‘මට හොඳටම ගැහුවා. කුණුහරුපෙන් බැන්නා. මාස හයක් හිටියා. මං අපා දුක් වින්දා. මාව ඇතුළට දැම්මෙ හොරකමක් කළා කියලා. ඒත් මං ඒ හොරකමට සම්බන්ධ නෑ.’ මේ කතාව කියන්නේ යන්තම් වයස අවුරුදු 18 ලැබූ යෞවනයකුය. ඔහු කියන අන්දමට තමා සම්බන්ධ නොවූ හොරකමකට සම්බන්ධ බවට සාක්ෂි ලැබීම නිසා ඔහු අත්අඩංගුවට ගෙන ඇත. ඉන්පසුව රක්ෂිත බන්ධනාගාරගත කර තිබේ. මාස හයකට පසුව ඔහු ඇප පිට නිදහස් කර ඇත. තවම නඩුව ක්රියාත්මක වෙයි.
‘පොලීසියෙන් අල්ලගෙන ගැහුවා පිළිගනිං කියලා. අන්තිමේ ගුටිකන්න බැරිකමට මම පිළිගත්තා.’ මේ ඔහු කියන කතාවය. ඔහු කියන ආකාරයට තමා අත්අඩංගුවට ගැනීමට හේතු වී ඇති සාක්ෂිය වන්නේ එයයි. මේ යෞවනයා සැබැවින්ම ඒ කියන අපරාධයට සම්බන්ධ වුණාද යන්න අප දන්නේ නැත. අධිකරණයක් ඉදිරියේ අපරාධයක් ඔප්පු වූ පසුව වුව අපරාධකරුවෙකු තමන් නිර්දෝෂී බව කියනු ඇත. ඇතැම්විට අපරාධයක් අධිකරණයකින් ඔප්පු වූ පසුව වුව අපරාධකරුවෙකු සැබෑ අපරාධකරුවෙකු නොවිය හැකිය. කොහොම වෙතත් සැකපිට රක්ෂිත බන්ධනාගාරගත වන පුද්ගලයෙක් අපරාධකරුවෙක් නොවන්නේය.
‘සිරකරුවෝද මනුෂ්යයෝය’ යන්න වැලිකඩ සිරගෙදර ඉදිරිපිට ඇති පාඨයයි. ‘රක්ෂිත බන්ධනාගාරගත වූවෝ සිරකරුවෝ නොවෙති.’ යන්න තවත් පාඨයක් ලෙස එල්ලා තැබිය යුතුය. කෙසේ වුව සිරකරුවන් මනුෂ්යයන් වීමත්, අපරාධකරුවන්ට සිරදඬුවම් ලබාදීමත් අතර සංකීර්ණ තලයක සිරකරු අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ සංවාදය පවතින්නේය. වැලිකඩ බන්ධනාගාරයේ වහලය මතට නැඟ කාන්තා රැුඳෙවියන් ඉල්ලා තිබුණු ඇතැම් අයිතීන් ලබාදිය යුතු බවත්, ඇතැම් අයිතීන් ලබා නොදිය යුතු බවත් අප විශ්වාස කරන්නේ ඒ නිසාය.
වහලය මතට
වැලිකඩ බන්ධනාගාරයේ රක්ෂිත බන්ධනාගාරගතව සිටින කාන්තා රැුඳෙවියන් පිරිසක් අගෝස්තු 13 වැනිදා බන්ධනාගාරයේ වහලය මතට නැඟී විරෝධතාවක් ආරම්භ කර තිබුණි. බන්ධනාගාරයේ සිටින කාන්තා රැුඳෙවියන් 500ක් පමණ අතරින් 25 දෙනෙකු විරෝධතාවයෙහි යෙදී සිටි බව වාර්තා වෙයි.
ඔවුන්ගේ විරෝධයට පදනම්ව තිබුණු ඉල්ලීම් කිහිපයකි. බදුල්ලට මාරු කර යැවූ හිටපු ප්රධාන ජේලර්වරිය නැවත වැලිකඩ බන්ධනාගාරයට ලබා දීම, සිරකුටි මාරු කිරීම නතර නොකිරීම, පිටතින් ගෙන එන ආහාර සහ ඇඳුම් සීමාව වෙනස් කිරීම, නඩු කටයුතු කඩිනම් කිරීම යන ඉල්ලීම් මෙම උද්ඝෝෂකයන්ගේ ඉල්ලීම් අතර තිබුණි.
ඒ ඉල්ලීම් අතරින් ඉල්ලීම් දෙකක් ප්රමුඛ ඒවා විය. ඒ අතරිනුත් ප්රධාන ජේලර්වරිය නැවත ලබාගැනීම ප්රමුඛ ඉල්ලීමක් විය. උද්ඝෝෂක කාන්තාවන්ගේ සටන්පාඨ අතර ‘අපේ අම්මා අපට දෙන්න’ යන්න තිබුණේ ඉහත කී ජේලර්වරිය ‘අම්මා’ ලෙස රැුඳෙවියන් විසින් හඳුන්වා තිබුණු නිසාය.
ඔවුන් ඉල්ලා තිබුණේ වැලිකඩ බන්ධනාගාරයේ කාන්තා අංශයේ සිටි ප්රධාන ජේලර්වරිය වූ කේ.පී.ඩබ්.ඞී. විජේකෝන් නැවත වැලිකඩ බන්ධනාගාරයට ලබා දෙන ලෙසය. ඇය අගෝස්තු 4 වැනිදා බදුල්ල බන්ධනාගාරයට මාරු කර යවා තිබුණි. ඒ තලතා අතුකෝරාළ මහත්මියගේ මැදිහත්වීමෙන් බන්ධනාගාර පද්ධතිය වඩා කාර්යක්ෂම කිරීමේ අරමුණ ඇති බව කියමින් සිදුකළ වෙනස්කම් අනුවය.
එසේ වුව ඇය මාරුවීමට අනුව බදුල්ලට නොගොස් වැලිකඩ බන්ධනාගාරයේම සේවයට පැමිණ තිබුණි. විජේකෝන් මහත්මිය බදුල්ලට යැවීමට හේතු වූ මාරුවීම් මාලාව අනුව වැලිකඩට අලූතෙන් ආ බන්ධනාගාර අධිකාරීවරයා ඇයට වැලිකඩට ඇතුළුවීම තහනම් කර තිබුණි. වැලිකඩ බන්ධනාගාරයට අලූතෙන් පත්ව ආ බන්ධනාගාර අධිකාරීවරයා වන්නේ මහර බන්ධනාගාරයේ හිටපු බන්ධනාගාර අධිකාරී තුසිත ඉන්ද්රජිත් උඩුවරය.
උඩුවර
තුසිත උඩුවර මහතා හොඳම බන්ධනාගාර අධිකාරීවරයායැයි කීමට අපි ඉක්මන් නොවන්නෙමු. ඔහු සැකකරුවන්ට සහ සිරකරුවන්ට දරුණු ලෙස කටයුතු කළ අවස්ථා පිළිබඳව චෝදනා පවා ඇත. ඒවා පිළිබඳ සෙවීමටත්, අවැසි නම් ඒවා විවේචනය කිරීමටත් අප සූදානම්ය. එහෙත් තුසිත උඩුවර මහතා වැඩි වශයෙන් ප්රකටව සිටින්නේ නිලධාරීන්ට සහ රැුඳෙවියන්ට සමව සලකන නිලධාරියෙකු ලෙසය. එහෙත් මේ නිශ්චිත මොහොතේ උඩුවර මහතාට විරුද්ධ විරෝධය හටගන්නේ වෙනත් යටි අරමුණු ඇති නිසා බව අපට දැනගන්නට ලැබෙන කාරණයයි.
උදාහරණයක් ලෙස බන්ධනාගාර නිලධාරියෙකු අප සමඟ කීවේ මෙම උද්ඝෝෂණය පැවති දිනයේදී පමණක් පාර්සල් 17ක් පමණ බන්ධනාගාරයේ තාප්පයෙන් ඇතුළට විසි කර තිබෙන බවයි.
බන්ධනාගාර නිලධාරීන් දිළිඳු, පීඩිත, සාමාන්ය සිරකරුවන්ට දරුණු ලෙස සැලකීම එදිනෙදා කාරණයක් බවට පත්ව තිබේ. එමෙන්ම ධනවත්, බලවත් සිරකරුවන්ට සහ සැකකරුවන්ට ඒ නිලධාරීහුම යහපත් ලෙස සලකන්නෝය.
උඩුවර මහතා ඉහත කී ලෙස විජේකෝන් මහත්මිය බදුල්ලට යැවීමේ කටයුත්ත සම්පූර්ණ කර තිබුණු අතර බන්ධනාගාරයේ කාන්තා අංශයේ සිටි රැුඳෙවියන් 300ක් පමණ අඟුණුකොලපැලැස්ස බන්ධනාගාරයට යැවීමෙන් පසුව හිස්ව තිබුණු සිරකුටිවලට රක්ෂිත බන්ධනාගාරගතව සිටි කාන්තා රැුඳෙවියන් යැවීමද අගෝස්තු 11 වැනිදා ආරම්භ කර තිබුණි. ඒ අනුව කාන්තා සිරකුටි පරීක්ෂා කිරීමත් සිදුව තිබුණි. මේ සුද්දය සිදුකළ සංඛ්යාවෙන් 50ක් පමණ වන කාන්තා බන්ධනාගාර නිලධාරිනියන් සමඟ මුලින්ම රැුඳෙවියන් ගැටුම් ඇති කරගෙන තිබුණි. සංඛ්යාවෙන් අඩු නිලධාරිනියන්ට රැුඳෙවියන් පාලනය කිරීම අපහසු වී ඇත.
අම්මා නැවත ඉල්ලීම, බන්ධනාගාරය තුළ තමන් ලද විවිධාකාර පහසුකම් අහිමිවීම නිසා සිදුවූවක් බව මේ වෙද්දී ප්රධාන ධාරාවේ මාධ්ය විසින්ද වාර්තා කර හමාරය. ඒ කතාව අලූත් කතාවක් නොවේ. එහෙත් මාධ්ය විසින් වාර්තා නොකරන කතාවේ අනෙක් පැත්ත වන්නේ වහළය මතට නැඟි ඉහළ පන්තියේ රැුඳෙවියන්ගෙන් වැසී ගිය සැබෑ ලෙසම පීඩිත රැුඳෙවියන් පිරිසක් සිටින බවය.
අයිතිවාසිකම්
‘සිරකරු අයිතිවාසිකම් සුරැුකීමේ සංවිධානය’ විසින් වැලිකඩ බන්ධනාගාරය ඉදිරිපිට උද්ඝෝෂණයක් සංවිධානය කර තිබුණේ බන්ධනාගාරය අභ්යන්තරයේ කාන්තා රැුඳෙවියන් විසින් සිදුකළ උද්ඝෝෂණයට සහාය දැක්වීමක් ලෙසය. සිරකරු අයිතිවාසිකම් සුරැුකීමේ සංවිධානය පිළිබඳව යම් විවේචන ඇතත්, ඔවුන් විසින් කළ උද්ඝෝෂණය ඇතුළේ සිටි කාන්තාවන්ට අම්මා ලබාදෙන ලෙස ඉල්ලා කරන ලද උද්ඝෝෂණයක් නොවේ. රැුඳෙවියන්ට මනුෂ්යත්වයෙන් සලකන ලෙස ඔවුන් ඉල්ලා තිබුණි.
මේ පිටුපසින් කුඩු සල්ලි පොම්ප වී තිබිය හැකි බැවින් සිරකරුවන්ගේ අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ උද්ඝෝෂණ ගැන පරෙස්සම් වන ලෙස අනතුරු හඟවමින් එක්තරා පුවත්පතක මාධ්යවේදියෙකු ලිපියක් ලියා තිබුණි. සිරකරු අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ සාකච්ඡුාවට මේ මාධ්යවේදියා දැඩි වෛරයක් දක්වන්නේ වැලිකඩ බන්ධනාගාරයේදී මීට පෙර සිදුවූ බරපතළ අපරාධයක් ආරක්ෂා කිරීමට ඔහුට ඇති වුවමනාව නිසාය. ඔය මාධ්යවේදියාම වෙනත් අපරාධයකට අදාළ වාර්තා විකෘති කරන්නට ලක්ෂ එකහමාර බැගින් මුදල් යෙදවූ ආකාරය පසුගිය සතියේ ‘අනිද්දා’ ප්රධාන පුවතින් වාර්තා කළේය. ඒ මුදල් කුඩු මුදල් විය හැකිය. එහෙත් සිරකරුවන්ගේ අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ සාකච්ඡුාවට කුඩු මුදල් ගැටගැසීමේ ඔහුගේ වුවමනාවට අප එරෙහි විය යුත්තේ සිරකරුවන්ගේ අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ සාකච්ඡුාව අපට ප්රතික්ෂේප කළ නොහැකි නිසාය.
වනාතමුල්ල, මැගසින් වත්ත ආශ්රිතව අපට බන්ධනාගාර අත්දැකීම ලද කිහිපදෙනෙකුම මුණගැසෙන්නට හැකිවිය. අප විසින් මුලින්ම උපුටා දක්වා තිබුණේත් එලෙස හමුවුණ යෞවනයෙකුගේ අදහස්ය. බොහෝවිට පොලීසිය විසින් එවැනි අය අපරාධකරුවන්යැයි සැකපිට අත්අඩංගුවට ගැනීම සිදුවන්නේය. එහෙත් වනාතමුල්ලේ සිටි පළියට සියල්ලන් අපරාධකරුවන් වන්නේ නැත.
‘අපට දුන්නේ ඇඳුම් කට්ටල දෙකක් විතරයි. මං කියන්නේ නෑ ඇඳුම් ඕනෑතරම් දෙන්න කියලා. ඒත් අඩු තරමේ යට ඇඳුම් කිහිපයක් හරි තියාගන්න දෙනවා නම් හොඳයි. ඇඳුම් දෙකකට දැන් තියෙන සීමාව වැඩි කරන්න. එකම ඇඳුම් අඳින්න අමාරුයි. අසනීප වෙන දවසට කොහොමත් අමාරුයි.’ ඒ බන්ධනාගාරගතව සිට නිදහස් වූ කාන්තාවකට කියන්නට ඇති කතාවකි. බන්ධනාග ාර සම්ප්රදාය අනුව දැනට ලබාදෙන ඇඳුම් ප්රමාණය වැඩි කිරීම පිළිබඳව සලකා බැලීමෙහි වරදක් නොමැත. විශේෂයෙන්ම රක්ෂිත බන්ධනාග ාරගතව සිටින කාන්තාවන්ට මෙය විශාල අපහසුවකි.
‘ගැහැනු කියලා නැහැ. අපටත් ගුටිකන්න වෙනවා. නිලධාරීන්ගෙනුයි, ලොකු කේස්වලට ආපු අයගෙනුයි.’ ඇය වැඩිදුරටත් කියන්නීය. බොහෝවිට දේශපාලනයේ සහ පාතාලයේ ඉහළ සම්බන්ධතා නැති කෙනෙකුට බන්ධනාගාරයේදී පීඩිතයන් බවට පත්වෙන්නට සිදුවෙයි. ‘සාමාන්ය කෙනෙක්ට නම් ජේලර්ලා එක්ක රණ්ඩුවෙන්න බැහැ. වහලට නඟින්නත් බැහැ. එච්චර හයියක් තියෙන අය බන්ධනාගාරෙ ලොකුවට දුක් විඳින්නේ නැහැ.’ ඇය කියන්නීය.
‘කෑම නම් ගන්න දෙයක් නැහැ. හැබැයි ටික දෙනෙකුට කෑම හොඳයි.’ මේ කතාව කියන්නේ රක්ෂිත බන්ධනාගාරගතව සිටි තවත් රැුඳෙවියෙකුය. ‘අපි කුස්සියේ මස්කෑලි කපන්න දානවානේ. සාමාන්ය අයට මස්කෑලි මෙච්චරයි. (ඔහු තම ඇඟිල්ලක් පෙන්වය)තව කට්ටියකට මෙච්චරයි. (විශාල ප්රමාණයක් පෙන්වයි.) අපට කියනවා ඒ ඒ සයිස් එකට කපන්න කියලා. සමහර අයට වෙනම ඉව්වා. එයාලට උයාගන්නත් දුන්නා.’ ඒ රැඳෙවියා කියන්නේය.
‘අපි බලාගෙන ඉන්නෙ විසිට් එක එනකල්. එතකොට හොඳ කෑම එකක් කන්න පුළුවන්. ඒත් විසිට් ආවාම ඒ ගේන කෑම එකෙනුත් ටිකයි ඇතුළට ගෙනියන්න දෙන්නේ.’ ඔහු වැඩිදුර කියයි.
සමයං හෙවත් අරුණ උදයන්ත බන්ධනාගාර බස් රියකදී ඝාතනය පිළිබඳ නිකුත් කළ ත්රිපුද්ගල කමිටු වාර්තාවේ ඇති එක් විශේෂ කාරණයක් වන්නේ සමයංගේ විවිධාකාර ඇඳුම් මෙන්ම ආභරණ පවා බන්ධනාගාරයේදී ඔහු රිසිසේ පැළඳ සිට ඇති බවයි. බන්ධනාගාර බස්රියේදි පවා තම සියලූ ආභරණ පැළඳ, විලංගු නැතිව සිටීමට ඔහුට අවස්ථාව ලැබුණි. ඇතැම් සැකකරුවන්ට එවැනි නිදහසක් ලැබෙද්දී තවත් සැකකරුවන්ට මූලික අවශ්යතා වත් සැපිරෙන්නේ නැත.
‘මිනිස්සු හිතන්නේ බන්ධනාගාරයට යන හැමෝම අපරාධකාරයො කියලා. ඒත් ඇප නැතිව සැකපිට රක්ෂිත බන්ධනාගාරවලට යන අපරාධ නොකළ අය ගොඩක් ඉන්නවා. ඒ යන අය හැමෝටම ජේලර්ලාට දෙන්න සල්ලි නෑ. ඒ නිසා එයාලාට ඇතුළේ සැප විඳින්නත් බැහැ. එහෙම අය විඳින දුක කෙළවරක ඉඳන් කියන්න බැහැ. ටොයිලට් එකේ ඉඳන්, කෑම පතේ ඉඳන්, ගුටිකන එකේ ඉඳන්, කෙළ පාරවල් කන එක වෙනකල් දුකම තමයි.’ බන්ධනාගාරගතව සිටි අයෙක් කීවේ එසේය.
මේ තත්වයන් නව බන්ධනාගාර අධිකාරී තුසිත උඩුවර විසින් වෙනස් කරනු ඇතිදැයි අප දන්නේ නැත. ඒවා වෙනස් කිරීම පහසු නොවන බව නම් ලියා තැබිය යුතුය.
වහලයේ සිටි කාන්තා රැුඳෙවියන්ගේ තවත් ඉල්ලීමක්ව තිබුණේ නඩු ඉක්මන් කරවන ලෙසය. ඒ ඉල්ලීම අධිකරණය හරහා ඉටුවිය යුත්තකි. රක්ෂිත බන්ධනාගාගතව ඇප නොලබා සිටින පුද්ගලයන් විඳින අනෙක් පීඩාව නඩු ප්රමාදයයි. ලංකාවේ අධිකරණය ගැන අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත. ඇතැම් විටෙක වරද අධිකරණයේදී ඔප්පු වූ පසුව ඒ වරදට ලැබෙන දඬුවම වසර දෙකක සිරදඬුවමක් විය හැකිය. එහෙත් රක්ෂිත බන්ධනාගාරගතව සිටි කාලයත් සමඟ වසර පහක පමණ දඬුවමක් ලැබීමේ ඉඩක් ඇත. තවත් විටෙක නඩුව අවසානයේදී රක්ෂිත බන්ධනාගාරගතව සිටි පුද්ගලයා නිදහස්විය හැකිය. එහෙත් නඩුව දීර්ඝ කාලයක් විභාග වෙද්දී පුද්ගලයෙකු රක්ෂිත බන්ධනාගාරගතව සිට ඇති නම් ඔහු වරදක් නොකරම දඬුවමක් ලබා ඇත.
