”ඔබ ගිහින් චිත‍්‍රපටය කරන්න. විශ්වවිද්‍යාලයට කීර්තිය විතරක් අරගෙන එන්න!’
සිංහල සිනමාවේ දෙවැනි සුසමාදර්ශය තනන්නට දායක වූ බැව් පිළිගැනෙන ධර්මසේන පතිරාජයන් ‘බඹරු ඇවිත්’ චිත‍්‍රපටය තැනීම සඳහා විශ්වවිද්‍යාලයෙන් නිවාඩු අනුමත කරගන්නට උපකුලපතිවරයා මුණගැසුණු මොහොතේ ඔහුට ලැබුණු පිළිතුරයි ඒ. උපකුලපතිවරයා මහාචාර්ය කෛලාසපති ය; විශ්වවිද්‍යාලය යාපනය විශ්වවිද්‍යාලය ය; කාල සමය 1976 පමණ වන්නට ඇත.
එවකට ධර්මසේන පතිරාජයන් යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයේ සිංහල අධ්‍යයනාංශයේ කථිකාචාර්යවරයකු ලෙස සේවය කරමින් උන් බවත්, යාපනය විශ්වවිද්‍යාලය ඔහුගේ ශාස්ත‍්‍රීය හා කලා භාවිතයන් පිළිබඳ මැදිහත්වීම්වලට දැඩිව ගරු කළ හා ඇගයූ බවත් අප අසා, කියවා ඇත. මේ වසරේ මුල් මාසයේ ඔහු මියයන්නට මාස කිහිපයකට පෙර යළි ඔහු යාපනය වෙත ආවේ ය. ඒ වන විටත් දැඩිව රෝගාතුරව උන් ඔහු, අතරමග විඩා හරිමින්, දින දෙකක ගමනකින් පසු යාපනයට සේන්දු වූයේ යාපනයෙන් ඔහු වෙත පිදුණු විසල් ඇගයීමක් පිළිගන්නට ය. යාපනය අන්තර්ජාතික සිනමා උළෙල සිය තුන්වන පියවරෙහිදී සිනමාව කෙරෙහි ලබාදුන් දායකත්වය අරභයා යාවජීව සම්මානය ඔහු වෙත පිරි නැමූ අතර, අසීරුවෙන් නමුත්, සෘජුව නැගී සිටිමින්, තුටු කඳුළු පිරි දෙනෙතින්, ඔහු එය ලබා ගත්තේ ය.
නුදුරු අනාගතයක ගොඩ නැගෙන්නට නියමිත කිසියම් අරගලයක පෙර නිමිති ඉවෙන් මෙන් හඳුනාගනිමින් නමුත් වඩාත් දැඩිව උතුරු අර්ධද්වීපයේ ජන ප‍්‍රජාව හා බැඳෙමින් පතිරාජයන් එහි විශ්වවිද්‍යාලය තුළත් ඉන් පිටතත් කටයුතු කළ බව අද ද ඉඳහිට මුණගැසෙන, ඔහුගේ සමකාලීන යාපනයේ විද්වත්හු ප‍්‍රකාශ කරති. යාපනයේ විදේශීය සිනමා සම්මාදම්වල සමාරම්භක මැදිහත්වීම්වල ද පතිරාජයන් වූ බව සාක්ෂි හමුවන්නේ අදූර් ගෝපාල්ක‍්‍රිෂ්ණන්ගේ පළමු ශ‍්‍රී ලාංකික සිනමා දැක්ම සංවිධානය වන්නේ ඔහුගේ මූලිකත්වයෙන් යාපනයේ දී බව අසන්නට ලැබෙන විට ය. ‘එයා දැන් ලොකු ළමයෙක්’ මංගල දැක්ම පැවත්වෙන්නේ ද යාපනයේ ය. ‘පොන්මනි’ නිමවමින් යාපන වැසියන්ගේ සමාජ ජීවිතය තමා විමසූ බව පතිරාජයන් අපට කියන්නේ ද යාපනයේ සිට ය. එවන් අතීතයක් ඇති පුරවරයක් යළි එළඹ, යාවජීව සම්මානයකින් ජීවිත ඉම් කෙළවරෙහිදී ඔහුට සංග‍්‍රහ කිරීමම සුවිශිෂ්ට ය. ඔහු කළ සම්මාදමට තුති පුද කළාක් වැනි ය.
විශිෂ්ට සිනමාකරුවෙකුගේ දායකත්වයක් වෙනුවෙන් යාපනය අන්තර්ජාතික සිනමා උළෙල ලබා දුන් දායකත්වය නිසා හෝ, වසර තුනක් මුළුල්ලේ සිනමා රසවතුන්, විද්‍යාර්ථීන් හා ප‍්‍රජාව වෙත දායක කළ අනර්ඝ සිනමාපට එකතුව නිසා හෝ නොලද අවධානයක් හා ජනප‍්‍රියත්වයක් යාපනය අන්තර්ජාතික සිනමා උළෙලට මෙවර හිමි විය. බොහෝ මාධ්‍ය ප‍්‍රවර්ග හා විශේෂයෙන් සමාජ මාධ්‍ය යාපනය පිළිබඳ සාකච්ඡුාව යළි විවර කළේ එහි දකින්නට ලැබුණු විශිෂ්ට සිනමා කෘතියක් නිසා හෝ උළෙල සිදු කළ, ඉහත කාර්යයට සමාන ක‍්‍රියාකාරකමක් නිසා නොව උළෙලින් ඉවත් කෙරුණු සිනමා කෘතියක් හේතුවෙනි. එම ඛේදනීය ඉරණමට ගොදුරුව තිබුණේ ජූඞ් රත්නම් අධ්‍යක්ෂණය කළ ෘැපදබි සබ ඡු්ර්ාසිැ චිත‍්‍රපටයයි.
Demons in Paradise චිත‍්‍රපටය යාපනය අන්තර්ජාතික සිනමා උළෙලට තෝරාගැනීමෙන් අනතුරුව යළි ඉවත් කිරීම ප‍්‍රශ්න කළ යුත්තක් බවට කිසිදු විවාදයක් නැත. සියලූ ආකාරයේ වාරණ ස්වරූප ප‍්‍රශ්න කරන්නට තරම් අප ශක්තිමත් වීම දියුණු සමාජයක් පිළිබඳ සිහින දකින්නන් ලෙස අප තුටු විය යුත්තකි. ඒ වාරණයට එරෙහිව යමින් ස්වකීය කෘතිය උළෙලෙන් ඉවත් කරගත් මාලක දේවප‍්‍රිය ගැනත්, සිය කෘතිය ඉවත් කරගන්නට නොහැකිවීම පිළිබඳ වේදනාව ලියා තබමින් සිය විරෝධය දැක්වූ චින්තන ධර්මදාස ගැනත්, සිය කෘතිය උළෙලට රැුගෙන ගොස් එහි සංවාදය අතරතුර පෙර වාරණය ගැන අදහස් දැක්වූ කිං රත්නම් ගැනත් එකිනෙකට වෙනස් ස්වරූපයේ ඇගයීමක් මෙන්ම ගෞරවයක් ද මා තුළ ඇත. ඒ හා සමග, උළෙල සංවිධායකයන් ෘැපදබි සබ ඡු්ර්ාසිැ ඉවත් වූ ප‍්‍රදර්ශන කාලය වෙනත් කෘතියකින් නොපුරවමින්, එය ‘හිස් වූ’ කාල සමයක් බවට පත් කිරීමට කටයුතු කිරීම, ඉරාන රජය සිරගත කළ සිනමාකරු ජෆාර් ෆනාහි වෙනුවෙන් කෑන්ස් සිනමා උළෙල හිස් ආසනයක් වෙන් කිරීම හා සමාන බව දක්වමින් අශෝක හඳගම තැබූ සටහන ද විමසිය යුත්තේ මේ සියල්ල ප‍්‍රකාශනයේ නිදහස සීමා කිරීම පිළිබඳ පුරවැසි විරෝධතා හා අරගලයන්හි විවිධ ස්වරූප ප‍්‍රතියමාන කරනා හෙයිනි.
එහෙත්,Demons in Paradise ප‍්‍රදර්ශනය අත්හිටුවීමට විරෝධය පළ කරමින් ම, අප විමසා බැලිය යුතු කලාප ගණනාවක් එහි තව දුරටත් වන බව මාගේ අදහසයි. ඇත්තටම අප යාපනයට යා යුත්තේ, අපේ චිත‍්‍රපටය එහි ප‍්‍රදර්ශනය කොට හෝ වෙනත් කෘතීන් විමසා බලා, නගරයේ පැරණිතම ‘තෝසේ කඩයට’ ගොඩ වැදී උළුඳු වඬේ කා, තල් අරක්කු බී, යළි පසු දා කොළඹ එන්නට ද? නැතිනම්, යාපනය අන්තර්ජාතික සිනමා උළෙල සීමා කරන තාප්පයෙන් පැන තරමකින් හෝ වටපිට විමසන්නට ද?
සිනමාව හා කලාව ළැදි, ස්වකීය ජීවිතය යම් පෙරටුගාමී ප‍්‍රවේශයක තබා උදම් අනන, සැබවින්ම ක‍්‍රියාකාරීත්වය තුළ දී වුව එවැනි කටයුතු හා සම්මාදම් වන පුරවැසි ප‍්‍රජාවකට වසරකට වරක් යාපනයට පැමිණ, කලාව රසවිඳිමින්ම, එහි ජීවිතය විමසා බලන්නට අවස්ථාවක් යාපනය අන්තර්ජාතික සිනමා උළෙල උදා කර දෙන බව මගේ හැඟීමයි. යාපන නගර මධ්‍යයේ ඇති මැජෙස්ටික් සිනෙෆ්ලෙක්ස් සිනමා සංකීර්ණයේ වායුසමීකරණය කළ ශාලාවේ දී හෝ යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයේ කෛලාසපති වායුසමීකරණය කළ ශ‍්‍රවණාගාරයේ දී හෝ රාමුකරන ලද අවකාශයක ඔබට ජීවිතය මුණගැසිය හැකි වුව, සිනෙෆ්ලෙක්ස් සංකීර්ණය ඉදිරිපිටින් වැටී ඇති රෝහල් මාවත ඔස්සේ වෙරළ දෙසට ඇවිද ගොස් හෝ විශ්වවිද්‍යාලය ඉදිරිපිටින් ඇති මාවතෙහි එක් ඉමක් තෝරාගෙන ඇවිද ගොස් හෝ රාමු නොකරන ලද ජීවිතය හමුවීමට ද ඔබට හැකි බව අමතක නොකළ යුත්තකි. තිරයේ ජීවිතය කුඩා ය; රාමුගත ය; විනාඩි සියයකින් හමාරකින් කෙළවර වනසුලූ ය. එහෙත්, එළියේ ජීවිතය අපරිමිත ය; විශාල ය; කාල සීමාවලින් සීමාව හඳුනාගත නොහැකි තරම් ය.
ගෙවුණු වසර තුනේ දීම උළෙලෙහි නිත්‍ය සාමාජිකයකු වූ මම මේ වටපිට ‘රස්තියාදු’ හරහා මුණ ගැසෙන ජීවිතය විඳින්නට ආශා කළෙමි. එය මවෙත ගෙන ආවේ පැහැදිලි කළ නොහැකි වේදනාවකි. යුද්ධය නිම වී වසර ගණනකින් පසු වුව, ජීවිතය සොයා ඇවිදින බොහෝ පිරිස් තවමත් එහි වෙයි. කවදා සිය හිමිකරු ඒ දැයි මග බලන මෙන් සිය සිරුර මතින් නැගී ඇති විසල් වෘක්ෂවලට කොඳුරන ගරා වැටුණු නිවාස එහි වෙයි.
සිනමා උළෙලක් සංවිධානය අසීමිත වෙහෙසක් බව උළෙල සංවිධායකයන් හා සමීපව කටයුතු කර ඇති මම හොඳින් දනිමි. උළෙල වාර්ෂිකව ගෙනෙන අනෝමා රාජකරුණා ප‍්‍රමුඛ පිරිසෙහි කැපවීමත්, ඔවුන් නැති තැන ඔවුන් වෙත සංග‍්‍රහ කරන පරුෂ වචනත්, ඇති තැන වන වැළඳගැනීමුත් මා ඇසින් දැක ඇත. කෙසේ වුවත් ඒ සංවිධානය යනු අපරිමිත කාර්යයකි. කෙළවර හමු වන්නේ මනා මහරු උළෙලකි. එය අපට ලොව වටා මානව දයාවෙන් පිරි සිනමාකරුවන් රැසකගේ කෘති වාර්ෂිකව මුණගස්වයි.
කෙසේ වුවත්, අගනුවරින් නික්ම අප යාපනයට යා යුත්තේ උළෙල තාප්පයෙන් ඔබ්බට පනින්නටත් තථ්‍ය යාපන ජීවිතය දෙස සුළු හෝ බැල්මක් හෙළන්නටත් ඉඩ තබා ගනිමිනි. වාරණයට එරෙහි වෙමු. ඒ හා සමග අපට ඇති එකම ජාත්‍යන්තර සිනමා උළෙල රැුක ගනිමු. වසරකට වරක් හෝ සිනමා අවකාශය වෙතටත්, ඉන් ඔබ්බටත්, අප මේ ‘ජීවිත සංචාරයේ’ යෙදුණහොත් පතිරාජයන්ගේ තුටු කඳුළෙහි අරුත වැටහී යනු ඇත. කෛලාසපති මහාචාර්යවරයා දුටු ‘කීර්තිය’ කවරේදැයි පෙනී යනු ඇත.
ප‍්‍රියන්ත ෆොන්සේකා
