පසුගිය සතියේ මේ පුවත්පතේ තීරු ලිපිය ලියන්නට මට නොහැකි විය. සාමාන්‍යයෙන් සතියකට වරක් නොකඩවා ම ලිපියක් ලියා යැවීම හොඳ විනයකින් වැඩ කරන අයෙකුට මිස එවැනි විනයක් නොමැති අප වැනි අයට එතරම් යා දෙන්නක් නොවේ. විදේශගතවීමක සිටි මට ‘තීරු ලිපිය කෝ’ යැයි අසා ජනරංජන කෙටි පණිවිඩයක් එවන තුරුම ඒ සතියේ තීරුව පිළිබඳව වගේ වගක් මතක්වූයේ නැත. ඒ පිළිබඳව පාඨකයෝ කමත්වා යැයි කියනවා හැර කියන්නට වෙනත් දෙයකුත් දැන් ඇත්තේ නැත.
අපේ විශ්වවිද්‍යාලයේ අධ්‍යයන හා ආයතනික කාර්යයක් නියෝජනය කිරීම සඳහාත් මානව අයිතිවාසිකම් විෂයට අදාළව විශේෂ දේශනයක් කිරීම සඳහාත් ලැබූ ආරාධනාවක් මත නෝර්වේ රටේ විශ්වවිද්‍යාලයකට යාමට පසුගිය සතියේ මට සිදුවිය. එහිදී මා ඉදිරිපත් කළ අදහස් දැක්වීම මූලික වශයෙන් සම්බන්ධ වූයේ මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ විශ්වීය නීති කියා දෙයක් තිබිය හැකිද යන ප‍්‍රශ්නය සාකච්ඡා කිරීමටය.
එකම විශ්වීය ක‍්‍රමයක් පිළිබඳව අදහස මතුවෙන්නේ ‘ලෝකයේ ඇත්තේ එකම සත්‍යයක්ය’ යන බටහිර අදහසත් සමග බව මූලික වශයෙන් අප තේරුම් ගත යුතු කාරණයක්ය. ධනවාදයේ වර්ධනයන් සහ බටහිර විද්‍යාවේ දියුණුව වැනි දේවල් හරහා පෙන්නුම් කරන්නේ ඉතිහාසයේ ගමන් මග නිශ්චිත ඉමක් කරා සේන්දු වෙන බව යැයි කීවේ ෆ‍්‍රැන්සිස් ෆුකුයාමා විසින්ය.
‘එකම ලෝක ක‍්‍රමයක්’ පිළිබඳ අදහස පැමිණෙන්නේ යුදෙව් චින්තනය ඇතුළත් බයිබලයේ පළමු තෙස්තමේන්තුවේ දැක්වෙන දාර්ශනික මූලය මගින් යැයි පිළිගන්නා මතයක්ද මෙරට සංවාදය තුළ මීට කාලයකට පෙර සිටම මතුවී තිබෙන්නේ මේ කාරණය හේතු කරගෙනය” දැන් යුක්තිය(justice) පිළිබඳව හා අයිතීන් (rights) පිළිබඳව විශ්වීය වශයෙන් පිළිගත හැකි ක‍්‍රමයක් තිබේදැයි සාකච්ජා කිරීම දර්ශන ලෝකයේ තරමක් පැරණි ගැටලූවක් යැයි පැවසීමේ වැරැද්දක්ද නැත. ඉමානුවෙල් කාන්ට්ගේ සහ හේගල්ගේ දාර්ශනික පද්ධතිවල යටින් දූවන හුයක් ලෙසින් මේ ප‍්‍රශ්නය පවතින බව දර්ශන විෂය ගැන දැනීමක් ඇති අය පිළිගන්නා කාරණයක්ය. විශේෂයෙන් ම කාන්ට් යෝජනා කළ ආචාරධර්ම පිළිබඳ අදහස සමග මේ ‘ලෝක පරිමාණයෙන් පොදුවේ පිළිගත හැකි සදාචාර නියමයන් පවතී’ යන අභ්‍යුපගමනය (assumption)පහසුවෙන්ම අපට ලබා ගත හැකිය. ආචාර ධර්ම පැත්තෙන් මේ විශ්වීය සාධාරණීකරණය කාන්ට් ගෙනාවේ සදචාර විනිශ්චයන්ගේ පදනම මූලික වශයෙන් පවතින්නේ (පැවතිය යුත්තේ) ප‍්‍රතිඵලය දෙස බලා කි‍්‍රයාවේ හොඳ නරක විනිශ්චය කිරීමේ ක‍්‍රමවේදය (teleology) වෙනුවට ප‍්‍රතිඵලය කුමක් වුවත් එම ක‍්‍රියාව සිදුකිරීමම හොඳ දෙයක් වෙන අවස්ථාව මත පදනම් වී හොඳ නරක විනිශ්චය කිරීමේ ක‍්‍රමවේදයක් මත බවය. කාන්ට් කියූ මෙම ක‍්‍රමවේදයට දාර්ශනික භාෂාවෙන් කියන්නේ යුක්ත්‍යාත්මතාවාදය(deontology) කියාය. ඒ කියන්නේ යම් ක‍්‍රියාවක් නිවැරදි යැයි නිගමනය කිරීම එම ක‍්‍රියාවෙන් ජනිත විය හැකි ප‍්‍රතිඵලයේ හොඳ බව හෝ නරක බව මත තබා උපයෝගීතාමය ආකාරයෙන් කළ යුතු දෙයක් නොව කරන ක‍්‍රියාව පමණක් ගත්තත් හොඳ නම් එය හොඳ ක‍්‍රියාවක් ලෙසින් නිගමනය කිරීමේ වැරැද්දක් නැති බවය. මේ තර්කය මත ඉදිරියට ගියවිට විශ්වයටම පිළිගත හැකි හොඳ පිළිබඳව, යුක්තිය පිළිබඳව, අයිතීන් වැනි ක්ෂේත‍්‍ර පිළිබඳව ප‍්‍රඥප්තීන් හා නීති සෑදිය හැකි බවට පසුකාලීන දේශපාලන දාර්ශනිකයන්ගේ අදහස් බොහෝවිට නියෝජනය කළේ කාන්ට් ඉදිරිපත් කළ සදචාරය පිළිබඳ මතය පදනම් කරගනිමින්ය.
නූතන දේශපාලන චින්තනයේ අත් පොතක් යැයි සැලකිය හැකි ජෝන් රෝල්ස්(John Rawls) විසින් රචිතA Theory of Justice (1971) කෘතිය තනිකරම පදනම් වන්නේ කාන්ගේ සදචාර න්‍යාය මත වන අතර ඒ මගින් ඔහු තර්ක කරන්නේ කාන්ගේ තර්කය මත සිට විශ්වීය දේශපාලන යුක්තියක් ගොඩනැගිය හැකි බවයි. මේ තර්කයට ප‍්‍රතිචාරාත්මක ප‍්‍රවේශයක් අමාත්‍යා සෙන්(Amartya Sen) විසින් රචිතThe Idea of Justicen (2009) කෘතිය ලබා දී ඇති බවද මෙහිදී සටහන් කිරීම වැදගත්ය. (නූතන දේශපාලනයේ දාර්ශනික කලාප පිළිබඳව උනන්දූව දක්වන අය මෙම කෘති දෙකම එකට අධ්‍යයනය කිරීම ඉතාමත් යෝග්‍ය බවට යෝජනා කිරීමටද කැමැත්තෙමි).
දැන් අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ලෝකයේ අද පවතින විශ්වීය පිළිගැනීම්වල පදනම වන්නේද කාන්ට්ගේ මේ දාර්ශනික ආස්ථානයේ යැයි පිළිගැනීම නිවැරදි බව මගේ මතයය. හැමෝටම පිළිගත හැකි අයිතීන් පද්ධතියක් විශ්වමය වූ ආකෘතියක් ලෙසින් ස්ථාපිත කිරීමත් ඒ පද්ධතිය රැුකගැනීමේ පොලිස්කාරයෙකු ලෙසින් එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ අනුආයතන යෙදවීම වැනි පිළිගැනීම් පැමිණියේ මේ කාරණය දේශපාලනමය තත්වයක් කරා වර්ධනය වීමත් පදනම් කරනිමින්ය.
ඉහතින් සඳහන් කළ මගේ දේශනය තුළ මා උත්සාහ කළේ මේ ‘අයිතීන් පිළිබඳ විශ්වීය න්‍යාය’(Universalistic Theory of Rights) ප‍්‍රශ්නයට ලක්කිරීමත් ඒ පිළිබඳ විකල්පීය පදනමක් ඉදිරිපත් කරන අයිතීන් පිළිබඳව සන්දර්භීය න්‍යායන් (Contextual Theory of Rights) පැත්තේ සිට තර්ක කිරීමටත්ය. මගේ අදහස් දැක්වීම විස්තරාත්මකව ඉදිරි තීරු ලිපියක ලියන්නට අදහස් කරන ගමන් කිවයුත්තේ සංස්කෘතිකමය වූ අයිතීන් සහ විශ්වීය මානව අයිතීන් අතර පවතින දාර්ශනික ගැටුම අපේ රටේ සංවාදය තුළත් බිමට ගැනීම ඉතාමත් වැදගත් කාරණයක් බවය.
චරිත හේරත්
