බැන්ක්සි, කිසිවෙකුත් නොහඳුනන වීදි කලාකරුවා

බැන්ක්සි! එම නාමය බොහෝ රටවල් තුළ මතභේද, විවාද, සංවාද මෙන්ම කුතුහලයද එක සේ අවුුලූ‍වා තබයි. බැන්ක්සි යනු වීදි කලාකරුවෙකුගේ පටබැඳි නාමයකි. ඔහු එක්සත් රාජධානියේ බි‍්‍රස්ටල් නම් නගරයේ උපත ලද, මේ වන විට වයස අවුරුදු හතළිස් ගණනක් විය හැකි පුද්ගලයකුය යන කාරණා හැරෙන්නට කිසිවෙකු මෙතෙක් ඔහුගේ අනන්‍යතාවට අදාළ වෙන කිසිදු තොරතුරක් පැහැදිලිව හෙළිකරගැනීමට සමත් වී නැත. එහෙත් සැකයකින් තොරව, බැන්ක්සි ගෝලීය වශයෙන් වඩාත් විවාදයට ලක් වුණු වීදි කලාකරුවා බවට මේ වන විට පත්ව ඇත. වසර විස්සක් පුරාවට සිය අනන්‍යතාව සඟවා ගනිමින්, නිර්මාණකරණයට වීදි බසින සෑම රාත‍්‍රියකදීම පොලිසියේ උකුසු ඇසට හසුවීමේ අභියෝගය ජයගනිමින්, පසුදින හිරු උදාවමත්ම නගර වැසියන් පුදුමයට පත්කරන නීත්‍යනුකූල නොවන කලා නිර්මාණයක්, එනම් උස් ගොඩනැගිල්ලක්, තාප්පයක් නැතිනම් දුම්රියක් මත ඇඳි කුරුටු චිත‍්‍රයක් නගරයේ ප‍්‍රදර්ශනයට තබා ඔහු අතුරුදහන් වෙයි.

බැන්ක්සිගේ කුරුටු චිත‍්‍රකලාව
බැන්ක්සිගේ කුරුටු චිත‍්‍ර ඔහු උපන් රට වන එක්සත් රාජධානිය පමණක් නොව ඇමරිකාව, ඔස්ටේ‍්‍ර‍ලියාව, කැනඩාව, ප‍්‍රංශය, ඊශ‍්‍රායලය, පලස්තීනය සහ ජැමෙයිකාව යන රටවලද දැකිය හැකිය. කොතැනක ගියද එම ස්ථානය තුළ කිසියම් බලපෑමක් ඇතිකිරීමට ඔහු සමත්වෙයි. ඔහුගේ රූපමය සහ උපහාසාත්මක ප‍්‍රකාශනය චිත‍්‍ර කලාව, දර්ශනය, දේශපාලනය, සමාජ විද්‍යාව, හාස්‍යය සහ ආත්මරාගය වැනි විෂය පථයන් පුරා විහිදී ඇත. බැන්ක්සි‍ගේ වීදි කලාව යනු ‘පිළිවෙළකට’ ඇති නගරයක් හැඩිකරන සිතුවමක් ඇඳීම නොව, පිළිවෙලකට ඇතැයි සිතන පැවැත්මක ඇති අපිළිවෙළ ගැන නැවත සිතන්නට පොළඹවන ප‍්‍රකාශනයක් නගරය මැද්දෑවේ ඉතිරි කර යාමයි.
අච්චු තහඩු (ස්ටෙන්සිල්) භාවිත කරමින් යෙදෙන කුරුටු චිත‍්‍ර කලා විශේෂයක් හැඳින්වීමට ‘බැන්ස්කි’ යන වදන යෙදෙයි.
‘බැන්ස්කි’ නම් කුරුටු චිත‍්‍ර කලාකරුවාද සිය නිර්මාණකරණයේ යෙදෙන්නේ අච්චු තහඩු භාවිත කරමිනි. ඔහුට අනුව අච්චු තහඩු භාවිත කරමින් කුරුටු චිත‍්‍ර ඇඳීම මඟින් අන්ධකාරයේ පවා ඉතාමත් වේගවත්ව සිය නිර්මාණය ඔහු ඉදිරියේ ඇති කැන්වසය මත සිතුවම් කර හමාර කළ හැකිය. එය නගර ආරක්ෂකයන්ගෙන්, නිශාචර නගර වැසියන්ගේ ගල් පහරින්, අනවශ්‍ය විපරම්කාරි දෑස්වලින් බේරීමට ද ඉඩ ලබාදෙන පහසු මඟකි. ඔහු මුලින්ම වීදි කලාකරුවෙකු ලෙස කලඑළි බැස්සේ වෙනත් වීදි කලාකරුවන් කණ්ඩායම් කිහිපයක් හා එක්ව එක්දහස් නවසිය අනූව දශකයේය. එකවරම රැුයක් එළිවන විට බැන්ක්සි තම නගරයේ ජීවත්වන බව එම නගරයේ වැසියෝ දැනගනිති. ඒ ඔවුන් සිය නිවසින් බැහැරව යන විට බැන්ක්සිගේ අත්සන සහිත කුරුටු චිත‍්‍රයක් එකවරම තම දෑස් ඉදිරියේ දෘශ්‍යමාන වන නිසාය.

ඔහුගේ වීදි කලාව තුළ දක්නට ඇති අතිමහත් උපහාසය විසින් පේ‍්‍රක්ෂකයාගේ අවධානය අප නිතරම නොසලකා හරින සත්‍යයක් වෙත කැඳවාගෙන යයි. පවතින ආණ්ඩුව, සංස්ථා සමාගම් සහ තත්කාලීන සමාජය පරිහාසයට ලක්කරන ආකාරය නිසා ඔහුගේ නිර්මාණ සමාජය කළඹාලීමටත් මතභේදයකට තුඩුදීමටත් හේතුවෙයි. ඔහු සිය නිර්මාණ තුළින් නිරන්තරයෙන් ධනවාදය, පරිභෝජනවාදය, යුද්ධය, සත්ත්ව හිංසනය සියුම්ව විවේචනයට ලක්කරයි. මේ නිසාම ඔහුගේ පේ‍්‍රක්ෂාගාරය ඔහුට ආදරය කරන්නන් සේම ඔහු හෙළාදකින්නන් ලෙස කොටස් දෙකකට බෙදීසිටිනු දැකිය හැකිය.

එක් ප‍ාර්ශ්වයක්, ඔහු මහජන දේපළවලට හානි පමුණුවන නිසා ඔහු සිය කලාවේ නියුක්ත වන ආකාරයත් සහ ඒ නිසාම ඔහුගේ කුරුටු චිත‍්‍ර නීති ගරුක සමාජයක් තුළ පිළිගත නොහැකි නිර්මාණ ලෙසත් තර්ක කළද, ඔහුගේ නිර්මාණ තුළ ගැබ්ව ඇති මහජනයා මත බලපෑම් කිරීමට ඇති සමත්කම කිසි විටෙක ප‍්‍රතික්ෂේප කළ නොහැකිය. එම ශක්‍යතාවේ තීව‍්‍ර බව සමහර විචාරකයන් සඳහන් කරන ආකාරයට ඉතාමත් කලාතුරකින් කලා නිර්මාණයක් තුළ පිහිටන සාධකයකි.

අච්චු තහඩු භාවිතය ඔහුට වඩාත් යථාර්ථවාදී දර්ශන නිර්මාණය කිරීමට ඉඩ ලබාදෙයි. ඒ නිසා ඔහු නිතරම ඔහුගේ නිර්මාණ එය ප‍්‍රදර්ශනය වන ස්ථානය හා සම්බන්ධ කොට ඉදිරිපත් කරයි. පලස්තීන ජනතාවට අපේක්ෂා මාත‍්‍රයක් පිළිබඳ ඇඟවුමක් ලෙස බෙත්ලෙහෙම් නුවර බටහිර ඉවුරු ප‍්‍රාකාරයේ ඔහු කුරුටු චිත‍්‍ර නවයක් නිර්මාණය කළේය. ඔහුගේ එම සිතුවම් මෙන්ම ඉන් ඔහු සන්නිවේදනය කිරීමට උත්සාහ කළ යුද සහ මිලිටරි විරෝධි පණිවුඩයද ලොව පුරා පැතිර යමින් ජනතාව අතර ඉමහත් ප‍්‍රසිද්ධියක් අත්පත් කරගත්තේය.

උදාහරණයක් ලෙස බෙත්ලෙහෙම් නුවර ඔහු විසින් අඳින ලද, ‍කුඩා ගැහැනු දරුවෙකු විසින් බිත්තියකට එදිරිව දෙඅත් තබා සිටගෙන සිටින සොල්දාදුවෙකු පරීක්ෂාවට භාජනය කරන ආකාරය දැක්වෙන කුරුටු චිත‍්‍රය, බොහෝ රටවල මානව අයිතිවාසිකම් එසේ කඩවන ආකාරයත්, එවැනි සිරුරු සෝදිසි කිරීම් දිනපතා සිදුවන විට කුඩා අහිංසක දරුවන්ට එය මොනතරම් පීඩාවක්ද යන්න මොනවට කියාපායි. එසේම කුඩා දැරියගේ සහ සොල්දාදුවාගේ භූමිකා එකිනෙකට මාරු කිරීම මඟින් ඕනෑම දරුවෙකු එසේ සතුරුභාවයට සහ සැකයට ගොදුරුවීම කෙතරම් නින්දාසහගතද යන්න පරිහාසාත්මක ලෙස ඔහු පෙන්වාදෙයි.

බැන්ක්සි ඉතාමත් අපූරුවට බටහිර ඉවුරේ පවුර මත ඇඳි සිතුවම් මඟින් ඊශ‍්‍රායෙල් මිලිටරිවාදයත් එය පලස්තීනු ජනතාව‍ වෙත එල්ලකරන අමානුෂික පීඩනයත් විවේචනයට ලක්කරයි. එම සිතුවම් නිසා අන්තර්ජාතික අධිකරණය මඟින් නීති විරෝධී ලෙස හැඳින්වූ පවුරක්, කුරුටු චිත‍්‍ර කලාව මඟින් විනාශ කළේයැයි චෝදනා නැඟිය හැකිද යන සංවාදය මාධ්‍ය තුළ ඉතා පුළුල් ලෙස මතු වෙමින් තිබෙන අතරවාරයේ, බැන්ක්සි එම පවුර ගැන පුනා පුනා මෙසේ කියයි.

”එය කුරුටු චිත‍්‍රශිල්පීන්ට උපරිමයෙන් ක‍්‍රියාකාරි විය හැකි නිවාඩු කාලයේ සුවිශේෂි ගමනාන්තයක්.”

බැන්ක්සි පරිභෝජනවාදයෙන් සහ විනෝදයෙන් අන්ධව සිටින බටහිර සමාජයත් එම සමාජය විසින් නිර්මාණය කරනු ලබන ප‍්‍රචණ්ඩත්වය සහ යුද්ධයත් එකිනෙකට සම්බන්ධ කොට පෙන්වයි. එය නිරූපණය කරන වඩාත් තියුණුම කුරුටු චිත‍්‍රය වන්නේ යුද්ධය සහ ප‍්‍රචණ්ඩත්වය පිළිබඳ කියැවෙන සුප‍්‍රකට ජායාරූපයක් වන, නිර්වස්ත‍්‍රව හඬමින්, බියපත්ව දිවයන වියට්නාම දැරියගේ රුව යොදාගනිමින් කරන ලද නිර්මාණයයි. යුද්ධයේ බිහිසුණුබවින් බියපත් වුණු එම හඬන දැරියගේ දෑත් දැඩි අල්වාගෙන දෙපසින් සිටින්නේ මහත් උත්සවකාරී ලෙස සිනාපාන රෝලන්ඞ් මැක්ඩොනල්ඞ් සහ මිකී මවුස් යන චරිත ද්විත්වයයි.

බැන්ක්සිගේ එම නිර්මාණය ඇමරිකාව පමණක් නොව ධනවාදයද ඉතාමත් නිර්මාණශීලි ලෙස විවේචනයට ලක්කරන්නකි. ඔහු, කුඩා ගැහැනු දරුවාගේ බියපත් මුහුණ, සෙසු චරිත දෙකෙහි පොපියන සිනා මුහුණු දෙක හා සමීප කරවයි. බැන්ස්කි ඉන් පෙන්වාදෙන්නේ විනෝදකාමී සහ නිදහස්කාමී ඇමරිකානු සංස්කෘතියේ බාහිර මුහුණතත්, මිනිසුන් මත බෝම්බ හෙළන, යුද්ධය වාණිජකරණයටත් උත්කර්ෂයටත් පත්කරන ඇමරිකාවේ අඳුරු පැතිකඩ සහිත බිහිසුණු යථාර්ථයත්ය.

වරෙක බැන්ස්කි මෙසේ ප‍්‍රකාශ කළේය. ”ලොව ඇති දරුණුම අපරාධ සිදුකර ඇත්තේ නීති කඩන මිනිසුන් විසින් නොව අන්ධ ලෙස නීති පිළිපදින මිනිසුන් විසිනි. බෝම්බ හෙළන්නේත්, ගම්මාන පිටින් සමූලඝාතන සිදුකරන්නේත් නියෝග පිළිපදින මිනිසුන් විසිනි.”
බැන්ක්සිගේ තවත් කුරුටු චිත‍්‍රයක් වන ජේසුතුමා දෑත් විදහා භාණ්ඩ පිරිණු මලූ දෑතින් දරා සිටින සිතුවම විසින් ජනතාව නත්තලේ සැබෑ අර්ථය අමතක කොට දමමින් පාරිභෝගික භාණ්ඩ හඹායෑමේ විකාරරූපී තත්වය සමාජයට සිහිපත්කොට දෙයි.

මෙවැනි කුරුටු චිත‍්‍ර ඔබ යනෙන මාවත දෙපස, ඔබ දෑස් ආසන්නයේ, ඔබට වඩා විශාලව ඔබ ඉදිරියේ පෙනීසිටින විට ඒ ගැන නොසිතා සිටිය හැක්කේ කෙසේද? බැන්ක්සි ජනතාවට සමීප වන්නේත් සහ කිසිවෙකුත් නාඳුනන බැන්ක්සිගේ නිර්මාණවලට ජනතාව ආදරය කරන්නේත් ඒ නිසාය. ඔවුනට එම නිර්මාණත්, එම නිර්මාණ වෙතින් කියැවෙන පණිවුඩයත් කිසිසේත්ම මඟහැර යා නොහැකිය. බැන්ක්සි ගෙනඑන සමාජ විවේචනය ඔවුන්ගේ එදිනෙදා ජිවිතයේ කොටසක් බවට පත්වෙයි. කඩපොළට, වැඩපළට, බස් නැවතුමට, වීදියට යනඑන අතරවාරේ එය ඔවුන්ගේ ඒකාකාරී ජිවිතය මැද්දට කඩාපනියි. ඔවුන්ගේ මනස සෙමින් කළඹාලයි. මහමාවත් අද්දර ගොඩනැගිලි සිය කැන්වසය කරගත් බැන්ක්සි, කලාගාරවල වැජඹෙන කලාකරුවන්ට වඩා ජනතාවගේ සිත් තුළ ජීවත්වෙයි. ඔවුන් තුළ බලපෑමක් ඇතිකරයි. 2010 වසරේ ටයිම් සඟරාව විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද ලොව වඩාත් බලපෑම් සහගත පුද්ගලයන් සියදෙනා අතරට බැන්ක්සිගේ නාමයත් එක්වූයේ ඒ නිසාය.

වරෙක නිව්යෝර්ක් නගරයේ වීදි, බැන්ක්සිගේ කුරුටු චිත‍්‍ර විසින් අනවසරයෙන් ආක‍්‍රමණය කරන විට එම නගරවැසියෝ මෙවැනි ආකාරයේ අදහස් පළකළහ.

”මම කැමතියි ඒ කලාවට, ඒත් මම ගොඩක්ම කැමති මුළු නගරයම ඔහුගේ කැන්වසය බවට පත්කර ගන්නා ඔහුගේ කලාවට” කෙවින් සෙයිජ්, නිව්යෝර්ක් නගරවැසියෙක්.

නිව්යෝර්ක් සඟරාවේ විචාරකයෙකු වන ජෙරි සෝල්ට්ස්, බැන්ක්සි ගැන මෙවැනි අදහසක් පළ කරයි.

”ඔහු ප‍්‍රචාරකයෙක්. බැන්ක්සි කියන්නේ කලාකරුවෙක් නොවෙයි. බැන්ක්සි කියන්නේ ක‍්‍රියාකාරිත්වයක්. ඔහු මුළුමනින්ම සම්ප‍්‍රදායානුකූල, අරාජික, බොල් චරිතයක්. ඔහුගේ සිතුවම් කිසිදු ආකාරයකින් සිත්ගන්නාසුලූ නැහැ. උදාහරණයක් විදියට, බල්ලෙක් ගිනි නිවීමට යොදා ගන්නා ජල නලයක් මතට මුත‍්‍රා කිරීම, බිත්තියේ බැලූ‍මක් වැනි සිතුවම්.. මම කියන්න උත්සාහ කරන්නේ, ඒවා තරමක් තියුණු දේශපාලනික පණිවුඩ.. ඒත් ඒවා ඕනෑවටත් වඩා පැහැදිලියි.”

බැන්ක්සි වෙනුවෙන් ඉදිරිපත්වන්නන්ගේ අදහස්වලට අනුව වචන සහ සිතුවම් ඔහුගේ නිර්මාණයේ අන්තර්ගතයේ එක් කොටසක් පමණි. ඊට අමතරව එහි සන්දර්භයද සැලකිල්ලට ගතයුතු බව ඔවුන්ගේ අදහසයි.

බැන්ක්සි පිළිබඳ ලියන ලද Banksy called Banksy; The Man Behind the Wall නම් කෘතියේ කර්තෘ විල් එල්ස්වර්ත් මෙසේ පවසයි.
”කිසිදු ආකාරයේ කලාකරුවෙකු නොකරන ආකාරයෙන් ඔහු, කලාව වීදියට ගෙනඑයි. කලාගාරවලට නොයන, කෞතුකාගරවලට නොයන මිනිස්සු බැන්ක්සි දෙස බලන්නට වීදියේ මඳකට නවතිති.”

බැන්ක්සි යනු සාමාන්‍ය මිනිස් සමාජයට තේරුම්ගත නොහැකි ගුප්ත අබිරහසකි. ඔහු‍ගේ නිර්මාණ දිනෙන් දින ජනතාව අතරේ ජනප‍්‍රියත්වයට පත්වන විට, එම නිර්මාණ ජනතා කලාවක නිම්වළලූ‍ පුළුල් කරමින්, අනෙකුත් බොහොමයක් කලාකරුවන්ට ආභාසය ලබාදෙමින් ඔවුනට පෙර මඟ පෙන්වන විට, බැන්ක්සි ඒ ජනතාව අතරම රැු‍‍ඳෙමින් ඔවුන්ගෙන් කෙනෙකු ලෙස ජීවත්වූවා මිස, ඔහු ලබන කීර්තියෙන් සහ ප‍්‍රසිද්ධියෙන් ගිනිකණ වැටී තමන් නියුක්තව සිටි කලාවේ අරමුණ විනාශකොට ගත්තේ නැත. එහෙත්, ඔහුගේ එම නොසැලෙන සංයමයෙන් රිද්දාගත්තේ සාමාන්‍ය මිනිස් සමාජයයි. මාධ්‍ය නිරන්තරයෙන් බැන්ක්සිගේ අනන්‍යතාව හෙළිකිරීමට උත්සාහ කළේය. විවිධ ආකාරයේ න්‍යායන් මඟින් අනුමාන කරමින් සාම්ප‍්‍රදායික පුද්ගලික තොරතුරු ගොන්නකට බැන්ක්සි නම් කලා අයිකනය සිරකොට ගැනීමට උත්සාහ කළේය. එහෙත් බැන්ක්සිගේ නොබි‍‍‍ඳෙනසුලූ විනය නිසා ඔහු වටා ඇති ප‍්‍රාකාරය පැපරාසින්ටද බිඳිය නොහැකි විය. මාධ්‍ය වාර්තාවලට අනුව බැන්ක්සි නම් වීදි කලාකරුවා සිය කලා අනන්‍යතාව සිය පවුලේ සමීපතයන්ගෙන් පවා වසන් කර සිටීමට සමත්කම් ඇති ශූර පුද්ගලයෙකි. ඒ නිසා බැන්ක්සි යනු තවමත් කිසිවකු නාඳුනන පුද්ගලයෙකි.

”ඔබට කිසිවක් කීමට ඇත්නම් සහ ජනතාව ඔබට සවන් දීමට උවමනා නම් ඔබ වෙස් මුහුණක් පැළඳගත යුතුය.” බැන්ක්සි කියයි.

වෙනත් කලා නිර්මාණ
බැන්ක්සි වීදි කලාව, කුරුටු චිත‍්‍ර, කුරුටු චිත‍්‍ර කලාවට අවශ්‍ය තාක්ෂණික උපදෙස් සහ වීදි කලාව වටා බැඳුණු සමාජ දේශපාලනික තත්වයන් සාකච්ඡුාවට බඳු‍න් කෙරෙන කෘති පහ‍ළොවකට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් සම්පාදනය කර ඇති ගත්කතුවරයෙක් ද වෙයි. ඔහු ඉන් නොනැවතී, ලොස් ඇන්ජලීස් නුවරට එන ප‍්‍රංශ සංක‍්‍රමණිකයකු වීදි කලාව හා ‍ පෙමින් බැ‍‍ඳීම පිළිබඳ කියැවෙනExit Through the Gift Shop නම් වාර්තා චිත‍්‍රපටයක් 2010 දී අධ්‍යක්ෂණය කළ අතර එය එම වසරේ ඇකඩමි සම්මාන උළෙලේ හොඳම (විශේෂාංග වාර්තා) Documentary feature  චිත‍්‍රපටය සඳහා ද නිර්දේශ විය.

ඉන් පසු 2015 වසරේදී අක්කර 2.5ක් පුරා විහිදුණු ‘‘ඩිස්මාලන්තය’’ නම් තාවකාලික, බැන්ස්කි විසින්ම හඳුන්වා දුන් ආකාරයට ‘‘ඒකාකාරි දෛනික ජීවිතයට විකල්පමය වෙනසක්’’ ලෙස, කලා උද්‍යානයක් නිර්මාණය කළේය. එය ආරම්භයේ සිටම නරඹන්නන්ට ලබා දුන්නේ වෙනස්ම ආකාරයේ අත්දැකීමකි. ඔහු එය නිර්මාණය කර තිබුණේ අව් රශ්මිය වැටෙන ග‍්‍රීෂ්ම සෘතුවේ පවා වැහි වළාකුළින් බරවී අඳුරු වටපිටාවක් ඇති එංගලන්තයේ පිටිසරබද, කිසිසේත්ම ආකර්ෂණීය නොවූ ප‍්‍රදේශයකය. බැන්ක්සි සහ ඔහුගේ ආරාධනයෙන් පැමිණ ඔහු හා එක්ව වැඩ කළ අනෙකුත් හැටකට ආසන්න කලාකරුවන්‍ විසින් සියල්ල නිර්මාණය කොට තිබුණේ, පටන් ගැන්මේ සිටම නරඹන්නා අපේක්ෂාභංගත්වයට පත් කිරීමටය. අන්තර්ජාලය හරහා ටිකට් පත් වෙන් කළ හැකි පහසුකම් ඇතැයි සඳහන් වුවද එම වෙබ් අඩවි ක‍්‍රියාත්මක නොවි නරඹන්නන් අසහනයට පත් කරවිය. එම උද්‍යානයේ සේවකයන් කිසිසේත්ම සිනාමුසු මුුහුණින් නරඹන්නන් පිළිගත්තේ නැත. ඔවුන් විඩාපත්ය. මුඩුම පෙනුමක් සහිත වුවන්ය. සියලූ දර්ශන සහ කලා නිර්මාණ සකසා තිබුණේ නරඹන්නන් කළකිරවන, අසහනයට පත්කරවන සහ සිතන්නට යමක් ඉතිරි කරන ආකාරයෙනි.

201 වසරෙදි බැන්ස්කි Walled Off නමින් ඔහුට අයත් හෝටලයක් පලස්තීනයේ බෙත්ලෙහෙම් නුවර විවෘත කළේය. එය ඩිස්මාලන්තයට පසුව බැන්ක්සි කළ විශාලතම කලා ව්‍යාපෘතියයි. ඊශ‍්‍රායෙලය සහ පලස්තීනය වෙන්වන පවුරට මායිම්ව ඇති එම ‍හෝටලය කාමර නවයකින් යුක්ත අතර එහි බිත්ති මුුළුමනින්ම පාහේ බැන්ක්සිගේ කුරුටු චිත‍්‍රවලින් අලංකරණය වී ඇත. බැන්ක්සි සුපුරුදු පරිදි එම චිත‍්‍රවලින් සිය මිලිටරි සහ යුද විරෝධය මෙන්ම ඊශ‍්‍රායලයේ ප‍්‍රතිපත්ති පරිහාසාත්මකව උග‍්‍ර විවේචනයට ලක් කරන අතරම, ඔහුට අවශ්‍යව ඇත්තේ ලොව පුරා විසිරී සිටින සිය රසිකයන් එහි බුරුතු පිටින් පැමිණිම නොව ඊශ‍්‍රායෙල් තරුණයන් සහ මැදපෙරදිග සංචාරකයන් එහි පැමිණීමත් ඔවුන් හා කිසියම් සංවාදයක් ‍ගොඩනඟා ගැනීමත්ය. ”අප කිසියම් ගැටුමකින් ඈත්වී එහි වගකීමෙන් නිදහස්ව අත පිසදා ගන්නට ඕනෑනම්, අප බලය ඇත්තන් සහ නැත්තන් අතරින් අප සිටගන්නේ බලය ඇත්තන් සමඟිනි” බැන්ක්සි කියයි.

සල්ලි මවන බැන්ක්සි කලාව
‘‘වාණිජ්‍ය නැඟිම වීදි කලාකරුවාගේ පරිහානිය පිළිබිඹු කරයි’’ විලේජ් වොයිස් නම් වෙබ් අඩවිය විසින් කරන ලද සාකච්ඡුාවකදී බැන්ක්සි සිය සිතුවම් මඟින් අනවශ්‍ය ලාභයක් ලැබීම පිළිබඳ එසේ සිය අදහස් පළ කළේය. ”වීදියේ ප‍්‍රදර්ශනයට තබා ඇති සිතුවමකින් මූල්‍යමය ලාභයක් ලබන පළමු මොහොතේම ඉන්ද්‍රජාලික ලෙස එම සිතුවම වෙළඳ දැන්වීමක් බවට පත්වෙනවා”

මින් පැහැදිලි වන්නේ වීදි කලාකරුවෙකුට ජිවත් වීමට ප‍්‍රමාණවත් තරම් මිස වීදි කලා නිර්මාණ වලින් අහස උසට ලාබ ලැබීම බැන්ක්සිගේ අපේක්ෂාව නොවන බවයි. කොටින්ම ‍කියතොත් වීදි කලාවේ අරමුණ එය නොවන බවයි. එහෙත් සුපිරි ධනවාදයේ ගැට කපන්නන්ගෙන්, ධනවාදයේ උග‍්‍ර විරෝධියෙකු‍ වන බැන්ක්සිගේ කලා නිර්මාණවලට පවා බේරී සිටීමට නොහැකි තත්වයක් උදා වී ඇතුවා සේය.
බැන්ක්සිගේ නිර්මාණ තුළ සංවාදයට බඳුන් කෙරෙන මතවාදීමය දේශපාලනික කාරණා නිසාත් ඔහුගේ අනන්‍යතාව සැඟවීම නිසාත් මාධ්‍යකරුවන්ට බැන්ක්සි කටගැස්මකි. ඒ නිසාම බැන්ක්සිගේ නිර්මාණ, සමාජය තුළ උපසංස්කෘතියක් සලකුණු කරන බලසම්පන්න කලා මාධ්‍යයක් බවට පත්ව ඇත. ඒ නිසාම එම නිර්මාණ, විශාල ප‍්‍රසිද්ධියක්ද මූල්‍යමය වටිනාකමක් ද අත්පත් කර ගැනීමට සමත් වී ඇත.
බැන්ක්සි ඇතුළු වීදි කලාකරුවන් වීදියේ කරන නිර්මාණවල මුද්‍රිත ආකෘතින්, පහසු මිලට රසිකයන්ට මිලදී ගැනීමට Pictures on wall නම් වෙබ් අඩවියක් නිර්මාණය කර තිබියදී බැන්ක්සිගේ කලා නිර්මාණ කලාගාරවල, කෞතුගාරවල කලාකරුවාගේ අවසරයකින් තොරව ඩොලර් මිලයන ගණන්වලට වෙන්දේසි වෙයි.

2014 වසරේ එම්.ඊ. ලන්ඩන් හෝටලය විසින් ‘‘බැන්ක්සිව හොරාකනවාද?’’ වැනි නොහික්මුණු ශීර්ෂ පාඨයක් ය‍ටතේ බැන්ක්සිගේ සුප‍්‍රකට නිර්මාණ හතක් වෙන්දේසි කිරීමේ අවස්ථාවක් සංවිධානය කර තිබුණි. ඒ කලාකරුවාගේ අවසරක් නොමැතිවය. එම වෙන්දේසියේදී බැන්ක්සිගේ සමහර කෘති ඩොලර් මිලියන 1.7ක් වැනි මුදලකට අලෙවි වුණු බව පැවසෙයි.

2007 වසරේ ලන්ඩනයේම වෙන්දේසි මන්දිරයක ඔහුගේ කෘති ත‍්‍රිත්වයක් වෙන්දේසි වූ මොහොතක බැන්ක්සි සිය වෙබ් අඩවියේ ‘‘උඹලා වගේ ගොන් හැත්තක්, මේ ගූගොඩ සල්ලි දීලා ගත්තා කියලා ඇත්තටම මට විශ්වාස කරන්න බැහැ’’ වැනි සටහනක් සහිත ඔහුගේ සිතුවමක් ප‍්‍රදර්ශනය කරමින් සිය විරෝධය පළකොට තිබුණි.

එසේම බැන්ක්සි රැයක් පුරා නිදි වරාගෙන ගොඩනැඟිලි බිත්ති සහ ප‍්‍රාකාර මත සිතුවම් කරන කුරුටු චිත‍්‍ර එසැණින් ඉවත් කිරීමට නගර බලධාරින්ට කිසිදු තහනමක් නැත. විටෙක එය එසේ සිදුවනවා සේම, බැන්ක්සිගේ කුරුටු චිත‍්‍ර සහිත බිත්ති සහ පුවරු නගරයෙන් එහෙම පිටින්ම ඉවත් කරන්නේ ඒවා ඉතා වැඩි මිලට කලාකෘති එකතු කරන්නන්ට, කලා කෘති වෙළඳාමේ යෙදෙන කළු කඩකාරයන්ට, කලාගාරවලට සහ කෞතුගාරවලට විශ්වාස කළ නොහැකි මිල ගණන්වලට විකිණීම සඳහාය. 2017 වසරේ කොලින් ඬේල් නම් චිත‍්‍රපට අධ්‍යක්ෂක වරයා Savings Banksy නම් වාර්තා චිත‍්‍රපටය නිර්මාණය කරන්නේ ද එසේ මහජන ප‍්‍රදර්ශනයට සඳහා වූ බැන්ක්සිගේ සිතුවමක් කළු කඩකාරයෙකුගෙන් බේරා ගැනීමට ගන්නා උත්සාහයක් කියාපෑමටය.

බැන්ස්කිගේ අවසරයකින් තොරව මෙලෙස විවිධාකාරයෙන් වසරකට විකිණෙන ඔහුගේ කලා කෘතිවලින් දළ වශයෙන් ලබන මුළු ආදායම ඩොලර් මිලියන 20 ක් පමණ වන බව ගණන් බලා ඇත.

බැන්ක්සිට මේ කිසිවක් පාලනය කළ නොහැක. ඔහුට තමාගේ නිර්මාණ මෙසේ මිලියන ගණන්වලට විකුණා ජීවිත් වීමට උවමනාවක් නොමැත. ඔහු, කලාවේ නියැලෙන්නේ සමාජය වෙනස් කිරීමේ, ඔහුගේම වදන්වලින් කිවහොත් ‘‘මේ ක‍්‍රමය කුඩුපට්ටම්’’ කිරිමේ අරමුණ පෙරදැරිවය. ඒසා විශාල ඔහුගේ කලා කෘති මංකොල්ලය පිළිබඳ කාරණ‍ාවේදී ද ධනවාදය සමාජය තුළ ක‍්‍රියාත්මක වන ආකාරය ඔහු සරල ලෙස පරිහාසයට ලක් කරයි. ” මම හරිම කැමතියි ධනවාදය සිය සතුරෙකුට පවා අවකාශයක් තනා දෙන ආකාරය ගැන.”
බැන්ක්සි වැන්නවුන් අපගේ වැනි සමාජයකට සහමුළින්ම ආගන්තුකය. කලා කෘති කිහිපයක් නිර්මාණය කිරීමෙන් අනතුරුව කෙටි කලකින්ම තමන් වටා රැුස් වළලක් තනා ගන්නා සහ බලය ධනය කීර්තිය වෙනුවෙන් තමන්ගේ කලාවේ අරමුණු එක රැුයකින් වල දමන කලාකරුවන්ද, ටික කාලයකින්ම කලා කෘති අමතක වී කලාකරුවාගේ රැුස් වළල්ලට පමණක් වන්දනාමාන කරන රසියකයන්ද බහුලව සිටින ලංකාව වැනි රටක පුරවැසියන් වු අපට කිසිවකු විසින් ඒසා විශාල ධනයකට සහ කීර්තියකට පිටුපා තම කලාවේ අරමුණ වෙනුවෙන් පෙනි සිටීමට තරම් ප‍්‍රතිපත්තිගරුක වීම සැබවින්ම විශ්වාස කළ නොහැකි තරම්ය.

සුභාෂිණි චතුරිකා