විවෘත ආර්ථිකයට කලින් 1972 – 1979 සමාජවාදී ලක්ෂණ රැුගත් ආණ්ඩුව වියග ආහාර සලාක ක‍්‍රමය තිබුණි. ආහාර ගෙන්වුවේ ආණ්ඩුවය. ආණ්ඩුව ගෙනෙන ඕනෑම ආහාරයක් ආහාරයට ගත යුතු විය. එහෙත් විවෘත ආර්ථිකය හඳුන්වාදීමෙන් පසුව ලෝකයේ විවිධ තැන්වලින් විවිධාකාර ආහාර ගෙන එන්නට විය. වඩා ලාභදෘයී ලෙස ගුණාත්මක ආහාර ලබාගැනීමට අවස්ථාවක් විවෘත ආර්ථිකයෙන් පසුව ලැබුණි. ගුණාත්මකභාවය ආරක්ෂා කිරීමට නීතිරීති අවශ්‍ය විය. 1980 අංක 26 දරන ආහාර පනත බිහිවෙන්නේ ඒ අනුවය. ඒ පනතෙන් ආහාරවල ගුණාත්මකභාවය ආරක්ෂා කිරීමට මූලික වශයෙන් සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය ඇතුළු ආයතන කිහිපයකට බලය පැවරුණි. සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය යටතේ සෞඛ්‍ය සේවා අධ්‍යක්ෂ ජෙනරාල්වරයාට ආහාර පිළිබඳ වගකීම පැවරුණි. පිටරටින් ගෙන්වන ආහාරවල ගුණාත්මකභාවය පරීක්ෂා කරන්නටත් ඒ පනතෙන්ම නීති ප‍්‍රතිපාදන සැලසුණේය. ආනයනික ආහාර සම්බන්ධයෙන් වගකීම ඇත්තේ රේගු අධ්‍යක්ෂ ජෙනරාල්වරයාටය. මීට අමතරව ශ‍්‍රී ලංකා ප‍්‍රමිති ආයතනවල රජයේ රස පරීක්ෂක දෙපාර්තමේන්තුවල පරමාණුක බලශක්ති අධිකාරිය ඇතුළු ආයතන කිහිපයකට ඒ වගකිම් පැවරුණි. ඒ ආයතන රටාව ගැන දීර්ඝ විස්තර කිරීමක් වෙනුවට එම ආයතන හරහා ආහාර ගෙන්වීමේදී 2012 – 2014 කාලයේ සිදුව ඇති සිදුවීම් කිහිපයක් විස්තර කිරීම මේ සටහනෙහි අරමුණය. මේ තොරතුරු ඇත්තේ විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව විසින් සිදුකරන ලද විශේෂ විගණකාධිපති වාර්තාවකය. වාර්තාවෙන් හඳුනාගෙන ඇති ගැටලූ රැුසකි. ඒ අතරින් බරපතළ ලෙස සැලකිය හැකි ගැටලූ කිහිපයකි.
ක‍්‍රමවේදය
ක‍්‍රමවේදය ගැන මෙසේ සරලව විස්තර කළ හැකිය. කිරිපිටිල ටින් මාළුවල, මාළුවල, බටර් සහ වෙනත් ආනයනික ද්‍රව්‍ය ගෙන්වූ පසුව ඒවායේ නියැදි ලබාගත යුතුය. ඉන්පසුව ඒවා පිළිබඳ පරීක්ෂා කොට පරීක්ෂණ වාර්තා ලබාදෙන තෙක් රේගුවේ භාණ්ඩ තබාගැනීමත්, ආරක්ෂාව ගැන සහතික වූ පසුව නිදහස් කිරීමත් රේගුව විසින් සිදුකළ යුතුය. අල, රතුළුණු වැනි තවත් ඇතැම් භාණ්ඩ වර්ගවල තොග පෞද්ගලික ගබඩාවල තබාගත හැකිය. එහෙත් ඒවා පිළිබඳ පරීක්ෂණ අවසන් කරන තෙක් රේගුව වෙත ඇපකරයක් තබයි. පරීක්ෂණ අවසාන වූ පසුව ඇපය නිදහස් කරයි. සාමාන්‍යයෙන් එවැනි ආහාර වර්ග මතුපිටින් බැලීමෙන් පසුව ආහාරයට ගත හැකිද යන්න නිරීක්ෂණය කළ හැකිය.
ගැටලූ
කෙසේ වෙතත් මෙම පරීක්ෂණ ක‍්‍රමවේදයෙහි අඩුපාඩු රැුසකි. පරීක්ෂණ වාර්තා නිකුත් කිරීම කල් ගත වීම නිසා ආනයනික ආහාර වෙළෙඳපොළට නිකුත් කිරීම ඉන් එකකි. ඇතැම්විට නියැදිය ආහාරයට නුසුදුසු බවට පරීක්ෂණ වාර්තාව පිටවෙද්දී ආහාර අපේ කුසෙහි තිබිය හැකිය. පරීක්ෂණ අවසාන වෙන තෙක් රඳවා තබාගත් ආහාර තොග පරීක්ෂණ කල්යෑම නිසා කල් ඉකුත්වීමල රට තුළට ආනයනය කරන ආහාර තොගයට සාපේක්ෂව පරීක්ෂාවන් සඳහා යොමු කරන නියැදි ප‍්‍රමාණවත් නොවීම හා නියැදි වාර්තා ලැබීමට පෙර පෞද්ගලික ගබඩාවලින් ආහාර තොග වෙළෙඳපොළට නිකුත් කිරීම යන කාරණා විගණකාධිපති වාර්තාවේදී නිරීක්ෂණය වී තිබුණි.
ඊට අමතරව වෛද්‍ය පර්යේෂණායතනයෙහි සහ ශ‍්‍රී ලංකා ප‍්‍රමිති ආයතනයෙහි රසායනාගාර ඉඩ පහසුකම් ප‍්‍රමාණවත් නොවීමද නවීන උපකරණවල හිඟයක් පැවතීම, රසායනාගාර හා පරිපාලන කටයුතු සිදුකරන ආයතන එකිනෙකට දුරස්ව පැවතීමද රසායනාගාර තාක්ෂණික නිලධාරීන්ගේ පුරප්පාඩු සහ ආහාර හා ඖෂධ පරීක්ෂකවරුන්ට අදාළ කාලීන දැනුවත් කිරීම් හා පුහුණුවීම් ප‍්‍රමාණවත් නොවීම, නියැදි වාර්තා මත විනාශ කිරීමට හෝ නැවත අපයනය කිරීමට ගත් නියෝග ක‍්‍රියාත්මක කළ බවට සාක්ෂි නොතිබීම වැනි වෙනත් ගැටලූ රැුසක් නිරික්ෂණය වී ඇත. මේ අඩුපාඩු සියල්ලම පාහේ තවමත් සම්පූර්ණ කර නැත.
සිදුවීම් කිහිපයක්
එම වාර්තාවෙහි සිදුවීම් විශාල ප‍්‍රමාණයක් ඇත. ඒවා අතරින් විවිධාකාරයේ අඩුපාඩු නියෝජනය කරන සිදුවීම් කිහිපයක් මෙහි සඳහන් වෙයි.
මත්ස්‍යයන් ආනයනය කිරීමේදී අපනයනය කරනු ලබන රටේ හෝ සම්භාවිත රටේ අදාළ ජාතික අධිකාරිය විසින් එම මත්ස්‍යයන් තුළ අඩංගු ෆෝමැල්ඩිහයිඞ් ප‍්‍රමාණය පිළිබඳ සොයා බලනු ලබයි. එම ප‍්‍රමාණය සම්බන්ධයෙන් සහතිකයක් තිබිය යුතුය. ෆෝමැල්ඩිහයිඞ් සංයුතිය අධික නම් එම මත්ස්‍යයන් ආහාරයට ගැනීම සුදුසු නැත. එහෙත් රජයේ රස පරීක්ෂක දෙපාර්තමේන්තුව සහ නාගරික රස පරීක්ෂක විසින් නිකුත් කර ඇති වාර්තා අනුව 2011-2013 දක්වා මාළු ආනයනය කළ අවස්ථා 07ක ෆෝමැල්ඩිහයිඞ් සංයුතිය පරිභෝජනයට නුසුදුසු බව හෙළිවී ඇත. එහෙත් එම තොග පරිභෝජනයට නිදහස් කර තිබී ඇත.
කිරි සහ කිරි නිෂ්පාදන සම්බන්ධව නිකුත් කර ඇති ආහාර රෙගුලාසි අනුව සම්පූර්ණ යොදය සහිත වියළි කිරිපිරිවල ක්ෂීර මේදය 26ට නොඅඩු ප‍්‍රමාණයක් අඩංගු විය යුතුය. එහෙත් වාර්තා අනුව 2012 – 2013 කාලයේ අවස්ථා 4කදී ආනයනය කළ කිරි පිටි තොගවල මේද ප‍්‍රතිශතය අඩු බව නිරීක්ෂණය වී ඇත. එම කිරිපිටි ප‍්‍රමිතියෙන් තොර ඒවාය.
ආහාර කල් ඉකුත්වීමට නියමිත දිනයෙන් 60කට නොඅඩු ආයු කාලයක් ඇති ආහාර පමණක් ලංකාවට ආනයනය කළ යුතුය. නීතිය එයයි. එහෙත් ආයු කාලය ප‍්‍රමාණවත් නොවූ ආහාර වර්ග කොන්දේසි සහිතව නිදහස් කිරීමට ආහාර උපදේශක කමිටුව කටයුතු කර ඇත. අහවල් කාලය ඇතුළත අලෙවි කරන ලෙස නියෝග කිරීම එලෙස ආහාර නිදහස් කිරිමේදී ලබාදෙන කොන්දේසියයි. එහෙත් එම කොන්දේසි ආරක්ෂා කළාද යන්න රේගුවෙන් නිදහස්ව වෙළෙඳපොළට ගොඩබැසීමෙන් පසුව කිසිදු සහතිකයක් නැත.
2012 සහ 2013 වර්ෂවලදී ටින් මාළු තොග සහිත පෙට්ටි 31,629ක් හා 16,040ක් මනුෂ්‍ය පරිභෝජනයට නොසුදුසු බව හඳුනාගෙන ඇත. එම තොග විකිණීම සඳහා අනුමත නොකරන ලෙස ප‍්‍රමිති ආයතනය විසින් ශ‍්‍රී ලංකා රේගුවට දන්වා තිබුණි. එම තොගය විනාශ කරන්නේද, නැවත අපනයනය කරනවාද යන්න දැනුම් දෙන ලෙස රේගුවට ප‍්‍රමිති ආයතනය කියා තිබුණි. එහෙත් එම දැනුම්දීම කළ ලිපිවල අදාළ තොගයේ රේගු යොමු අංකය සහ දිනය සටහන් කර තිබුණේ නැත. ඒ නිසා රේගුවට කඩිනම් ක‍්‍රියාමාර්ග ගත නොහැකි වී තිබුණි. අනෙක් අතට එම ටින් මාළු තොගයට කුමක් සිදුවීදැයි ලිඛිත සාක්ෂි විගණනයට ලැබී නැත. පරිභෝජනයට නුසුදුසු මේ ආහාර ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳපොළට පැමිණ අප ආහාරයට ගත්තා විය හැකිය.
යම් භාණ්ඩයක් ආනයකරුවෙකු විසින් ආනයනය කළ පසුව රේගුවෙන් එම භාණ්ඩ භාරගත යුතුය. යම් ආනයනකරුවෙකු තමන්ගේ භාණ්ඩ මුදවා නොගන්නා අවස්ථාවක එම භාණ්ඩ අත්හළ භාණ්ඩ ලෙස සලකා රේගුවේ මධ්‍ය විකුණුම් අංශය හරහා ප‍්‍රසිද්ධ ටෙන්ඩර් මඟින් අලෙවි කරයි. 2013 ජනවාරි 21 දින නැව් ගත බහලූම් 03 ක් වරාය පරිශ‍්‍රයේදී අත්හැර දමා තිබී ඇත. එහි බහලූම් 2ක තිබුණු බීළුෑණු කිලෝග‍්‍රෑම් 26,138 ක් ආහාරයට නුසුදුසුය. මේවා විනාශ කරන මෙන් රේගු අධ්‍යක්ෂ නියෝග කර තිබුණි. එහෙත් විනාශ කළ බවට සාක්ෂි නැත. මෙම භාණ්ඩ සාමාන්‍ය මිලට අඩුවෙන් වෙළෙඳපොළට නිකුත් කර ඇතැයි විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව ඇඟවීම් කර ඇත. එමෙන්ම මෙලෙස අඩු මිලට රේගුවෙන් අලෙවි කරන භාණ්ඩ ආහාර වෙළෙඳසැල්වලට මෙන්ම පාසල්, විශ්වවිද්‍යාල ආදි ආයතනවල ආපන ශාලාවල ආහාර සඳහා යෙදීමේ ඉඩකඩ ඇති බව වාර්තාව සඳහන් කරයි.
2012 හා 2013 වසරවලදී ලොකු ළුෑණු මෙටි‍්‍රක් ටොන් 145,192 ක් හා 168,874 ක් වශයෙන් ආනයනය කර තිබුණි. අර්තාපල් මෙටි‍්‍රක් ටොන් 110,823 ක් හා 123,294 ක් ආනයනය කර තිබුණි. එම ද්‍රව්‍යයන්හි පළිබෝධනාශක සංයුතිය පිළිබඳ පරීක්ෂණ පැවැත්විය යුතුය. එහෙත් ඒ පිළිබඳව පරීක්ෂණ සිදු කිරීමෙන් තොරව එම භාණ්ඩ වෙළෙඳපොළට නිකුත් කර ඇතැයි පෙනී යයි. රජයේ රස පරීක්ෂක දෙපාර්තමේන්තුවෙහි වාර්තාවල එම පරීක්ෂණ සිදුකර ඇති බවට සාක්ෂි නොමැත.
ආනයනය කළ පරිප්පු පිළිබඳව පරීක්ෂා කිරීමට එක් තැනකින් පමණක් නියැදි ලබාගැනීම ප‍්‍රමාණවත් නොවේ. සම්පූර්ණ තොගයේ එකිනෙකට වෙනස් තැන්වලින් නියැදි ලබාගත යුතුය. තෙතමන මට්ටම, ආගන්තුක ද්‍රව්‍ය, පලූ‍දු වූ ඇට තිබේද යන කරණා තහවුරු කරගත යුතුය. රසායනික පරීක්ෂා සිදුකළ යුතුය. 2012- 2013 වර්ෂවලදී පරිප්පු මෙටි‍්‍රක් ටොන් 113,993ක් හා 150,889ක් වශයෙන් ශ‍්‍රී ලංකාවට රතු පරිප්පු වරින් වර ආනයනය කර ඇත. එහෙත් රසායනික පරීක්ෂාව සඳහා යොමුකර ඇති බව ලේඛනගත වී ඇත්තේ එක් වතාවක් ගෙන්වූ පරිප්පු තොගයක් පමණි.
2012 වර්ෂයේදී ශ‍්‍රී ලංකා ප‍්‍රමිති ආයතනයට ලැබී ඇති නියැදි 3,348ක් අතරින් 1,691ක් පමණක් පරීක්ෂා කර රේගුව වෙත යවා තිබුණි. 2013 ලද සාම්පල් 4,114ක් අතරින් 2,046ක් පමණක් යවා තිබුණි. ගබඩා පහසුකම් නැතිවීම, සේවකයන් ප‍්‍රමාණවත් නැතිවීම, වෛද්‍ය රසායනාගාර තාක්ෂණවේදීන් හිඟ වීම, පර්යේෂණ වාර්තා ගබඩා කිරීමේ අපහසුව හා කාර්යාලීය උපකරණ නොමැති වීම ඇතුළු ගැටලූ රැුසකට ප‍්‍රමිති ආයතනය මුහුණදෙමින් සිටියි. ඒවා පිළිබඳවද විගණකාධිපති වාර්තාවෙහි සඳහන් කර ඇත.
පසුගිය කාලයේදී ලංකාවේ වෙළෙඳපොළට නිකුත් වී තිබුණු ටින් මාළුවල පණුවන් සිට ඇතැයි මාධ්‍ය හරහා වාර්තා පළවුණේය. එම පණුවන් සහිත ටින් මාළු වෙළෙඳපොළට නිදහස් වී ඇත්තේද මෙවැනි අඩුපාඩු නිසාය. ආහාර විෂවීම් පිළිබඳ මාධ්‍ය වාර්තා රැුසක් ප‍්‍රවෘත්ති හරහා නිතර පළවෙන්නේද ඒ නිසාය. අප ආනයනය කරන ආහාරවල ප‍්‍රමිතිය පිළිබඳව වඩා සැලකිලිමත් වෙමින් ප‍්‍රතිපත්ති නිර්මාණය කළ යුතුය. ඉහත විගණකාධිපති වාර්තාවෙන් හෙළිවෙන්නේ ලංකාවෙහි ආහාර පිළිබඳ ආරක්ෂාව කෙතරම් දුර්වලද යන්නය. ඉහත සිදුවීම් කිහිපයද එයට සාක්ෂ්‍ය සපයයි. අප එදිනෙදා ආහාරයට ගන්නා යමකින් අනතුරක් ගෙනදීමේ අවධානයක් ඇති බව පමණක් අප සිහිතබාගත යුතුය. ආහාරවල ප‍්‍රමිතිය පිළිබඳව ජනතාව තවත් තොරතුරු සොයා යා යුතුය. ආණ්ඩු වෙත බලපෑම් කළ යුතුය.
