මරණ දඬුවම ලබා එය ක්රියාත්මක වන තුරු බන්ධනාගාරගතව සිටින මත්ද්රව්ය ජාවාරම්කරුවන්, බන්ධනාගාරය තුළදී දුරකථන හා වෙනත් සම්බන්ධතා උපයෝගි කොටගෙන තවදුරටත් ජාවාරමේ යෙදෙන නිසා, ඔවුන් කිහිප දෙනකු එල්ලා මරා දැමිය යුතුයැයි ජනාධිපතිවරයා තීරණය කිරීමත් සමගම ඉතා වැදගත් සංවාදයක් රටේ ඇතිවිය. ජනාධිපතිවරයාගේ තීරණය ඉත සිතින් අනුමත කළ රටේ සාතිශය බහුතරය, ඒ සාකච්ඡුාව, එන්ජී ඕකාරයන්ගේ, මත්ද්රව්ය ජාවාරම්කාරයන්ගේ වුවමනාවට කරන දෙයක් ලෙස කෙවිටෙන් ගසා පිළිකෙව් කළත් ඒ සංවාදය හරහා මතුවුණු වැදගත් කාරණාවක් ගැන කතාකළ යුතුමය. ඒ බන්ධනාගාර පිළිබඳවයි.
බන්ධනාගාරගත කිරීම වනාහි පිරිපහදු කරන ලද දඬුවම් දීමේ ක්රමයක් හැටියට සැලකෙයි. මානව ශිෂ්ටත්වයේ ඈත කාලයේ අපරාධයක් සිදුවුණු විට එම අපරාධයට සරිලන පළියක් අපරාධය කළ අයගෙන් ගැනීම සිරිත විය. ඇසට ඇසක්, දතට දතක් න්යාය යනුවෙන් සාමාන්යයෙන් හැඳින්වෙන්නේ එයයි. එහෙත්, මිනිසා ශිෂ්ට වත්ම, නීතියේ ආධිපත්යය පිහිටුවන ලද අතර, එතෙක් පවත්වාගෙන ආ ඇසට ඇස න්යාය වෙනස් කොට, පළිගැනීමේ ක්රමය පිරිපහදු කරන ලදි. එනම්, අපරාධයක් සම්බන්ධයෙන් විමර්ශන කටයුතුවල සිට නඩු පැවරීම දක්වා වන කාර්යභාරයද, වරදට දඬුවම් විඳින අය, එය අහවර වන තුරු භාරකාරත්වයේ තබාගැනීමද රජය වෙත පවරා ගැනීමෙනි. පොලිසිය, අධිකරණය මෙන්ම බන්ධනාගාරයද එනිසා, රජයේ හෙවත් මහජනතාවගේ වියදමෙන් පවත්වාගෙන යනු ලැබේ. දැන් අපරාධයක් කළ විට, අපරාධකාරයාගෙන් පෞද්ගලිකවම පළිගන්නට වින්දිතයාට හැකියාවක් නැත. (එසේ වුවහොත් එය තවත් අපරාධයකි.) ඒ සියල්ල නීතියත්, රජයත් භාරගෙන තිබේ. වින්දිතයාට ඇත්තේ අපරාධයක්් ගැන පළමු පැමිණිල්ල පොලිසියකට කිරීම පමණය.
අපරාධකාරයන් රඳවා තිබෙනවා වුවද, බන්ධනාගාර සැලකෙන්නේ, අපරාධකරුවන්ගේ බිමක් හැටියට නොව වරද කළ මිනිසුන්ගේ බිමක් හැටියටය. ඒ නිසා, වරදකට හසුව බන්ධනාගාරගත වන යමෙකු බන්ධනාගාරයෙන් එළියට එන්නේ යළිත් සමාජයේ ගැවසීමට සුදුසු පුද්ගලයකු හැටියට වෙනස්වී, නිවැරදිවී බවට සාමාන්ය විශ්වාසයක් පවතියි. ලංකාවේදී වරදකරුවන් රඳවා තිබෙන තැන් බන්ධනාගාර හැටියට සැලකෙතත්, බොහෝ රටවල ඒවා හැඳින්වෙන්නේ ‘නිවැරදි කිරීමේ ආයතන’ ලෙසය. එවැනි ආයතනයක ඇත්ත කාර්යභාරය එම නමෙන්ම පැහැදිලි වෙයි.
පුද්ගලයකු බන්ධනාගාරගත කරන්නේ කාරණා දෙකක් උදෙසාය. එකක්, අපරාධයක් කළ පුද්ගලයකුට විපාක විඳීමට සැලැස්වීමටය. එවැනි අපරාධකාරී පුද්ගලයන් කෙටි හෝ දිගු හෝ කාලයක් සඳහා සමාජයෙන් වෙන්කොට තැබිය යුතුය යන අදහස ඊට පාදක වෙයි. තමා බන්ධනාගාරය තුළ ගතකරන කාලය, තමා කළ අපරාධය සම්බන්ධයෙන් පසුතැවිලි වීමට යොදාගත යුතුය යන අදහස එහි ඇත. එහෙත්, අද මේ තත්ත්වයෙන් තවත් ඉදිරියට ගොස්, පසුතැවිලි වීමට අමතරව පලදායක ලෙස බන්ධනාගාරගත කාලය ගතකිරීම සඳහාද පහසුකම් සපයනු ලබන අතර, කවදා හෝ ඉන් එළියට එන විට, කිසිවකුට කරදරයක් නැති, පුනරුත්ථාපනය වුණු පුද්ගලයකු නිර්මාණය කිරීමට උපක්රම යොදා තිබේ.
බන්ධනාගාරගත කිරීමකින් බලාපොරොත්තු වන දෙවැනි කාරණය, සමාජයට පණිවුඩයක් දීමයි. මෙවැනි අපරාධ කළොත්, මෙවැනි දඬුවම් හිමිවන්නේයැයි පූර්වාදර්ශයක් සමාජයේ අනෙකුත් ජනතාවට දීම හරහා අපරාධ මර්දනයට පිටිවහලක් වනු ඇතැ’යි බලාපොරොත්තු වෙයි. එහෙත්, සමාජවිද්යා අධ්යයනයන් කියන්නේ, එම විපාකයම තමන්ට ලැබේයැයි සිතන නිසා අපරාධවලින් වැළකී සිටීමට තරම් තර්කානුකූල ආකාරයට, අපරාධවලට යොමුවීමට වැඩි ඉඩක් සහිත සමාජ ස්තරයන් කල්පනා නොකරන බවයි. හෙවත්, සමාජයේ අපරාධවලට යොමුවීමේ වැඩි හැකියාවක් සහිත, අඩු අධ්යාපනයක්, අඩු ආර්ථික පහසුකම් සහිත සමාජ තීරු, ඒ ආකාරයට තර්කානුකූලව නොසිතාම අපරාධවලට යොමුවන බවයි.
කොහොම වුණත්, බන්ධනාගාරගත කිරීමකදී අදාළ අපරාධකරු සමාජයෙන් වෙන්කර තැබීමක් තදින්ම අපේක්ෂා කරන බව පැහැදිලිය. එහි තේරුම, නියමිත කාලය තුළ ඔහුට සමාජය සමග සම්බන්ධතා පැවැත්වීමට ඇති ඉඩකඩ, ඉතා සීමිත අවස්තාවලදී හැර, වුවමනාවෙන්ම අහුරා දැමීමයි. යම් හෙයකින්, ඔහු බන්ධනාගාරගතව සිටින කාලය තුළ, බාහිර සමාජය සමග සම්බන්ධතා පවත්වන්නට ඉඩකඩ ලබාගනියි නම්, එහි තේරුම මුළු බන්ධනාගාර පද්ධතිය එහි මුලික අරමුණ ඉටුකිරීමට අසමත්වී ඇති බයි.
මත්ද්රව්ය ජාවාරම්කාරයන්ට මරණ දඬුවම දීමේ කතිකාව හරහා දැන් පැනනැගී ඇත්තේ මේ කාරණය පිළිබඳ සාකච්ඡුාවයි. බන්ධනාගාරගතවූවන් විවිධාකාරයෙන් බාහිර සමාජය සමග සම්බන්ධතා පවත්වන බව ලංකාවේ අමිහිරි ඇත්තකි. එහෙත්, එහි කනගාටුදායකම කොටස නම්, බන්ධනාගාර පාලකයන්ගේ හෙවත් එහි නිලධාරි තන්ත්රයේ හිතවත්කම් හා ඇඟෑලූම්කම් නැතිව මේ ආකාරයට වැඩකිරීමට බන්ධනාගාරගතවූවන්ට නොහැකි වීමයි. හෙවත්, මේ වරද සිදුවන්නේ බන්ධනාගාර නිලධාරීන්ගේ සහයෝගය මත බවයි.
ලංකාවේ බන්ධනාගාර පද්ධතිය අතිශයදුෂිත එකකි. හොඳ, අවංක හා ඍජු නිලධාරීන් එහි සැලකිය යුතු පිරිසක් සිටියද, මුළුමනින්ම එහි ආධිපත්යය පවතින්නේ දුෂිත, වංක, අපරාධකරුවන් සමග සහජීවනයේ යෙදෙන නිලධාරීන් අතය. මේ නිසා, බන්ධනාගාර නිලධාරි තන්ත්රය පිරිපහදු කිරීම අත්යවශ්ය කාරණයකි. යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත්වී වසර තුනකට පසුව, ජනාධිපතිවරයා මත්ද්රව්ය ජාවාරම්කාරයන් එල්ලා මරන්නට ඕනෑයැයි කී විට, බන්ධනාගාර භාර ඇමතිවරිය (ඇය මේ වගකීම භාරගත්තේ මෑතකදීය) බන්ධනාගාර බුද්ධි අංශය විසුරුවා හැරීමෙන් ඒ බව තහවුරු වෙයි. ඇමතිවරිය කීවේ, බන්ධනාගාරය තුළ මේ සා අකටයුතුකම් සිදුවෙද්දී ඒවා හසු නොවන බුද්ධි අංශයකින් වැඩක් නැති බවයි. ඇගේ අලූත්ම තීරණයක් අනුව, බන්ධනාගාර අධිකාරීවරුන්, සහකාර බන්ධනාගාර අධිකාරීවරුන්, පළමු පෙළ හා දෙවැනි පෙළ ජේලර්වරුන් 12 දෙනකුට වහාම ස්ථාන මාරු ලබාදී තිබේ. දැනගන්නට තිබෙන්නේ බන්ධනාගාර ප්රතිසංස්කරණ ක්රියාවලියේ කොටසක් හැටියට මෙම ස්ථාන මාරු ලබාදී ඇති බවයි. එය ඇත්තක් නම්, බන්ධනාගාරය පිරිසිදු කිරිමට ඇය ගන්නා ප්රයත්නයට සුබ පැතිය යුතුව ඇත.
එහෙත් ඉන් නොනැවතී, බන්ධනාගාර ප්රතිසංස්කරණ බාර ඇමතිවරිය, තමන්ගේ වගකීම් ගැන සංවේදී නම්, ජනාධිපතිවරයා මත්ද්රව්ය ජාවාරම්කාරයන් එල්ලා මරන්නට ගත් තීරණය, තමාගේ ප්රමාද දෝෂයක් හා වගකීම් පැහැරහැරීමක් නිසා ගත් එකක් බව සිතිය යුතුය. හෙවත්, බන්ධානාගාර තුළ ජාවාරම්කරුවන් සිත් සේ දුරකථන යොදාගෙන හෝ නිලධාරීන්ගේ සහායෙන් හෝ ජාවාරම් හා වෙනත් අපරාධවල යෙදෙන්නේ නම්, එය පැහැදිලිවම බන්ධනාගාර බාර ඇමතිවරියගේ වගකීමක් පැහැර හැරීම නිසා සිදුවන්නක් හැටියට සිතිය යුතුය.
මහින්ද රාජපක්ෂ ආණ්ඩු කාලයේ බන්ධනාගාරය තුළ ජංගම දුරකථන හා සිම්පත් වැනි තහනම් ද්රව්ය තිබෙනවාදැයි සෝදිසි කිරීමේ මුවාවෙන් කරන ලද මහා මනුෂ්ය ඝාතනය නැවත සිහිකැඳවිය යුතුය. එහිදී බන්ධනාගාර රැඳවියෝ සලකනු ලැබූවෝ. තිරිසන්නු පිරිසක් හැටියටය. වාට්ටු තුළට ගාල්කොට, ඉබි යතුරු දමා වසා, කඳුළු ගෑස් දමා ඔවුන් ප්රකෝපයට පත්කොට, පහරදීමට ඔවුන් උසිගන්වා, එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස වෙඩි තබා ඝාතනය කිරීම ඒ කාලයේ ආණ්ඩුව ක්රියාත්මක කළ පුනරුත්ථාපන උපක්රමය විය. ඒ හැරෙන්නට ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතාගේයැයි කියන ලද ලැයිස්තුවකට අනුව තෝරාගත් නිරායුධ රැුඳවියෝ පිරිසක් බිත්තිවලට හේත්තුකොට වෙඩි තබා මරාදමන ලදහ. මේ ආණ්ඩුව ආ ගමන්ම ඒ සමූහ ඝාතනය විමර්ශනයට කමිටුවක් පත්කළ අතර, එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස අපරාධ විමර්ශනයක් අරඹා, ඝාතන සැකකරුවන් අත්අඩංගුවට ගෙන රඳවා තිබේ. ඉන් එක් අයකු මත්ද්රව්ය නාශක පොලිස් කාර්යාංශයේ ඉහල නිලධාරියකු වන විට අනෙකා බන්ධනාගාරයේම අධිකාරිවරයකු හැටියට ඉහළ නිලයක් දැරූවෙකි. ඔහුගෙන් සංකේතවත් වන්නේ. පෙර කී දුෂිත බන්ධනාගාර නිලධාරි තන්ත්රයම මිස අන් කුමක්ද?
බන්ධනාගාර ප්රතිසංස්කරණ පටන් ගත යුත්තේ එහි සිටින උස් පහත් සියලූ නිලධර තන්ත්රය පිරිසිදු කිරීමෙන් බව අලූතෙන් කිවයුතු නොවේ. බන්ධනාගාරය තුළ සිටින දුෂිත හා දුෂිත නොවන නිලධාරීන් කවුද යන්න සෑම රැුඳවියකුම දන්නවා පමණක් නොව, සෙසු නිලධාරීහුද ඒ ගැන හොඳින් දනිති. ඒ නිසා ඔවුන්ගෙන් ‘සුද්ද කිරීම’ පටන් ගැන්ම අපහසු දෙයක් නොවේ. අවශ්ය වන්නේ, එම ක්රියාවලිය බාධාවකින් තොරව සහ කාර්යක්ෂමව කිරීම සඳහා විධායකයේ සහාය, නායකත්වය හා මගපෙන්වීම ලැබීමය. ඒ සඳහා නායකත්වය දීමේ හැකියාව ඇත්තේ බන්ධනාගාර ප්රතිසංස්කරණ ඇමතිනි තලතා අතුකෝරලටය. බන්ධනාගාර විෂය වනාහි ඇමතිවරුන් බාරගැනීම අදිමදි කරන කළු පැහැති විෂයකි. එහෙත්, ජනාධිපතිවරයාගේ මරණ දණ්ඩන උත්සාහයත් සමගම, බන්ධනාගාර විෂය ගැන සමාජය තුළ අලූත් කතිකාවක් ඇතිවී තිබේ. එය එක් පැත්තකින් ශිෂ්ට සමාජයක් සැදීමේ ක්රියාවලියේම අවියෝජනීය කොටසකි. ඒ නිසා, ඇමතිනි තලතා අතුකෝරල මේ වගකීම තමා වෙත පවරාගෙන ඉදිරියට ආ යුතුය.
ත්රිපුද්ගල මහාධිකරණ ආරම්භ කිරීමේ විෂයෙහි ඇය මෙතෙක් දක්වා ඇති උකටලිභාවය මෙන් නොවී කාර්යක්ෂමව ඊට මැදිහත්වීමේ වගකීමක් ඇයට තිබේ. අනෙක් අතට, ඇය ඒ වගකීම ඉටුකරන්නට අසමත් වුවහොත්, ජනාධිපතිවරයා නිරපරාදේ මරණ දණ්ඩනය ක්රියාත්මක කරන්නට ගොස්, අවුරුදු හතළිහකට පමණ පසු, ලංකාවේ නැවතත් ම්ලේච්ඡ දඬුවමක් ක්රියාත්මක කළ අපකීර්තිමත් නායකයා හැටියට ඉතිහාසයට එකතුවන්නට ඉඩ තිබේ.
ඒ අතර, පිටත සහ ඇතුළත අතර සම්බන්ධතාව අක්රිය කිරීමට බරපතළ ලෙස ආරක්ෂක ක්රියාදාමයක් ඇතිකළ යුතුය. දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ දැනටත්, ඒ සඳහා යුද හමුදා සාමාජිකයන් යොදවා තිබෙන අතර, සීමිත අවකාශයක් නිසා හමුදාවේ සහාය ඊට ලබාගැනීමද වරදක් නොවේ.
බන්ධනාගාර යනු පවතින සමාජ කැඩපතෙහි අඳුරු පැත්ත බව සැබවි. එහෙත්, ඒ අඳුරු පැත්ත විසින් සමාජයේ අනෙක් පැත්තේ එළියද පැහැර ගන්නට උත්සාහ දරන විට එය වළක්වාගැනීමේ වගකීමක් හැමෝටම තිබේ.
