ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ආරක්‍ෂා කළ යුත්තේ ඇයි? – ජයදේව උයන්ගොඩ

මේ දිනවල ලංකාවේ දේශපාලන-ආණ්ඩුකරණ ක්‍රියාවලියේ විශේෂ පරිවර්තනීය ප්‍රවණතාවක් ප්‍රකාශ වෙමින් පවතී. එය නම්, ජනාධිපතිවරයා නායකත්වය දෙන විධායකය තුළත්, ජනාධිපතිධුරය වටාත්, රාජ්‍ය බලය කේන්ද්‍රගත වීමයි. පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැර තිබියද, පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය පැවැත්වීමට නොහැකි වීම නිසා ව්‍යවස්ථාදායකය අකර්මණ්‍ය වීම මෙම ක්‍රියාවලිය පසුබිමෙහි ඇති එක් සාධකයකි. දෙවැන්නක්ද තිබේ. එය නම්, කොරෝනා වසංගතය විසින් ඇතිකරන ලද මහජන සෞඛ්‍ය හදිසි තත්වයට මුහුණ දීමට රජයට සිදුවීමයි. සාමාන්‍ය තත්වයන් යටතේ නොමැති වගකීමක් සහ කාර්යභාරයක් හදිසි තත්වයන් යටතේ විධායකයට පවරාගැනීම නිසා රාජ්‍යයේ ඉතාම කාර්යබහුල ශාඛාව ලෙස මතුවන්නේ විධායකයයි. එයට ජනාධිපති, ඇමතිවරු, නිලධර තන්ත්‍රය සහ ආරක්‍ෂක සේවා සහ පොලිසියද අයත් වෙති.

ලංකාවේ මෙම ක්‍රියාවලිය තුළින් සුවිශේෂ ප්‍රශ්නයක්ද පැන නැග තිබේ. එය නම්, විධායකයේ සහ ජනාධිපතිධුරයේ මෙම බලකේන්ද්‍රීය නැගීම, තාවකාලික එකක් වේද? එය කල් පවත්නා සහ නිත්‍ය ප්‍රවණතාවක් වේද? ඒ මගින් ප්‍රකාශ වන්නේ, ලංකාවේ රාජ්‍යය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අවධිය අවසානයට පත්වීමක්ද? ලංකාවේ රාජ්‍යය පශ්චාත්-ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අවධියකට පරිවර්තනය වෙමින් පවතින්නේද? යනු ඒ වෙතින් පැනනගින සාර්ව- දේශපාලන ගැටලූවයි.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට විකල්ප සෙවීම

ලංකාවේ දේශපාලනයේ 1950 ගණන්වල තිබුණ එක් චූල ප්‍රවණතාවක් වූයේ ධනේශ්වර/ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුක්‍රමයට එම රාමුවෙන් බැහැර විකල්ප සෙවීමයි. එහෙත් එම ප්‍රයත්න දිගටම පැවත තිබෙන්නේ චූල දේශපාලන සම්ප්‍රදායක් හැටියටය. එය මුලින්ම මතුවූයේ වමේ පක්‍ෂවල සමාජවාදී විකල්පය ලෙසය. එහෙත් වාමාංශික පක්‍ෂවලින් ඉදිරිපත් වූ සමාජවාදී විකල්ප ධාරාවේ එකිනෙකට සම්බන්ධ ප්‍රධාන ලක්‍ෂණ දෙකක් තිබිණ. පළමුවැන්න, ලංකාවේ සමාජවාදී විකල්පය වඩා අවධානය යොමුකෙළේ ආර්ථික සහ සමාජ ක්‍ෂෙත්‍රවල ප්‍රතිසංස්කරණවලට මිස දේශපාලන ක්‍ෂෙත්‍රයේ ප්‍රතිසංස්කරණවලට නොවේ. ධනේශ්වර/ලිබරල්වාදයට විකල්ප සමාජවාදී දේශපාලන විකල්පය ගැන, ‘නිර්ධන පන්ති රාජ්‍යය’ යන සටන් පාඨයෙන් ඈතට සිතීම සාම්ප්‍රදායික හෝ රැඩිකල් හෝ වාමාංශික ධාරාවලින් සිදුවූයේ නැත. එය ජවිපෙන්වත් සිදුවූයේ නැත.

එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් දෙවැනි ප්‍රතිඵලය වූයේ, වමේ පක්‍ෂ ලංකාවේ ඉතාම කැපවූ, භක්තිමත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්‍ෂ බවටද පත්වීමයි. ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ශක්තිමත් හා ආරක්‍ෂා කිරීම සඳහා සමසමාජ පක්‍ෂය, කොමියුනිස්ට් පක්‍ෂය සහ මහජන එක්සත් පෙරමුණ විසින් අතීතයේදී ඉටු කරන ලද කාර්යභාරයත්, ජවිපෙ විසින් 1990 ගණන්වල සිට කෙරෙමින් පවතින කාර්යභාරයත් අඩුවෙන් තක්සේරු කළ යුතු නොවේ. ලංකාවේ දේශපාලනය තුළ, ලිබරල් පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය දේශීය දේශපාලන භාවිතයක් මෙන්ම උරුමයක්ද බවට පත්කිරීම 1930 ගණන්වල සිට අද දක්වා, ලසසපයේ සිට ජවිපෙ දක්වා, වමේ ව්‍යාපාරය, සමහර විට අවිඥානකව, භාරගෙන තිබෙන ඓතිහාසික කර්තව්‍යයකි.

ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට වාමාංශික දේශපාලන විකල්ප සෙවීම, ලංකාවේ බුද්ධිමය ව්‍යාපෘතියක් නොවීම, ලෝක මට්ටමේ වමේ ව්‍යාපාරයේ තිබි ලක්‍ෂණයක්ද විය. ‘සමාජවාදී රාජ්‍යය’ පිළිබඳ සාම්ප්‍රදායික වාමාංශික චින්තනය මූලික වශයෙන්, සෝවියට් රුසියාවද ඇතුළු පශ්චාත් විප්ලවීය සමාජවල ගොඩ නැගුණු අධිකාරවාදී දේශපාලන මාදිලිය විස්තර කිරීමට සහ ආරක්‍ෂා කිරීමට ගත් ප්‍රයත්නවලට වඩා ඉදිරියට නොගියේද එම පසුබිම තුළය. එම මාදිලිය විවේචනය කළ ට්‍රොට්ස්කිවාදී ව්‍යාපාරය වෙතින් පවා එම අඩුව පිරිමැසුණේ නැත.

මෙම කාරණය, ලංකාවේ දැනට සිදුවන දේශපාලන පරිවර්තනය තුළදී, වාමාංශික සහ ප්‍රගතිශීලී බලවේග වෙතින් ශක්තිමත් දේශපාලන සංවාදයක් ගොඩනැගීමට නොහැකි වීමටද පසුබිම සකස් කර ඇති බව පෙනේ. වාමාංශික සහ ප්‍රගතිශීලී දේශපාලන චින්තනමය මැදිහත්වීම්, ‘නව ලිබරල්වාදය’ පිළිබඳ විවේචනයකට පමණක් ලඝු කර තිබීම මෙම තත්වයේ ප්‍රතිඵලයකි. ආර්ථික ලිබරල්වාදය සහ දේශපාලන ලිබරල්වාදය වෙන්කොට හඳුනාගැනීමට අසමත්වීම මෙම ලඝුකිරීමේ තර්කණයේ ඇති ප්‍රධාන දුර්වලතා දෙකෙන් පළමුවැන්නයි. දෙවැනි දුර්වලතාව නම්, දේශපාලන ක්‍රමයක් ලෙස ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය’ යන්න, නව ලිබරල්වාදයේ දේශපාලන ධර්මය ලෙස සැලකීමෙන්, නූතන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඇති යුරෝපීය නොවන සහ ‘දේශීය’ නූතනවාදී උරුමය පිළිගැනීමට අසමත් වීමයි. මෙහි ලංකාවට අදාළ ප්‍රතිඵලය වන්නේ, මෙම රචනයේ මුලදීම කියූ පරිදි, ලංකාවේ රාජ්‍යය සහ දේශපාලනය දෘඪ අධිකාරවාදී පරිවර්තනයක් කරා වේගයෙන් ගමන් කරන වර්තමාන මොහොතේදී ඒ පිළිබඳ ප්‍රබල විවේචනයක් මෙන්ම ප්‍රතිරෝධයක්ද දැක්වීමට, වාමාංශික සහ ප්‍රගතිශීලී බලවේග දක්වන අසමත්බවයි. මෙය දක්‍ෂිණාංශික දේශපාලන දෘෂ්ටිවාද සහ දේශපාලන ව්‍යාපෘතිවල සාර්ථක වීමට ඉඩ සලසන තත්වයකි. එබැවින්, අප රටේ ඇති ‘දේශීය’ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන සහ ශිෂ්ටාචාරමය උරුමය ආරක්‍ෂා කිරීමේ කතිකාවක් ගොඩනැගීම සඳහා වෙහෙස ගැනීම අවධාරණය කළ යුතුව තිබේ.

නූතන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ‘දේශීය’ උරුමය

ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ සාකච්ඡාවල මෙන්ම විවේචනවලද අවධාරණය කරන කරුණක් නම්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අපට ලැබුණේ බටහිර, යුරෝපීය, යටත්විජිතවාදයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බව සහ ඒ නිසාම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට දේශීය සුජාතභාවයක් නැත යන්නයි. නූතන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හැඳින්වීමේදී ‘ලිබරල්’ යන විශේෂණ පදය යොදාගත් වහාම, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඇති ‘විදේශීයත්වය’ මතක් කෙරේ. එහෙත් මෙය වනාහී, ලංකාව, ඉන්දියාව වැනි පශ්චාත්-යටත්විජිතවාදී රටවල, විසිවැනි සියවසේ සිදුවූ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන පරිවර්තනය සඳහා දේශීය සමාජ පන්තීන් ඉටුකළ කර්තෘක කාර්යභාරය අගය කිරීමට තබා තේරුම් ගැනීමටවත් නොහැකි වීම ප්‍රදර්ශනය කරන ස්ථාවරයකි. එයට ප්‍රධාන හේතුව නම්, අප සමාජයේ වාමාංශික සහ ප්‍රගතිශීලී බුද්ධිමතුන්, යටත්විජිත පරිවර්තනය තේරුම් ගත්තේ එක්කෝ, ජාතිකවාදී ඉතිහාස කථනය (Nationalist Historiography) නැතහොත් යටත්විජිත ඉතිහාසකථනය (Colonial Historiography) පිළිබඳ රාමු තුළ වීමයි. මෙම ඉතිහාස කථන ප්‍රවේශ දෙකම කියන්නේ, යටත් විජිත සමාජයේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පරිවර්තනය, යටත්විජිත කාරකයන් විසින්, පිටත සිට, ඉහළින් සිට ආරෝපණය කරන ලද, යටත්විජිතකරණ ව්‍යාපෘතියේ අංගයක් පමණක්ම වූ බවයි. එය වනාහී යටත්විජිත පරිවර්තනයේ ඇති අධිපති ආඛ්‍යානයයි.

ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පරිවර්තනයේ ඇත්තටම සිදුවූ ක්‍රියාවලිය තේරුම් ගැනීමට නම් අපට යටත්විජිත ඉතිහාසය පිළිබඳ ඊට වඩා වෙනස්, රැඩිකල් ඉතිහාස කියවීමක්ද අවශ්‍ය වෙයි. යටත්විජිත පාලන සමයේදී ඇතිවූ නවීකරණ පරිවර්තන ක්‍රියාවලියට දේශීය සමාජ පන්ති විසින් ඉටුකරන ලද කර්තෘක කාර්යභාරය අපට දැකිය හැක්කේ එවිටය. එම දේශීය සමාජ පන්ති අතර සිටියේ ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා ඉල්ලීම් ඉදිරිපත් කළ දේශීය නව ධනපති පන්තිය සහ ප්‍රභූ ස්තර පමණක් නොවේ. යටත්විජිතවාදය සහ එහි සූරාකෑම සහ පීඩනය විසින්ම දේශපාලනීයකරණයට පාත්‍රකරන ලද මධ්‍යම පන්තිය, ගොවි ජනතාව, කම්කරු පන්තිය, ආගමික පූජක ස්තර, ස්ත්‍රින් සහ පීඩිත කුල ප්‍රජාව ඉටු කෙළේ, තවමත් ශාස්ත්‍රාලීය මෙන්ම ජාතිකවාදී ඉතිහාසඥයන්ගේ විග්‍රහයට  හසු නොවී ඇති, රැඩිකල් කර්තෘක කාර්යයකි.

අලූත් ඉතිහාස කථනයක යෙදීමේදී අපේ අවධානයට පහසුවෙන්ම හසුවිය යුතු තේමාවක් නම්, 1920 -1930 ගණන්වල ලංකාවේ ඡන්ද බලය සම්බන්ධව, දේශීය සමාජ කොටස් අතර ඇතිවූ විවාදයයි. සර්වජන ඡන්ද බලය අප රටට ප්‍රදානය කිරීම පිළිබඳව සිංහල සහ දෙමළ සමාජවල ප්‍රභූ දේශපාලන නායකත්වය විරුද්ධ වීය යන්න කවුරුත් දන්නා කතාන්තරයකි. එහෙත් බොහෝ දෙනා නොදන්නා සහ, දැනගත්තත් යටත් විජිත පරිවර්තනය තේරුම් කිරීමේ න්‍යායික ප්‍රවේශය සඳහා සම්බන්ධ කරගෙන නැති, ක්‍රියාවලියක් වූයේ කම්කරු පන්තිය, වෘත්තීය සමිති, කාන්තා සංවිධාන සහ සිංහල මෙන්ම දෙමළ සමාජයේද අධිපති නොවන කුලවල කුල සංවිධාන විසින් ඉටුකරන ලද උද්ඝෝෂණ කාර්යභාරයයි. ඩොනමෝර් කොමිසම ලංකාවට ඒමට සූදානම් වෙද්දී, 1928 වසරේ සිට මෙම සංවිධාන දියත් කළ උද්ඝෝෂණ ව්‍යාපාරවල ප්‍රධාන දේශපාලන ඉල්ලීමක් වූයේ ලංකාවට සර්වජන ඡුන්ද බලය ලබා දීමයි. ඔවුහු එම ඉල්ලීම අවධාරණය කරමින් තම සංවිධානවල රැස්වීම් පැවැත්වූහ. අනුගාමිකයන් දැනුවත් කළහ. යටත්විජිත ආණ්ඩුකාරයාට පෙත්සම් ඉදිරිපත් කළහ. ඩොනමෝර් කොමිෂන් සභාවට සංදේශ ඉදිරිපත් කළහ. කොමිසම ඉදිරියට ගොස් වාචික සාක්‍ෂි ද ඉදිරිපත් කළහ. සිංහල සහ දෙමළ සමාජවල පීඩිත කුල සංවිධාන මෙම උද්ඝෝෂණයේ ඉදිරියෙන්ම සිටියහ.

මෙම කරුණ, යටත්විජිත ලංකාවේ දේශපාලන පරිවර්තනය තේරුම් ගැනීමේදී අප අර්ථකථනයට ලක් කළ යුත්තේ කෙසේද? එයට දිය හැකි එක් පිළිතුරක් වන්නේ මෙයයි. සර්වජන ඡන්ද බලයේත්, නූතන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඇති විමුක්තිවාදී විභවතාව (Emancipatory Potential) එක පළමුවෙන්ම හඳුනාගත්තේ, යටත් විජිත ලංකා සමාජයේ සිටි පීඩිත සමාජ කොටස්ය. නූතන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී නියෝජන ක්‍රමය සහ නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, පීඩිත සමාජ කොටසක් සමාජ විමුක්තිය සඳහා කරන නිරන්තර අරගලයේ අවියක් විය හැකි බව එම පීඩිත කොටස්වලට ප්‍රත්‍යක්‍ෂ විය. ප්‍රභූ සමාජ කොටස් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය දකින්නේ තමන්ගේ ආධිපත්‍යය සුජාත සහ සහතික කරගැනීමේ මාධ්‍යයක් වශයෙන් නම් පීඩිත සමාජ, ලිංගික සහ වාර්ගික කොටස් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය දුටුවේ සමාජ විමුක්තිය සඳහා වූ අරගලයේ මාධ්‍යයක් ලෙසය. 1931දී සර්වජන ඡන්ද බලය හඳුන්වා දුන්නායින් පසුව, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, මැතිවරණ, දේශපාලන පක්‍ෂ ක්‍රමය සහ සක්‍රිය දේශපාලන සහභාගිත්වය, අප සමාජයේ පීඩිත, දුගී සහ නිර්ප්‍රභූ පුරවැසි කොටස්වල දේශපාලන භාවිතයේ අනිවාර්ය අංග වී තිබෙන්නේද එම පසුබිම තුළය. ලංකාවේ ඇත්තටම තිබෙන්නේ, දුගී, පීඩිත සමාජ කොටස්වල දේශපාලන අවදිවීමේ  ක්‍රියාවලියේ ඓන්ද්‍රීය අංගයක් වූ නූතන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, අධිපති ප්‍රභූ දේශපාලන පන්ති විසින් අවභාවිත කිරීමත්, දැන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අතහැර දැමීමට සූදානම් වීමත්ය.

නූතන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යනු යුරෝපයෙන් පැමිණි, යටත්විජිතවාදයේ උරුමයේ කොටසක් බව ඇත්තය. එහෙත් එය නූතන ලෝක ඉතිහාසයේ එක් පැත්තක් පමණක් අවධාරණය කිරීමේ වැරැද්දට අප යොමු කළ යුතු සාධකයක් නොවේ. නූතන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යුරෝපීය මෙන්ම යුරෝපීය නොවන සමාජවල පීඩිත, නිර්ප්‍රභූ බල රහිත සමාජ කොටස්වල මනුෂ්‍යයන්ගේ සමාජ-දේශපාලන විමුක්තියේ අභිලාෂ සහ අරගලවල උරුමයේද කොටසකි. එය අප සමාජවල ශිෂ්ටාචාරවල ඇති නූතනත්වයේ ඉතාම වැදගත් දේශපාලන උරුමයද වෙයි. අද ලංකාවේ අලූතින් බිහිවී ඇති ප්‍රභූ කණ්ඩායම් විසින් නැති කර දමනු ලැබීමේ අනතුර ඉදිරියේ සිටින්නේ අප සමාජයේද ඉතාම වටිනා නූතන ශිෂ්ටාචාරමය ධනයයි. x