නීතිය ගැන විවිධ කතිකා තිබේ. මේ අතර ඇති ජනප්රිය හා ප්රබල විවේචනයක් වන්නේ රාජ්ය පාලන යාන්ත්රණයේ අතකොළුවක් වන නීතිය ප්රජා පීඩක උපකරණයක් ලෙස අවභාවිත වීමට ඉඩ ඇති බවයි. මේ කාරණය ඇත්ත වන අවස්ථා එමට වන බවට උදාහරණද ඕනෑතරම් තිබේ. එතෙකුදු වුවත්, ප්රජාතන්ත්රවාදයේ පැවැත්ම පිළිගන්නා සන්දර්භයක නීතිය අහෝසි කිරීම ඊට පිළියමක් ලෙස සලකනු නොලැබේ.
නීතියේ ආධිපත්යය විශේෂයෙන්ම වැදගත් වන්නේ කිසියම් රාජ්යයක පුරවැසියන් සියලූම දෙනාගේ තරාතිරම, වාර්ගිකත්වය, ආගම, ලිංගික නැඹුරුව, දේශපාලනික දිශානුගතිය වැනි කිසිදු සාධකයක් පදනම් කරගෙන අසාධාරණයට ලක් නොවී සිටීමේ ඇති අයිතිය ආරක්ෂා කිරීමේ උපාය මාර්ගයක් වශයෙනි. ශ්රී ලංකාවේ නිල නාමයෙහි ‘‘ප්රජාතාන්ත්රික සමාජවාදී ජනරජය” යන කොටස ඇතුළත් නිසා නීතියේ ආධිපත්යය හෑල්ලූවට ලක් කරන්නට රාජ්යයට අයිතියක් නොමැත. තර්කය මෙසේ වුවත් විශේෂයෙන්ම අධිපති වාර්ගික-බෞද්ධ හෙජමොනියේ ක්රියාකාරීත්වය සහ සම-පුරවැසිභාවය පිළිගන්නා බහු-වාර්ගික සමාජයක් සුරක්ෂිත කිරීම වෙත එයින් එල්ල වන කරදරකාර බලපෑම, සමහර විට රාජ්ය පාලනයට පවා ඉන් එල්ල වන අනවශ්ය ඇඟිලි ගැසීම ක්රියාත්මක ස්වරූපය තුළ නීතියේ ආධිපත්යය කෙසේ වෙතත්, අවම පැවැත්ම පවා තර්ජනයට ලක් කරන බවට උදාහරණ ඕනෑ තරම් ඇත.
ලංකාවෙහි රාජ්යය සහ ආගම පිළිබඳ දේශපාලනික කියවීමක නිරත වීම අමුතුම අත්දැකීමකි. (වෙනම ‘ආතල්’ එකකි). බොහෝ විට මෙය අවසන් වන්නේ බුද්ධ ශාසනයට වින කටින, විජාතික බලවේග විසින් හසුරුවනු ලබන බෞද්ධ විරෝධී ව්යායාමයක් ලෙස හංවඩු ගැසීමට ලක් වීමෙනි. එක අතකින් බලන විට එවැනි ලේබල්ගත වීම් ප්රජාතන්ත්රවාදය පැත්තේ සිටගන්නා අයවළුන්ට පර්යාය ලෙස යෙදෙන බවක්ද ගම්ය වේ. ‘හරි‘ හෝ ‘වැරදි’ බුද්ධාගමක් ගැන තර්ක කරන්නට අපට අවශ්ය නැත. එය ආගමික ආයතන විසින් සිය දායක සභා සමග විසඳාගත යුතු පටලැවිල්ලකි. එහෙත්, වත්මන් ජනප්රිය බුද්ධාගමේ ප්රසිද්ධ හැසිරීම් සහ ප්රතිචාරාත්මකභාවය නම් අපට ඉඟි කරන්නේ බුද්ධ දර්ශනය ලෙස අපට හමු වන කාරණාවලට ඉඳුරාම පටහැනි ලෙස ය. මෙම භාවිතය තුළ ඇත්තටම බුදුන් නැවත ලංකාවට වැඩම කොට ධර්මය දේශනා කරන්නට පටන් ගත්තද මේ ඊනියා, අවස්ථාවාදී (අ)බෞද්ධයන්ගෙන් ගල් පහරකට වැඩිමනත් දෙයක් බලාපොරොත්තු විය නොහැක. මන්ද, මේ අයට අනුව බුදුන්ටවත් බුද්ධ දර්ශනය ගැන තමන්ගෙන් අවසර නොගෙන කතා කළ නොහැකි බැවිනි.
අප තැන් කිහිපයකම පුන පුනා සඳහන් කර ඇති පරිදි, මෙවන් සමාජයක බුද්ධාගම විනාශ කරන්නට ඇත්තටම අන්ය ජාතීන් හා වාර්ගික හෝ ආගමික කල්ලි අවශ්ය නැත. ඒ හරිය චීවරය පොරවාගෙන, අහිංසාවාදී බුදුදහම ප්රචණ්ඩත්වයේත් මුග්ධකමේත් ගැලවීමේ පළිහක් ලෙස අවභාවිත කරන අයත්, ඔවුන්ගේ නිවට අනුගාමිකයන් රැුළත් කරගෙන යන්නේ තරගයට මෙනි! කනගාටුවට කාරණය වන්නේ ප්රජාතන්ත්රවාදී යැයි කියා ගන්නා සමස්ත රාජ්ය යාන්ත්රණයම පවා මේ විගඩමේ, නොඑසේ නම් අබෞද්ධ විකෘතියේ ආරක්ෂකයෙකු සේම ගොදුරක් බවටද පත්ව තිබීමය. පුරවැසියන් වශයෙන් ආගම සහ රාජ්යය යන සාධක දෙක අපට වැදගත් වන්නේ එම කාරණයට සාපේක්ෂවයි.
බහුත්වවාදී ප්රජාතන්ත්රවාදය සැබෑ ලෙසම ස්ථාපිත කොට පවත්වාගෙන යාමේ අවශ්යතාව පාලක යාන්ත්රණයටත්, එය අදාළ වන පුරවැසි අපටත් ඇත්තටම තිබේ නම් පළමුව වටහාගත යුත්තේ රාජ්යය සහ ආගම යන ආයතන දෙක එකිනෙකින් වෙන් නොකරන තාක්කල් එය සිහිනයක් පමණක් වන බවය. මෙහිදී ‘‘ව්යවස්ථාවෙන් බුද්ධාගමට ලබා දී ඇති තැන නැති කිරීමේ කුමන්ත්රණ” ගැන නැගෙන සපුරුදු අඳෝනාව අතිශයින්ම පදනම් විරහිත මනෝවිකාරයක් පමණි. ආගමෙන් රාජ්යය වෙන් කිරීමෙන් අපේක්ෂා කරන්නේ කිසිම ආගමික සංස්ථාවක පැවැත්ම අහෝසි කිරීම නොව, රාජ්ය පාලනය යන ලෞකික කටයුත්ත සඳහා ආගමික අතපෙවීම් මත රඳා පැවතීම තවදුරටත් අහෝසි වන බවයි. අන් තැනකද අප ලියා ඇති පරිදි අවශ්ය වන්නේ ඇත්තටම ආගම රැුක ගැනීම නම්, ඒ සඳහා හොඳම මග වන්නේද ආගමට ආගමේ කටයුතු කරගෙන යන්නට අවශ්ය ඉඩ ලබා දී රාජ්ය පාලනය රාජ්ය යාන්ත්රණයට පැවරීම බව පිළිගැනීමයි. එහෙත් ලංකාව තුළ එවැනි තර්කයකට ඉඩක් පේන තෙක් මානයකවත් ඇතැයි සිතිය නොහැක. මෙයට ප්රධාන හේතුව වන්නේ කහ සිවුර ඇඟ ලා ගැනීම අමුතුම ජීවනෝපායයක් කරගත් මුදලාලිලා (බෞද්ධ භික්ෂූන් ලෙස දවස ගෙවන අය මින් අදහස් නොවේ) කරන උසිගැන්වීමයි. විශේෂයෙන්ම, ‘බුද්ධාගම රැුක ගැනීම වෙනුවෙන්’ යැයි කියමින් වෙනත් ආගමික හා වාර්ගික කණ්ඩායම් පමණක් නොව බෞද්ධ සමාජයම තුළ පවා නිදහස් චින්තනයට ගරු කරන පිරිස් මර්දනය කරන තැනට පාලන යාන්ත්රණයත්, පොදු සමාජ මනසත් ගොනාට ඇන්දීමෙහිලා මේ අය කප්පිත්තෝ වෙත්!
නීතියේ ආධිපත්යය යනුවෙන් සරලවම අදහස් වන්නේ නීතිය සැමටම සමානව, සැමට ඉහළින් තබා ගනිමින්, ඊට අවනත වෙමින් කටයුතු කළ හැකි පරිසරයක් පවත්වා ගැනීම යන්නයි. එහෙත්, මේ විකෘති (අ)බෞද්ධ මාෆියාව තුළ එයට ඉඩක් නැත. භික්ෂුවකැයි කියන, මඩකළපුවේ අර ජනප්රිය රස්තියාදුකාර චීවරධාරියා නීතිය හා සාමය ආරක්ෂා කිරීමේ වගකීම පවරා ඇති පොලිස් නිලධාරීන්ට පවා අවමන් සහ තර්ජන කරමින්, ප්රසිද්ධියේ ම්ලේච්ඡු ලෙස හැසිරුණේ වරක් දෙකක් නොවන බවට ‘යු ටියුබ්’ සාක්ෂිම ප්රමාණවත්ය. වරක් ඔහු දමිළ රාජ්ය සේවකයෙකු තම රාජකාරීන් ඉටු කිරීම මත ප්රසිද්ධියේම ‘දෙමළුන් මරා දැමිය යුතු’ බව කියමින්, පොලීසිය මධ්යයේම යකා නටන්නට පටන් ගත්තේය. රාජකාරී වේලාව තුළ රාජ්ය නිලධාරියෙකුගේ රාජකාරියට බාධා කිරීම සුළුපටු අපරාධයක් නොවන නමුදු ඒ අවස්ථාවේදීත්, අන් සෑම අවස්ථාවකදීත් පොලීසිය පවා අනුගමනය කළේ ‘අනේ හාමුදුරුවනේ’, ‘එහෙයි හාමුදුරුවනේ’ පන්නයේ ‘පින්සෙණ්ඩු න්යායක් පමණි’.
සිවිල් පුරවැසියෙකුට හරියට කතා කරන්නටවත් නොදන්නා බවට ජනප්රිය වී ඇති පොලීසිය! පසුගි ය කාලයේදී අධිකරණයට කඩා පැන අපහාස කිරීමේ වරදට ගලගොඩඅත්තේ ඥානසාර නම් චීවරධාරියාට (එසේ කියන්නේ මොහු බෞද්ධ භික්ෂුවක තියා ගිහි බෞද්ධයෙකුවත් නොවන බව අවධාරණය කරනු පිණිසය) අධිකරණයෙන් දඬුවම් පැමිණවීමෙන් අනතුරුව පවා ‘‘සුද්දාගේ නීතිය”ට අභියෝග කරමින්, සංඝාධිකරණයකින් පමණක් භික්ෂු පිස්සු කෙළීම් විසඳිය යුතු බවට හඬ නගමින් පාරට බැස්සේද මේ අයමය. සාමාන්ය පුරවැසියෙකුට අධිකරණ පරිශ්රයක නඩු අසමින් පවතින විට ‘හචිමක්‘ වුව ඇරීම වරදක් බවට පත් වන්නට ඉඩ ඇති බව අමුතුවෙන් කියන්නට අවශ්ය නැත. මින් පෙරද කාලයක් තිස්සේම මේ ගණයේ ‘තග්ස් සාධුලා’ සමාජ හිංසනය, වාර්ගික ප්රචණ්ඩත්වය හා මූලධර්මවාදය පතුරුවමින් ප්රසිද්ධියේ කටයුතු කළ ආකාරය නීතියේ ඇසට හසු වූ අවස්ථා නැති තරම්ය. මේ ගැන ලබාදිය හැකි උදාහරණ එමටය.
දැන් මේ අය කලාකෘති වාරණය නමැති අලූත්ම බිස්නස් එකකටද අතගසා ඇත.
කේ. කේ. ශ්රීනාත් චතුරංග විසින් ලියන ලද ‘බුදුන්ගේ රස්තියාදුව’ නම් නවකතාව වටේ දුවන ‘සංඝ රස්තියාදුව’ එබන්දකි. ශ්රීනාත්ගේ පොත ගැන සාහිත්යමය විග්රහයක් කරන්නටවත්, එය ආරක්ෂා කරන්නටවත්, එහි ප්රකාශක සන්නස්ගලගේ මාර්කටින් ව්යාපාර සාධාරණය කරන්නටවත් කිසිම අවශ්යතාවක්වත් බැඳීමක්වත් අපට නැත. සමහරවිට මෙය මෑතක බිහි වූ අප්රයෝජනවත්ම නවකතාව වන්නටද බැරි නැත. එතෙකුදු වුවත් මේ පොතේ ‘රස්තියාදුව’ යන වචනයේ එල්ලූණු බොහෝ සිංහල-බෞද්ධ උපාසක නෝනා මහත්තුරු සහ ඔවුන් කුලප්පු කරමින් කාලකණ්ණි සතුටක් විඳින අර කියන තග්ස් පන්නයේ ‘සාධුලා’ නහින්නට හදන කාරණාව නම් එම වචනයෙන් බුදුන්ට අගෞරවයක් වන බවය. ඒ නිසා ඒ පොත තහනම් කළ යුතු බවටත්, රචකයාටත් ප්රකාශකටත් ප්රසිද්ධියේ පහර දිය යුතු බවටත් ඒ අය සමාජ මාධ්යවල ‘පොර ටෝක්‘ දෙති. එහෙත් ඒ අයත්, ඒ බොර දියේ මාළු බාන ඇමති විජේදාසලා වැනි පෙරකදෝරු මහත්තුරුනුත්, ‘‘යුක්තියේ ගැලවුම්කාරයා” ලෙස පෙනී සිටින, එහෙත් අනිච්ඡුානුගව මෙන් නයා මල්ලෙන් එළියට පනින නාගානන්දලා වැනි ‘‘රට භාර ගන්නට හීන දකින අයත්” තේරුම් ගත යුත්තේ තමන්ට අදාළ දේවල් මෙන්ම නොඅදාළ, තමන් නොදන්නා දේවල්ද ලෝකයේ ඇති බවයි.
මේ අය ගෙන එන තර්කවලට අනුව දේශීය බෞද්ධ සාහිත්යය තුළ පමණක් නොව බුද්ධ භාෂිතය තුළ පවා හමු වන ඇතැම් දෑ වාරණය කරන්නට සිදු වේ. ඇතැම් ‘සාධුලා’ බණ කියන විට පවා පසුබිමෙන් වාරණිත ‘ටීක්‘ ශබ්දය විකාශය කරන්නට සිදු වේ. හෙට අනිද්දා මේ අය ගෙවල්වලට කඩා පැන මිනිසුන් කන බොන නිදියන අඳින පළඳින විධි පවා වාරණය කරන්නට තරම් පිස්සු නොවැටුණොත් පුදුමය. ආගමික අන්තවාදීන්ට නීතියට කොකා පෙන්වමින් වැජඹෙන්නට ඇති ඉඩ අහෝසි කළ යුතු බව අප කියන්නේ එනිසාය. ඒ හැර බුද්ධාගම සමග කිසි අරෝවක් අපට නැත.
මෙම ලිපියේ අරමුණ එකී කෘතිය ගැන හෝ එක් තනි සිදුවීමක් ගැන හෝ සාකච්ඡුා කිරීම නොවේ. නීතියක් පවතින රටක නම්, ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ වගන්ති ඇතුළත් කර තිබූ පළියට මුළු රටක්ම එක ආගමික කල්ලියකට ලියා දීමට ඉඩක් නැත. මෙනයින් බලන විට ලංකාවේ නීතියේ ආධිපත්යය ඇත්තටම පවතින්නේ පොත්වල මිස ක්රියාත්මක ස්වරූපයේ නොවන බව අමුතුවෙන් පෙන්වන්නට අවශ්ය නැත. එහෙත්, රාජ්යය ආගමේ බලපෑමෙන් නිදහස් කළ යුතු බවට යෝජනා කළද මේ තත්ත්වයට විසඳුම් යෝජනා කරන්නට අපට අවශ්යද නැත. අඩුම තරමින් බහුතර බෞද්ධ සමාජය සංඝ පාතාලයෙන් වෙනුවට ‘බුදුන්ගෙන් බුද්ධාගම ඉගෙන ගන්නා තුරු’ මේ තත්ත්වයේ වෙනසක් අපේක්ෂා කිරීමට තරම් අප මෝඩ විය යුතුද නැත!
