මෙවැනි පත්තර පිටුවක මීට වඩා බොහෝ කුඩා, කොලමයි අඟල් හතරේ ප්රමාණයෙන් පළවූ තීරු පුවතකි. ඉනිදු අඟලක් පමණ වෙන්වූයේ නලළට වැටුණු කෙහෙරැුල්ලක් සහිත හීන්දෑරි මුහුණක වම් කම්මුලෙන් වයලීනයක් තෙරපාගත් තරුණයකුගේ කළුසුදු පින්තූරයටය. ‘ස ප්රසංගය හෙට’ එහි සිරස්තලයයි. සටහන මෙසේය. ‘නව පරපුරේ නිපුණ ගායක කලා ශිල්පියකු හා චිත්රපට සංගීත අධ්යක්ෂවරයකු වන වික්ටර් රත්නායක හෙට (20 දා) රාතීී්ර 7ට හැව්ලොක් ටවුන් ලූම්බිණි රඟහලේදී සිය ප්රථම ඒකපුද්ගල සංගීත ප්රසංගය ඉදිරිපත් කරයි. ‘ස’ ප්රසංගය යනුවෙන් නම්කර ඇති මේ ප්රසංගයේදී සිය ජනපි්රය ගුවන්විදුලි හා චිත්රපට ගීත රැසක් වික්ටර් ගයන අතර විවිධ සංගීත ශිල්පීය ක්රම පදනම්කොට නිර්මිත නව සංගීතාංගද ඔහු ඉදිරිපත් කරයි. සප්ත ස්වරයේ ශ්රැති ස්වරය වන ‘ස’ පුළුල්ව විග්රහ කෙරෙන නාද රූප සංකලනයක්ද වික්ටර් රත්නායක මෙහිදී විශේෂයෙන් ඉදිරිපත් කරනු ඇත.’
ඒ 1973 ජූලි 19 වැනිදාය. ඊට පසුදා හවස පටන්ගත් ‘ස’ ප්රසංගය නිල වශයෙන් සමාප්ත වූයේ 2012 ජූලි 20 වැනිදා ? බෝ වෙද්දීය. ඒ අතර ගෙවුණු තිස් නව අවුරුද්ද මෙරට ගීතයට, සංගීතයට අතිශයින් වැදගත් කාල පරිච්ෙඡ්දයක් වේ.
එකල ගුවන්විදුලියෙන් පෙරී ආ විශිෂ්ට ශිල්පීන්ගේ කටහඬ අතරින් වික්ටර් රත්නායකගේ හඬ සුමධුර මෙන්ම සුපැහැදිලි විය. ඉන් ගැයුණු ගීවල තිබුණේ මගහරිනු බැරි නවතාවකි. ගීතවල කර්තෘත්වය නොසඟවා නිවේදනය කරනු ලැබූ ඒ යුගයේ ඒවායේ තනු නිර්මාණ සඳහාද බොහෝවිට කියැවුණේ ඔහුගේ නමය. ගීතය හා සමගාමීව වැඩුණු එකල සිනමාවටද ඉඳහිට සම්බන්ධ වූ වික්ටර්, කෙතරම් සුදුසුකම් හා අවස්ථා තිබියදීත් සිය ඒකපුද්ගල ප්රසංගයක් පටන්ගත්තේ පරිණත තිස් එක් වැනි වියේදීය. ඒ මංගල ප්රසංග රාති්රයේ ලූම්බිණි රඟහලේ දොර කවුළුවලින් පිටාර යන තරම් ජනගඟක් වූ බව කියැවේ. එතැන් සිට එය නොනවත්වනු හැකි සංසිද්ධියක් විය. අභාග්යසම්පන්න 71 කැරැල්ලෙන් පසු පොදු අගහිඟකම් මැද වුව නොමිලයේ පැවැත්වුණු සංගීත සංදර්ශනද, ජනපි්රය චිත්රපට හා වේදිකා නාට්යද තිබුණු කාලයක ඒ හා සමාන, ඇතැම් විට ඒවා අබිබවා යන ආකර්ෂණයක් හා ජවයක් ‘ස’ ප්රසංගයේ තිබිණි. ඒ වටා රොක්වූවෝ වැඩිපුරම තරුණයෝය. ඔවුන් හා කරට කර මුහුකුරා ගිය පේ්රක්ෂකයෝද නොසිටියා නොවෙති. පවුලේ රසාස්වාදයටත් ඉතා ගෝචර විය. එහි පේ්රක්ෂකාගාරය තුළ පැවැතුණේ නිරන්තර ගුමුගුමුවකි. තිරය ඇරෙන්නේ වේදිකාව මැද තාම්පුරාවක් අත දරා වාඩිවී සිටින වික්ටර් රත්නායකගේ අනුභාවසම්පන්න රූපකායටය. ‘සම්බුද්ධ සද්ධර්ම අනුහසින්..’ යනුවෙන් ඇරඹෙන කෙටි අභිනන්දනය ඔහු මුවින් ගැයෙද්දී සමවදින ශ්රාවක-පේ්රක්ෂක මනස විවේක කාලයේදී පවා ඉන් මිදුණාදැයි සිතිය නොහේ. ‘ස’ ගීතාවලිය ඉතා සියුම් ලෙස පෙළගැස්වූවකි. විවිධ රසභාවයන් හරහා සීරුවෙන් අප කැඳවාගෙන යමින් දෙපැයකට ආසන්න කාලයක් ගතවෙද්දී කිසියම් උත්තර තලයක තබන්නේය. බොහෝ විට ප්රසංගය නිමාවන්නේ සුප්රකට ‘අපි ඔක්කොම රජවරු’ ගීතය දෙවැනි වරටත් ගායනා කිරීමෙනි. එදා ? ගෙදර යන්නේ ගෙදරින් ආ පුද්ගලයා නොවේ. උසස් රසිකයෙකි.
එය සංගීතයෙන් මතුකළ කිසියම් විභව ශක්තියක් බව හැෙඟ්. කාලාන්තරයක් තිස්සේ සිය නිර්මාණ තුළින් එය මතුකිරීමට වික්ටර් රත්නායක සමත්විණි. ‘ගොලූ මුහුදේ මුතු ඇටේ’ වැනි ඔහුගේ මුල්ම ගුවන්විදුලි සරල ගීවලත් ඉන්පසු චිත්රපට සඳහා ඔහු හැදු ‘අඳුර බිඳින්නට’ වැනි නිර්මාණවලත් අසන්නා ප්රමෝදයට පත්කරන ගුණයක් විය.
කුමන සංගීත ආරකට අයත් වුවද, ආයාසයකින් තොරව ඒවායේ අතුරු වාදන පවා මතකයේ රැුව්දෙන තරම් සියුම් ලෙසින් ගීත හැදීමේ ශූරත්වය ඔහු ප්රගුණ කළේ ‘ස’ ප්රසංගයට පෙර සිටයි. දශකයකට ආසන්න කාලයක් තිස්සේ ඔහු විසින් නිර්මාණය කරන ලද එබඳු ආකර්ෂණීය ගීතාවලියකිනි මුල් ප්රසංග පෙළ සමත්විත වූයේ.
‘ස’ රැුල්ලක් බවට පත්වන්නට ප්රධාන හේතුවද එහි ගීත පෙළයි. පේ්රක්ෂකාගාරයට හුරුපුරුදු ගීත මෙන්ම දර්ශන වාර කිහිපයකට වරක් අලූතින් කළ නිර්මාණයක් එක්කරන්නට තරම් වික්ටර් ප්රමුඛ ‘ස’ යාන්ත්රණය කාර්යක්ෂම විය. ඒ හැම ගීතයක්ම ඉකුත් ගීත හා කරටකර හෝ ඒවාටත් ඉහළින් හෝ තිබුණු බව කිව හැකිවේ. දර්ශන වාර සියයක පමණ ගැයුණු ‘සොඳුරිය ඔබගේ වුවන මලක් නම්’ යන ශාස්තී්රය ආරේ ගීය වෙනුවට පසු කළ නිර්මාණයයි, ‘හෝපලූ වන පෙත.’ ඇතැම් ගීත කෙමෙන් ජනපි්රය වෙද්දී ඒවාට පෙර නොතිබුණු සංගීතමය කොටස් වාද්ය ශිල්පීන් විසින් ස්වෙච්ඡුාවෙන් එකතුකළ බවද කියැවේ. මින් වැඩි ප්රමාණයක් පේ්රම ගීත වුවත් සමස්තය බුදුගුණ ගී, මව්ගුණ ගී සහ දේශාභිමානී ගීවලින්ද අනූන සංකලනයකි. අරුමය වූයේ ඒ හැම ගීයකම නවතාවයි. ‘අරුණලූ ඇතිරෙන හිමිදිරි යාමේ’, ‘ආදරයේ උල්පත’, ‘සීගිරි ළඳකගෙ පුළුල්කුළේ රැුඳි’ ඉහත කී මාතෘකා ගැන පෙර නොවූ විරූ ගීතය. ප්රසංගය සමග සංචාරයේදී ලත් උද්දීපනයෙන් බිහිවූ ගීතද තිබේ. ‘මීන නුවන් යුගින් බලන් මීනා’ යාපනයේ හා ති්රකුණාමලයේ පැවති දර්ශන සමග එළිදැක්වුණු අතර ප්රසංගයක් අවසන් මුහුදු වෙරළක පැවැති සාදයකදී ‘තනි තරුවේ’ නිර්මාණය වූ හැටි ජනප්රවාදිතය.
මෙහි පර්යේෂණාගාරය ගුවන්විදුලියේ සරල ගී වැඩසටහනයි. ගුවන්විදුලි ගායක ගායිකාවන්ට එකල විටින් විට පිරිනැමුණු අලූත් ගීත නිර්මාණය කිරීමේ අවස්ථා උපයෝගී කරගනිමින් වික්ටර් ප්රමුඛ පිරිස විවිධාකාරයේ ගීත අත්හදා බලන්නට උත්සාහ ගත් බව පෙනේ. අවම සංගීත භාණ්ඩ උපයෝගී කරගනිමින් කළ ‘පොඩි කුමාරිහාමියේ’, ‘දෛවයෝගයකින්’ වැනි ගීතද, එකල පැවති තාක්ෂණයෙන් උපරිම ප්රයෝජන ගෙන බිහිකළ ‘මාලිනියේ’, ‘පුංචි හාමු’ (ප්රථම වරට ‘චිම්ප් මන්ක්ස්’ හඬ භාවිත කළ ගීතය) වැනි නිර්මාණද අපේ ගීතයේ වපසරිය පුළුල් කරන්නට සමත්විණි. මේවායින් වැඩි ප්රමාණයක් ‘ස’ ගීතාවලියට එක්වූ අතර වරක් ප්රසංගය නැරඹූ පේ්රක්ෂකයා නැවත නැවතද පැමිණියේ එවැනි අලූත් අත්දැකීම් විඳගන්නටයි.
එහෙත් එකලද කන පිනවීම සඳහා මිස මනස දල්වාගන්නට ගීත ඇසූ කාලයක්යැයි කිව නොහැකිය. අමරදේව-සේකර සුසංයෝගයෙන් පදනම වැටුණු එවැනි ගීත සඳහා සිටියේ සීමිත රසික පිරිසකි. අතිමහත් බහුතරය හින්දුස්ථාන් ආකෘතියෙන් හැ¥ චිත්රපට ගීත සහ මිහිරි ගායන වාදන සහිත ගුවන්විදුලි හා වෙළෙඳ තැටි ගී ප්රියකළෝ වූහ. ‘ස’ ප්රසංගයෙන් වික්ටර් දැල්වූයේ ඔවුනගේ මනසයි. ටික කලකින් දර්ශන වාර දෙකෙන් 2.30 දැක්ම බොහෝ විට පාසල් ළමුන් සඳහා වෙන්විය. ඒ සඳහා ඔවුන් උනන්දු කළේ ඊට පෙර සාමාන්ය රසිකයන් ලෙස 6.30 දර්ශනය නැරඹූ ගුරුවරුන් විය යුතුයි. පුවත්පත්, ගුවන්විදුලිය හා පෝස්ටර් හැරෙන්නට විශාල මාධ්ය ව්යාපාර නොවූ එකල පැනනැගුණු මේ ප්රබෝධය කිසිසේත්ම අමුතුවෙන් ඇතිකරන ලද තත්ත්වයක් නොවේ.
‘ස’ වටා රොද බැඳගත් රසික සමූහය මෙන්ම වික්ටර් රත්නායක හා සම සිතැ’ති සහපිරිවරක් සිටියේය. සමාප්ති ප්රසංගය වෙනුවෙන් පළකළ සමරුවේ එදා මෙදා තුර ඒ සඳහා සහභාගිවූ සංගීත ශිල්පීන්ගේ සිට ආලෝක හා පසුතල නිර්මාණ ශීල්පීන් දක්වා 150කට ආසන්න පිරිසකගේ නාමාවලියක් දක්වා තිබේ. ඉන් වැඩි දෙනෙක් ඔවුනොවුන්ගේ ක්ෂේත්රයන්හි විශිෂ්ටයෝය. ප්රකට පුවත්පත් කලාවේදියකු වන චින්තන ජයසේන මේ මනරම් තනි අකුරේ නම දුන් බව කියැවේ. වේදිකා නාට්ය හා අලංකරණ ක්ෂේත්රයන්හි අත්දැකීම් ඇති ආර්ආර් සමරකෝන්, මහින්ද ඩයස් වැන්නවුන් එහි ප්රාසංගිකත්වය පිළිබඳ සංකල්ප ගෙනාවාට සැක නැත. පේ්රමකීර්ති ද අල්විස්, මහාචාර්ය සුනිල් ආරියරත්න, කේඞීකේ ධර්මවර්ධන සහ බණ්ඩාර කේ විජේතුංග එහි ප්රමුඛ ගීතරචක සිව්කට්ටුවයි. ඔවුන් කලින් කල එහි නිවේදන කටයුතුද කළ අතර අජන්තා රණසිංහ සහ කුලරත්න ආරියවංශ පසුව එක්වූහ. එම්කේ රොක්සාමි, විජේරත්න රණතුංග, සේන වීරසේකර, එච්එම් ජයවර්ධන, සෝමපාල රත්නායක ‘ස’ වාද්ය වෘන්දයේ නිත්ය සාමාජීකයෝ වෙති. සුනිල් එදිරිසිංහ, ලක්ෂ්මන් විජේසේකර, රෝහණ වීරසිංහ, එඞ්වඞ් ජයකොඩි වැනි ප්රකට ශිල්පීහු අත්වැල් ගායනාවලට සම්බන්ධ වූහ. යුග ගායනා ඉදිරිපත් කළ නිර්මලා රණතුංග හා නිරංජලා සරෝජීනීගේ ජනපි්රයත්වය නිසා අලූතින් බිහිවූ ගීතද වේ. පසුකලෙක වෙනම ප්රතිරූප ගොඩනගාගත් මේ කාගේත් සාර්ථකත්වයට ‘ස’ ප්රසංගය තෝතැන්න වූ බව නොකිව මනාය.
මේ සියල්ල මැදයි වික්ටර් එවක සිංහල ගීතයේ දීප්තිමත්ම තරුව බවට පත්වන්නේ. තරුණයන්ගේ කාමරවල ඔහුගේ රුව සහිත ‘ස’ පෝස්ටර් විය. වික්ටර්ගේ දිගු කෙස් ගසක් ගලවාගන්නට තරම් ආසක්තවූ රසිකාවන් සිිටියාලූ. උරහිස තෙක් වැඩුණු කෙස් කළඹත්, බෙල්බොටම් කලිසමට උඩින් දැමූ කුර්තාවත් සිහිකළේ ඊට ටික කලකට පෙර ආධ්යාත්මික සුවය සොයා ඉන්දියාවට පැමිණ රවි ශංකර්ගෙන් සිතාර් වාදනය උගත් බීට්ල්ස් සංගීත කණ්ඩායමේ විලාසිතාවයි. එහෙත් එය හුදු මෝස්තරයක් නොවීය. අපටත් නොදැනී වික්ටර් ලෝකය හා සමගාමී තලයකට අපේ ගීතය ගෙන ගොස් තිබිණි. බීට්ල්ස් නායක ජෝන් ලෙනන් ඉන්දියාවේදී ලත් අත්දැකීම් සමග නිර්මාණය කරන ලද ‘ජෙලස් ගයි’ නම් ගීතයක් තිබේ. එය පෙම්වතකුගේ ස්වයංවිවේචනයකි. එබඳුම ගීයක් අපට වික්ටර්ගෙන් අසන්නට ලැබේ. ඒ බණ්ඩාර කේ විජේතුංග ලියූ ‘සඟවා ගනු මැන ඔබැ රුව සොඳුරියේ’ ය. පදමාලා පමණක් සැලකුවද ඉදිරියෙන් තිබෙන ගීතය කුමක්දැයි පැහැදිලි වේ.
‘ස’ ගීතාවලියම එබඳුය. එහි අනුභාවය එකල මෙරට සංගීත ක්ෂේත්රය පුරා පැතිරිණැයි සිතනු හැකිය. ‘හන්තානේ කඳු මුදුන සිසාරා’, ‘විකසිත පෙම්’ (පණ්ඩිත් අමරදේව), ‘දිය පොදක් වෙමින්, ‘නීල දෑස පුරා’ (එච්ආර් ජෝතිපාල), ‘දිනෙන් දින ඔබ මා වෙතින්’, ‘ගමේ කෝපි කඬේ’ (මහාචාර්ය සනත් නන්දසිරි), ‘නීල ජලාසේ’, ‘ආදරේ පෑ ඉරේෂා’ (සිසිර සේනාරත්න), ‘රුක් අත්තන මල මුදුනේ’, ‘පිපුණු මලේ රුව’ (විශාරද නන්දා මාලනී*, ‘චන්ද්ර බිම්බයුරු’, ‘මේ භවයේදී’(නාරද දිසාසේකර), ‘පුංචි දවස්වල’, ‘වැස්සට තෙමි තෙමි’ (සුජාතා අත්තනායක), ‘ඇස රැුඳුණු රැුඳුණු තැන්’, ‘නෙලන්නට බැරි මල්’ (මිල්ටන් පෙරේරා) වැනි ගීත ඇසෙන්නට ගත්තේ මේ කාලයේදීයි. නිර්මාණශීලී ගීත වෙත පොදු රසිකයාගේ සැලකිය යුතු නැඹුරුවක් දක්නට ලැබෙන්නේ එතැන් සිටය. ‘ශ්රවණ ආරාධනා’ (පණ්ඩිත් අමරදේව / විශාරද නන්දා මාලනී* ‘ස්වර්ණ කුණ්ඩල’ (මහාචාර්ය සනත් නන්දසිරි) ආදි ප්රශස්ත ගී ප්රසංගද ඒ කාලය තුළ එළිදැක්වුණු අතර පසු කාලෙක, ‘සත්යයේ ගීතය’, ‘පවන’ (නන්දා මාලනී), ‘කම්පන’ (ගුණදාස කපුගේ) දක්වා වර්ධනය වූයේ ‘ස’ සමග ඇරැඹි ප්රවණතාවයි.
මෙරට විවෘත ආර්ථිකයට හැරෙන විට ‘ස’ ජනපි්රයත්වයේ හිණිපෙත්තේය. ‘සූරිය රෙකෝඞ්ස්’ ප්රථම සිංහල ද්විත්ව එල්පීජී තැටි නිකුත් කළේ ‘ස’ ප්රසංගය සඳහායි. වාණිජ වශයෙන් ‘ස’ අත්පත් කරගත් සාර්ථකත්වය හේතු කොටගෙන ‘ස’ බිස්නස් එකක්ද?’ යන මැයෙන් වික්ටර් සමග පුවත්පත් සම්මුඛ සාකච්ඡුා පවත්වා තිබේ. එවක අගමැතිව සිට පසුව ජනාධිපති ධුරය හෙබවූ ආර් පේ්රමදාස මැතිතුමන්ගේ පදමාලාවක් ගැයීම සම්බන්ධයෙන් වික්ටර්ට විවේචන එල්ල විය. එහෙත් කිසිදු විටෙක වික්ටර් හෝ ‘ස’ නිර්මාණාත්මක පසුබෑමකට ලක් නොවුණි.
1973 සිට දශකයක් ගෙවියද්දී ‘ස’ ප්රසංගය සිය ‘දහස් ගව්ව’ නොහොත් දහස් වැනි දර්ශන වාරය පසු කරමින් මෙරට දීර්ඝතම ඒකපුද්ගල ප්රසංග මාලාව බවට පත්විය. සමාප්ත ප්රසංගය 1450 වැන්නයි. මැලේසියාවේ සිට අමෙරිකාව දක්වා රටවල පවත්වන ලද ප්රසංග 36ක්ද මීට ඇතුළත් වේ.
ඒ හැම අවස්ථාවකම දර්ශන වාර දෙක බැගින් එක් රැුයකදී වික්ටර් ගීත 50කට වඩා ගැයීය. මෙය සුළුපටු කාරණාවක් නොවේ. ලොව සාමාන්ය ජනතාව අබිබවා සිටින පුද්ගලයන් පිළිබඳ 2008දී පළ කරන ලද පර්යේෂණාත්මක කෘතියක් වන ‘අවුට්ලියර්ස්’හි ඉදිරිපත් කරන අදහස් නම් එවැන්නන් සිය කාර්යයෙහි අතිදක්ෂයන් වන්නේ මූලික වශයෙන්, ජීවිත කාලයෙන් පැය දසදහසකට වඩා එහි නිරතවීමේ ප්රතිඵලයක් හැටියට බවයි. ‘ස’ ප්රසංගයේ දර්ශන වාර ගණන සහ ඒ සඳහා කළ පුහුණුවීම් සලකා බලන විට වික්ටර් රත්නායක ලෙහෙසියෙන් ඒ සීමාව ඉක්මවා තිබේ. ඔහු සමග ඊට සහභාගිවූ පිරිසටද මේ හේතුකාරක අදාළය. ඔවුන් වෙතින් සිදුවූයේ තරුණ ජවය පොදු නිර්මාණාත්මකභාවය කෙරෙහි යොමුකිරීමයි. එහි ඵලය පොදු රසඥතාවට හේතුවිය.
ඒ අපේ ගීතයේ මෙතෙක් එළැඹි හොඳම හෝරාව බව රචකයාගේ අදහසයි. එකල කුඩා තීරු පුවතක් වූ වික්ටර් ප්රමුඛ පිරිසගේ ව්යායාමය ගැන දැන් පර්යේෂණ ග්රන්ථයක් ලියනු හැකිය. එහෙත් එතැනින් එහා යාගන්නට අප අපොහොසත් වීම ගැන සුළු විපරමක හෝ යෙදෙනු හැකි නම් එය අපරිහානීය කාරණාවක් වේ.
ආශි්රත තොරතුරු: ‘වික්ටර් රත්නායක : මාරුතයේ මියුරුසර’: ගීතනාන් කුඩලිගම, කර්තෘ ප්රකාශනය, 2010./ ‘Outliers: The Story of Success’; Malcolm Gladwell, Penguin Books,2008/ ‘ස සමාප්තිය’, සමරු කළඹ, 2012./අන්තර්ජාල වාර්තා.
දිලීප අබේසේකර
