ජනතාවට හොරෙන් හෙමින් සීරුවේ තොරතුරු පනත දුර්වල කරන්න උත්සාහ ගන්නවා නීතිඥ එස්.ජී. පුංචිහේවා තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ කොමිෂන් සභාවේ සාමාජික

තරිඳු උඩුවරගෙදර

තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම කෙටියෙන් පැහැදිලි කළොත්….
තොරතුරු කියන්නේ රජය ක‍්‍රියාත්මක වෙන පිළිවෙළ දන්වන කරුණු සමූහය. රජය ක‍්‍රියාත්මක වෙන්නේ මහජනයාගේ මුදලින්. තොරතුරුවල අයිතිකාරයා මහජනයා. ඉස්සර වගේ දෙපාර්තමේන්තු නෙවෙයි. දෙපාර්තමේන්තුවලට ඕනෑ තීරණයක් ගන්න දැන් බැහැ. තොරතුරු අයිති මහජනයාට නිසා තොරතුරු ඉල්ලූ‍වොත් දෙන්න ඕනෑ. ඇතැම් තොරතුරු පමණක් පිටවීම මහජනතාවටම සුදුසු නැහැ. ඒ අවස්ථාවල සීමා දාලා තියෙනවා. ඒ සඳහා ව්‍යතිරේක 14ක් තියෙනවා. එහෙත් බහුතරයක් තොරතුරු ජනතාව දැනගැනීම ගැටලූ‍වක් නොවෙයි. මෙතෙක් තොරතුරු නොදීම නීතිය වෙලා තිබුණා. හැබැයි දැන් තොරතුරු දීම තමයි නීතිය. තොරතුරු නොදීම නීතියට ව්‍යතිරේක බවට පත්වුණා.

තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය ජනතාව විසින් පාවිච්චි කරන ආකාරය පිළිබඳව ඔබට තියෙන අදහස මොකක්ද?
දැනට ජනතාව ටිකෙන් ටික ඒක අභ්‍යාස කරනවා. අගමැතිවරයා, ජනාධිපතිවරයා ඇතුළු ‍ ඉහළම මට්ටම පිළිබඳවත් තොරතුරු ඉල්ලනවා. ඒ වාගේ තොරතුරු බොහෝවිට සංවිධාන විසිනුයි ඉල්ලන්නේ. ඊට අමතරව ප‍්‍රාදේශීය ලේකම් කාර්යාලය, ප‍්‍රාදේශීය කාර්යාලය වගේ කාරණා ගැන තොරතුරු ඉල්ලනවා. ඒ ආයතනවලින් කරන කටයුතු ගැන තොරතුරු ඉල්ලනවා. ඊට අමතරව පාසල්, රෝහල් වගේ සාමාන්‍ය ජනතාවට අයත් ආයතන පිළිබඳ තොරතුරු ඉල්ලනවා. ඒක ඉතාම යහපත් ලක්ෂණයක්. මොකද ඒ වගේ ආයතන තමයි මහජනතාවට වැදගත් වෙන්නේ.

තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය සමඟ රජයේ ආයතන ගනුදෙනු කළ ආකාරය ඔබ දැක්කේ කොහොමද?
දැන් අවුරුදු දෙකක් තිස්සේ තොරතුරු දැනගැනීමේ කොමිෂන් සභාව ක‍්‍රියාත්මක වෙනවා. තොරතුරු දැනගැනීමේ පනත ඒ කාලය තුළ සෑම දෙපාර්තමේන්තුවකම වගේ ක‍්‍රියාත්මක වෙලා තියෙනවා. ගොඩක් ආයතනවලින් තොරතුරු දෙනවා. ඉස්සර වගේ නෙවෙයි, මහජනයාගේ අයිතියක් බව දැනගෙන තොරතුරු දෙනවා. ඒත් තවමත් අර පරණ පුරුද්දට පරණ නීතිරීති අනුව ක‍්‍රියාකරන ආයතනත් තියෙනවා. එහෙම වෙලාවලදී ආයතනවලින් තොරතුරු ප‍්‍රතික්ෂේප කරනවා. එහෙම වෙලාවට තියෙන ප‍්‍රතිකර්මය තමයි ඒ වාගේ ඉල්ලූ‍ම් කරන අය කොමිසමට අභියාචනයක් දැමීම. එවැනි අභියාචන තමයි කොමිසම වෙත එන්නේ.
සමහර පුද්ගලයන් සමහර තොරතුරු ප‍්‍රතික්ෂේප කරනවා. උදාහරණයක් විදියට, හමුදාවේ කෙනෙක් තමන්ට විරුද්ධව කළ විනය පරීක්ෂණයක තොරතුරු ඉල්ලූ‍වාම ඒක හමුදා නීතිය යටතේ දෙන්න බැහැ කීවා. කොමිසමෙන් නිලධාරියාව කැඳෙව්වා. එතකොට කොමිසම ඉදිරියේත් හමුදාව ඒක කිව්වා. එතකොට කොමිසම පැහැදිලි කළා, ‘රාජ්‍ය ආරක්ෂාවට සාධාරණ හේතුවක් තියෙනවා නම් විතරයි තොරතුරු නොදී ඉන්න පුළු‍වන්. මේ අවස්ථාව ආරක්ෂාවට බාධාවක් නෙවෙයි’ කියලා. ඒක පිළිගෙන තොරතුරු ලබාදෙන්න හමුදාව එකඟ වුණා.
සමහර තොරතුරු අසීරුවෙන් සොයාගෙන වුව ලබාදෙන්න ආයතනන පෙළඹෙනවා. උදාහරණයක් ලෙස මුස්ලිම් කොංග‍්‍රසයේ ආරම්භක නායක ඒඑච්එම් අෂ්රොෆ් මහත්තයා හෙලිකොප්ටරයකින් ගමන් කරද්දී එය කඩාවැටීමෙන් ගිහින් මියගියා. ඒකට අදාළව අනතුර සිදුවුණේ කොහොමද කියලා හොයාගන්න එවකට සිටි ජනාධිපතිනි චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග විසින් කමිටුවක් පත්කරලා පරීක්ෂණයක් පැවැත්වුවා. ඒක 2003 තොරතුරක්. පහුගිය දිනයක ඒ ගැන ජනාධිපති කාර්යාලයෙන් තොරතුරු ඉල්ලූ‍වාම කියලා තිබුණා, මේ තොරතුරු අප ළඟ නැහැ, මේවා තියෙන්නේ රාජ්‍ය ලේඛනාගාරයේ කියලා. ලේඛනාගාරය සතුව මෙවැනි තොරතුරු ගොඩක් තියනෙවා. ඉස්සර ඒවා පිට කළේ නැහැ. දැන් ඒවා නොදී ඉන්න බැහැ. අන්තිමේදී එතැනින් බලද්දී දැනගන්න ලැබුණා ලේඛනාගාරයට යවලා තියෙන්නේ ඒ4 පිටු දෙකක තොරතුරු පමණයි. වාර්තාව ඊට වඩා දීර්ඝ එකක්. ලේඛනාගාරයෙන් තමන් ළඟ මේක නැති බව කිව්වාම, අපි නැවතත් කිව්වා මේ තොරතුර කොහේ හෝ තිබිය යුතුයි, හොයලා බලන්න කියලා. පස්සේ ඒ අය සීඅයිඞීයෙන් තොරතුරු ඉල්ලලා තියෙනවා. එතැනින් තමයි පරීක්ෂණය පවත්වලා තිබුණේ. එතැනින් තොරතුරු අරගත්තා. කොමිසමට ඒ අය තොරතුරු දුන්නා. මුස්ලිම් කොන්ග‍්‍රසයේ බෂීර් සේගුදාවුද් කියන පරණ මන්ත‍්‍රීවරයෙක් තොරතුරු ඉල්ලලා තිබුණේ. අන්තිමේදී තොරතුරු ලැබුණා.
අභියාචනා නිතරම එනවා. දිනපතා දහයක් පහළොවක් වගේ එනවා. තුන්සිය ගණනක් විසඳලා තියෙනවා. සීයක් හමාරක් ඉදිරියේ තියෙනවා. අලූ‍තෙන් අලූ‍තෙන් එකතුවෙනවා. මොකද එක පුද්ගලයෙක් තොරතුරු ගත්තාට පස්සේ තව කෙනෙක් තොරතුරු ඉල්ලන්න පෙළඹෙනවා.

ඒ තරම් පැමිණිලි පැමිණීම තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පුරවැසියන් විසින් හොඳින් පාවිච්චි කරන බව පැහැදිලි වීමක් නේද?
ඇත්තටම ජනතාව තොරතුරු ඉල්ලනවා වගේම ආයතනවලින් තොරතුරු දෙනවා. නොදෙන්නේ ඇතැම් ආයතන. එහෙම ආයතනත් තොරතුරු කොමිෂන් සභාවට ආවාම නොදිය යුතු අවස්ථාවක් නොවෙයි නම් අන්තිමේදී තොරතුරු දෙන්න එකඟවෙනවා. මම කලින් කීවා වගේ තොරතුරු ප‍්‍රතික්ෂේප කරන්නට නම් සාධාරණ හේතු දාහතරක් පනතේම සඳහන් වෙලා තියෙනවා. පෞද්ගලිකත්වය, රාජ්‍ය ආරක්ෂාව වගේ විවිධ සාධාරණ හේතු නිසා තොරතුරු සීමා වෙන අවස්ථා තියෙනවා. ඒවා අනුව තමයි තොරතුරු ලබාදීම ප‍්‍රතික්ෂේප කරන්නේ. ඉස්සර වගේ ඇමතිතුමා දෙන්න එපා කිව්වා, ලොක්කා දෙනවාට කැමති නෑ වගේ හේතු දාලා ඒ තොරතුරු නොදී ඉන්නේ නැහැ.

පනත හරහා තියෙන සීමාවලට අමතරව තොරතුරු පනතට ඉහළින් තොරතුරු දීම සීමා කරන අවස්ථා දැන් තියෙනවාද?
ඉස්සර යම් යම් පනත්වල තිබුණා තොරතුරු කිසි කෙනෙකුට දෙන්න බැහැ කියලා. සමහර පනත්වල නිලධාරීන් දිවුරුමකට එනවා රහස්‍යභාවය රැුකීම සම්බන්ධයෙන්. එතකොට ඔවුන් දෙන්නේත් නැහැ. ආයතන සංග‍්‍රහය හරහා නිලධාරීන්ට සීමා තිබුණා තොරතුරු දෙන්න බැහැ කියලා. ඒත් ඒ පනත් ඔක්කෝම සංශෝධනය කළා තොරතුරු පනතට ගැළපෙන්න. තොරතුරු පනත අනුව, එහි විධිවිධානවලට පටහැනි වන අනෙක් සියලූම පනත්වලට වඩා ඉහළින් තොරතුරු පනත බලපැවැත්වෙනවා.
එහෙත් තොරතුරු පනත ගෙනා වර්තමාන ආණ්ඩුවම ගෙනෙන අලූ‍ත් පනත් හරහා තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත ටිකෙන් ටික දුර්වල කරන්න පටන් අරගෙන නේද?
තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම සීමා කරන අලූ‍ත් පනත් නීති තුනක් දැනට තියෙනවා. එකක් තවම කෙටුම්පත් අවස්ථාවේ තියෙන්නේ. ඒ ජාතික විගණන පනත. ඒකේ වගන්තියක පැහැදිලිවම තියෙනවා විගණනය කරන සහ විගණකාධිපතිවරයා විසින් යම් නිලධාරියෙකුට පවරා ඇති කාර්යයක් ගැන තොරතුරු පිටට දෙන්න බැහැ කියලා. වෙනත් නීතියක කුමක් සඳහන් වුවද මේ තොරතුරු දෙන්න බැහැ කියලා තියෙන නිසා ඒකෙන් පැහැදිලිවම තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ පනත සීමා කරනවා. පසු වගන්තියක තියෙනවා තොරතුරු පිට කරන්නෙ නැහැ කියලා රහස්‍ය දිවුරුමකට ඒ නිලධාරීන් දිවුරුම් දෙන්න ඕනෑ කියලා. එතකොට ඒ දිවුරුම කැඩුවොත් ඒ අයට දඬුවම් කරන්න ඉඩ තියෙන නිසා නිලධාරීන් කොහොමවත් තොරතුරු දෙන්නේ නැහැ. විගණන පනත ඉතා වැදගත් පනතක් නිසා මේ සීමා කිරීම ඉතාම භයානකයි.

විගණන වාර්තා ජනතාව දැනගත යුතුම තොරතුරු අතර තියෙනවා නේද?
විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවෙන් විගණනය කරන්නේ මිනිස්සුන්ගේ සල්ලි. ඒවා ආණ්ඩුව වියදම් කරන විදියයි විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව විමර්ශනය කරන්නේ. තොරතුරු වගේම සල්ලිත් අයිති මහජනයාට. තමන්ගේ සල්ලි කොහොම වියදම් වුණාද කියලා ජනතාවට නොදන්වා ඉන්න කිසිම අයිතියක් ආණ්ඩුවට නෑ. සමහර විගණන වාර්තාවල තියෙන කරුණුවලින් රාජ්‍ය ආරක්ෂාව, වෙළෙඳ ගිවිසුම් වගේ ප‍්‍රසිද්ධ නොවිය යුතු තොරතුරු තියෙනවා වෙන්න පුළුවන්. ඒත් ඒ තොරතුරු නොදෙන්නට දැනටමත් ව්‍යතිරේක 14ක් තියෙනවා. එහෙම තියෙද්දී තමයි විගණන වාර්තා ගැන සම්පූර්ණ තොරතුරු වහලා තියෙන අලූ‍ත් පනතක් එන්නේ. ඒක හොඳ දෙයක් නෙවෙයි.

තොරතුරු පනත සීමා කරන වෙනත් පනත් මොනවාද?
අතුරුදන්වූවන්ගේ කාර්යාලය කියලා ආයතනයක් තියෙනවා. එතැන තියෙන තොරතුරුවලට කිසි කෙනෙකුට ඇතුළු වෙන්න බැහැ කියලා වගන්තියක් තියෙනවා. වෙන නීතියක කුමක් සඳහන් වුණත් මේ තොරතුරු දෙන්න බැහැ කියලා.

මේ සීමා කිරීම ආණ්ඩුවෙන් සාධාරණය කරන්නේ කොහොමද?
‘අතුරුදන්වීම් ගැන තොරතුරු හෙළිවීම පෞද්ගලිකත්වය සම්බන්ධ දෙයක්, ඒ මව්වරුන්ට ඒක හොඳ නැහැ’ වගේ දේවල් තමයි කියන්නේ. හැබැයි එහෙම අවස්ථා තියෙනවා නම් ඒ අවස්ථාවල සාධාරණ විදියට තොරතුරු නොදී ඉන්න පුළුවන්. යම් දෙයක් නොදෙනවා නම් එහි අවසාන ප‍්‍රතිඵලය මහජනයාගේම යහපත වෙන්න ඕනෑ. ඒක මහජනයා එක්ක සාකච්ඡුා කරන්න ඕනෑ. හැබැයි මෙතැන වෙන්නෙ එහෙම නෙවෙයි. පනත හරහාම මේ තොරතුරු දෙන්න බැහැ කියලා කියනවා.
තුන්වැනි පනත මොකක්ද?
යුද්ධයේදී ජනතාවට සිදුවූ හානි පූරණය කිරීම සම්බන්ධ පනත. මේ පනතට හේතුවුණේ එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් සමුළුවේදී ගත්ත තීන්දුවක්. ඒකේත් තියෙනවා හානි පූරණය සඳහා පත් කරන ආයතනයේ තොරතුරු පිටට දෙන්න බැහැ කියලා.

සාධාරණ හේතු තිබුණත් නැතත් මෙවැනි පනත් සීමා කරන්න කලින් ජනතාවගෙන් විමසිය යුතුයි නේද?
තොරතුරු පනත පනත් දහස් ගණනක් අතරින් මහජනයා ක‍්‍රියාත්මක කරන එකම පනත. මහජනයා තොරතුරු ඉල්ලූ‍වේ නැත්නම් මේ පනත ක‍්‍රියාත්මක වෙන්නේ නැහැ. නිලධාරීන් කරන්නේ ඒකට සහයෝගය දීමක් විතරයි. මහජනයාට අයිති තොරතුරු යම් විදියකට සීමා කරනවා නම් ඒකට අවසර ගන්න වෙනවා. මහජනයා එක්ක සාකච්ඡුා කරන්න වෙනවා. මේ පනත වසර ගණනාවක් සිවිල් ජනතාව සහ මහජනතාව අතර සාකච්ඡුා වෙලා තමයි ක‍්‍රියාත්මක වුණේ. දැන් මහජනතාවට හොරෙන්ම හෙමින් සීරුවේ තොරතුරු පනත දුර්වල කරන්න උත්සාහ ගන්නවා. මේකට ඉඩ දුන්නොත් අනෙක් අයත් ටිකෙන් ටික පුරුදු වෙනවා තොරතුරු නොදී ඉන්න. මේ අයිතිය මහජනයාගෙන් උදුරගන්න උත්සාහ කරනවා. මහජනයා මේක දන්නේ නැහැ. සිවිල් සමාජය විසිනුත් මේ ගැන තවම හරිහැටි සාකච්ඡුා කළේ නැහැ.

දැනටමත් ව්‍යතිරේක 14ක් තියෙන බව ඇත්ත. එහෙත් අනාගතයේදී යම් තොරතුරක් නොදී ඉන්නට තරම් සාධාරණ හේතු අලූ‍තෙන් නිර්මාණය විය හැකියි. එහෙම අවස්ථාවක් උදාවුණොත් අලූ‍ත් පනතක තොරතුරු සීමා කරන වගන්ති ඇතුළත් වෙන්න පුළුවන් නේද?
තොරතුරු සීමා කරන වගන්තියක් තොරතුරු පනත හැර වෙන කිසිම පනතක තියෙන්න බැහැ. තොරතුරු නොදී ඉන්න තරම් අලූ‍ත් හේතු, පසුබිම් හැදෙනවා නම් මහජනයා එක්ක ඒ ගැන සංවාද කරන්න පුළුවන්. ඒ වාගේ සාධාරණ හේතු මත තොරතුරු සීමා කරන්න සිදුවිය හැකියි. හැබැයි ඒ අලූ‍ත් සීමා එන්න ඕනෑ අලූ‍ත් අලූ‍ත් පනත්වල නෙවෙයි. ඒ අලූ‍ත් සීමාවන් තොරතුරු පනතේ ව්‍යතිරේක අතරට සංශෝධන ලෙස එක්විය යුතුයි. තොරතුරු සම්බන්ධයෙන් ලංකාවෙ ඉහළින්ම බලපාන නීතිය වෙන්න ඕනෑ තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම පිළිබඳ පනත පමණයි. එතකොට සාධාරණ සීමා වැටෙනවා නම් ඒක විය යුත්තේත් ඒ පනත හරහාම තමයි. එහෙන් මෙහෙන් ඒක සීමා කළාම ඒ පනතේ වැදගත්කම සීමා වෙනවා. අන්තිමේදී ඒක වැරදි සම්ප‍්‍රදායක් වෙනවා. ඒ වැරදි සම්ප‍්‍රදාය අනුව අවශ්‍යම ක්ෂේත‍්‍ර කිහිපයක තොරතුරු වහගත්තොත් මේ වැදගත් පනත ජනතාවට නොවැදගත් එකක් වෙනවා.
කොමිෂන් සභාවට ලැබෙන පහසුකම් පිළිබඳව සෑහීමට පත්විය හැකිද? මූල්‍ය පහසුකම් සහ ශ‍්‍රම බලය තියෙනවාද?
මෙතෙක් ඒ පහසුකම් මදිවෙලා තිබුණා. එහෙත් ගිය වසරේ අයවැය ලේඛනයෙන් තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය පිළිබඳ සැලකිලිමත් වෙලා තිබුණා. මේ ආයතනය වෙනුවෙන් හොඳට මුදල් වෙන්වුණා. මෑතක සිට අලූ‍ත් අයවැය ලේඛනය ක‍්‍රියාත්මක වෙන නිසා කොමිසමට මුදල් එන්න පටන්ගත්තා. මුලින් අවශ්‍ය තරම් සේවකයන් හිටියේ නැහැ. හිටපු සේවකයන් සුළු ප‍්‍රමාණයත් වැටුප් නොමැතිව සෑහෙන කාලයක් වැඩකළා. දැන් අවශ්‍ය තරම් සේවකයන් බඳවාගන්නත් සිටින අයට වැටුප් ලබාදෙන්නත් පුළුවන්. ඒ පැත්තෙන් මුදල් ඇමතිවරයා අපට යහපත් සංඥාවක් ලබා දී තියෙනවා.x