ඇමති ජයවික‍්‍රමගේ මිලියන 350ක නාඩගම, සයිටීස් සමුළුව

කේ. සංජීව
ආසියාවේ ලොකුම වන සත්ව ජාවාරම ක‍්‍රියාත්මක වූ රට සහ එම ජාවාරමට සම්බන්ධ පුද්ගලයන්ට තවම නීතිය ක‍්‍රියාත්මක කරන්නට නොහැකිවූ රට, වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්වූ ශාක සහ සතුන් සුරක්ෂා කරගැනීම අරමුණු කරගත් ලෝකයේ ලොකුම සමුළුවක් වන සයිටීස් (CITES 2019 සමුළුව මේ වනවිට සංවිධානය කරමින් සිටීම එක පැත්තකින් ලොකුම විහිළුවක් වන අතර අනෙක් පැත්තෙන් රට ආර්ථික වශයෙන් ඉතාමත් අසීරු අඩියක සිටින විට ලැජ්ජා සහගතය. ලෝකයේ වනසත්ව සහ තුරුලතා ආරක්ෂා කරගැනීම අරබයා වාර්ෂිකව පැවැත්වෙන සමුළු ප‍්‍රමාණය විශාලය. එම සමුළු අතර වසර තුනකට වරක් පැවැත්වෙන්නේ යැයි සයිටීස් සුවිශේෂය. ඒ එක්සත් ජාතීන්ගේ පාරිසරික ප‍්‍රතිපත්තිය හා සමාන්තරව මෙය ලෝකය පුරා තම වැඩකටයුතු කිරීම නිසාය. වඳවීගෙන යන ශාක හා සතුන් සුරක්ෂා කිරීම සදහා විශාල කාර්යභාරයක් මේ සංවිධානය විසින් ලෝකය පුරා කරමින් සිටියි. එහි රටවල් 183ක් සාමාජිකයෝ ය. ශ‍්‍රී ලංකාවත් මෙහි සාමාජිකයෙකු වන අතර එහි ශ‍්‍රී ලංකා නියෝජිතයා වන්නේ වනජීවී දෙපාර්තමේන්තුවයි. ගැටලූ‍ව මේ කතා නොව මෙම සමුළුව ලංකාව තුළ පැවැත්වීමෙන් අපට ලැබෙන ප‍්‍රතිලාභ සහ අප ඒ සඳහා කෙතරම් මුදලක් වියදම් කරන්න අවශ්‍යද යන්නයි. දැනගන්නට ලැබෙන ලෙස නියෝජිතයන් 4000ක් පමණ සහභාගිවෙතැයි ගණන් හදන මේ සමුළුව ලංකාව තුළ පැවැත්වීම තුළින් එතරම් ප‍්‍රතිලාභයක් රටට හිමි නොවේ. එහෙත් අප මෙහි සංවිධාන කටයුතු සඳහා රුපියල් මිලියන 350ක් වියදම් කළ යුතු බව කියන්නේ වනජීවී නිලධාරීන්ය. එම මුදල ඇස්තමේන්තුගත සහ දැනට මේ සඳහා වනජීවී අමාත්‍යාංශය තුළින් වෙන්කර තිබෙන මුදල් ප‍්‍රමාණයයි.
මේ ලියුම්කරු මේ පිළිබඳව වනජීවී නිලධාරියෙකු ඇමතුවේය. ඔහු කීවේ මෙබඳු දෙයකි. ‘‘‍මේක අපිට දරන්න පුළුවන් සමුළුවක් නෙවෙයි. මේක ලොකු වැඩක්. අනික් පැත්තෙන් මේක කළා කියලා ලොකු දෙයක් රටක් විදියට අපිට ලැබෙන්නේ නැහැ. ටුවරිසම්වලට ටිකක් හොඳවෙයි ඒ කාලෙට. මොකද 4000ක් විතර සහභාගි වෙන නිසා. මේකේ අන්තිම සමුළුව තිබුණේ 2016 අවුරුද්දේ දකුණු අප‍්‍රිකාවේ ජොහැන්නස්බර්ග් වල. අපේ එවකට හිටපු ඇමතිතුමා, දැන් බුද්ධ ශාසන ඇමතිතුමා, ගාමිණි ජයවික‍්‍රම පෙරේරා මහත්තයා ඒකට අපේ රටේ නියෝජිතයා විදිහට සහභාගිවෙලා ඊළගට සමුළුව අපිට දෙන්න කියලා ඉල්ලීමක් කරලා තිබුණා. ඒ ඉල්ලීම සලකලා තමයි මේක ලැබුණේ. වනජීවී දෙපාර්තමේන්තුව මේකට මුල ඉඳලාම විරුද්ධ වුණා. හැබැයි ඇමතිතුමා හිතුමතේට මේක දිගටම කරගෙන ගියා. අන්තිමට ඇමතිතුමා අමාත්‍යාංශයෙන් යනකොට මේකත් විශේෂ කාර්යයක් විදිහට බුද්ධ සාසන එකට අරගෙනයි ගියේ. දැන් ඒ අමාත්‍යාංශයේ පිහිටුවලා තියෙන විශේෂ ලේකම් කාර්යාලයක් හරහා මේක සංවිධානය වෙනවා”‍.
මේ ප‍්‍රකාශයෙන් පෙනෙන්නේ හිටපු වනජීවී අමාත්‍යවරයාට මේ මිලියන 350 වියදම් කර මේ සමුළුව සතුන් වෙනුවෙන් පැවැත්වීමට තිබෙන උවමනාවක මහතය. එහෙත් මේ ඇමතිවරයාට තමන්ගේ ධුර කාලයේදී අලි හොරුන්ට ද`ඩුවම් ලබාදී වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්වී සිටින ලංකාවේ අලි පරපුර පිළිබඳව හොඳ පරිසරයක් ලංකාව තුළ ඇති කිරීමට මෙතරම් උනන්දුවක් තිබුණාදැයි සැක සහිතය. අනෙක් පැත්තෙන් වන අලි ගම් වැදීම විශාල ප‍්‍රශ්නයක් වී තිබෙන පරිසරයක සහ වන අලින් ගම් වැදීම නතර කර මිනිසුන්ගේ සහ අලි යන දෙකොටසේම ජීවිත රැුකගන්නට වියදම් කරන්නට මුදල් මේ වනජීවී හිටපු අමාත්‍යවරයාට තිබුණේ නැත. ඔහු එවැනි ව්‍යාපෘතියක් සඳහා සල්ලි ඉල්ලා අරගල කළ තත්ත්වයක්ද අසන්නට නැත. එහෙත් දැන් තමන්ගේ අමාත්‍යාංශය මාරු වෙනවිට ඒ අලූ‍ත් අමාත්‍යාංශයට ද මේ ව්‍යාපෘතිය ගෙනයෑමට තරම් වුවමනාවක් තිබීම අපි තේරුම් ගන්නේ කෙසේද? එය අප තේරුම් ගත යුත්තේ ඇමති ගාමිණීගේ සත්ව කරුණාවේ මහිමය ලෙසද?
මේ සමුළුව පිළිබඳව අදහස් දැක්වූ බුද්ධ ශාසන අමාත්‍යංශයට යාව පිහිටුවා තිබෙන සයිටීස් ලේකම් කාර්යාලයේ නිලධාරියෙකු ප‍්‍රකාශ කළේ, මෙම සමුළුව 2019 මැයි 23 වැනිදා සිට ජූනි 3 වැනිදා දක්වා බණ්ඩාරනායක සම්මන්ත‍්‍රණ ශාලාවේ පැවැත්වීමට මේ වනවිට මූලික කටයුතු ආරම්භ වී අවශ්‍ය මුදල් ද වෙන්වී ඇති බවය. මෙය විශාල කාර්යයක් බව සදහන් කරන ඔහු කියන්නේ එළඹෙන සතියේ ජිනීවාහි සයිටීස් ප‍්‍රධාන ලේකම් කාර්යාලයෙන් පැමිණෙන උසස් නිලධාරීන් තුන්දෙනා සමග සාකච්ඡුාවෙන් අනතුරුව අදාළ වැඩසටහන පිළිබඳව මාධ්‍ය දැනුවත් කරන බවය. ඔහු නම් කියන්නේ මෙම සමුළුව සංචාරක කර්මාන්තයේ ප‍්‍රවර්ධනය සඳහා බෙහෙවින් හිතකර වියහැකි බවය. වනජීවී විෂයට වැටෙන වැඩක් බුද්ධ ශාසන අමාත්‍යාංශයෙන් සංවිධානය වන්නේ මන්දැයි මේ ලියුම්කරු ඔහුගෙන් කරුණු විමසූ විට ඔහු ප‍්‍රකාශ කළේ, මෙය සෑහෙන්න කාලයක සිට හිටපු වනජීවී අමාත්‍ය ගාමිණි ජයවික‍්‍රම පෙරේරාගේ සිහිනයක් බවය. ඔහුම ඉල්ලාගත් මේ සමුළුව සාර්ථක කරගැනීම ඔහුගේ මූලිකම අරමුණ නිසා ඔහු තමන් යටතට මෙය ලබා ගන්නට ඇති බවය.
සයිටීස් ප‍්‍රධාන කාර්යාලය නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් මේ සමුළුව පැවැත්වීමට ලංකාව තෝරාගැනීමට හැකිවීම සන්තෝෂයට කරුණක් බව සඳහන් කරයි. එහිදී ඔවුන් කියන්නේ හොඳ ස්වාභාවික පරිසරයක් ඇති ¥පතක් වන ලංකාව මේ සමුළුව සදහා බෙහෙවින් සුදුසු බවය. ඔවුන්ගේ කතා මෙසේ වුවත් මේ සඳහා යන වියදම් ලංකාව දැරිය යුතුය. එය දැනට මිලියන 350කි. එහෙත් මේ වියදම තවත් ඉහළ යා හැකිය. අනෙක් පැත්තෙන් මේ අමාත්‍යාංශ දෙකේම නිලධාරීන් කියන්නේ දැන් තිබෙන තත්ත්වය තුළ මෙය ලංකාවට සාර්ථකව කරන්නට පුළුවන් වේදැයි සැක සහිත බවය. එයට විශාලම හේතුව මේ සඳහා මේ අමාත්‍යාංශ දෙකෙන්ම නැගෙන විරෝධයයි. අනෙක් පැත්තෙන් මෙතරම් විශාල මුදලක් වියදම්කර මේ සමුළුව අසාර්ථක වුවහොත් එය ලංකාවට අපකීර්තියක් ගෙනෙනවා නිසැකය. මීට ප‍්‍රථම ආසියාව තුළ ජපානයේ සහ ඉන්දියාවේ මේ සමුළුව පවත්වා ඇති අතර ලංකාව මේ සමුළුව පවත්වන දකුණු ආසියාවේ දෙවැනි රට බවද දැනගන්නට ලැබේ.
වනසතුන් සහ තුරුලතා ආරක්ෂා කරගැනීම සදහා මෙවැනි සමුළු අතිශය වැදගත් වුවත් මෙවැනි සමුළුවක් පැවැත්වීමට ලංකාව තවමත් ශක්තිමත් නැති බව කිව යුතුය. අප ශක්තිමත් බව පෙන්වීමට මීට කලින් සිටි පාලකයන්ද නොයෙකුත් ලොකු ලොකු සමුළු සංවිධානය කළ අතර ඒවා මගින් ලංකාවේ ආර්ථිකය ප‍්‍රසාරණය වන බව කටමැත දෙඩෙව්වත් සිදුවුණේ ආර්ථික පරිහානියකි. රට තවතවත් ණය බරක ගිලීම පමණකි. එනිසා එක ඇමතිවරයෙකුගේ ආසාවක් වෙනුවෙන් රටේ සල්ලි මිලියන 350ක් වියදම් කරනවාදැයි ජනාධිපති අගමැති කල්පනා කළ යුතුය. ලංකාව තුළ වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්වී තිබෙන ශාක සහ සතුන් ආරක්ෂා කරගන්නට ප‍්‍රයෝගික වැඩ පිළිවෙළක් හදනවා වෙනුවට මෙවැනි සංදර්ශන සදහා මුදල් වියදම් කිරීම විහිළුවට කරුණකි.
මේ පිළිබඳව කරුණු විමසීමට බුද්ධ ශාසන අමාත්‍යංශයේ ලේකම්වරයා දුරකථනයෙන් සම්බන්ධ කරගැනීමට උත්සාහ කළද එය අසාර්ථක විය.