නුවරඑළිය පසුකොට ටික දුරක් යද්දී ඩන්සිනන් වතුයායට සහ පූඬළුඔයට හැරෙන මාර්ගය හමුවෙයි. වතුයායට හැරෙද්දී අප සොයාගි ය නව ව්‍යාපෘතිය පිළිබඳ දැන්වීමක් හමුවිය.
අගෝස්තු 12 වැනිදා අග‍්‍රාමාත්‍ය රනිල් වික‍්‍රමසිංහ, ඉන්දීය මහකොමසාරිස්වරයා, අමාත්‍ය පී. දිගම්බරම් ඇතුළු පිරිසකගේ සහභාගිත්වයෙන් ඩන්සිනන් වතුයායේ නිවාස ව්‍යාපෘතියක එක් අදියරක් ජනතා අයිතියට පත්කිරීම සිදුකර තිබුණි.
වතුකරයේ ජනතාවට නිවාස
පූඬළුඔය මාර්ගයේ කිලෝමීටර් කිහිපයක් ගමන් කළ පසුව නව නිවාස හමුවෙයි. ඉහත කී ආකාරයෙන් උත්සව පවත්වා නිවාස ජනතා අයිතියට පත් කළත් තවමත් පරණ නිවාස අත්හැර අලූ‍ත් නිවාසවල ජනතාව පදිංචියට ඇවිත් නැත. හිස් නිවාස අතර ඇවිද ගිය අපට වී. පොන්නම්බලම් මහතා හමුවිය. ඔහු විශ‍්‍රාමික වතු කම්කරුවෙකි.
‘‘ගෙවල් දීලා ඉවරයි. නමුත් තවම කරන්ට් එකයි වතුරයි නැහැ. මේවා ඕපන් කරන්න අගමැතිතුමා තමයි ආවේ. මෙතන ගෙවල් 158ක් තියෙනවා. අපේ පරණ ගෙවල් නාය යන්න ඉඩ තියෙනවා කියලා තමයි අපිට මේ ගෙවල් හැදුවේ. පරණ ගෙවල්වලට වඩා මේ ගෙවල් හොඳයි. ඒත් අපි කොහොමද මෙහේ පදිංචියට එන්නේ වතුර කරන්ට් නැතිව.’’ පොන්නම්බලම් මහතා කතාබහ ආරම්භ කළේය.
ජලය හා විදුලිය ඉක්මනින් සම්පූර්ණ කළ හැකි පහසුකම් යැයි සිතිය හැකිය. තවමත් ජලය සහ විදුලිය ලබාදීම සඳහා ව්‍යාපෘතියක් ආරම්භ කර නැතත් නුදුරේදීම එවැන්නක් ආරම්භ කරනු ඇතැයි සිතිය හැකිය. එහෙත් නුවරඑළියට ධාරානිපාත වර්ෂා වැටෙන දෙසැම්බරයට පෙර එය සිදුකළ යුතුය. නව නිවාස ලැබුණු අය මේ වෙද්දී ජීවත්වෙන පැරණි නිවාස ඇත්තේ දැඩි නායයෑමේ අවදානමකය. ඒ නායයෑම එළැඹෙන වැහි කාලයේදී වුව සිදුවිය හැකිය. නිවාස ඉදිකිරීමෙනුත් පසුව එවැනි අනතුරක් වුවහොත් එය මහා ඛේදවාචකයක් වනු ඇත. නව නිවාසවලට ජලය හා විදුලිය ලබාදීම සඳහා මුදල් වෙන්කර ඇතැයි දැන්වීම්වල සඳහන් වන නිසා ඒ මුදල් වැයකොට මෙම ව්‍යාපෘති ඉක්මනින් අවසන් කිරීම වැදගත්ය.
කෙසේ වෙතත් පැරණි නිවාස අත්හරින්නට සිදුවීමත්, නව නිවාසවල තත්ත්වයත් පිළිබඳව අපට අසන්නට ලැබුණු කතාව ඛේදජනක කතාවක් විය. මෙම නව නිවාස පද්ධතිය විවෘත කළද එහි වැඩකටයුතු තවමත් සම්පූර්ණයෙන් අවසන් කර නැත. ජලය හා විදුලියට අමතරව ඇතැම් නිවාසවල වැසිකිළි පවා තවම ඉදිකර නැත. නිවාසවලට වැඩකටයුතු කරද්දී සහ නිවාස විවෘත කරද්දී වත්තේ බංගලාවෙන් විදුලිය ගෙන තිබේ. විවෘත කිරීමේදී සංදර්ශනයක් ලෙස නිවසක විදුලිය දල්වා තිබුණේ එලෙස වත්තෙන් ගත් විදුලියෙන්ය.
නිවාස අතර පාරවල් ජලයෙන් හේදී ගොස්ය. නිවාස අතර පාරවල් කොන්ක‍්‍රීට් හෝ තාර හෝ ගල් දමා නැති නිසා විශාල කාණු බවට ඒ පාරවල් පත්ව ඇත. නිවාස පද්ධතිය කෙළවරේ ඇති නිවාස දෙකක් නායයෑමේ අවදානමකට ලක්ව තිබේ. වැලි කොට්ට ගොඩගසා බිම් මට්ටම ඔසවා ඇති නිසා ඒ නිවාස නායයෑමේ අවදානමට ලක්ව ඇත.
ඇතැම් තැන්වල නිවාස එකට පහළින් එකක් පිහිටා ඇත. අපට පසුව කතාකරන්නට ලැබුණු නිවාස හිමියන්ගේ අදහස්ද සමඟ දකින්නට ලැබුණේ නිවාස පිහිටා ඇති ආකාරය නිසා නව ගැටලූ මතුවන බවය. ඇතැම් තැන්වල ඉහළින් ඇති නිවසට වහළින් වැටෙන ජලය පහළින් ඇති නිවස පසුපස ඇති වේල්ල තෙත් කරයි. ඒ හේතුවෙන් පහළින් පිහිටි නිවාස පසුපස වේල්ල කඩාවැටුණු තැන් කිහිපයකි.
නිවාස ව්‍යාපෘතිය ඉදිකිරීමට ඩන්සිනන් වතුයායට අයිති ඉඩම් ලබාදී තිබුණි. නව නිවාස පද්ධතියට පැරණි නිවාස පද්ධතිය අත්හැර සියලූ‍දෙනා පැමිණිය යුතුය. පැරණි නිවාස නායයෑමේ අවදානමකට ලක්ව ඇති නිසාත්, ඒ ඉඩම්වල නැවත තේ වගාකරන්නට සූදානම් වන නිසාත් ඒ ඉඩම් අත්හැරීම අනිවාර්ය කාරණයක් වී ඇත. එහෙත් ඒ නිවාස අත්හැරීම අප සිතූ තරම් සතුටුදායක අත්දැකීමක් නොවීය. සුද්දා හැදු නිවාස දැන් ඇත්තේ සුද්දා හැදු විදියටම නොවේ. වසර දෙසීයක් තිස්සේ ඒ නිවාස නවීකරණය වී ඇත.
‘‘ගෙවල් හොඳයි. අලූ‍ත්. අපේ පරණ ගෙවල්වල බිත්ති පවා දිරාපත්වෙලා. එහෙත් මේ අලූ‍ත් ගෙදර ඉඩ මදි. මට ළමයි 9 ක් ඉන්නවා. දෙන්නෙක් බැඳලා, ඒ දෙන්නා වෙනම ඉන්නේ. අනෙක් ළමයි 7 දෙනා මා එක්ක ඉන්නේ. අපේ පවුලට මේ ගෙදර ඉඩ මදි. මේ ගෙදර කාමර දෙකක්, සාලයක්, කුස්සියක් තියෙනවා.’’ පොන්නම්බලම් මහතා තවත් ගැටලූ‍වක් පෙන්වීය. අලූ‍තෙන් නිවාස ලැබුණු තවත් අය පෙන්වාදුන් ආකාරයට නව නිවාස ලබාදීමේදී පරණ නිවසකට එක් අලූ‍ත් නිවසක් ලෙස ගණන් හදා තිබුණි. එක නිවසක එක් පවුලකට වඩා ජීවත්වන අවස්ථා බොහෝ විය. එවැනි පවුල් කිහිපයකට පමණක් නිවාස දෙක බැගින් ලබාදී තිබුණි. එහෙත් පොන්නම්බලම් මහතා වැනි බොහෝ පවුල් පෙර නිවසෙහි ඉඩකඩ ප‍්‍රශ්න විසඳාගෙන තිබුණි. ‘‘අපි පරණ ගෙවල් අවුරුදු ගාණක් තිස්සේ අපේ සල්ලිවලින් ටික ටික හදාගත්තා. ෆන්ටෙකේ (අර්ථසාධක අරමුදලේ) සල්ලිත් යටකරලා අපි ගෙවල් හැදුවෙ. ඒ ගෙවල්වල පවුලෙ අයට ඉන්න ඉඩ ඇති. පරණ ගෙදර ළමයි 9ම හිටියා.’’ පොන්නම්බලම් මහතා කියයි.
වතුකරයේ නිවාස ප‍්‍රශ්නය වඩා සංකීර්ණ එකක් බවට පත්ව ඇත. ඇතැම් නිවාස හිමියන් තමන්ගේ නිවාස අලූ‍ත්වැඩියා කරගෙන තිබේ. එක් කාමරයක් පමණක් තිබුණු ලැයිම් නිවාසවලට ඉඩකඩ පුළුල් කරගැනීමටත්, නව කාමර නිර්මාණය කරගැනීමටත් ඔවුන් වෙහෙස වී ඇත. ඒ නිසා වතුකරයේ ඉඩම් ප‍්‍රශ්නයට කුමන හෝ අන්දමේ නිවාස තනාදීම විසඳුමක් නොවේ. ඔවුන්ගේ පැරණි නිවාස අතර අපට විශාල නිවාස කිහිපයක්ම දකින්නට ලැබුණි.
‘‘මේ ගෙදර (පැරණි නිවස) හැදුවෙ අවුරුදු දහයක් විතර පිටරට රස්සා කරලා. තට්ටු දෙකට හැදුවා. දැන් මම මේ ගෙදර අත්හැරලා පුංචි ගෙදරකට යන්න ඕනෑ. ඒක මට පාඩුවක්. අලූ‍ත් ගෙවල්වල සිවිලමක් නැහැ. කුස්සිය අපි හදාගන්න ඕනෑ. කාමර දෙකට වැඩියෙන් ලොකු කරනවා නම් ඒක කරන්නත් සල්ලි ඕනෑ. මම ජීවිත කාලය පුරාවට සල්ලි හම්බ කළා. ඒවාට මොකද වුණේ? ඔව්. ඒවා මේ ගෙදරට යට කළා. දැන් මේ ගෙදර අත්හැරලා ආයෙමත් පුංචි ගෙදරකට යන්නලූ. මට තවත් අවුරුදු දහයක් රට ගිහින් ගෙදර හදන්න හයියක් නැහැ.’’ එක් කාන්තාවක වේදනාවෙන් කීවේ එසේය.
ඇගේ වත්මන් නිවස දරුවන් සියලූ දෙනාටම ප‍්‍රමාණවත්ය. නව නිවස කුඩාය. ආපදා හේතුවෙන් පැරණි නිවසේ ඉන්නට බැරිය. ඉඩම් අයිති වතු සමාගමට නිසා අයිතිවාසිකම් කියන්නටත් බැරිය. කියන තැනට යා යුතුය. වෙන තැන්වල මෙන් ආපදාවකට නිවාසය අත්හරිද්දී වන්දියක් ලැබෙන්නේ නැත. ආපදා වෙනුවෙන් ලබාදෙන රක්ෂණ මුදල ලැබෙන්නේත් නැත. වත්තේ එක් ඉඩමකින් තවත් ඉඩමකට මාරු කර ඇත. නව ඉඩමේ පුංචි නිවාස විශාල කරගැනීම අලූ‍තෙන් ආරම්භ කළ යුතුය. පොදුවේ ගත් කල, වතුකරයේ නිවාස ප‍්‍රශ්නය ලෙස හඳුන්වන්නේ කුඩා නිවාසවල ජීවත්වෙන්නට සිදුවීම නොවේ. වතු සමාගම්වලට අයිති ඉඩම්වල ජීවත්වෙන්නට සිදුවීමයි. වසර දෙසීයක් පමණ තමන්ගේ පවුලේ උදවිය ජීවත්වූ නිවාස ඉඩම්වල අයිතියක් නොවීමයි. වතුකරයේ ඉඩම් ප‍්‍රශ්නය විසඳීම යනු ඉඩම් අයිතිය තහවුරු කිරීමයි. වතු සමාගමටම අයිති ඉඩම්වල තවත් නිවාස ඉදිකිරීම වතු කම්කරුවන්ගේ ප‍්‍රශ්නයට විසඳුමක් නොවේ.
ආරුමුගම් වසන්ති ඩන්සිනන් වත්තේදී අපට හමුවූ තවත් කාන්තාවකි. ඇයට කියන්න තිබුණු කතාව මෙබඳුය.
‘‘අපේ ගෙදර පොඩි ළමයි 5ක් ඉන්නවා. කරන්ට් එකයි වතුරයි නැතිව එයාලා එක්ක මෙහේ ඇවිත් ඉන්න බැහැ. ළමයි ඉස්කෝලෙ යන්න, පාඩම් කරන්න ඕනෑ. ඒ නිසා අපි තවම පරණ ගෙදර තමයි ඉන්නේ. අපිට උත්සව වෙලාවේ ඔප්පු කියලා ලියකියවිලි වගයක් දුන්නා නමුත් ඒවා අපිට සින්නක්කර අයිතිවෙන ඉඩම් ඔප්පු නෙවෙයි. අනෙක් කාරණය තමයි අපේ ගෙවල්වල පවුල් කීයක් හිටියත් මේ කාමර දෙකේ ගෙදර තමයි අපි ඉන්න ඕනෑ. අපේ පරණ ගෙදර පවුල් දෙකක් හිටපු නිසා මම ගෙවල් දෙකක් ඉල්ලූ‍වා. ඒත් එකම ගෙදරයි ලැබුණෙ.’’ වසන්ති මහත්මියට කියන්නට ඇති පෞද්ගලික කතාවක්ද මේ පොදු කතාවට එක් කළේ එය ඔවුන්ගේ පරිසරය තවත් පැහැදිලිව පෙන්වාදෙන නිසාය.
‘‘මගේ මහත්තයා, අපේ එකම පුතා පොඩි කාලෙම නැති වුණා. මම දුක් විඳලා පුතාව ලොකු මහත් කරලා බන්දලා දුන්නා. මගේ ලේලිත් ඉගෙන ගත්ත කෙනෙක්. එයාලාට ළමයි දෙන්නෙක්. පුතා ගමෙන් පිට රස්සාවකට ගිහින් එතන ගැහැනු ළමයෙක් එක්ක යාළු වෙලා හොරෙන් එයාව කසාද බැඳලා එහේ නැවතුණා. ලේලි මා එක්ක තනිවුණා. දෙවැනි ලේලිට දැන් ළමයි 3 ක් ඉන්නවා. පුතයි ලේලියි ගමෙන් පිට හිටියාට දෙවැනි කසාදේ ළමයි ඉන්නේත් දැන් මෙහේ මා එක්ක. මේ ගෙදර හම්බවුණේ මගේ පළවෙනි ලේලිට. එයා දැන් මට යන්න කියනවා. එයා කියන්නේ මේ ගෙදර එයාට හම්බවුණ නිසා එයාගේ ළමයි දෙන්නා එක්ක මේ ගෙදර තනියම ඉන්න ඕනෑ, මට පුතා ගාවට යන්න කියලා. එහෙත් දෙවැනි ලේලි මම එනවාට කැමති නැහැ. පළවැනි ලේලි මට බැන බැන හරි සලකනවා. මම වත්තේ ලොකු මහත්තයා ගාවට ගිහින් අඬලා කිව්වා මට පරණ ගෙදර දෙන්න කියලා. ඒත් අපි මේ ගෙවල්වලට ආවාම ඒ ගෙවල් කඩන්න හදන්නේ. මට එතැන ඉන්න බෑ. වත්තෙ මහත්තුරුන්ට තේරෙන්නේ නැහැ අපට තියෙන ප‍්‍රශ්න.’’
ටී. ප‍්‍රසාද් වත්තේ තරුණයෙකි. ඔහු මෑතකදී විවාහවූවෙකි. ජලය හා විදුලිය නැති වුණත් බිරිඳගේ මවගේ නමට ලැබුණු නව නිවසෙහි පදිංචියට ඔහු තම බිරිද සමඟ පැමිණ ඇත. අප එහි යද්දී ඔවුන් නව නිවසට ගෙවැදීමේ උත්සවයට සූදානම් වෙමින් සිටියේය.
‘‘අපි ලාම්පු එළියෙන් ඉන්නවා. වතුර නැති නිසා වතුර ගන්නත් කැලෑව පැත්තට යන්න ඕනෑ. අපි ත‍්‍රිවිල් එකක තමයි ගිහින් වතුර ගේන්නේ. ටිකක් කරදරයි. එදා උත්සවයට ඇමතිවරු එනකොට විතරක් මේක භාරව හිටපු අය වතුර ගෙනත් ටැංකියකට පිරෙව්වා. දැන් ඒ වතුර ඉවරයි. අපි මේ ගෙදර අලූ‍ත්වැඩියාවට ලක්ෂ දෙකක් විතර වියදම් කලා. සිවිලිමටයි, ටයිල්වලටයි.’’ ප‍්‍රසාද් ජීවත්වෙන්නේ තම නැන්දම්මාගේ නිවසෙහිය. නැන්දම්මා තම පවුල සමඟ මේ නිවසට පැමිණෙද්දී ඔවුන්ට තවත් ප‍්‍රශ්න රැුසකට මුහුණදෙන්නට සිදුවනු ඇත.
මේ ප‍්‍රදේශයේ පොදුවේ ජීවත්වන ජනතාව මුහුණදෙන තවත් ප‍්‍රශ්න බොහෝය. ව්‍යාපෘතියෙන් මාර්ග පද්ධතියට මුදල් වෙන් කර ඇතත් මේ ගමට එන මාර්ගය සම්පූර්ණයෙන්ම අබලන්ය. අගමැතිවරයා ඇතුළු පිරිස ගමට එද්දී නම් ඒ වෙනුවෙන්ම වියදමක් දරා පාරේ වලවල් වසා පිළිසකර කර තිබුණි. එහෙත් මාසයක් යන්නට පෙර ඒවා සේදී ගොස් නැවත වළවල් මතුවී ඇත. අගමැතිවරයාට එක දිනක් එන්නට බැරිවුණු පාරේ මේ ජනතාව හැමදා යති එති. පාසලට පයින් කිලෝමීටර් දෙකක් යා යුතුය. පූඬළුඔය බස් රිය එන්නේ ඉඳහිටය.
ඩන්සිනන් වතුයායේ ඇති අනෙක් නිවාස පද්ධති වෙනුවටද නව නිවාස ව්‍යාපෘති ආරම්භ කර ඇත. ඒ නිවාසවල වෙසෙන්නන්ද දැන් සිටින්නේ අවිනිශ්චිත හැඟීමකින්ය. නිවාස තනන්නට පෙර අවශ්‍ය නිවාස ප‍්‍රමාණය කොපමණද? එක් නිවසකට වඩා අවැසි වෙන පවුල් සිටිනවාද? පැරණි නිවාසවල ඉඩකඩ ප‍්‍රමාණය කොපමණද? වැනි ප‍්‍රශ්නවලට පිළිතුරු ලබාගත්තේදැයි අපි විමසුවෙමු. නව නිවාස ලද අයගෙන් ලැබුණු පිළිතුර නැත යන්නය. ලංකාවේ සංවර්ධන ව්‍යාපෘතියක් කරන්නට පෙර ඒ ව්‍යාපෘතියෙහි යම් ප‍්‍රතිලාභයක් ලබන පුරවැසියන්ගේ අදහස් විමසන්නේ නැත. අවශ්‍යතා විමසන්නේ නැත. පිටින් එන ඉංජිනේරුවෝ, විද්වත්තු දේශපාලනඥයෝ ඇතුළු පිරිසක් ඔවුන්ගේ අදහස් මත ව්‍යාපෘති සිදුකරති. ප‍්‍රායෝගික තත්ත්වයන් මගහැරෙයි. පූඬළුඔය ඩන්සිනන් වත්තේදී අපට දකින්නට ලැබුණේද එයයි.
