රජත පුස්තක සම්මානය හිමි කරගැනීමත් සමග සුමුදු නිරාගී සෙනෙවිරත්නගේ ‘ගිහින් එන්න කානිවල්’ නම් කෙටිකතා සංග‍්‍රහය ගැන සැලකිය යුතු සංවාදයක් ආරම්භ වී ඇති බව සති අන්ත පත්තර බලන, ෆෙස් බුක් එකවුන්ට් ඇති මේ රචනයද කියවන ඔබ සැවොම දනිති. ‘ගිහින් එන්න කානිවල්’ යනු සම්මානයට නිර්දේශ නොවුණි නම් අපේ පාඨන ලෝකයට මේ තරම් මාතෘකාවක් නොවන්නට බෙහෙවින්ම ඉඩ තිබුණු කෘතියකි.
ස්වර්ණ පුස්තකය ගත්තද, විශිෂ්ට ප‍්‍රබන්ධ කතාමය ආනන්දයක් ලබා දුන්නද, පාඨක තුඩ තුඩ රැුව් දෙන කෘතියක් වන්නට අපේ පාඨන සංස්කෘතියේ නම් වරම් ලද නොහැකි බව නිශ්ශංක විජේමාන්නගේ ‘හඳ පළුව තනි තරුව’ වැනි විශිෂ්ට නවකතාවක් අරභයා පවා ඇති අපේ කතිකා නිහඬතාවෙන් පෙනේ. හොඳ සාහිත්‍ය කෘතියක් පිළිබඳ සංවාදයක් නැතිකම ගැන අමුතු අඬහැර පානු කුමටද? ආරියවංශ අබේසේකර ලියූ ‘මාතෘකාවක් නැති වචන අනූතුන් දාහක්’ වැනි අගනා නවකතා කීයක් නම් අපෙන් ඈතට ගසාගෙන යන්නට ඇද්ද? සිංහල සාහිත්‍ය පාඨනය ගැන නිරන්තර පරීක්ෂාවක පසුවන ශාස්ත‍්‍රාලයික සාහිත්‍යකරුවන් කිහිපදෙනෙකුගේ සුළු බැලූ‍ම් හෝ නොලබයි නම් අප වැනි පරිධියේ කියවන්නන්ට මෙවැනි කෘති ඇස ගැසෙන්නේවත් නැත. නවකතාව නම් අපේ සාහිත්‍ය පාඨනයේ ජනප‍්‍රියතම ශානරය ගැනත් තත්ත්වය එසේ නම් පාඨක ලෝකයෙන් ඊට සාපේක්ෂව දුරස්ථ ශානරයක් වන කෙටිකතා පොතකට සැලකිය යුතු අවධානයක් හිමිවීම කලාතුරකින් පමණක් සිදුවිය හැක්කකි. සම්මාන උණුසුමක් නිසා හෝ නිරාගී සෙනෙවිරත්නගේ කෙටිකතා වෙත ලද ඒ අවධානය සිංහල කෙටිකතා කලාවට වාසනාවන්ත කතාවක් වේවි’යි හඟිමි.
එහෙත් මේ රචනය ලියැවෙන්නේ එකී සම්මානය පසුබිම් කරගෙන නොවේ. මේ රචනය, ‘ගිහින් එන්න කානිවල්’ නම් කෘතිය සමග අපේ කෙටිකතා කලාවට සපැමිණි නිරාගී සෙනෙවිරත්නගේ කෙටිකතාව පිළිබඳ මගේ කියවීම අතරේ පැන නැගෙන ඇතැම් අදහසක් දෙකක් ඔබ සමග බෙදාහදා ගනු පිණිසය.
කෙටිකතා කලාත්මකත්වය සහ තේමාත්මකය සංහිඳියාවකින් යුක්තව ඉදිරිපත් කරන්නට ඇය තැත් දරන බව පෙන්වන කතා කිහිපයක්ම මෙහි අඩංගුය. කෙටිකතාවේ කලාත්මකත්වය සෑදෙන්නේ භාෂාව සහ ශෛලිය, නාභිගතකරණය, කතාව සහ කතා වින්‍යාසය, කාලය සහ අවකාශය, චරිත නිරූපණය, භාවිත යථාර්ථ තලය ආදි නොයෙක් ව්‍යුහීය අංග විචිත‍්‍රවත් ලෙස සංරචනය කිරීමෙනි. තේමාත්මකය යනුද කෙටිකතාවක ව්‍යුහීය අංගයකි. කෙටිකතාවක් ‘කියනු ලබන විදිය’ සහ ‘කියවෙන දෙය’ අතර ඇත්තේ අන්තර්පෝෂණයකි. සියලූ ව්‍යුහීය අංග කෙටිකතාව තුළ අන්‍යොන්‍ය වශයෙන් බැඳී සිටියි. ඒ බැඳීම අප ‘කලාත්මක සහ තේමාත්මක සංහිඳියාකරණය’ කියා නම් කරමු. අපේ කතානායිකා, කතුවරියගේ කතා වෙත මේ සංහිඳියාව ළඟ ළඟ එන බව පෙනේ.
නිරාගි සෙනෙවිරත්නගේ කෘතියේ එන ‘රාමු දෙකක කතාවක්’ නම් කෙටිකතාව ආඛ්‍යාන කලාව පිළිබඳ අත්හදා බලන්නට ඇගේ ඇති උනන්දුව පෙන්වන්නකි. මෙම කථාව නාභිගත වන්නේ ජනප‍්‍රිය සති අන්ත පුවත්පතක විශේෂාංග ලේඛකයෙකු වෙතය. කතාවේ කථකයාද ඔහුය. කථකයා උත්තම පුරුෂ ඒක වචන ‘මම’ කථකයෙකු සේ පෙනී සිටිමින් අපට කතාව කියාගෙන යයි. කථකයා වෘත්තීය වශයෙන්ම ගමනාන්තයක් නැති සංචාරක ජීවිතයකට පුරුදුවූවෙකි. මෙවර ඔහු සිය යතුරු පැදියේ නැගී අගනුවරින් කිලෝමීටර් එකසිය ගණනක් ඈත කඳුකර පෙදෙසෙකට පැමිණෙයි. එහි ලංකාපුර නම් කුඩා නගරයක දිසාලා නම් පුංචි ලැගුම්හලක් ඔහු සොයාගනියි. පිටිසර සිරියාවකින් යුතු එම ලැගුම්හලේ නවාතැන් ගන්නා ඔහු තනිව මධුවිත පානය කරයි. ඒ අතර ඔහු අසල මේසයක මත්පැන් පානය කරනා තිදෙනෙකු සමග එක් වේ. ඔවුන්ගෙන් කෙනෙක් පුරාවිද්‍යා නිලධාරියෙක්ද අනිත් දෙදෙනා වනජීවී නිලධාරීහු දෙදෙනෙක්ද වෙති. පත්තරකාර කථකයා ඔවුන් හා සාද කතාවේදී තම පුවත්පත් විශේෂාංගයකට පොටක් පාදා ගනියි. පුරාවිද්‍ය නිලධාරියා ‘පුරං අප්පු’ නම් සිංහල වීර චරිතය වෙනුවෙන් තැනූ සිහිවටනයක කතාවක් කියයි. මෙම ග‍්‍රාමයේ පාර පළල් කිරීමත් සමග පාර අයිනක සවිකර තිබූ ගලින් කළ පුරං අප්පු ප‍්‍රතිමාව එතැනින් වීසි වේ. එය සවි කරන්නට තැනක් සෙවූවද පාර දෙපස ඉඩම් හිමි සිංහල අය ඒ සඳහා කුඩා ඉඩක්වත් දෙන්නට ඉදිරිපත් නොවේ. එම ප‍්‍රතිමාව සවි කිරීම සඳහා ඉඩකඩක් ලබා දෙන්නේ මුස්ලිම් ජාතිකයෙකි. එම මුස්ලිම් ජාතිකයාගේ ඉඩමත් පුරං අප්පු ප‍්‍රතිමාවත් නැරඹීම සඳහා පුරාවිද්‍යා නිලධාරියා සමග පිටත්ව යන කථකයා එය දැක බලාගනියි. යළි නවාතැන වෙත විත් ලිපියෙහි සැලැස්ම හිතේ අඳිමින් සිටි ඔහු නොදැනුවත්වම නින්දට වැටෙයි. හදිසියේ ඔහු ඇහැරෙන්නේ වන රොදකය. ඔහු පෙරදා රාත‍්‍රියේ දුටු දර්ශන සේම නවාතැන් ගත් ලැගුම්හල සහ ලංකාපුර නම් නගරය පවා තථ්‍ය ලෝකයේ නොපවතින දේ බව අනාවරණය වෙයි. ඔහු ‘කුවේණි දිස්ටියට’ අසු වී ඇති බව ගැමියෙක් කියයි. මෙම කෙටිකතාවේ කතා වින්‍යාසය මනාව ව්‍යුහනය වී ඇත. අර ගැමියා හා කදේ වැටෙන කථකයා තමා අත්වින්දේ මායාමය අත්දැකීමක් වුව මෙම ප‍්‍රදේශයේ පාර පළල් කිරීමත් අර පුරං අප්පු පිළිරුවේ කතාවත් සත්‍ය බව වටහා ගනියි. ගැමි නිවසේදී ආහාරපානාදියද ගෙන ඔහු සමග අර මුස්ලිම් ඉඩමේ සවි කොට ඇති පුරං අප්පු පිළිරුව බලන්නට කථකයා යයි. එහිදී ඔහු මුස්ලිම් ජාතිකයාගේ ඉඩම සහ නිවෙසත් ප‍්‍රතිමාව වෙනුවෙන් වෙන් කළ ඉඩමත් දැකගනියි. එහෙත් එවර එහි ප‍්‍රතිමාව නැත. එතැන එකෙල මෙකෙල වෙවී ඉන්නා කථකයා අසලින් බයිසිකලයක යන අයෙක් ඔහු අසල නතර වෙයි. ඔහු කථකයා සමග පවසන්නේ තවත් අමුතු කතාවකි. එනම් මේ ගල්පෝරු පුරං අප්පු ප‍්‍රතිමාව දවස් දෙකතුනකට වතාවක් සවිකර ඇති තැනින් ගැලවී ජයමහ මාමා නම් පුද්ගලයෙකුගේ ඉඩමක වැට අයිනටම යන බවකි. ඔහු එම ප‍්‍රතිමාව උස්සාගෙන විත් යළි අර මුස්ලිම් ඉඩමේ ඊට නියමිත තැන සවි කරයි.
අප කළේ මේ කතාවේ ‘කෙටිකතාමයත්වය’ සිඳ දමා කතාව සාරාංශ කිරීමකි. තේමාත්මකය පිළිබඳ තවත් අවධානය යොමු කළේ නම් මේ කතාව තවත් සාර්ථක කරගත හැකිව තිබුණි. ඒ කෙසේවෙතත් මේ කතාව ඉතා මැනැවින් වින්‍යාසගත කළ කලාත්මක ව්‍යුහමය විචිත‍්‍රත්වයක් ඇතිකරනසුලූ අගනා ප‍්‍රබන්ධයකි. ‘පෙතියා’ නම් කෙටිකතාව නාභිගත වන්නේ ගමක වැවක සිට නාගරික පොකුණකට ස්ථාන මාරුවක් ලැබූ පෙතියා නම් මත්ස්‍යයෙකු වෙතය. අවකාශය සහ නාභිගතකරණය නම් ව්‍යුහීය අංග ඉතා වැඩදායක ලෙස කතාවේ අර්ථකාරක ශක්තියක් ඇති වන සේ භාවිත කිරීම පිළිබඳව මෙය අගනා නිදර්ශනයකි. මෙම කෙටිකතාවේදී පෙතියා ලවා මනුෂ්‍ය ජන ජීවිතය කියවයි. කළු පෙට්ටිය, ගඩුව, ගිහින් එන්න කානිවල් වැනි කෙටිකතාද අනාගත විශිෂ්ට කෙටිකතාකාරියක පිළිබඳ බලාපොරොත්තුවේ එළිදල්වයි. ‘මිදුණා මිදුණා මනාව මිදුණා!’ යනු අසපුවාසී මෙහෙණියක සියදිවි නසාගැනීමක් වටා ගෙතුණු බහුශාබ්දික බවක් ඇති වන සේ කතාව ව්‍යුහනය කළ නිර්මාණයකි. කතුවරිය තවත් සැලකිලිමත් වූයේ නම් කතාවේ රිද්මීය තානය සුලලිත කරන්නටත් කතාවේ ප‍්‍රාසංගිකතාව ඇති කරන්නටත් තිබිණි. භාෂාත්මක චිත‍්‍රණය ගැනත් ඇය තව ටිකක් කැරලිකාරී වෙන්නේ නම් හොඳය. මේ පොතේ එන බොහෝ කතා එවැනි තව ටිකක් දුර අරන් යා හැකි කෙටිකතා බව මට සිතේ. තේමාත්මකය පිළිබඳ මේ කතාවල අවධානය ඇත. ඒ තේමාත්මකය මුවහත් කරනා කලාව ඇය කෙටිකතාවේ නියැලීමෙන්ම ප‍්‍රගුණ කරනු ඇත.
පුවත්පතකට ලියැවෙන මෙවැනි කුඩා රචනයකදී කෙටිකතා පොතක එන කතා පිළිබඳ සනිදර්ශනාත්මකව සාකච්ඡුා කිරීම නවකතාවක් පිළිබඳ කෙරෙන සංවාදයකටද වඩා අපහසුය. ආඛ්‍යාන ව්‍යුහ ගණනාවකද තේමා ගණනාවකද විසල් පරාසයක විහිදෙන නිසාවෙනි. ඒ නිසා වඩාත් වැදගත් වන්නේ අපේ කතුවරියගේ කෙටිකතා පොත ඔබ විසින්ම සමීපව කියවා බැලීමයි. එසේ සමීපව කියවීමේදී පූර්ව නිර්මිත කෙටිකතාමය ආදර්ශ වෙතින් තරමක් දුරස්ථව මේ කතා වෙත එළඹෙන්නේ නම් පෞද්ගලිකව මම සතුටු වෙමි. ඒ මේ කතා කෙටිකතාව පිළිබඳ සම්මත ව්‍යුහීය ආදර්ශයන් කුඩු පට්ටම් කර දමන නව ශානර මීමංසාවක් නිසා නොවේ. කෙසේවෙතත් මේ කුඩා රචනයේ අවසාන අර්ධය මගේ සතුට වෙනුවෙන් කැපකරනු ඔබට ඉවසිය හැකිද?
මගේ සතුට නම් සුමුදු නිරාගී සෙනෙවිරත්න සිංහල කෙටිකතා කලාව තුළ අරවින්දයක් සේ පාඨක අපට ආනන්දය දෙමින් පිපී එනු දැකීමයි. ඒ සඳහා ඇති ඇගේ විශ්වසනීය ශක්ති කදම්බය ගැන මේ කෙටිකතා පොතෙන් ආරම්භක සංඥා එළි විහිදුවයි. සිංහල කෙටිකතා කලාවේ ස්ත‍්‍රී දායකත්වය සාපේක්ෂව සෑහෙන තරම් අඩුය. ඉඳහිට කෙටිකතාමය ප‍්‍රභාතයකින් මතු වෙන බොහෝ ලේඛිකාවෝ ආ වේගයෙන්ම යළි පසු බා යති. අපේ කතුවරියට එවැන්නක් නොවේවායි පැතුමක් මේ රචනයේ යටි පෙළෙහි නිධන්ව ඇත.
විප්ලවීය කතා කලාවකට අරඅඳින ලද කෙටිකතා පොත් කිහිපයක් ලියමින් අප කෙරේ බලාපොරොත්තු එළි විහිදවූ තිලිනා වීරසිංහ දැන් නිහඬව සිටින්නීය. මෑත අතීතෙක ‘මිත්තණියෝ’ නම් දුර්වල කෙටිකතා පොතක් ලියා පසෙකට වී සිටින පියසීලී විජේමාන්න කෙටිකතා කලාව ගැන ශාස්ත‍්‍රීය ශික්ෂණයකින් ලියූ වැඩිහිටි ස්ත‍්‍රියකි. ඇය දසක ගණනාවක් තිස්සේ ලියූ කෙටිකතා තුළ ආඛ්‍යාන කලාව පිළිබඳ නිරන්තර සෙවීමක ඉන්නා, සංයමයෙන් ප‍්‍රබන්ධකරණයෙහි නිරත වෙන ඉවසිලිවන්තියක දැකගන්නට අපට පුළුවන. තිලිනා වීරසිංහ සහ පියසීලි විජේමාන්න යනු මට පෙනෙන හැටියට අන්ත දෙකකි. මේ දෙකම සිංහල කෙටිකතාවට කලඑළියක් ගෙනා බවත් දෙදෙනාම ශූර කතාකාරියන් බවත් ඇත්තය. එහෙත් අපේ අවධාරණය මේ දෙදෙනාම ගැන නොවේ. සුමුදු නිරාගී සෙනෙවිරත්න නම් අලූ‍තින් අප වෙත ආ කෙටිකතාකාරිය ගැනය. ඇය අර දෙදෙනාටම මැද තැනෙක පිහිටන, ඒ දෙදෙනාගේම කතා කලාවන්ගේ සුලක්ෂණ තම කතාවට කැඳවන, විපරම්කාරී ප‍්‍රබන්ධ රචිකාවක සේ මට පෙනේ. මහාචාර්ය පියසීලී විජේමාන්නට මෙන් ශාස්ත‍්‍රාලයික වටපිටාව නිරාගී සෙනෙවිරත්නගේ කතා කලාවට අවශ්‍යයෙන්ම තිබේ. ඒ ශාස්ත‍්‍රීය ශික්ෂණය සහ ඉවසීම දැනටමත් ඇයට ඇති බවට මේ කතා ටික ප‍්‍රමාණවත්ය. තිලිනා වීරසිංහ යනු ඉතා රැුඩිකල් කතා කලාවක් ගෙන ආ ලේඛිකාවකි. පෘෂ්ටීය වියමන වැනි ව්‍යුහීය අංග සමගද දැඩි තේමාත්මක අරගල සමගද සමෝසමේ පොරකමින් ඉතා නිර්භය කතා කිහිපයක් ලියන්නට ඇය සමත් වූවාය. එහෙත් ඇයට තම කතා කලාව ඉවසිලිවන්තව මෙල්ල කරමින් පාඨකයා අල්ලා ගන්නා තානයකට පමුණුවා ගන්නට තරම් ඉසිඹුවක් තිබුණේ නැත. එහෙත් නිරාගී සෙනෙවිරත්නට මේ රැඩිකල්කමත් – ඉවසිලිවන්ත ඉසිඹුවත් යන දෙකම ඇති බව පෙනේ. මම කෙටිකතාකාරියන් හැටියට පියසීලි විජේමාන්නටත් තිලිනා වීරසිංහටත් එක සේ ප‍්‍රිය කරමි. එහෙත් ඒ දෙදෙනාගේ කතා කලා දෙක සංහිඳියාවකට ලක් කළ සාමූහික කලාවක් වෙත මම ඊටත් වඩා ප‍්‍රිය කරමි. කෙටිකතාව සේම අනෙක් සියලූ සාහිත්‍ය ශානරද නාට්‍ය කලාව මෙන්ම සාමූහික කලා බව මම කලක සිට සිතමින් සිටිමි. ඇත්තෙන්ම, එවැනි කතා කලාවක් ලේඛිකාවක අතින් පැළවෙනු දකින්නට මම මග බලා ඉමි. නිරාගී සෙනෙවිරත්නගේ කෙටිකතාමය සම්ප‍්‍රාප්තිය ඒ අපේක්ෂා වෙත සිහිලක් දෙවයි. ඒ මගේ සතුටය. මම මේ නිරාගි සෙනෙවිරත්න එසේ ලිවිය යුතුය කියා යෝජනාවක් කළා නොවේ, හිතවත.
‘ගිහින් එන්න කානිවල්’ ළඟ එන සාහිත වසන්තයේදී තව තවත් කතාබහට ලක්වෙනු දකිනු රිසියෙමි. ඒ කතාබහ සැප්තැම්බර සාහිත වසන්තය අබිමුව සරැලි නගා බැස නොයා යුතුය. අපේ කෙටිකතා කලාවට වසන්ත ශ‍්‍රීයක් එක් කරන්නට හැකි ලිවීමක ඇය නිරත වෙනු ඇති බවට ඇගේ ‘කානිවල්’ කතා ලතාවේ සෝබාව නරඹමින් යන විට ඉබේම මෙන් දැනේ. ඉතිං, කෙටිකතා ගැන දිග කතා මතුව එන සේ කෙටිකතා සංරචනය කරමින් තව බොහෝ දුර ඈ ඇවිද යනු දකින්නට පෙරුම් පුරමි.
සුදර්ශන සමරවීර
