No menu items!
29.7 C
Sri Lanka
29 March,2024

වර්ණ මැදින් නිරුවත් දෙපයින්: බාබරා සන්සෝනි

Must read

■ අරුණ ජයවර්ධන

බාබරා සන්සෝනි-ලෙව්කොක්, පසුගිය සතියේ සිය වර්ණාලංකෘත දීප්තිමත් දිවිසැරිය නිමා කරන විට, අවුරුදු 94 සම්පූර්ණ කර, ගත වී තිබුණේ එක් දිනක්. මේ දිගු දිවිසැරිය තුළ ඇය ලංකාවේ විවිධ ක්‍ෂෙත්‍රවල කැපී පෙනුණු දෘශ්‍ය කලා ශිල්පිනියක ලෙස පුරාවෘත්තමය නමක් සටහන් කරන්නට සමත් වුණා.


බාබරා සන්සෝනි ගැන කියන විට මතක් වන කාරණා තුනක් තිබෙනවා. එක, කොළඹ, බම්බලපිටියේ ගාලුපාර අද්දර, බෙයාර්ෆුට් ගැලරිය සහ රෙස්ටොරන්ට් එක. දෙක, දීප්තිමත් වර්ණ. තුන, ලංකාවේ අත්යන්ත්‍ර රෙදිපිළි, ඇඳුම් විලාසිතා සහ ඒ රෙදිවළින් සැකසූ සෙල්ලම්බඩු. ඊටත් අමතරව, ඇය ලේඛිකාවක්. මූර්ති ශිල්පිනියක් සහ චිත්‍ර ශිල්පිනියක්.
බාබරා උපන්නේ මහනුවර. ජීවිතය ආරම්භයේ සිට ඇය කලාව කෙරෙහි උනන්දුවක් දැක්වූ අතර වර්ණ කෙරෙහි දැඩි ඇල්මකින් පසුවුණ බවයි කියැවෙන්නේ. ප්‍රකාශන මාධ්‍යයක් ලෙස රෙදි විවීමට ඇය මුලදී ඇදී ගියේ නැහැ. කෙසේ වෙතත්, 1960 ගණන්වල මුල් භාගයේදී පවුලේ මිතුරෙකුගේ යෝජනාවක් මත ඇය රෙදි මෝස්තර නිමවීමට පටන් ගත්තා. ඒවා නිමවුණේ රෙදි වියන අත්යන්ත්‍රවලින්.


ජීවිතයේ සහ ස්වභාව ධර්මයේ වර්ණවලින් ඇගේ නිර්මාණ දීප්තිමත් වී තිබුණා. ඇගේ නිර්භීත, විචිත්‍රවත් පැහැයෙන් යුත් අත්යන්ත්‍ර මෝස්තර ඉතා ඉක්මනින් අවධානයට ලක් වීමට පටන් ගත්තා. අතින් වියන ලද ඇගේ රෙදි පළමු අලෙවිය කොළඹ පිහිටි ඇගේ නිවසේ සිට සිදුවුණා. 1960 ගණන්වල අගභාගයේදී බාබරා කොළඹ කොටුව ප්‍රදේශයේ ඇගේ පළමු සිල්ලර වෙළඳසැල වන HOUSE විවෘත කළා. දෙවන වෙළඳසැල BAREFOOT. බෙයාෆුට් ඇගේ ආභාසය ලබමින් වර්ධනය වුණා.


ඇය සිය පළමු ඒකපුද්ගල දෘශ්‍ය කලා ප්‍රදර්ශනය 1966දී ලන්ඩනයේ පැවැත්වූවා. බාබරා ලේඛිකාවක ලෙසත් නිර්මාණාත්මක කටයුතු කරගෙන ගියා. 1960 දශකයේ මුල් භාගයේදී ‘සිලෝන් ඩේලි මිරර්’ පුවත්පතේ මාධ්‍යවේදිනියක සහ රචිකාවක ලෙස ඕ සේවය කළා. එහි ඇගේම සතිපතා විශේෂාංග පිටුවක් ආරම්භ කළා. ඒ පිටුව දරුවන් සඳහා නිර්මාණය කළ කථාවලට වෙන්වුණා. සුන්දර පරිසරයක සතුන් සහ ජීවීන් ඒවායේ චරිත බවට පත්වුණා. ඒවා සඳහා ඇගේම චිත්‍ර එකතු කරමින්, තමන්ගේ ප්‍රීතිමත් ළමා කාලයේ අත්දැකීම් එතුළින් පිළිබිඹු කළා. ඇගේ ලිවීම් සහ නිදර්ශන චිත්‍ර එකතු කරන ලද පොත් ‘මිසී ෆු සහ ටිකිරි බණ්ඩා’ (2002), ‘මිසී ෆු ඉන් යාල’ (2015) සහ ‘ප්‍රෙස් විත් ද ටෝස්’ (2003) යන නම්වලින් පසුව පළවුණා. 1960දී ජෙෆ්රි බාවා විසින් ගෘහ නිර්මාණය කරන ලද කොළඹ 7, ශාන්ත බි්‍රජට් මොන්ටිසෝරියේ පඩිපෙළ දිගට කුරුල්ලන් සහ තුරුලතා සිතුවම් කළේත් බාබරා.


බාබරා වරෙක පැරණි ගොඩනැඟිලිවල චිත්‍ර අඳින්නට පටන්ගත්තා. ඒ සංවර්ධනයේ නාමයෙන් සාම්ප්‍රදායික ගොඩනැගිලි කඩාබිඳ දැමීමෙන් කලබලයට පත්වීම නිසායි. ඒ 1960 ගණන්වලදී. ඒවා අගය කිරීමටත් අවශ්‍ය තරමටම ඒවා සංරක්ෂණය කිරීමටත් උත්සාහයක් ලෙස මෙම ගොඩනැගිලි ඇඳීම සලකන්නට පුළුවන්. මෙම චිත්‍ර 1962 සහ 1963 දී Ceylon Daily Mirror පුවත්පතේ Collecting Old Buildings නමින් සතිපතා තීරුවක පළවුණා. ඇගේ ‘Some Notes on Old Furniture’ (Times of Ceylon Annual 1962), ‘Sri Lankan Vernacular’ (Architecture, ඉන්දියාව, මාර්තු-අප්‍රේල් 1990) සහ ‘ලීලාස් පාර‘ (සිලෝන් ඔබ්සර්වර් පික්ටෝරියල් 1963) ලෙස පළවී තිබෙනවා. ඒවා විෂය කරුණු පිළිබඳ ඇයගේ තීක්ෂ්ණ බුද්ධිය සහ රුචිකත්වය ප්‍රකට කළා.


1960 ගණන්වල මුල් භාගයේදී, යහපත් එfඩ්රාගේ කන්‍යාරාමයේ රෙදි වියන මධ්‍යස්ථානය සැලසුම් කිරීමට උපකාර කිරීම සඳහා බාබරා සම්බන්ධ කරගැනුණා. වර්ණය කෙරෙහි ඇති උනන්දුව නිසා සායම් කළ නූල් සහ රෙදිපිළි සමඟ කටයුතු කිරීමට හා තේරුම් ගැනීමට එහිදී ඇයට හැකිවුණා. 1989දී එලන් දිසානායක සමඟ සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී බාබරා මෙහෙම කියා තිබෙනවා. “මගේ උනන්දුව සහ කුතුහලය පවතින්නේ වර්ණ සහ වර්ණවල සම්බන්ධතා තුළයි. නමුත් මගේ පුහුණුව චිත්‍ර ඇඳීමටයි. කෙනෙකුට ප්‍රාථමික පැඩල් දෙකේ රෙදි වියනයක් මත ඇඳිය ​​නොහැකියි. කුරුල්ලෙකු, ගසක්, ගඟක සංකීර්ණ දසුනක් – වර්ණ ඇති ඕනෑම දෙයක් මා උද්දීපනය කරනවා. රෙදි වියනයෙහි ඇති සීමාවම මට වර්ණ ගැඹුරින් ගවේෂණය කිරීමට බලකළා. කහ පාටට තැඹිලි පාට නූලක් හරස් කිරීමෙන් නව රන්වන් උපතක් සිදුවෙන බව මා දැනගත්තා.’ 1964 දී ආරම්භ වූ බෙයාර්ෆුට්හි සභාපතිනිය සහ ප්‍රධාන නිර්මාණකාරිනිය හැටියට, අත්යන්ත්‍ර රෙදි ලෙස නම්කෙරුණු ප්‍රාදේශීය රෙදිවිවීමේ මධ්‍යස්ථානවල නිර්මාණ, සත්ත්ව හා වෘක්ෂලතාවලින් ආභාසය ලැබූ බාබරාගේ පැහැදිලි මෝස්තර රාමුව සමග මුසුවුණා. මධ්‍යස්ථාන පහක සිටින බෙයාෆුට් ආයතනය වෙනුවෙන් රෙදි වියන්නන් සඳහා බාබරාගේ ප්‍රධාන සැලකිල්ල වූයේ, ඔවුන්ගේ කුසලතා වර්ධනය කර ගැනීමට සහාය වීම සහ නුපුහුණු ශ්‍රමය ලෙස සූරාකෑමෙන් මුදාගෙන ඔවුන්ගේ ස්වාධීනත්වය ආරක්ෂා කරගැනීමටයි. මාරි ඥානරාජ්, ප්‍රීති හපුවත්ත සහ නිලූෆර් වික්ටෝරියා ඇතුළු නිර්මාණකරුවන් ඇගේ ආභාසය මත නැගි ආ ශිල්පිනියෝ. ඇගේ සෑම රෙදි වියන්නෙකුම හොඳම සහ ඉහළම තත්ත්වයේ අතින් වියන ලද රෙදි නිර්මාණය කිරීම සඳහා හොඳින් පුහුණු කර තිබෙනවා. බාබරා කියූ විදියට බෙයාර්ෆුට් නිර්මාණ සඳහා කාලය ලබා දුන් අයට ලැබෙන හොඳම ප්‍රතිලාභය වන්නේ ඒ ගෘහ කර්මාන්ත එම කාන්තාවන්ගේම ස්වයං කළමනාකරණය යටතේ දියුණු වන බව දකින්නට ලැබීමයි. ඇගේ නිර්මාණ දායකත්වයෙන් බිහිවුණ අත්යන්ත්‍ර රෙදිවලින් නිමවන ලද විවිධ සෙල්ලම් බඩු, ඒ ව්‍යවහාරික කලා ඉසව්වේ විශේෂ සලකුණක්. අද බොහෝ දෙනකු විසින් අනුකරණය කරනු ලබන නමුත්, සතකුගේ හැඩතල, වර්ණවත් හා මන බඳින පෘෂ්ඨීය අලංකාරත්වයෙන් යුත් කුඩා අනුරුවක් බවට පත්කිරීමේදී ඇය විදාහළ නව පරිකල්පන චින්තාවන් ඉතාම නිර්මාණාත්මකයි. ආකර්ෂණීයයි. බාබරා මූර්ති නිර්මාණයේද නිරතවුණා. සුප්‍රසිද්ධ ඕස්ටේ්‍රලියානු චිත්‍ර ශිල්පී ඩොනල්ඩ් ෆ්‍රෙන්ඩ් සමඟින් ඇය දංකොටුව ප්‍රදේශයේ අමු උළු මත නිර්මාණ කළ ඉන් සමහරක් කොළඹ ඇන්ඩර්සන් පාරේ පිහිටි ඇයගේ නිවසේ තිබෙනවා. 1963 දී ජෙෆ්රි බාවා සහ උල්රික් ප්ලෙස්නර් විසින් නිර්මාණය කරන ලද බණ්ඩාරවෙල යහපත් එfඩ්රාගේ දේවස්ථානයේදී බාබරා ජීවමාන ප්‍රමාණයේ උත්ථාන වූ ක්‍රිස්තුස් මූර්තිමත් කර තිබෙනවා.


තම කලා කටයුතුවල නිරත වෙන අතර ඇය වෙනත් කලාකරුවන්ගේ කෘති බෙදාගැනීමටත් මාර්ග සකස් කළා. 1968දී (ජෙෆ්රි බාවා සමග එකට වැඩ කළ) උල්රික් ප්ලෙස්නර් බාබරා වෙනුවෙන් ’කලම්බු ගැලරි’ සැලසුම් කිරීම සහ ඉදිකිරීම සඳහා යොදවනු ලැබුවා. කොළඹ ඇන්ඩර්සන් පාරේ ඇගේ නිවසේ ඉදිකරන ලද එය, චිත්‍ර ප්‍රදර්ශනය කිරීමට සහ විකිණීමට පටන් ගත් අතර, කොළඹට සිය පළමු ‘පුද්ගලික ගැලරිය’ තිළිණ කළා. 43 කණ්ඩායමේ අයිවන් පීරිස්, හැරී පීරිස් සහ රිචඩ් ගේබි්‍රයෙල් ඇතුළු දේශීය හා ජාත්‍යන්තර වශයෙන් ගෞරවයට පාත්‍ර වූ කලාකරුවන් කොළඹ ගැලරියේ ප්‍රදර්ශන පැවැත්වූවා. තිස්ස රණසිංහ, ලකී සේනානායක, නෙවිල් වීරරත්න, එච්.ඒ. කරුණාරත්න, සිබිල් කීට්, නදීන් රත්නම්, නොලීන් ප්‍රනාන්දු නිර්මාණ ප්‍රදර්ශනය කළ තවත් අය. බාබරාගේ පුත්, ඩොමිනික් සන්සෝනි (ඔහු විශිෂ්ට ඡායාරූප ශිල්පියෙක්.) සමඟ සංවාදයකදී ඔහු සඳහන් කළේ, කොළඹ ගැලරියේ පැවති මෙම ප්‍රදර්ශන කලාකරුවන්, මිතුරන් සහ සමාන ආගන්තුකයින් අතර බොහෝ ප්‍රීතිමත් සංවාද පසුබිමක සිදුවූ බවයි.


1980 ගණන්වල රටේ සිවිල් ආරවුල් හේතුවෙන් කොළඹ ගැලරිය වැසුණා. එය 1991දී ‘ගැලරි 706’ ලෙසින් දැන් බෙයාර්ෆුට් ගැලරිය ස්ථානගතවී තිබෙන තැන, නැවත ඇරඹුණා. අද එය බෙයාර්ෆුට් ගැලරිය. නස්රින් සන්සෝනි විසින් කළමනාකරණය කරන ලද ගැලරි 706, කලාකරුවන්ගේ ප්‍රදර්ශන රැසකට සත්කාරකත්වය සැපයූවා. ප්‍රසංග, කවි කියවීම් සහ විකල්ප රඟහල සඳහා පහසුකම් සපයන අවකාශයක් ලෙසද එය ක්‍රියාකළා. අනෝමා විජේවර්ධන, මතියස් ස්පීස්, පීටර් ස්කලා, ලකී සේනානායක, ඇලෙක්ස් ස්ටුවර්ට්, ඉංග්‍රීසි සහ ස්කොට්ලන්ත කලාකරුවන් – එඩ්වඩ් ස්කොට් සහ රේචල් සදර්ලන්ඩ්, උපේඛා චිත්‍රසේනගේ ප්‍රසංග එහි ප්‍රදර්ශනය කර තිබෙනවා. පොත් එළිදැක්වීම් සඳහාද එය ප්‍රචලිතයි.


බාබරා සන්සෝනි පුරාවෘත්තයක් වන්නේ, ඒ ලෙස සිය දිවිසැරිය තුළ ලංකාවේ නූතන දෘශ්‍ය කලාවට කළ මහත් දායකත්වය නිසා. ඈ සැබවින්ම වර්ණවල දීප්තිය මැදින් නිරුවත් දෙපයින් ඇවිද ගිය දුර්ලභ නිර්මාණකාරිනියක්.■

ARTRA සඟරාවේ ලිපියක් ඇසුරෙනි.

- Advertisement -

පුවත්

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

- Advertisement -

අලුත් ලිපි