ආයිත් ආදරෙන් ඇවිදින්න ඇවිදින්න පටං ගත්තා. බොහෝ කාලයකට පස්සෙ ඉවරයක් නැති ගමනක් පටං ගත්තා. මේ ඇවිදිල්ලේ සීමාව වාර්තා චිත‍්‍රපටයක් වුණත් මේ ගමනේ මට මුණග ැහෙන මිනිසුන්, ඔවුන්ගේ මතක, ඔවුන්ගෙ නාද, හැඩ සෞන්දර්ය ඔවුන්ගේ සුස්ම පත්තර අවකාශයක අකුරු අතර මේ විදිහට තියන්න කල්පනා කළා. මම මෙදා ඇවිදින්න හිතුවේ සහ මේ වෙද්දි ඇවිදිමින් ඉන්නෙ නැතිවෙමින් වඳවෙමින් යන නැටුම් සාම්ප‍්‍රදායක් උඩ. ඒ තමයි සපරගමු නැටුම් සාම්ප‍්‍රදාය. ඇත්තටම මේ නැටුමේ රුව ගුණ වරුණ මැකී වියැකී යමින් තිබෙන්නේ.
සියවස් ගානක් දුර අතීතයක මේ කලාව අයිතිකරගෙන හිටිය පවුල් පන්සල් පෙළපත් අද බොහෝමයක් ඉතිහාසයේ සලකුණු විතරයි. ඒත් හුදකලා නැට්ටුවන් තවමත් මේ බිමේ සුස්ම ගන්නවා. විචිත‍්‍ර නැටුමක අසිරිකරණය වූ ලස්සන මතකයක් සහ ඇඟ අස්සෙ රිදෙන නළියන නැට්ටුවෙක් තවමත් ඔවුන්ගේ ඇඟවල් අස්සෙ ගී කියනවා. සවුදන් නටනවා.
හංගමු ගඟ අස ගෙදර ඉඳලා මම ගඟ දිගේ ඒ ගඟ, කළු ගඟ හා බැඳෙන ඉසවුවට ළං ළං ව රත්නපුර නගරයෙන් කෙලින්ම යන්නෙ කලවාන පරපුරේ අවසන් නැට්ටුවා සොයා ගෙන. තිරිවානකැටිය හංදියට කිට්ටුව කාපට් පාරට සමපෙළව දිවෙන ඇහැලේපොළ ඇළ අස ගෙදර කුලී නිවැසියෙක් වෙලා ඔහු. ජීවී අබේරත්න. සර්ප දෂ්ටනයක ප‍්‍රතිඵල, පුංචි එකා කල ඉඳලා නටපු නැටුම් කකුලක් කපා දමලා. ව්‍යාජ කකුලකට වාරුව වුණත් නැටුමට පොපියන ශරීර කූඩුවක් තවම ඔහුට තියෙනවා. සපරපුර නාදමාලාවලින් විකසිත කවි ගී ගැයීම් හිත කීරි ගස්සනවා. ගී එක්ක එළියට පනින සරීර චලන මේ වයෝවෘද්ධ මනුස්සයා හරි ලස්සන මනුස්සයෙක් නේ!! කියලා කියනවා. කුලීගෙදර වහලත් කැඩිලා ජීවිතය සපර නැටුමට සින්න වෙලා. ඒත් අභිමානය කළුගඟට නොවිසි කරපු මේ මනුස්සයා එක්ක අපි කතා කළා. සපරගමු නැටුම් කියන වචනය විතරයි කියන්න ඕනි. ඔහුගේ මුවින් වචන පිටවෙන්නෙ ශබ්දයේ වේගයට චූට්ටක් අඩු වේගයකින්. මේ කතාව මෙහෙම තිරිවානකැටිය හංදියේ අබේරත්න මහතයාගෙ ගෙදරින් පටං අරගෙන මුලින්ම යන්නෙ සාන්තිකර්ම පැත්තට. ඒකෙනුත් බලි සාන්තිකර්මය පැත්තට. සපර සිංහලෙන් ඇඹුම් බලි ගැන.
සපර නැටුමේ බලි සම්ප‍්‍රදාය
‘මේක තමයි අපේ පරණම නැටුම. මේක 1400 අවුරුද්ද වෙනකම් දේශීය ඌරුව රැුකගෙන පැමිණියා. මේ නැටුමේ සාත‍්‍රීය මූලදර්ම දඹදෙණි යුගයේ ඉඳලා තමයි ගොඩනැගුණේ. ඊට පස්සෙ මේ නැටුම ගැන පුස්තක සේරම ලියවුණේ සපරගමුවෙ. මේක ඊට පස්සෙ ආරක්ෂාකරගෙන පවත්වාගත්‍තේ සපරගමු කපු පරපුර.’ මෙහෙම තමයි අබේරත්න මහත්තයා කතාව පටං ගත්තේ. මේ නාදමාලාවල තිබෙන දේවල් අපි පස්සට කතාකරමු.
ඊළඟට අපි ගියේ හල්වතුර සුන්දර දෙගං මැද පහත් තැනි බිමට. එකතුවෙන්න හදිස්සි වුණාම, රැුලේ වැටෙන්න හදිස්සි වුණාම, හංගමු කළු ගං කඩා වදින්නේ එකතුවෙන්නේ පේ‍්‍රම කරන්නේ මේ තැනි බිමේ තමයි. ඒ කාලෙට අපි කියන්න පුරුදු වෙලා ඉන්නෙ ගංවතුර කියලා. ඉතිං මේ පේ‍්‍රම ආතුර ගඟ දිය හින්දා හැම අවුරුද්දකම අවතැන් වෙන මිනිස්සු පොදිගැහුණු හල්වතුර තමයි අපේ ඊළඟ නවාතැන. වයි ජයසේන නැට්ටුවාගේ, ඇදුරාගේ, ගුරාගේ, ගුරුන්නැහේගේ ගෙදර.
‘මම මේ සාන්තිකර්ම කරන්නේ පරම්පරාවෙන්. දන්න විදිහට මම හත්වෙනියා. මගේ තාත්තා කිරිළමයා. එයා පරපුරු කීපයකින්ම පෝෂණය වෙලා තියෙනවා. දැන් ඒ නැටුම් පරම්පරා නෑ. ගොඩක් අභාවයට ගිහිං. බබානිස් ගුරුන්නාන්සේ එක්ක තමයි තාත්තා ගොඩක් වැඩ කළේ. මමත් බබානිස් ගුරුන්නාන්සේ එක්ක සෑහෙන්න නැටුවා. දවුල් බෙර වාදනයට බබානිස් තරම් වාදකයෙක් මගේ ජීවිතේට දැකලා නෑ. මේ බලියාග කරන්නේ ගොඩක් වෙලාවට අපල උපද්‍රවවලට ප‍්‍රතිකර්මයක් විදිහට. පන්තිස් බලියාග කියලා තමයි කියන්නේ. ඒ කියන්නේ සපරගමු නැටුමේ බලියාග 35ක් තියෙනවා. මංගල බලි, දෙවොල් බලි, රාක්ෂ බලි, දින බලි, තිත් බලි, කුසුම් බලි මේ විදිහට. මේ සේරම බලි මැටියෙන් අඹලා තමයි කරන්නේ. මූලිකම දේ රෝගියා ඉන්න තැනට ගිහිං ඒ ස්ථානය බලලා තමයි තැන තීරණය කරන්නේ. මහා නිලඟ රාක්ෂ, කුඩා නිලඟ රාක්ෂ කියන බලි ගත්තොත් ඒවා යාග කරන්න කලින් මැටියෙන් අඹන්නත් සෑහෙන්න කාලයක් යනවා. සෙනසුරු ඒරාෂ්ටකයට කරන බලිය ගත්තොත් ඒක මැටියෙන් සඳුන් කිරෙන් පේකරලා අඹන්න විතරක් දවස් 4ක් යනවා. ඊළඟට යාගයට හත් වරුවක්වත් යනවා. දැන් ඒක පස් වරුවට බැහැලා තුන් වරුවට බැහැලා ඒක දැන් අන්තිමට තිස් පැයට සීමාවෙලා. මෙහෙම යාග කරනකොට කවි ගායනය කරන්න ඕනි, නටන්න ඕනි. ඒ කවි සේරම අලූත් කවි කියන්න ඕනි. පරණ කවි නැවත නැවත කියන්න බෑ. අපේ තාත්තා හත්වරුවම අලූත් කවි කිව්වා. මට නම් තුන්වරුවකට තමයි පුළුවන්. දැන් මේ නැටුමට සාන්තිකර්මයට ගිහිං තියෙන කල ඕකයි.’ වයි ජයසේන උන්නැහේ, අපේ නැටුන් ගුරුන්නැහේ ඔන්නොහොමයි කතාව පටංගත්තේ. ජීවිතේ තවම බලියක් බලලා නැති මම බකන්නිලා ඉඳලා හරියන්නෙ නෑ කියලා මෙහෙම ඇහුවා. ‘දැන් ඇත්තටම ඔය අඹන රූප කාගෙද?’
මෙන්න මෙහෙමයි උත්තරේ… ‘මෙහෙමයි සෙනසුරු ඒරාෂ්ටකයකට කරන බලියක් කියලා හිතමු. මැද ඉන්නේ සක‍්‍රයා. ඊළඟට ඉහළින් සෙනසුරු. ඊළඟට වටේට නවග‍්‍රහයෝ. හතරකොනේ යම කාල වායු මෝත්තු කියන රාක්ෂයෝ හතර දෙනා. ඒ හතර හැම බලියකම ඉන්නවාමයි.’ මේ විදිහට තමයි බලි ගැන කතාව ගලන්නේ.
නාද
‘ඉස්සර බලි යාග සත් දිනක් තිබුණා. බලි යාග ගැන අපිට හොඳ පුළුල් ලිඛිත සාහිත්‍යයක් තියෙනවා. ස්තෝත‍්‍ර, බලිවල ලක්ෂණ, සැරසිලි මේ සේරම ගැන පුස්කොළ තියෙනවා. මහබලිපොත, දසවිධරත්නමාලය, මුනිගුණමාලය, යාගාලංකාරය, බලිනිධානය, බලිසැරසුම වගේ නම් මට මතකයට එනවා. ඕනිනම් පුස්තක තවත් කියන්න පුළුවන්. මේවෑ තියෙන නාදමාලා ගැන කතාකළොත් සපරගමු සම්ප‍්‍රදාය අස්සෙ දැනට ප‍්‍රායෝගිකව අනුතාල විසි හතක් තියෙනවා. මේ නාදමාලා තාම ජීවමානයි. සපරගමු පිටමාත‍්‍රා කියන්නේ ඒ විභාෂා නාදමාලාවට.’ සපරගමු නැටුමේ නාද මාලා ගැන මේ විදිහට ඇවිලෙන්නෙ අබේරත්න මහත්තයා. නැතිනම් ‘කලවානේ නැට්ටුවා.’
‘මෙහෙමයි මේ සපරගමු නැටුම නැතිනම් සිංහල මූල සාම්ප‍්‍රදාය ගොඩනැගෙන්නෙ ඡුන්දස් ශස්ත‍්‍රය, තාල ශාස්ත‍්‍රය සංගත වෙලා. මූල ජනක විරිත් පහට සමගාමීව සිංදු මාත‍්‍රය, නාඩගම් මාත‍්‍රය, ගමන් මාත‍්‍රය, යක්පද මාත‍්‍ර, යාදිනි මාත‍්‍රය කියලා මාත‍්‍රා 5ක් ගොඩනැගිලා තිබෙනවා. මේවා මාත‍්‍රා 5, මාත‍්‍රා 6, මාත‍්‍රා 7, මාත‍්‍රා 8, මාත‍්‍රා 9 විදිහට සංගතවෙලා අනුතාල් 27ක් ඒ විරිත් එක්ක කැටිගැහිලා තිබෙනවා. දැන් මේ විරිත්වලට චලනවලට සපයන රංග වින්‍යාසය එක්ක ගත්තාම තාල 32ක් ප‍්‍රයෝගිකව පවතින්නේ සපරගමු සම්ප‍්‍රදායේ විතරමයි. උඩරට පහත ට ගත්තොත් ප‍්‍රායෝගිකව අද පවතින්නේ තාල 8ක් හෝ 10ක්. සපරගමු සාම්ප‍්‍රදායේ වාග් ගේය තාල සමය අවනද්ධ යාතුකර්ම ගීත සාහිත්‍ය ගත්තාම මූලික විරිත් තුනයි. සිව්පද විරිත, විලඹු විරිත, සිංදු විරිත තමයි ඒවා.’ ඔහු තව තවත් සපරගමු නැටුමේ ගැඹුරට කිමිදෙනවා. බොහෝ දේ මට දුරවබෝදයි. ඒ නිසා මේ ලිවීමත් ග‍්‍රීක් වගේ වෙන්න පුළුවන් නිසා මම හිතුවා ඉක්මනටම තවත් නැට්ටුවෙක් ළඟට යන්න.
ඉස්සර බලි දැන් අබලි
‘දැන් ඉස්සර වගේ මේ බලි සාන්තිකර්ම කරන්නේ නෑ. තිස් පැය බලි නම් කරනවා ඉඳලා හිටලා. ඒත් දැන් බලි අඹන්නේ නෑ. අතින් ඇඳලා කරනවා. ඒකත් හරි අඩුයි. අපි එහෙම සල්ලි ගන්නේ නෑ. තාත්තා සල්ලි ගත්තේත් නෑ. ඉතිං මමත් කීයක් හරි දුන්නොත් ගන්නවා මිසක් මේක විකුණන්නේ නෑ.’ පරක්කුවා පටං ගත්තැයි කියන ඊළඟට බලිංගා, සාපා, සේතුවා කියන සපර නැටුමේ කෙළ පැමිණි නැට්ටුවන්ගෙන් ගුරුන්නැහේලාගෙන් ආ මේ නැටුම අද වයි ජයසේන ළඟ නතර වෙලා. එතැනින් එහාට යනපාටක් නෑ කියලා තමයි ජයසේන නැට්ටුවා ගුරුන්නැහේ කියන්නේ. ‘මේ රටක් වටින නැටුම නැතිවුණේ අපේ පරපුරු අතරේ තිබුණ ගැටුම් නිසා. අනික ගුරා ගෝලයාට දෙනකොට සම්පූර්ණ සාත‍්‍රය දුන්නේ නෑ.. දැන් ඉතිං ඉවරයි.’ නැටුමේ අද දවසේ කතාව ගැන ජයසේනට තියෙන්නේ ඔය වගේ විග‍්‍රහයක්.
අපි ඊළඟට ගියා ගිනිහිරියට. තිලක් රත්නායක මුණග ැහෙන්න. උන්නැහේ යන්ත‍්‍රයක් දාන්න කොහේට හෝ යන්න කලබලයක. අපි කියපු කයිකතන්දර අහගෙන ඉඳලා හැන්දෑව වගේ හිනාවෙලා අපි එක්ක මොහොතක් නතර වුණා.
‘ආදර හිම කුමරුවනේ
ඔබ මට සිහිවෙයි නිතර අනේ’
නාඹර වයසේ සෙනේ’ හතර පද කවියක තුන් පදයක් නිතර නිතර මතක් වෙනවා. නාද මාලා කන් විද පසාරු කර හදවතට තවමත් වදදෙනවා. යසෝදරා වැලපිල්ල සාන්තිය ගෙනදීම සඳහා සෙත් කවියකට ගොනුවී ඇති අපූරුව සිත සසලවනවා. තිලක් රත්නායක නැට්ටුවා පුස්තකද ඡායා රූප මතක කැබලිද රැගෙන එහෙක් මෙහෙක් වෙන්නේ සෙනෙහසින්.
‘මම මට අවුරුදු 14ක් වෙනකොට තමයි මේ නැටුම පටං ගත්තේ. තාත්තා එක්ක මුලින්ම තොවිල්වලට ගියා. දැන්නම් ඉතිං නවග‍්‍රහ පූජාවක් යන්ත‍්‍රයක් බැඳීම ඇරෙන්න වැඩ හරිම අඩුයි. ඒත් මේ සාත‍්‍රය ඇෙඟ් තියෙනවා. මට ඉන්නෙ කෙල්ලෝ. ඉතිං දෙන්න කෙනෙක් නෑ.. නටන්න කවි කියන්න තාම පුළුවන්. හැම කවියක්ම කටපාඩමින් කියන්න පුළුවන්.’ අහිංසක සිනහව හැම වෙලාවෙම කතාව නතර කරනවා. දූලා තාත්තාගේ නැටුම් කෙරුවාව චිත‍්‍ර වුණ පොටෝ කෑලි අපි ඉස්සරහ අමුණනවා. චිත‍්‍රපටියකට. බලි තොවිල්වලට රත්නපුරේ නමගිය බඩුවක් තමයි මේ. ඒ පොටෝ කතාකරනවා. කළු ගඟ මේ මතකයයි නැටුමයි සේරම අරං ඔහේ ගලනවා. අපි ඒ ගෙදරින් ඇවිත් කළු ගඟයි හංගමු ගඟයි දෙකම පැන්නා. ඊළඟ නවාතැන ගඟු‍ල්විටිය. කේ.ඊ.ජී. විමලරත්න මාමාගේ ගෙදරට ආවා.
යකුන් මේච්චල් කරපු ගුරුන්නැහේ
‘මම සපරගමු සාන්තිකර්මවල දේව යක්ෂ ග‍්‍රහ කියන තුනම කරනවා. වැඩිපුරම කළේ යක්ෂ වැඩ තමයි. 1960 පටං ගත්තෙ. දැන් මට 77ක් වෙනවා. සන්නියැකුම, කුමාරසමයම, කළු කුමාර බලිය, රීරි බලිය, තොටේයකා බලිය මේ ඕනි එකක් කරන්න පුළුවන්. සන්නි 18ම මම ළඟ තියෙනවා. දැරැුහැව එහෙම ඒ කාලේ කළා. සපරගමු නැටුම තමයි පැරණිම. පුත‍්‍ර යාගය තමයි ඉස්සෙල්ලාම නටලා තියෙන්නේ. කුමාරසමයම කියන්නෙත් ඒකට.’ අපි ගෙදරට යනකොට නිදා වැටී හිටපු මාමාට දිට්ඨියක් වැහුණා වගේ. කතාව ඉවරයක් නෑ.. ලොකු රූල් පොතක් ගෙනල්ලා පෙරළුවා. තොවිල්වලට ගියාම කළාම ඉවර වුණහම ඒ ගෙදර ගෘහමූලිකයා හොඳ නොහොඳ ලියපු සටහන්වලින් ඒ පොත වැහිලා.
විමලරත්න මාමාගේ පරපුරේ මාමා දන්න ආදිම නැට්ටුවා 1750 විතර හිටපු ඊ.ජී. කිරිහාමි. ඊළඟට රත‍්‍රන් හාමි ඒ 1810. ඊළඟට 1880 ඩිංගිරි හාමි. මෙහෙම ඇවිත් ඇල්විස් කට්ටාඩිගෙන් පස්සෙ පේදිරිස් සිංඤෝගෙන් පස්සෙ තමයි අපේ මාමා මේ ඇලපාත පරපුරේ කෙරුම්කාරයා වෙන්නෙ. මාමාගෙන් පස්සෙ අනුප‍්‍රාප්තිකයෙක් නෑ.. හැබැයි මේක කාට කාටත් උගන්වන්න ඕනි කියලා මාමා කියනවා. කොහොම උනත් මේ නැටුම් සම්ප‍්‍රදාය අනාගතයට සුරකින එක වටිනවා කියලා මේ නැටුම අවසන් කරන්න අවසර ඉල්ලනවා. ඔන්න ඔහොම තමයි සපරගමු නැටුමේ බලි සාන්තිකර්මය සාන්තියක් වුණේ.
