අපට වඩාත් වැදගත් වන්නේ කුමක් නිසා ද යන්න සම්බන්ධයෙන් සාකච්ඡාවට බඳුන් කළ හැකි තවත් හේතු කිහිපයක් ද තිබේ. ඒ එක් හේතුවක් වන්නේ තවමත් අපගේ මතක ගබඩාවේ නිරුපද්‍රිතව ලැගුම් ගෙන සිටින, වරින්වර නින්නාද නංවන ‘මනමේ’ ‘සිංහබාහු’ වැනි නාට්‍ය ද ශෛලිගත නාට්‍ය ම වීමේ හේතුවයි. නැටුම්, ගැයුම්, වැයුම්වලින් යුත් දේශීය ලක්ෂණ උකහාගත් ශෛලිගත නාට්‍ය නිෂ්පාදනයට අතගැසීම සඳහා මහාචාර්ය එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍රයන්ට උත්තේජනයක් සැපයුවේ ජපන් නෝ නාට්‍ය හරහා බවට ඉගි සැපයෙන හැඳින්වීමක් ද මහාචාර්ය ආරිය රාජකරුණා මෙම කෘතියට එක් කර තිබේ. මගේ මතකයට අනුව කබුකි රැගුම්, නෝ නාට්‍යය, සකේ පානය හා ගේෂා ස්ත‍්‍රීන් ගැන මා මුලින් ම කියවා ඇත්තේ ද මහාචාර්ය සරච්චන්ද්‍රයන්ගේ ‘මළගි ය ඇත්තෝ’, ‘මළවුන්ගේ අවුරුදු දා’ යන කෘති දෙක හරහා ය. සුන්දරත්වය පිළිබඳ මහත් වූ අභිරුචියක් දක්වන ආචාරශීලි මිනිසුන්ගෙන් සුසැදි රමණීය දේශයක් පිළිබඳ අපූරු සිතුවම් මේ රටේ බොහෝ පාඨකයන් තුළ ජනිත කළේ ද මේ පොත් ද්වය යැයි මම සිතමි.
පැරණි නෝ නාට්‍ය අදටත් විචාරක අවධානයට පාත‍්‍රවන්නේ එහි නොනැසී පවත්නා නවීනත්වය හේතුවෙනි යි මහාචාර්ය රාජකරුණා අවධාරණය කරයි. මහාචාර්යවරයා එසේ කියන්නේ සාහිත්‍ය කෘතියක ව්‍යුහමය අත්හදාබැලීම් පිළිබඳව රචකයන් මෙන් ම විචාරකයන් ද විශේෂයෙන් සැලකිලිමත් වන යුගය මේ වන නිසා විය හැකි ය. නෝ නාට්‍ය ආකෘතිය හා සන්දර්භය අතින් ප‍්‍රකට කරන්නේ ද විශේෂත්වයකි. මෙම නාට්‍ය කොටස් 2කට බෙදා දැක්වෙන්නේ කිසියම් වර්ගීකරණයකට අනුව ය. ඒ ‘සමකාලීන නාට්‍යය’ හා ‘සිහින නාට්‍යය’ වශයෙනි.
සිහින නෝ නාට්‍යය ද කොටස් දෙකකින් යුක්ත ය. එහි මුල් කොටසේදී ප‍්‍රථමයෙන් රංගභූමියට පිවිසෙන්නේ අනුනායක චරිතයයි. මේ අනුනායක චරිතය වර්තමාන සමාජයේ ජීවත්වන්නෙකි. ඔහුට මුණගැසෙන නායක චරිතය පෙනීසිටින්නේ ද වර්තමාන වේෂයෙන් වන මුත් එය නිරූපණය වන්නේ අතීතයේ ජීවත් වූ ප‍්‍රසිද්ධ පුද්ගලයකුගේ අවතාරයක් ලෙසිනි. දීර්ඝ සංවාදයකින් අනතුරුව නායක චරිතය නාට්‍යයේ මුල්කොටසින් ඉවත් ව යන්නේ තමා කාගේ අවතාරයක් ද යන්නට ඉගියක් ද සපයමිනි. දෙවන කොටසේදී නායක චරිතය ර`ග දක්වන්නේ පසුගිය ආත්මයේදී තමා මුහුණ දුන් සිදුවීම් මාලාව ඔස්සේ සිය අතීත ඉරණම් ගමන පිළිබඳ කතාන්තරයකි. නාට්‍යයේ පළමුවන කොටස අවසානයේ අනුනායක චරිතය නින්දට වැටෙන හෙයින් දෙවන කොටසේ කතාපුවත දිග හැරෙන්නේ ඔහු දකින සිහිනයක ස්වරූපයෙනි. අනුනායක චරිතය වශයෙන් අර්ථගැන්වෙන්නේ පේ‍්‍රක්ෂකයා ම වන හෙයින් මේ අනුව මුඵ නාට්‍යයම පේ‍්‍රක්ෂකයා දකින සිහිනයක් බවට පත්වේ.
නෝ නාට්‍ය රංගභූමියෙහි ද විශේෂ ලක්ෂණ කිහිපයක් තිබේ. එය සැකසෙන්නේ තුන් පැත්තකින් ම පේ‍්‍රක්ෂකාගාරයට විවෘත වන සේ ය. බැලූ බැල්මට ම හිස් බවක් ජනිත කරන වේදිකාවෙහි ඇති එක ම සැරසිල්ල වන්නේ පිටුපස ලී බිත්තියෙහි ඇඳී තිබෙන පයින් ගසක චිත‍්‍රය හා වම්පස ලී බිත්තියේ ඇඳී ගිය උණපදුරක සිතුවමකි.
‘මධ්‍යකාලීන ජපන් නෝ නාට්‍යය කෘතියේ මුලින් ම සඳහන් වන්නේ ශෙඅමි මොනොකියො (1363-1443) විසින් විරචිත ‘හන්ජෝ’ නම් වූ නාට්‍යයයි. හන්ජො යනු ‘උමතු පේ‍්‍රමය’ යි. එහි කතා සාරංශය මෙසේ යි.
ක‍්‍රිස්තුපූර්ව පළමුවන සියවසේ විසූ චීන අධිරාජයකුගේ හදවත දිනා සිටින්නේ හන් ආර්යාව නම් වූ කිවිඳියකි. ඇය අතිශයින් ම රූමත් ය. එහෙත් ඊට ද වඩා රුවැති ලලනාවක දැකීමෙන් අධිරාජයාගේ හදවත සසැලී ඔහුගේ මුල් පේ‍්‍රමය දෙදරා යයි. ඉන්පසුව ඔහු පෙම් බඳින්නේ දෙවැනි රුවැත්තියට ය. මෙයින් කම්පාවට පත්වන කිවිඳිය එය ලෝකයාට කවියෙන් කියාපාන්නේ තමාගේ ජීවිතය සරත් ඍතුවේ අවානකට සමකර ගනිමිනි. සරත් ඍතුව ද සමගින් සීතකාලය එළඹෙන නිසා ‘අවාන’ පළරහිත ය. තමා අවලංගු වී ඇත්තේ ද සරත් ඍතුවේ අවානක් ලෙසිනි යි ඇය කියයි.
පෙම්වත! කසුග මිටියාවතෙහි පතළ හිමතලය
පසාරුකරගෙන හිස ඔසවන වල් පැළෑටි
අප දෙදෙනාගේ හමුවීම තරම්ම විරලයි.
වංක මිනිහෙකුට පෙම් කළා.
මගේ ඇග වටා බර වස්ත‍්‍රයක් පොරවාගෙන ඉන්න අතර
කාලය ගෙවීගෙන යන හැටි.
”මම ජීවිතය ගැන කලකිරී දුක්වෙමි.
සරත් ඉරුතුවට හමන සුළග රැගෙන එන දුක්මුසු පුවත විනා
කිසිදු සුභාරංචියක් අසන්නට නැත.”
(මධ්‍යකාලීන ජපන් නෝ නාට්‍යය – 19 පිටුව)
මේ නාට්‍ය රචකයා විසින් ම රචනා කරන ලද ‘මහල්ලකුගේ පේ‍්‍රමය’ (අය-නො-ත්සුශුචි) නම් වූ නාට්‍යය හා කන්අවි කියොත්සුගු (1333-1384) රචනා කළ සොබොත කොමුකි හෙවත් ‘කිවිඳියකගේ පේ‍්‍රමය’ යන නාට්‍යය ද පොතට ඇතුළත් ය.
නෝ නාට්‍යය බිහිවූ දාහතරවන සියවසෙහිදීත් බුදුදහම ලොවට තිළිණ වූ වසර 2500 කට ඉහත යුගයේදී හා ඉන් පෙර යුගවලදීත් අද දවසේදී මෙන් ම මතු අනාගතයේදීත් මේ ලොව උපත ලබන්නේ, ජීවත් වන්නේ එක ම මිනිසා ය. මේ මිනිසාගේ සිතුම් පැතුම්, ප‍්‍රාර්ථනා එක හා සමාන ය. ඔහුගේ ආදරය, කරුණාව, ක්‍රෝධය, ඊර්ෂ්‍යාව, ආදී සියලූ වේදිතයන් ද එක ම ය. ඒ සියල්ල ඇතිවී නැතිවනසුලූ ය. හිරු පායා බැස යන අයුරින්, මල් පිපී පරවන ලෙසින් සියල්ල අනුක‍්‍රමික වෙනසකට බඳුන් වෙයි. විද්‍යාවේ හෝ තාක්ෂණයේ බල මහිමයෙන් මේවායේ සුඵ සුඵ කෘත‍්‍රිම වෙනස්කම් කළ හැකි වුණ ද ප‍්‍රබල වෙනසක්, සැබෑ වෙනසක් සිදුවන්නේ නැත. මෙය බුදුදහමේ මෙන් ම නෝ නාට්‍යයේ ද අන්තර්ගත ව ඇති පොදු සත්තාවකි.
‘මධ්‍යකාලීන නෝ නාට්‍යය’ කෘතියේ එන නාට්‍යවල පෙළ කියවීම වුව පාඨකයාට වැදගත් වන්නේ ඒ අනවරත වෙනස පිළිබඳ සියුම් ඉගි ඒ ඔස්සේ සැපයෙන නිසා ය. මේ අවබෝධය පුද්ගලයකුගේ පෞද්ගලික ජීවිතයට මෙන් ම ඔහුගේ සමාජ ජීවිතයට ද වැදගත් ය.
කැත්ලීන් ජයවර්ධන
