පාසලේ සංගීත කාමරයේදී පරණ සර්පිනාවේ හැඬුමෙන් ලය අල්ලා, මිහිරි වංග ගී ගායනා කළ කාලයක් තිබිණි. පුදුමය වනුයේ අර්ථයවත් නොදැන සිටි ඒ ගී පද සහ තනු නාද අද පවා මතකයේ රැව් දෙමින් පැවතීමයි.
“මමො චිත්තේ නිති න්‍රිත්තේ කෙජෙ නාචේ තත තොයි තොයි – තත තොයි තොයි – තත තොයි තොයි……
හසි කන්නා හිර පන්නා දොලෙ භාලේ කපෙ චන්දේ භලො මන්දෝ තලෙ තාලේ……”
එබඳු ගී ඇතුළත් “රබීන්ද්‍ර සංගීත්” නමැති මනමෝහනීය සංගීත කලාපය තාගෝරියානු ලලිත කලා ආශ්චර්යයේ එක් සුවිශේෂ ඉසව්වකි. මේ ගී මට දැනෙන අයුර වචනයෙන් කීමට නොදනිමි. සමහර විට ඒ වින්දනය නැවුම් උදෑසනක සූර්ය උදාවක්, පාළු නිසසල නිම්නයක හුදකලාවක් නැතහොත් සොබාදහමේ ජීව ශක්තිය නාදයට නැගීමක් මෙන් විය හැකි ය. ඒ ගී ඉබේ ම වනපොත් වන්නට හේතුවත් ඒවායේ ඇති මේ වර්ණනාවිෂයාතික්‍රාන්ත ප්‍රභාස්වර ස්වරූපය විය හැකි ය.
රබීන්ද්‍රනාත් තාගෝර් යනු මිනිසෙකු නොව සංස්කෘතියකි. කාව්‍යය, සංගීතය ඇතුළු පෙරදිග සර්ව කලා පදාසය ම ඔහුගේ සිතුවිලි කිරණ ධාරාව තුළින් ගමන් කර නව වර්ණ – කැටයම් සහිත අහසක් බවට පත් විය. සත්‍යජිත් රායි විසින් තාගෝර්ගේ ජීවිතය පිළිබඳව තැනූ සුප්‍රකට වාර්තා චිත්‍රපටයේ ආරම්භක කථනය මෙසේ ය.
“1941 අගෝස්තු 7 වන දා කල්කටාවේදී මිනිසෙක් මිය ගියේ ය. ඔහුගේ කායික ශේෂය භෂ්ම වී යනු ඇත. එහෙත් ඔහු තබා යනුයේ උරුමයකි; එය වදන්වලින්, සංගීතයෙන්, කාව්‍යයෙන්, අදහස්වලින් සහ පරමාදර්ශයන්ගෙන් පිරි උරුමයකි. එහි ඇත්තේ අදත්, හෙටත් අපව ඉදිරියට තල්ලු කරන සහ ප්‍රබෝධ කරවන විභව ශක්තියයි……”
කුඩා කල ‘රාබි’ නමින් ඇමතුම් ලද තාගෝර් නීරස පාසල් අධ්‍යාපනය නොරිස්සුවේ ය. පසු කලෙක ශාන්ති නිකේතනය (විශ්වභාරතී සරසවිය) බිහි කරද්දී ඔහු සිසු මනසට ප්‍රසාදයක් දනවන අධ්‍යාපනයක් ගැන විශේෂයෙන් උනන්දු වූයේ ඒ අත්දැකීම් සිහි කරමිනි. නිවස ආශ්‍රිත කලා නියැලීම්වලින් ගැඹුරු නිර්මාණ ලොවක දොරටු විවිර කර ගත් ‘රාබි’, සොළොස් වියේදී සිය පළමු කාව්‍ය කෘතිය පළ කරයි. කාව්‍ය, සංගීත නාට්‍ය, නවකතා, කෙටිකතා, සිනමා, සිතුවම්, විචාර, ගීත, දර්ශන මේ ඈ සියලුම කලාවන්හි නිපුණයෙකු වූ හෙතෙම බෙංගාලි බසින් ලියා තමන් විසින් ම ඉංග්‍රීසියට නැගූ “ගීතාංජලී (ගීතෝපහාර)” කෘතිය උදෙසා 1913දී නොබෙල් සාහිත්‍ය ත්‍යාගය ලබනුයේ නොබෙල් තිළිණ ලැබූ යුරෝපීය නොවන පළමු තැනැත්තා බවට පත් වෙමිනි. ‘ගීතාංජලිය’ට හැඳින්වීම ලියූ අයිරිෂ් කිවියර, ඩබ්ලියු. බී. යීට්ස් සඳහන් කළේ ‘මෙතරම් මියුරු ගැදි ප්‍රබන්ධයක් තමන් කිසිදා දැක නැති බවත්, දුම්රිය, බස් රථ සහ අවන්හල් තුළ එය කියවන විට තමා එයට ආසක්ත වන තරම යම් ආගන්තුකයෙකුට පෙනේදැයි කලබල වන බවත්’ ය. එසේ තාගෝර්ගේ පෙරදිග පන්හිඳ අපරදිග ලෝකය ද වසඟ කරගෙන තිබිණි.
“ආලෝකය මා ආලෝකය, ලොව පුරවන, නුවන සිඹින, හදවත පැණි රස ගන්වන ආලෝකය!
අහා! ආලෝකය රඟ දෙයි, මා සොඳුර, මා දිවිය මධ්‍යයෙහි.
බිඳියි සොඳුර, මගේ ප්‍රේමයේ තත් පෙළ.
අහස විවර වෙයි; සුළඟ උමතු වෙයි; පොළොව වසා සිනහව පායයි.
සමනල්ලු විසුරුවති උන් පියාපත් ඒ එළි මුහුදෙහි
ලිලී සහ පිච්ච කුසුමෝ සසැලෙති එළිය රැලි මුදුනෙහි”
1915දී පස්වැනි හෙන්රි රජු විසින් තාගෝරයන් හට ගෞරව නයිට් පදවියක් පිරිනමන ලදී. එහෙත්, 1919 වසරේ ජල්ලියන්වාලා භාග්හිදී බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා විසින් ඉන්දීය ජාතිකයන් ඝාතනය කිරීමේ සිදුවීම (“අම්රිත්සාර් සංහාරය”)ට විරෝධය පාමින් ඔහු සිය නයිට් පදවිය ප්‍රතික්ෂේප කරන ලද්දේ, ‘සිය රටවැසියන් මානව ගරුත්වයට නොගැළපෙන නොසැලකීමකට හා අවමානයකට ලක් වන විට, ලජ්ජාසහගත ගෞරව පදක්කම් දැරිය නොහැකි බව’ බ්‍රිතාන්‍යයට දන්වමිනි. ඉන්දීය නිදහස් සටනට සහය දෙමින් අධිරාජ්‍යවාදය හෙළා දුටුවද, තාගෝර් ප්‍රකට වූයේ ජාතිකවාදියෙකු ලෙස නොව ඉන් ඔබ්බට ගොස් ලෝක සාමය ප්‍රාර්ථනා කළ ජාත්‍යන්තරවාදියෙකු ලෙස ය.
ඉන්දියාවේ සහ බංගලාදේශයේ ජාතික ගී ද ඇතුළු 2500කට අධික රබීන්ද්‍ර ගී ගොන්නෙන් ඉන්දු සංගීතයේ හැරවුම් ලක්ෂ්‍යය ලකුණු විය. බෙංගාලි, හින්දි, ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍යය සහ නාට්‍යයාදියටත්, නවීන සන්දර්භවාදී චිත්‍රයටත් තාගෝරියානු කලාවෙන් නව මාවත් පෑදිණි. ඔහුගේ නිර්මාණ පෙරදිග කලාව උදෙසා බල පෑ ආකාරය දහසක් ලේඛකයන්ට ග්‍රන්ථ දහසකිනුදු ලියා නිම කළ හැක්කක් නොවේ. එහෙයින් මේ සුළු ලිපිය ද තාගෝර් සහ ඔහුගේ නිර්මාණ කියැවීමකට කෙරෙන ආරාධනාපතකට වැඩි යමක් නොවේ.
මේ වූ කලී තාගෝරයන් අගය කළ ආකාරයේ සංස්කෘතික බැඳීම් සහ බුද්ධිමය කලා සංවාදයන් ශීඝ්‍රයෙන් පිරිහී යමින් පවතින කාලයකි. වර්තමාන කලාවේ දුරේක්ෂයන් කරකවා තාගෝර් යුගය දෙසට එල්ල කිරීම වැදගත් වන්නේ එබැවිනි. ඔහුගේ සෑම වචනයක් ම කවියක් බව පසක් කරන මෙවන් වැකි දහස් ගණනක් එවන් දුරේක්ෂයන්ට හසු වනු නිසැක ය.
“පතක් අග පැනිත්තක් සේ කාලයේ අගිසි මත සැහැල්ලුවෙන් රඟන්නට ජීවිතයට ඉඩ දෙන්න.”
