ඇල්බයා කැමූගේ ‘ගිලටිනය පිළිබඳ අවලෝකනයන්’ (Reflections on the Guillotine)පටන් ගන්නේ සිය පියා මුල් කොටගත් කතාවකිනි. ඒ කතාව සැකෙවින් මෙසේ ය:
1914 පළමු ලෝක යුද්ධය පුපුරා යන්නට කලින්, ඇල්ජීරියාවේ ගොවි පවුලක, දරුවන් ද ඇතුළු, සියලූ දෙනා ඝාතනය කළ ගොවිපොළ කම්කරුවකු ඇල්ජියර්ස් නගරයේ දී මරණ දණ්ඩනයට කැපකරනු ලැබිණ. ඔහු වැනි ලේ පිපාසිතයකු හිස ගසා දැමීමෙන් මරණයට පත්කිරීම මෘදු දඬුවමකැයි බොහෝ දෙනා සිතූහ. දරුවන් ඝාතන පුවතින් කැළඹුණු කැමූගේ පියා ද කල්පනා කළේ එසේය. ඒ නිසාම, අපරාධකරුවාට මරණ දඬුවම පමණුවනු බලන්නට නගරයේ එක් කෙළවරක රැස් කෑ ජනයා හා එක්වනු පිණිස ඔහු අලූයම නැඟිට සිය කැමැත්තෙන්ම ගියේය. නමුත් පෙරළා ගෙදර ආ ඔහු තමන් දුටු දේ ගැන කිසිවකු හා කතා නොකළේය. විකෘති වූ මුහුණින්, කඩිමුඩියේ ආ ඔහු මුනිවතින් මොහොතක් ඇඳේ වැතිර හිඳ නැගිට වමනය කරන්නට පටන් ගත්තේය.
‘උදාර වදන්වලින් වසා සඟවන ලද යථාර්ථය ඔහු හරියටම වටහාගෙන තිබිණැ’යි කැමූ පසුව ලීවේය. හිස සිඳලනු පිණිස පෝරකය මතට ඇද දැමූ වෙවුලන සිරුර ගැන හැරෙන්නට අන් කිසි දෙයක් ගැන ඉන්පසු සිතන්නට තම පියා අසමත් වූ බව ඔහු ආවර්ජනය කළේය.
ඉක්බිති කැමූ මෙසේ ලියයි: ”හුදු ප‍්‍රචණ්ඩත්වය මත පදනම් වූ අපරාධයකට වඩා පූර්ව සැලසුම් මත සිදුකළ අපරාධයක් බරපතළ බව බොහෝ නීති රෙගුලාසි විසින් සලකනු ලබයි. නමුත් ඒ අනුව බලතොත්, මරණ දණ්ඩනය යනු, කවර ලෙස ගණන් බැලූ‍වද, කිසිදු අපරාධකරුවකුගේ අපරාධ ක‍්‍රියාවක් සමග සැසඳිය නොහැකි තරම් ඉතාමත් සැලසුම් සහගත ඝාතනයක් හැර අන් කුමක්ද?”
කැමූගේ තර්කය මෙයයි: අපරාධකරුවකු විසින් කළ ඝාතනයක්, නීත්‍යනුකූලව මරණ දණ්ඩනය පැනවීමක් හා සමාන විය හැකි එකම එක ආකාරයක් තිබේ. එනම්, එම අපරාධකරුවා, තමන් විසින් ඝාතනය කිරීමට නියමිත පුද්ගලයාට ඇය හෝ ඔහු මරා දමන දිනය කල් තියා දැනුම් දී, ඒ දිනය එන තෙක් තමන්ගේ අනුකම්පාව යටතේ ජීවත්වීමට සැලැස්වීමයි.
කැමූගේ ප‍්‍රකට ලියැවිල්ල හදිසි නිමිත්තක් වන්නේ ‘නීත්‍යනුකූල’ මරණ දණ්ඩනය ගැන උද්‍යෝගීමත් කතාබහක් දැන් ඇවිළ යන බැවිනි. අවශ්‍ය වෙතොත් මරණ දණ්ඩනය පැමිණවීමේ ලියැවිලිවලට අත්සන් කරන්නට තමන් නොපැකිලෙන්නේ යැයි ජනාධිපති සිරිසේන මහනුවර, ගැටඹේ දී කියා තිබේ. ජනාධිපතිවරයා හා දඩ කෙළියේ යන්නට ආගමික හා ‘වාමාංශික ෂෙරීෆ්’ලාද අසුන් පිට නැග ඇත්තේ ඒ අනුව ය. බන්ධනාගාරයේ සිට දාමරිකකම් කරන්නේ නම් එල්ලීම හොඳ බව ස්වර්ගය හා නරකාදිය අතර සම්බන්ධීකරණ කටයුතු භාර කාදිනල් මැල්කම් රංජිත් කියා ඇත්තේ එයින් දිනකට හෝ දෙකකට පසු ය. ‘එක්කෙනෙක්, දෙන්නෙක් එල්ලූ‍වාට ප‍්‍රශ්න විසඳෙන්නේ නැතැ’යි කියා ඇති ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ ලේකම්වරයා ද, ‘දඬුවම් දීමේ ක‍්‍රමයක්‌ ලෙස මරණ දඬුවම ක‍්‍රියාත්මක කළ යුතු නම් එය ක‍්‍රියාත්මක කිරීම පිළිබඳව ගැටලූ‍වක්‌ නැති’ බව ඉකුත් බදාදා කියා තිබිණ. ‘ක‍්‍රමය වෙනස් කිරීම’ ගැන උද්යෝග පාඨය ද ඒ යටින් එල්ලන්නට ඔහු අමතක නොකළේය.
නීත්‍යනුකූලව මිනිසුන් මැරීම ගැන දැන් නැග එන අසීමාන්තික උද්යෝගය වනාහි යුක්ති ගරුක හා ධාර්මික ජීවිතයක් කෙරෙහි අපේ ඇති නිර්මල ළැදියාව විදහා දක්වන කැඩපතකැයි මේ බොහෝදෙනා කල්පනා කරති. රාජ්‍ය අනුග‍්‍රහයෙන් මිනී මැරීමේ පිළිවෙතට අනුබල දීම වනාහි මිනිස් ඝාතනය සඳහා ඇති ලෝක සම්මත පාරිශුද්ධ ක‍්‍රමයකැයි ඔවුන් සිතන්නේ ඒ නිසා ය. ඒ අනුව, යුක්තිය හරියට පසිඳලීම ගැන ලංකාව තුළ කලින් කල බුර – බුරා ඇවිළෙන ‘පොදුජන අනුරාගයේ’ ඝෝෂාව, දෙදහස් පන්සීයක් වයස බැව් කියන ශිෂ්ටාචාරයේ පුනර්ජීවනයකැයි සිතන්නෝ බහුලව වෙසෙති. නමුත් අපේ අපරාධ ලෝලීත්වයේ බුබුළු දමන විපරීත ප‍්‍රබෝධය සැඟව ඇත්තේ ඒ කල්පනාවන් යට ය. ඒ ගැන දැනගන්නට රිසි අයට විවේකීව විමසා බලනු පිණිස, සමාජ යුක්තිය හෝ මනුෂ්‍ය ගරුත්වය ධූවිලි තරම් හෝ නොතකා ගතකළ අඩුම වශයෙන් සාපරාධී දශක හතරක කාලය අප පසුපසින් තිබේ.
හුදකලා පුද්ගල අපරාධයන් මැඬලිය හැක්කේ සංවිධානාත්මක රාජ්‍ය අපරාධ දිරි ගැන්වීමෙන් යැයි කල්පනා කිරීම විසින් පෙන්නුම් කරන්නේ යුක්තිය පිළිබඳ පැසවන බහුජන උද්යෝගය නොවේ. මැද සාලයේ සිට අපරාධ රස විඳීම ජාතික පුරුද්දක් බවට පත් වූ රටක ශිෂ්ටාචාරයේ පරාභවයයි. කපා කොටා, වධ බන්ධන පමුණුවා ඝාතනය කොට වැළලූ බැව් සැලකෙන 154 දෙනකුගේ සිරුරු ගොඩගත් මාතලේ සමූහ මිනීවළ පිළිබඳ යුක්තිය ඉල්ලා බහුජන ව්‍යාපාර පැන නොනගින්නේ ඒ නිසා ය. මළ සිරුරු 84 ක සුන්බුන් හමු වූ මන්නාරමේ තිරුකේතීස්වරම් සමූහ මිනීවළ තුන් දිනක් තරම්වත් කල් පවත්නා සාමූහික කෝපයක් ජනිත නොකළේත් ඒ නිසා ය. ළමුන් ද ඇතුළු මිනිස් ඇට සැකිලි 30කට වඩා දැනටත් සොයාගෙන ඇති මන්නාරමේ සතොස පරිශ‍්‍රයෙන් හමු වූ සමූහ මිනීවළ රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපාදන නැතිකමින් වසා දැමීමට සැරසීම ගැන ජනපති සංවේගය හෝ වාම විරෝධය හෝ ආගමික කණස්සල්ල පළ නොවන්නේ ද ඒ නිසා ය. කොටින්ම, ඇඹිලිපිටියේ සෙවණගල යුද හමුදා කඳවුරේදී ඝාතනය කළ පාසල් සිසුන් 31 දෙනකු පිළිබඳ මතකයට කැපකොට අගනුවර ප‍්‍රත්‍යන්තයේ ඉදිකළ දිළිඳු ස්මාරකය ඩෝසර් මගින් සමතලා කොට, සන්ධ්‍යා කාලවල නාගරික මැද පංතික මිතුරු සාමිචි සඳහා වෙන් වූ නගර උද්‍යාන හා ව්‍යායාම මං තීරු ඉදිකිරීම පිළිකුල නොදනවන්නේ මක් නිසාද?
පුද්ගල අපරාධ මැඬලනු පිණිස රාජ්‍යය මගින් මිනිසුන් මරණයට කැපකිරීම, මිනිස් ගරුත්වය හා ධාර්මිකභාවය ප‍්‍රතිස්ථාපනය නොකරයි. එය විසින් සිදු කරන්නේ එක් අපරාධයකට හිලව් වශයෙන් ගණන් බලා වඩා සැලසුම් සහගත අපරාධ කිරීමට රාජ්‍යයට අනුල්ලංඝනීය අයිතියක් ඇතැයි යන සාපරාධී විශ්වාසය අලූ‍ත් වටයකින් තහවුරු කිරීමයි. මරණ දණ්ඩන නියෝගයන්ට අභිමානයෙන් අත්සන් තැබීමට තමන් සූදානම් යැයි තැන තැන වහරන වහසි බසින් ජන ආවේගයන් මොළවන රාජ්‍ය පාලකයන්, අඩ සියවසක් තිස්සේ රාජ්‍යය විසින් කරන ලද අපරිමිත අපරාධ නොතකා හරින්නේ ඒ විශ්වාසයේ පිටුබලයෙනි.
වඩා සාහසික සමූහ අපරාධකරුවන් රාජ්‍ය පාලනය සඳහා පේවී කැන්දාගෙන එන වීදි පෙරහැර පෙරහුරු පවත්වන සමයක, අපරාධ යුක්තිය ‘නීත්‍යනුකූල මරණ දණ්ඩනයෙන්’ ලබාගත හැකියැයි කල්පනා කිරීම වනාහි ප‍්‍රතිකාරයක් නොවේ; දොරින් දොර පැතිරෙන වසංගත අවිචාරයම උත්සන්න වීමකි.
