නවලිබරල්වාදයට එරෙහිව ‘සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය’? බෞද්ධ හෘදය සාක්ෂිය අහිමි සුළු ධනේශ්වරයේ නැගීම සහ ‘සංවර්ධනය’ නාමයෙන් ලිබරල් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය වැනසීම

එහෙත්, රාජ්‍ය කේන්ද්‍රීය ධනේශ්වර ආර්ථිකයක් ගොඩනැඟීම පිළිබඳ අදහස නවලිබරල්වාදයට විකල්පයක් ලෙස ඉදිරිපත් කෙරෙන විට, ඉන් මතුවන ගැටලූවක් වන්නේ ‘එවැන්නක් සැබැවින්ම නවලිබරල්වාදයෙන් මිදුණු ව්‍යාපාතියක් විය හැකිද?’ යන්නයි.

නවලිබරල්වාදයට එරෙහිව ‘සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය’?
නවලිබරල්වාදයට අභියෝගයක් එල්ල කළ හැකි දේශපාලන බලවේගයක් ලෙසට ඇතැමුන් අපට යෝජනා කෙරෙන්නේ සිංහල බෞද්ධ ජාතිකවාදී දේශපාලන ධාරාවයි. මෙම අදහස නියෝජනය කරන සංකල්පගත කිරීමක් ලෙස ගුණදාස අමරසේකරගේ ‘සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය කරා’ (2016* නමැති ලේඛනය සැලකිය හැකි යැයි සිතමි. එය ලංකාවේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ පිරිහීම නිරීක්ෂණය කරමින් ඊට විකල්පයක් ලෙස ‘සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය’ නමැති සංකල්පය යෝජනා කරයි. සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය යනු දෙන ලද රටක සභ්‍යත්වය හා රාජ්‍යය සමපාත වීමේ ප‍්‍රතිඵලය යි. අමරසේකර ලංකාවට අදාළව මෙම සංකල්පය වර්ධනය කරන්නේ සැමුවෙල් හන්ටින්ග්ටන් නූතන ලෝකයේ පශ්චාත් සීතල-යුද යුගය පිළිබඳ ඉදිරිපත් කළ ‘ශිෂ්ටාචාර අතර ගැටුම’ යන ප‍්‍රවාදයත්, මාටින් ජැක් ඉදිරිපත් කළ ‘චීනය සභ්‍යත්ව රාජ්‍යයකි’ යන ප‍්‍රවාදයත් පාදක කොට ගෙනය. මාටින් ජැක්ගේ අදහස, චීනය තමන්ව හඳුන්වා ගන්නේ ජාතික රාජ්‍යයක් ලෙසින් වුවද, චීන රාජ්‍යය ගැළපෙන්නේ නූතනයේ බටහිර උපත ලද එම සංකල්පයට නොව සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය පිළිබඳ සංකල්පයට බවයි. ඔහු තර්ක කරන්නේ චීන ජනයා තමන්ගේ පැවත්ම අරුත් ගන්වන්නේ චීන සභ්‍යත්වයේ කොටස්කරුවන් ලෙස බවයි.
අමරසේකරගේ ප‍්‍රස්තූතය චීනය මෙන්ම ‘ලංකාවද සභ්‍යත්ව රාජ්‍යයකි’ යන්න යි. මාටින් ජැක්ට අනුව චීන සභ්‍යත්ව රාජ්‍යයේ දාර්ශනික පදනම වූයේ කොන්ෆියුසියස් දර්ශනය නම්, ලංකාවේ පූර්ව නූතන යුගයේ පැවැති සභ්‍යත්ව රාජ්‍යයේ පදනම වූයේ සිංහල බෞද්ධ සංස්කෘතිය බව අමරසේකරගේ ප‍්‍රවාදය යි. මෙම සිංහල බෞද්ධ සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය ධර්මිෂ්ඨ, සාමූහිකත්වය අගයන, ජනතා සහභාගිත්වය පදනම් කරගත්, සුබසාධන රාජ්‍යයක් යැයි අමරසේකර තර්ක කරයි. එහි පදනම මත අනාගත, නූතන සිංහල බෞද්ධ සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය ගොඩනැංවීමේ විකල්ප අදහස සම්පාදනයට මුල පිරීම අමරසේකරගේ මෙම දීර්ඝ ලිපියේ අරමුණයි. එම අරමුණට දායකකර ගත හැකි, ඉපැරැුණි ගම් සභා ක‍්‍රමය හා සමාන ‘ග‍්‍රාම රාජ්‍ය’ සංකල්පය වැන්නක් යෝජනා වී තිබීම අමරසේකර අගය කරයි. අමරසේකර සිංහල බෞද්ධ සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය පිළිබඳ ඉදිරිපත් කරන අදහස්වල අනුභූතික වලංගුභාවය විවාදයට තුඩු දෙයි. එය විමසීම මෙහි ලා මගේ අරමුණ නොවේ.
මෙම ලිපිය සාකච්ඡුා කරමින් ‘සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය සහ සමසමාජය’ (2017) නමින් පොතක් සම්පාදනය කරන සුමනසිරි ලියනගේ මෙරට රාජ්‍යයේ විකාශනය වටහා ගැනීමෙහි ලා ජාතික රාජ්‍යය පිළිබඳ අදහසට වඩා සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය පිළිබඳ අදහස වඩා ප‍්‍රයෝජනවත් යැයි එකඟ වෙයි. එනමුදු ලියනගේ යෝජනා කරන්නේ සිංහල බෞද්ධත්වය මත පදනම් වූ ලාංකේය සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය වසර 2300ක පමණ ඉතිහාසයක මුහුණ දුන් වෙනස්කම් සලකා බලමින් මෙන්ම සභ්‍යත්ව සංකල්පයේ ඇති ආභ්‍යන්තරික විරුද්ධාභාසයන් ද නිරාකරණය කරගනිමින් වත්මනට ගළපා ගත යුතු බවයි. එලෙස සකසා ගත් සභ්‍යත්ව රාජ්‍ය සංකල්පයක්, අන්තෝනියෝ ග‍්‍රාම්ස්චි යෝජනා කළ දේශපාලන සමාජයේ සහ සිවිල් සමාජයේ එකතුවක් වන ‘අනුකලනීය රාජ්‍යය’ සංකල්පයට ආසන්න වන බව ලියනගේගේ තර්කයයි. ඔහු දකින පරිදි මෙම නූතන ලාංකේය සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය ගොඩනැඟීමේ වගකීම දැරිය හැක්කේ මකියාවෙලිගේ අර්ථයෙන් ‘නූතන කුමාරයා’ නැතහොත් සමාජ පහත මාලයේ සාමූහික දේශපාලන පක්ෂයට ය. එම සභ්‍යත්ව රාජ්‍යයෙහි ලා නූතන කුමාරයා ඉටු කිරීමට සමත් කටයුතු වශයෙන් ලියනගේ හඳුනාගන්නා කරුණු අතර නවලිබරල් ගෝලීයකරණයට එරෙහි ජාතික ආර්ථිකයක් ගොඩ නැඟීම සහ හනා ආරන්ඞ්ට්ගේ අදහසක් අනුව යමින්, සමාජයේ සියලූ ජනකොටස් ඇතුළත් කරගන්නා, කොට්ඨාස ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය( ward democracy) පදනම් කරගත් රාජ්‍ය යාන්ත‍්‍රණයක් යන දෙකරුණ ප‍්‍රධාන ය.
සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය පිළිබඳ අදහස නවලිබරල්වාදයට එරෙහිව සූත‍්‍රගත කිරීමට යෝජනා කෙරී ඇත්තේ ඉහත ආකාරයට ය. මෙය සංකල්පීයව වැදගත් අදහසක් යැයි සිතමි. ඉදිරියේදී, මෙම අදහස් තවදුර වර්ධනය කෙරෙමින් පුළුල් ලෙස සාකච්ඡුා වනු ඇතැයි සිතමි. එහිදී, සාකච්ඡුාව සඳහා ලියනගේගේ සූත‍්‍රකරණයෙන් මතුවන එක් ගැටලූවක් පමණක් මෙහි ලා සඳහන් කරන්නට කැමැත්තෙමි. එය, ඔහු ඉදිරිපත් කරන කොට්ඨාස ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය පදනම් කරගත්, රාජ්‍ය යාන්ත‍්‍රණයක් පිළිබඳ අදහස හා සබැඳෙයි. මගේ ප‍්‍රශ්නය නම්, නූතන ලාංකේය සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය ගොඩනැංවීමේ වගකීම පැවරෙන්නේ පහත මාලයේ දේශපාලන පක්ෂයට නම් සැබෑ පුරවැසි ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයක් සඳහා අවශ්‍ය කොට්ඨාස ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයක් ගොඩ නැංවීමට එබඳු පක්ෂයක් කටයුතු කිරීමට යොමු වනු ඇති බවට තිබෙන සහතිකය කුමක් ද? යන්නයි. මේ ප‍්‍රශ්නය මතු වෙන්නේ, හනා ආරන්ඞ්ට් විප්ලවීය සභා නිරීක්ෂණය ඇසුරෙන් පුරවැසි සභා පිළිබඳ අදහස වර්ධනය කිරීමේදී කළ එක් නිරීක්ෂණයක් ආශ‍්‍රයෙනි. ඇගේ නිරීක්ෂණය වූයේ විප්ලවීය තත්වයන් තුළ පුරවැසියන් සක‍්‍රිය වීමේදී ස්වයංසිද්ධව ඔවුන් ගොඩ නගා ගන්නා විප්ලවීය කවුන්සිල, විප්ලවීය තත්වයේ ජයග‍්‍රහණයෙන් පසු වැඩි කල් නොයා, අහෝසි කෙරෙන තැනට පක්ෂ නායකත්වයන් විසින් හැමවිටමත් කටයුතු කළ බවයි.
ගුණදාස අමරසේකර සිංහල බෞද්ධ සභ්‍යත්ව රාජ්‍යය පිළිබඳ අදහස වර්ධනය කිරීමට සංකල්පීය ආස්වාදය ලබා ගන්නේ චීනයෙනි. ගෝලීයකරණය සාධනීය ලෙස යොදා ගන්නා චීනය සමග, නවලිබරල්වාදී ඇමෙරිකාවට එරෙහිව, ලංකාව සන්ධාන ගත විය යුතු යැයි සිංහල බෞද්ධ ජාතිකවාදී බලවේග නියෝජනය කරන බුද්ධිමතුන් ප‍්‍රකාශ කරමින් සිට තිබේ. ඉන් ඔවුන් කියා සිටින්නේ චීනය නවලිබරල්වාදී නොවන බව ය.
චීනය නවලිබරල්වාදී පිළිවෙතක් අනුගමනය කරන්නේද යන්න පිළිබඳ ශාස්ත‍්‍රීය විවාදයක් පවතියි. සමහරු එය ‘ව්‍යතිරේකීය නවලිබරල්වාදය,’ ‘චීන නවලිබරල්වාදය’ යැයි නම් කරමින් එය බටහිර නවලිබරල්වාදයෙන් වෙනස් මාවතක් ගන්නා බව කියති. චීනය නවලිබරල්වාදී නැතැයි පවසන්නන් එය පැහැදිලි කරන්නේ චීන ආර්ථිකය මෙහෙයවනු ලබන්නේ කොමියුනිස්ට් පක්ෂය නායකත්වය දෙන රජය විසින් බව කීමෙනි. තවත් අයට අනුව එරට ඇත්තේ කතිපයාධිපත්‍යයික සමායතන (oligarchic corporate) රාජ්‍යයක් සහ පක්ෂයකි. නමුත් වැඩි දෙනෙකු දකින්නේ රජයෙන් මෙහෙයවනු ලැබන නවලිබරල්වාදයක් චීනයේ ඇති බවයි. චීනයේ ප‍්‍රධානතම විවේචකයා (බලන්න, Verso) සහ චීනයේ ප‍්‍රධාන පෙළේ ඉතිහාසඥයන්ගෙන් අයෙකු සහ වඩාත්ම සිත් ඇදගන්නා සහ බලපෑම් සහිත මහජන බුද්ධිමතා (බලන්න, Los Angeles Times) ලෙස හඳුන්වනු ලැබෙන වාන්ග් හුයිගේ Los Angeles Times ලෙස හඳුන්වනු ලැබෙන වාන්ග් හුයිගේ The End of the Revolution( China and the Limits of Modernity (2011) ග‍්‍රන්ථය චීනයේ නවලිබරල්වාදයේ උදාව සාකච්ඡුා කිරීමට දීර්ඝ පරිච්ෙඡ්දයක් වෙන් කොට ඇත.
වෙන්ඩි බ‍්‍රවුන් Undoing the Demos (2015) කෘතියෙහි චීනයේ නවලිබරවාදය පිළිබඳ මෙසේ කියයි: නවලිබරල්වාදය ආර්ථික ප‍්‍රතිපත්තියක්, ආණ්ඩුකරන මාදිලියක්, තර්කනයේ පර්යායක් වශයෙන් ගත් කල එක වරම ගෝලීය ප‍්‍රපංචයකි. නමුත් එය අනියත, විභේදනය වූ, අක‍්‍රමික සහ අපරිශුද්ධ දෙයක් වෙයි. එය ස්වීඩනයේදී සුබසාධනවාදයේ අවිච්ýන්න සුජාතභාවය, දකුණු අප‍්‍රිකාවේදී ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රීයකරණ සහ ප‍්‍රති-ව්‍යාප්තිය පිළිබඳ පශ්චාත්-වර්ණභේදවාදී බලාපොරොත්තුව, චීනයේදී කොන්ෆියුෂියන්වාදය, පශ්චාත්-මා ඕවාදය සහ ධනවාදය සහ ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදයේදී දීර්ඝකාලීනව ස්ථාපිත වූ රාජ්‍ය-විරෝධය සහ නව කළමනාකරණමයවාදය පිළිබඳ පුදුමාකාර මිශ‍්‍රණය සමග හරහට වැටෙයි.
පවත්නා දේශපාලනයේදී, චීනය හා ලංකාව අතර සබඳතාව තව දුරටත්, හුදු සංකල්පීය එකක් නොවන තත්වයක් යටතේ, ගෝලීය දේශපාලනයේ ඇමෙරිකානු පිළට එරෙහිව, චීනය සමග ලංකාව සන්ධාන ගත විය යුතු යැයි සිංහල බෞද්ධ ජාතිකවාදී බලවේග නියෝජනය කරන බුද්ධිමතුන් කරන ප‍්‍රකාශ සහ අමරසේකරගේ සභ්‍යත්ව රාජ්‍ය සංකල්පය සමපාත වීමේ ප‍්‍රායෝගික දේශපාලන අනතුරක් පවතියි. එය නම්, ලංකාවේ සිංහල බෞද්ධ ජාතිකවාදී බලවේග චීන රාජ්‍ය ආකෘතිය අනුව යමින්, චීනයේ වත්මනෙහි පවතින්නාක් මෙන් තනි පක්ෂයක පාලනය යටතේ, තනි යාවජීව නායකයෙකුගේ නායකත්වයෙන් යුතු නවලිබරල් ජාතික රාජ්‍යයක් ගොඩනැඟීමට යොමු වීමයි. එවැන්නක්, සුමනසිරි ලියනගේ යෝජනා කරන නවලිබරල් විරෝධී, නූතන, සභ්‍යත්ව රාජ්‍යයෙන් බොහෝ දුරස්ථ එකක් වනු ඇති බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නොවේ.
ජාතික රාජ්‍යය පිළිබඳ සංකල්පය පශ්චාත් බැන්ඩුන් සමයේ පශ්චාත් යටත්විජිතවලට තව දුරටත් අදාළ නොවන බව ඬේවිඞ් ස්කොට් තම Refashioning Futures (1999) කෘතියෙහි ලා යෝජනා කළේය. ඔහු එහි ලා තර්ක කළේ එකල ‘තුන්වැනි ලෝකය’ නමින් හඳුන්වනු ලැබූ ලංකාව ද ඇතුළත් පශ්චාත් යටත් විජිතයන් වූ රටවල යටත් විජිත විරෝධී සහ ඓහික නූතන රාජ්‍ය සමාජවාදී ව්‍යාපෘතීන්, ජාතික රාජ්‍යයේ දේශපාලන ප‍්‍රජාව සාක්ෂාත් කරගැනීම පිළිබඳ විශ්වාසය අහිමිවීමෙන් ශ‍්‍රාන්තියට පත්ව ඇතැයි යන්නයි. ඔහු යෝජනා කළේ අප විමසිය යුත්තේ යටත් විජිතවාදය ශ‍්‍රී ලාංකේය දේශපාලන නූතනත්වයේ මූලික අංශ, වඩාත් මූලිකව සුළුතරය සහ බහුතරය පිළිබඳ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ප‍්‍රවර්ග සංස්ථාපිත කළ ආකාරය බවයි.
නවලිබරල්වාදය සහ සිංහල බෞද්ධ ජාතිකවාදය අතර ඇති සබඳතාව පිළිබඳ අප මින් පෙර අවස්ථා ගණනාවකම සවිස්තරව කරුණු දක්වා ඇත්තෙමු. ‘ජාතික චින්තනය’ නියෝජනය කරන දේශපාලන ගතිකය මහින්ද රාජපක්ෂ ජනාධිපති වූ පසු නවලිබරල් ජාතිකවාදයක් බවට හැරුණු බවට අපි තර්ක කළෙමු (බලන්න, ‘කතිකා’ ප‍්‍රාරම්භක කලාපය, 2009 ‘නව-ලිබරල් ජාතිකවාදයක්’ kathika.lk ඉන් අප අදහස් කළේ ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂගේ රජය ආර්ථිකයේ දී නවලිබරල්වාදයත් දේශපාලන තලයේදී ජාතිකවාදී පිළිවෙතකුත් අනුගමනය කළ බවයි. පශ්චාත් යුද ලාංකේය සමාජයේ අප අත්දකිමින් සිටින්නේ නවලිබරල්වාදය සහ ‘ජාතික චින්තනය‘ අතර ගැටුමෙන් නවලිබරල්වාදය ජය ගෙන තිබීම බව අපි තර්ක කළෙමු: ”අද වනවිට ආර්ථිකයේ නවලිබරල්වාදයත් සාමාජීය ජීවිතයේ පුද්ගලවාදයත් අධිපතිවාදයට පත් ව තිබේ” (බලන්න, නිදහස සහ අවශ්‍යතාව: අධ්‍යාපනය සහ සංවර්ධනය, ‘කතිකා’ අංක 1, 2013 2013 kathika.lk).
අප දැනටමත් සඳහන් කොට ඇති පරිදි, කෝල්බෘක් -කැමරන් ප‍්‍රතිසංස්කරණ යටතේ නූතන ලංකාවේ ජාතික දේශපාලනයෙහි යටත් විජිතවාදී ලිබරල් බුද්ධිවාදය ස්ථාපිත කරනු ලැබිණි. ඉන් සකස් කළ අවකාශය තුළ, ඕල්කොට් සහ ධර්මපාලගේ බුද්ධිවාදී සහ දේශපාලන බෞද්ධ ව්‍යාපෘතිය සිංහල සුළු ධනේශ්වරය අතර මුල් බැස ගත්තේය. පසුකලෙක, වාමාංශික දේශපාලනය විසින් හඳුන්වාදෙනු ලැබූ මානවීයවාදී මාක්ස්වාදය ලිබරල්වාදයට අභියෝගයක් එල්ල කරමින් ගැමි ජනයා අතරම පවා පදනමක් ගොඩනඟා ගන්නට සමත් විය. (ලංකාවේ අපට මානවීයවාදී මාක්ස්වාදයෙන් අපේ දේශපාලනය තවදුරටත් පෝෂණය කරගැනීම අහිමි වීමට ව්‍යුහවාදී මාක්ස්වාදය අපගේ විග‍්‍රහයන්හි අධිපතිවාදයට පත්වීම කොතෙක් දුරට හේතුවිණිද? යන්න අප සලකා බැලිය යුතු ය.* ‘71 කැරැුල්ල, ඇමෙරිකානු-සෝවියට් සීතල යුද්ධය සහ චීන-සෝවියට් භේදය පසුබිමෙහි සිංහල සුළු ධනේශ්වරය අත මාක්ස්වාදය බුද්ධිවාදයට යටකිරීමේ ප‍්‍රතිඵලයකි. ‘87-‘89 කැරැුල්ල සහ එහි බිහිසුණු ස්වරූපය ග‍්‍රාමීය ප‍්‍රදේශද එහි ග‍්‍රහණයට ගත් ආකාරයෙන් පෙන්නුම් කළේ ද, ග‍්‍රාමීය සුළු ධනේශ්වරයේ බුද්ධිවාදී එළඹුමේ මතවාදී ප‍්‍රකාශනයයි.
1977න් උදා වූ පශ්චාත් නිර්බාධී ආර්ථිකය පසුබිමෙහි, බෞද්ධ හෘදය සාක්ෂිය අහිමි කරගත් සිංහල සුළු ධනේශ්වරයේ බුද්ධිවාදී දැක්ම, නවලිබරල්වාදී ලෝක දැක්ම සමග කදිමට පෑහීම සිංහල බෞද්ධ ජාතිකවාදී දේශපාලනය යටතේ ලාංකේය සමාජයේ නවලිබරල්වාදී කතිකාව අධිපතිවාදයට පත්වීම පහසු කළා විය යුතුය.

සමාප්තයි.