බිට්කොයින්

අනුරංග ජයසිංහ

තාක්ෂණය ගඩොල් බාගයක් වූ දුරකථනය බොත්තමක් නැති පුංචි උපාංගයක සිට අත් ඔරලෝසුවකට ගෙන එන්නට සමත් වුණා. බොත්තම් නැති දුරකතනවලට මුලින් සිනහ වූ නොකියා වැනි සමාගම් විනාශ කරන්නට සමත් වුණා. ‘අලූ‍ත් තත්වයන් එක්ක මුහුවෙන්න. නැත්නම් ඔබ ඉතිහාසයේ වැළලී යාවි.’ තාක්ෂණය අපට එලෙස කියනවා.
තාක්ෂණය ගැන මීට සමාන කතන්දර මීට නිතර කියන්න හුරුවී සිටින, එහෙත් තාක්ෂණයට සම්බන්ධයක් නැති පිරිසක් දැන් ලංකාව ඇතුළුව මුළු ලෝකයේම සිටිනවා. අප මේ නිශ්චිතව කතාකරන්න යන්නේ බිට්කොයින්කාරයන් ගැන.
වසර ගණනකට පෙර මල්ටිලෙවල් මාකටින් (නෙට්වර්ක් මාකටින්, එම්.එල්.එම්., ජාලගත අලෙවිකරණ * ක‍්‍රමය ලංකාවේ ප‍්‍රචලිත වුණා. එහෙත් වේගයෙන් මල්ටිලෙවල් මාකටින් ජනප‍්‍රියත්වය කඩාවැටුණා. මේ වෙද්දීත් මල්ටිලෙවල් මාකටින් බිම් මට්ටමේ තිබුණත් අන්තර්ජාලය තුළ නිතර සැරිසැරූ, මල්ටිලෙවල් මාකටින් යනු අනාගතය යැයි කයිවාරු ගැසූ උදවිය මේ වෙද්දී මල්ටිලෙවල් මාකටින් අත්හැර බිට්කොයින් සෙල්ලම සමඟ එකතුවෙලා.
පැය ගණනාවක් තිස්සේ තෝරාගත් සමාජ මාධ්‍ය ගිණුම්, පෞද්ගලික බ්ලොග් අඩවි, පෞද්ගලික යූටියුබ් චැනල තිහකට වැඩි ප‍්‍රමාණයක් අධ්‍යයනය කළ අපට දකින්න ලැබුණේ මීට කලින් ‘මල්ටිලෙවල් මාකටින්’කාරයන්ව සිටි බහුතරයක් දැන් ‘බිට්කොයින්කාරයන්’ බවට පත්ව ඇති බව.
‘අනාගතේ මේක තමයි. දැන්ම සෙට් වුණොත් ලාබයි. පරක්කු වෙලා අනෙක් අය දියුණු වුණ හැටි දැකලා අඬන්න ලෑස්තිවෙන්න එපා.’ ලංකාවේ බිට්කොයින්කාරයන්ද කියන්නේ එයයි. ඒ හරහා මේ ක්ෂේත‍්‍රය ගැන විස්තර නොදන්නා අය බොහෝ දෙනෙක් තවත් අයගේ කීම අසා බිට්කොයින් ඇතුළු‍ අන්තර්ජාල මුදල් ඒකක ( ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි ) මිලදී ගන්නට පටන් අරගෙන.
බිට්කොයින්
බිට්කොයින් මුල්ම ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි වර්ගය ලෙස සැලකෙනවා. 2009 පමණ කාලයේ ආරම්භ වුණ බිට්කොයින් ක‍්‍රමයෙන් පුද්ගලයන් විසින් ඩොලර් වැනි වෙනත් මුදල් ඒකක වැයකොට මිලදී ගන්නට පටන්ගනිද්දී එහි අගය වේගයෙන් ඉහළ ගියා. 2017 වසර බිට්කොයින්වල අගය වැඩිපුරම ඉහළ ගිය කාලය. එහි අගය ඩොලර්1000 සිට 9000 දක්වා අගෝස්තු පමණ කාලය වෙද්දී ඉහළ ගියා. නොවැම්බර් සහ දෙසැම්බර් වෙද්දී 20000 බවට එහි අගය ඉහළ ගියා. ඉතින්, මුල්ම කාලයේදී බිට්කොයින් මිලදී ගෙන තමන් ළඟ තබාගත් කෙනෙකුට ඒවා ඉහළ මිලකට තවත් අයට අලෙවි කොට විශාල ලාභයක් ලැබිය හැකියි. ඒ ලාභය ලැබෙන්නේ ඇත්තෙන්ම බිට්කොයින් මිලදී ගැනීම නිසාම පමණයි. කිසිම නිෂ්පාදනයක් කිරීම නිසා නෙවෙයි. එසේ නිකන්ම ලාභ ලැබූ අය දෙස බලා සිට එවැනි ලාබ ලැබීමේ අපේක්ෂාවෙන් තවත් අය මේවා මිලට ගන්නවා. මිලට ඉහලම තත්වයේ තියෙද්දීත් තව මිලදී ගන්නේ තව තවත් මිල ඉහළ යනු ඇතැයි සිතමින්.
එහෙත් බිට්කොයින්වල අගය පසුගිය ජනවාරියේදී පහළ වැටුණා. ඩොලර් 20000 තිබුණු අගය 10000 පමණ දක්වා මුලින් ඇද වැටුණා. එය ක‍්‍රමයෙන් පහලට වැටෙන තත්වයක් පෙන්නුවා. ඒ කාලයේදී අප ඉහත කී ලංකාවේ බිට්කොයින් කාරයන්ගේ ගිණුම්වලින් වහා බිට්කොයින් අලෙවි කරන්නට පටන් අරගෙන තිබුණු බව අපි දැක්කා.
‘මේ කාලය බිට්කොයින් ගන්න හොඳම කාලය, අගය ආයෙමත් වැඩිවේවි.’ ඔවුන් එහෙම කිව්වා. ඒ නිසාම මිල ඉහළම වුණත් බිට්කොයින් මිලදී ගැනීම අඩු වුණේ නැහැ.
ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි
රුපියල් කියන්නේ මුදල් වර්ගයක්. ඩොලර්, යුරෝ වැනි තවත් මුදල් වර්ග ලෝකයේ තියෙනවා. බිට්කොයින් කියන්නේ ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි වර්ගයක්. ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි කියන්නේ විශේෂ තාක්ෂණයක් පාවිච්චි කරමින් අන්තර්ජාලය හරහා හුවමාරු වෙන, අතට ඇල්ලිය නොහැකි මුදල් වර්ගයක්. මේ මාතෘකාව සම්පූර්ණයෙන් පැහැදිළි කරන්නට යෑම ඉතා සංකීර්ණයි. ඒ නිසා අප කතාබහ කරන්නෙ මේ මාතෘකාව ගැන නෙවෙයි. එය රැුල්ලක් ලෙස පාවිච්චි වෙන ආකාරය ගැනයි.
ක‍්‍රිප්ටෝ කරන්සි එච්.බී. ඕ. නාලිකාවේ දේශපාලනය සහ හාස්‍යය මුසු වැඩසටහනක් කරන ජෝන් ඔලිිවර් විසින් විග‍්‍රහ කළේ ‘ඔබ තාක්ෂණය ගැන නොදන්නා සියලූ දේ ඔබ මූල්‍ය ගැන නොදන්නා සියලූ‍ දේ සමඟ මුසු කිරීමක්’ ලෙස.
ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි පවතින්නේ පරිගණක කේතයක් ලෙස පමණයි. බැංකුවක් නැහැ. ආණ්ඩුවක් නැහැ. ක‍්‍රිප්ටොග‍්‍රැෆි නම් තාක්ෂණය පාවිච්චි කරමින් එය නිර්මාණය වෙලා තියෙනවා. බ්ලොක්චේන් නම් තාක්ෂණය ඒවා පවත්වාගෙන යන්නට උදව් කරනවා.
ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි වලින් මුදල් හොයන්නෙ කොහොමද? අපි විමසද්දී ලැබෙන පිළිතුර එය හුවමාරු කිරීමෙන් මුදල් ඉපැයිය හැකි බවයි. මේකට වටිනාකමක් ලැබෙන්නෙ කොහොමද?
බිට්කොයින් කාරයන්ගෙන් විමසුවොත් ලැබෙන පිළිතුරු බොහෝයි. කිසිවෙක්ට නොතේරෙන පැටලිලි සහගත පිළිතුරු ලැබේවි.
‘ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි කියන්නෙ ස්ටොක්මාකට් එකක්. ඒක තමයි සරලම නිර්වචනය. ඒ කියන්නෙ අපි මිලදී ගන්නවා. අඩු මිලට. ඊට පස්සෙ මේකෙ මිලට වැඩිවෙන වෙලාව වෙනකන් බලාගෙන ඉන්නවා. වැඩිවුණාම අපි මිල අඩුවෙන්න කලින් විකුණනවා. ආයෙ මිල බහිනවා. බැස්සාම අපි ආයෙමත් අරගන්නවා. ඒ වගේ එකක්.’ බී.කේ. බ්‍රෝ නම් යූටියුබ් චැනල් එක ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි ගැන එහෙම කියනවා.
මේ වගේ සරල සහ නොගැළපෙන අර්ථකථන ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි වෙත ලබාදෙන, විවිධ ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි වර්ග මිලදී ගැනීමට යොමු කරවන ෆෙස්බුක් පිටු, යූටියුබ් චැනල් මේ වෙද්දී බිහිවෙමින් පවතිනවා. තවම ඒවා ආරම්භක අවධියේ පැවතුණත් වේගයෙන් ෆෙස්බුක් පරිශීලකයන් ඒ වෙතට යොමුවෙනවා. ඔවුන් ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි ගැන අවබෝධ කර නොගෙනම මෙවැනි පිටුවලින් යොමුකරන තැන්වලට ගොස්, ඒවායේ උපදෙස් පිළිගෙන ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි මිලට ගන්නවා. තවත් අය ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි හරහා ආයෝජනය කරනවා.
ඩොලර් තුන හතරක් ආයෝජනය කරලා තිබුණා නම් මේ වෙද්දී මිලියන ගාණක් ඔයාලා ලාභ ලැබිලා.
ඇතැම් නිෂ්පාදනවලට වටිනාකමක් ලැබෙන්නේ එය පරිභෝජනයේ වැදගත්කම නිසා. අන්තර්ජාලයේදී ගත්තොත් ෆෙස්බුක් ආයතනයට වටිනාකමක් ලැබෙන්නේ එහි පරිභෝජනය වැදගත් නිසා. මයික්‍රොසොෆ්ට් ඔෆිස් පාවිච්චි කරමින් තමයි මේ සටහන ලියැවෙන්නේ. ඒවා පරිභෝජනයට ලක්වෙනවා. ඒත් ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි කියන්නේ එලෙස පරිභෝජනය කළ හැකි යමක් නෙවෙයි. එය නිකන්ම ඒකකයක් පමණයි. එහෙත් එයට වටිනාකමක් ලැබෙන්නේ ඇයි? බිට්කොයින්කාරයන්ගේ උත්තරය තමයි අනෙක් ඕනෑම මුදලකට අගයක් ලැබෙන විදියට යන්න.
ඇත්ත. බිට්කොයින්වල වටිනාකම පිළිගන්නා අය සිටිනතෙක් එයට වටිනාකමක් තියෙනවා.
බිට්කොයින් මේ වෙද්දීත් පාවිච්චි වෙන්නේ මුදල් ඒකකයකට වඩා යම් වටිනාකමක් ඇති භාණ්ඩයක් විදියට. වාලම්පුරියක් උදාහරණයකට ගන්න. සාමාන්‍ය සිප්පි කටුවක ඇති කැල්සියම් කාබනේට්ම ඇති වාලම්පුරියක් කෝටි ගණනකට අලෙවි වෙන්නේ එයට ලබාදෙන වටිනාකම නිසායි. ඒ වටිනාකමට බිට්කොයින් හුවමාරු කරගෙන අපි මූල්‍යමය ලාභයක් ලබාගන්නවා.
එය ඩොලර්, රුපියල් වැනි මුදල් ඒකකයක් බව අප නොකීවේ ඇයි? එය මුදල් ඒකකයක් ලෙස භාරගන්නා තැන් බොහොමයක් දැනට තිබුණත් එය මුදල් ඒකකයක් ලෙස භාර නොගන්නා තැන් බොහෝයි. උදාහරණයක් ලෙස බිට්කොයින් පිළිබඳ ජනවාරි 18-19 දිනවල මයාමිහිදී පැවැත්වූ සම්මන්ත‍්‍රණයකදීම ටිකට්පත් මිලදී ගැනීමට බිට් කොයින් බාරගැනුණේ නැහැ. ඩොලර් 2500ක ටිකට්පත ඩොලර් වලින්ම ගෙවන්නට සිදුව තිබුණා. බිට්කොයින් පිළිනොගනීවියැයි සිතන අවසාන තැන පවා බිට්කොයින් ප‍්‍රතික්ෂේප කළේ ඒ විදියට.
බ්ලොක්චේන්
අපි ලෝකයේ කොහේ හෝ සිට තවත් තැනකට මුදල් යවන්නේ බැංකුවක් පාවිච්චි කරමින්. අපි සල්ලි යැවීම ප‍්‍රමාණවත් නැහැ. සල්ලි ගිය බව නිල වශයෙන් ලේඛනගත විය යුතුයි. එකම එක පුද්ගලයෙක් සතුව ඒ ලේඛනය තිබුණොත් ඒ පුද්ගලයාගේ පරිගණකය හැක් කරලා බිට්කොයින් වැනි ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි ඒකකයක් සම්පූර්ණයෙන්ම කඩාවැට්ටිය හැකියි. ඒවාට මුදල් යොදවපු සියලූ‍ම දෙනා විනාශ විය හැකියි.
ආරක්ෂාව ගැන මේ ප‍්‍රශ්නයට පිළිතුරු විදියට තමයි බ්ලොක්චේන් නම් තාක්ෂණය පැමිණෙන්නේ. ඒ අනුව මේවා ලේඛනගත වෙන්නේ එක තැනක නොවෙයි. ලොව පුරා පරිගණක මිලියන ගණනක. බ්ලොක්චේන් හැක් කරන්නට නම් ලොව පුරා පරිගණක මිලියන ගණනම හැක් කරන්නට සිද්ධවෙනවා.
බොරු කරන්සි
ක‍්‍රිප්ටොකරන්සියක් නිර්මාණය කිරීම ඕපන් සෝස් තාක්ෂණයක් බවට පත්වී හමාරයි. ඒ නිසා ඕනෑම අයෙකුට ක‍්‍රිප්ටොකරන්සියක් නිර්මාණය කළ හැකියි. මේ වනවිට වෙමින් පවතින්නේත් එයයි. බිට්කොයින්වලට අමතරව විවිධාකාරයේ ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි වර්ග දහස් ගණනක් මේ වෙද්දීත් නිර්මාණය වී තියෙනවා.
විවිධාකාර ආයතන විසින්, විවිධාකාර අරමුණු ඉදිරිපත් කරමින් ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි ඉදිරිපත් කරනවා. ඒ හරහා ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි පාවිච්චි කරමින් විවිධ ආයතනවල ආයෝජනය කරන්නට පවා පහසුකම් තියෙනවා. ඒ කියන්නේ ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි අඩු මිලට අරගෙන, වැඩි මිලට අලෙවි කිරීමට එහා ගොස් විවිධාකාර අයෝජනයන් කිරීමට අවස්ථාව තියෙනවා. ඒ අතර අඩු ලාභයක් ලැබෙන දැනට ප‍්‍රසිද්ධ ආයතන රැුසක් තියෙනවා. එහෙත් එවැනි ආයතනවල ආයෝජනය කිරීමෙන් විශාල ලාභයක් ලැබෙන්නෙ නැහැ. වැඩි ලාභ ලැබෙන්නෙ අවදානම වැඩි ආයතනවලින්. ප‍්‍රමිතිය ගැන සහතිකයක් නැති, අලූ‍ත් නම් රැුගත් ආයතනවලින්.
මිලියන 35ක් තප්පර තිහක් ඇතුළත උපයාගන්නට පවා ඇතැම් එවැනි අවදානම් සහගත සමාගම් සමත්වෙලා තියෙනවා. බොහෝවිට මෙලෙස ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි වර්ග මිලදී ගන්නා අය ඒවායේ අග මුල ගැන සොයා බලන්නෙ නැහැ. ආරක්ෂාව ගැන හිතන්නේ නැහැ. විශාල රැුල්ලක් ඇතිවෙද්දී ඒ පසුපස ගොස් ඒ කරන්සි වර්ගය මිලදි ගන්නවා. අන්තිමේදී එලෙස මිලදී ගත් කරන්සිවල ලාභය හොයන්නේද අර ආයතනය හරහා කරන යම් නිෂ්පාදනයක් විකුණලා ඒකෙන් ලැබෙන ලාභය අයෝජනය කළ අය අතර බෙදාදීමෙන් නෙවෙයි. මුල්ම කාලයේ අඩු මිලට ඒ කරන්සි මිලට ගෙන, හැමෝම ගන්නා නිසා අගය වැඩිවෙන අයුරු බලාගෙන ඉඳලා අගය වැඩි වෙලාවක කරන්සිය තව කෙනෙකුට විකුණා දැමීමෙන්.
‘බ්ලොක් වන්’ නම් ක‍්‍රිප්ටොකරන්සිය ‘ඉයොස්’ නම් මෘදුකාංග සමාගමක් සඳහා ආධාර ලෙස ආරම්භ කළ ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි වර්ගය ඩොලර් බිලියන 1.5ක ආයෝජනයක් මේ වෙද්දී ලබාගෙන තියෙනවා. ඇත්තෙන්ම ෆෙස්බුක් සමාගමට ඩොලර් බිලියනයක ආයෝජන ලබාගන්නට වසර හතක් ගතවී තියෙනවා. උබර් සමාගමට වසර පහක් ගතවී තියෙනවා. එහෙත් ඉයොස් සමාගම මාස නවයක් තුළ ඒ ආයෝජන පසු කරනවා. ඒ ඔවුන් නිර්මාණය කරන මෘදුකාංග ගැන කිසිම පැහැදිලි චිත‍්‍රයක් නැතිවම. ඒ ගැන විස්තර කරන්නන් කියන්නේ එය අපේ ජීවිතවලට සම්බන්ධ සියලූ‍ම දේ වෙනස් කරන්නට සමත් මෘදුකාංගයක් බව පමණයි. සියලූ‍ම දේ වෙනස් කරන්නට? අප උදේට දත් මදින ආකාරය හෝ ලාංකිකයන් දවසකට ගිලින බත් ප‍්‍රමාණය වෙනස් කරන්නට ඉයොස් සමත් වෙන්නේ කොහොමදැයි තවම වැටහෙන්නේ නැහැ. එහෙත් ඔවුන් මිලදී ගන්නවා.
බිට් කනෙක්ට් නම් කරන්සි වර්ගය ගැන නන්දෙඩවූ බොහෝ දෙනෙක් කලෙක නවක බිට්කොයින්කාරයන් වෙත එම කරන්සිය අලෙවි කළා. දැන් බිට් කනෙක්ට්වල අගය බිංදුවයි. එය පැහැදිළිවම පිරමීඞ් ආකෘතියෙන් කෘත‍්‍රිමව මිල ඉහළ දමා පසුව පිරමීඩයේ පහළ අයට කරන්සිය විකුණා ඉහළ අය ලාභ ලැබීම පිළිබඳ උදාහරණයක්.
මෙවැනි කණ්ඩායම් පවා දැන් බිහිවී ඉන්නවා. සමාජ මාධ්‍යවල ගෘප්ස් වශයෙන් හෝ වෙනත් සම්බන්ධතා හරහා එකතුවෙන මේ කණ්ඩායම් විසින් කරන්නේ යම් අලූ‍ත් ක‍්‍රිප්ටොකරන්සියක් එකතු වී මිලට ගැනීම. එලෙස මිලට ගන්නා කරන්සියෙහි අගය මුලින්ම අඩුවෙන් තියෙනවා. කණ්ඩායමේ සියලූ‍දෙනා මිලට ගත් පසුව එය පොදු අවකාශයට මුදාහරිනවා. ඉහළ අගයක් සමඟ. අගය ඉහළ යද්දී කණ්ඩායමේ සිටින අය කතා වී එකවර ඒවා අලෙවි කරනවා. ඒ හරහා ඔවුන් ලාභ ලබනවා.
‘අහවල් ක‍්‍රිප්ටොකරන්සිය දිහා බලන්න. දැන් ඒකේ අගය මෙච්චරයි. අවුරුද්දකට කලින් මෙච්චරයි. අවුරුද්දකට කලින් මේක ඔයා ගත්තා නම් දැන් ඔයාට මේ තරම් ලාභයි. මේ අලූ‍ත් ක‍්‍රිප්ටොකරන්සියත් දැන් ලාබයක් නැතිවුණාට තව අවුරුද්දකින් මෙහෙම ගාණ ඉහල යනවා.’ මෙසේ කියමින් ක‍්‍රිප්ටොකරන්සිවලට යොමු කරවා ගැනෙනවා. එහෙත් එය සූදුවක් පමණයි. ඇතැම්විට සැබැවින්ම ඔය කී ලෙස අගය ඉහළ යාවි. එහෙම වුණොත් අය විශාල ජයග‍්‍රහණයක්. අගය ඉහළ නොගියොත් එය පාඩුවක්.
ඇතැම්විට ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි ලෝකයේ මුදල් භාවිතයේ අනාගතය බවට පත්වේවි. නැතිනම් එසේ නොවේවි. ලෝකයම වෙනස් කරන තාක්ෂණයක්යැයි කියාගනිමින් පැමිණ, එවැනි වෙනසක් නොකළ තාක්ෂණික උපාංග බොහෝයි. මේ වෙද්දී ක්ෂණික ලාභ ඉපැයීමේ හීන දකින්නන්ව ඉලක්ක කරමින් ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි ක‍්‍රමය අවභාවිත කරන තැන් බොහෝයි. ඒ නිසා මුදල් ඒකක ලෙස මිසක, ධන නිධාන සොයන උපක‍්‍රම ලෙස ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි පාවිච්චි නොකර සිටීමේ වැදගත්කම සිහිතබාගත යුතුයි.
ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි ක‍්‍රමය නරක නැහැ. එහෙත් දැන් හොඳ කරන්සි වර්ග සහ ජාවාරම් හඳුනාගත නොහැකි තරම් මේ ක්ෂේත‍්‍රය අවදානම් සහගත වෙලා. යනවානම් දැනගෙන කතරගම යන්න.
(තොරතුරු පෙළගැස්ම එච්.බී. ඕ. නාලිකාවේ ජෝන් ඔලිවර්ගේ ලාස්ට් වීක් ටුනයිට් වැඩසටහන ඇසුරෙනි.)