තීන්දු ගැනීමේ කටයුත්ත සම්පූර්ණයෙන්ම ස්වාධීන ලිබ්රා සංගමයට පැවරෙනවා.
මාස්ටර්කාර්ඞ්, පේපැල් හා වීසා ආදී මුදල් හුවමාරු කරන ආයතන ලිබ්රා සංගමයේ සාමාජිකත්වය ගෙන තියෙනවා
ලෝක ආර්ථික ක‍්‍රමයටම විශාල බලපෑමක් සිදුවේවි
මුලින්ම ඔවුන්ට ඔබේ නම ලැබුණා. ඉන්පසුව ඔබේ ඡුායාරූප. වීඩියෝ. තවත් කල්යද්දී දිනපොත බවට එය පත්වුණා. ඔබේ පෞද්ගලික ජීවිතයේ රහස් රැුසක් ඔවුන් සතුවුණා. පෞද්ගලික සම්බන්ධතා එතැන ගොඩනැඟුණා. ඒ සියල්ලෙන් පසුවත් ෆෙස්බුක් සමාගමට ඔබේ ජීවිතය එක්ක ගැටගැසීමේ ආශාව නතරවී නැහැ. දැන් ඔවුන්ට ඔබේ පොකැට්ටුවට රිංගන්නත් ඕනෑ වෙලා. ෆෙස්බුක් සමාගම විද්‍යුත් මුදල් ඒකකයක් හඳුන්වාදී තියෙනවා. පසුගිය සතියේ එහි ආකෘතිය හඳුන්වා දුන්නා. තවමත් එය නිල වශයෙන් ප‍්‍රකාශයට පත්කොට නැහැ. කෙසේ වෙතත් ආර්ථික ලෝකයේත්, තාක්ෂණික ලෝකයේත් විශාල ප‍්‍රවෘත්තියක් බවට එය පත්වුණා.
බිට්කොයින් ගැන ඔබ අසා ඇති. බිට්කොයින් යනු ලොව විද්‍යුත් මුදල් ඒකකවල ජනප‍්‍රියම මුහුණතයි. විද්‍යුත් මුදල් ඒකක ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි යන නමෙන් හඳුන්වනවා. ෆෙස්බුක් ආයතනය හඳුන්වාදෙන ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි වර්ගයේ නම ලිබ්රා. විද්‍යුත් මුදල් ඒකක වර්ග දසදහස් ගණනක් ලොවපුරා තියෙනවා. එක් එක් මුදල් ඒකකවලට අගය එකිනෙකට වෙනස්. ඩොලරය, යුරෝ, පවුම්, රුපියල් වගෙයි. එහෙත් අප ඉහතින් කී ඩොලර්, රුපියල් වැනි මුදල් ඒකකවලට වටිනාකමක් ලබාදෙන්නේ රාජ්‍යයන්ගෙන්. ඒ ඒ රාජ්‍යයන් නැතිව ඒ මුදල් ඒකකවලට පවතින්න බැහැ. රාජ්‍යයක් කඩාවැටුණොත් මුදලත් කඩාවැටෙනවා. ලංකාවේ අප එය හොඳින්ම දන්නවානේ. ක‍්‍රිප්ටොකරන්සිවල වටිනාකම ලැබෙන්නේ රාජ්‍යයන්ගෙන් නොවෙයි. එයට පාවිච්චි වෙන්නේ බ්ලොක්චේන් නම් තාක්ෂණය.
වැඩි විස්තර නොතේරෙන කෙනෙකු සිටිනවානම්, මේ ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි හා පේපැල් වැනි මුදල් හුවමාරු කරන වේදිකා අතර වෙනසක් තියෙන බව පැහැදිළි කරගන්න ඕනෑ. පේපැල් වගේ වේදිකාවලින් අප මුදල් හුවමාරු කරන්නේ ඩොලර් වැනි දැනට පවතින රාජ්‍ය ආයතනවලින් පිළිගත් මුදල් ඒකක වලිනුයි. වෙනසකට ඇත්තේ මුදල් නෝට්ටු නැතිව විද්‍යුත් මාධ්‍යයෙන් ඒ මුදල් හුවමාරු කිරීමයි. ඒ අනුව පේපැල් වැනි මාධ්‍යවලින් ඔබ මුදල් හුවමාරු කරද්දී මුදල් නෝට්ටුවක් අතට නොලැබුණත්, ඒ මුදල් වටිනාකමෙන් යුත් මුදල් නෝට්ටුවක් රාජ්‍යයකින් මුද්‍රණය කර තිබිය යුතුයි. ගූග්ල් ආයතනය මෙන්ම ෆෙස්බුක් වැනි ආයතනවලින්ද සිය පරිශීලකයන්ගේ දැන්වීම් පළකිරීම් වගේ කටයුතුවලදී කලින් පාවිච්චි කළේ ඩොලර්, යුරෝ වැනි රාජ්‍යයන් වලින් පිළිගත් මුදල් ඒකක. එහෙත් මේ ක‍්‍රිප්ටොකරන්සිය ක්රියාත්මක වීමෙන් පසුව ෆෙස්බුක්හි දැන්වීමක් පළකරවාගැනීම වැනි කටයුතුවලට ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි පාවිච්චි කළ හැකියි.
ෆෙස්බුක් ආයතනය ක‍්‍රිප්ටොකරන්සි වර්ගයක් නිකුත් කිරීමට බලාපොරොත්තු වන බව කාලයක පටන් ආරංචි තිබුණා. ග්ලෝබල්කොයින්, ෆෙස්බුක්කොයින් විවිධ නම් පවා ඒ ක‍්‍රිප්ටොකරන්සිවර්ගයට යෝජනා වී තිබුණා. එහෙත් ෆෙස්බුක් ආයතනය ක‍්‍රිප්ටොකරන්සියක් දියත් කරනු ඇතැයි බොහෝ අය අපේක්ෂා කළේ නැහැ. කේම්බි‍්‍රජ් ඇනලටිකා සිදුවීමේදී ෆෙස්බුක් පරිශීලිකයන්ගේ පෞද්ගලික දත්ත තුන්වැනි පාර්ශ්වයකට ලැබෙන්නට සලස්වා අතටම හසුවී ලැජ්ජාවෙන් මුහුණ වසාගෙන සිටින ෆෙස්බුක් ආයතනය ක‍්‍රිප්ටොකරන්සියක් සමාජගත කරන්නේ කෙලෙසද. මීට පෙර පරිශීලිකයන්ගේ විශ්වාසය කැඩූ ෆෙස්බුක් කටක් ඇර ඔබේ මුදල් ගැන අපේ මත විශ්වාසය තබන්න කියා ඉල්ලන්නේ කෙසේද.
කෙසේවෙතත් මේ වෙද්දී ආරංචි ඇත්ත වී ෆෙස්බුක් සමාගමෙන් ක‍්‍රිප්ටොකරන්සියක් හඳුන්වාදීමට සූදානම් බව නිලවශයෙන් ප‍්‍රසිද්ධ කර තිබෙනවා. ලිබ්රා යන නමෙන් යුතුව වෙබ් අඩවියක්ද, ඒ වෙබ් අඩවියෙහි නව ක‍්‍රිප්ටොකරන්සිය පිළිබඳ දළ සටහනක් හෙවත් ධවල පත‍්‍රිකාවක්ද තියෙනවා. ඒ අනුව ෆෙස්බුක් සමාගමේම කොටසක් ලෙස නැතිව, ස්වාධීන ලිබ්රා සංගමය නම් ලාභ නොලබන සංවිධානයකින් එය ක්රියාත්මක වන බව ධවල පත‍්‍රිකාවේ සඳහන් වෙනවා. අප පෙර කී පරිදි ක‍්‍රිප්ටොකරන්සියකට රාජ්‍යයක් නැතිව පවතින්නට බ්ලොක්චේන් එකක් අවශ්‍යයි. ලිබ්රා බ්ලොක්චේන් නම් බ්ලොක්චේන් එකක් මත එය ගොඩනැෙÛන බව සඳහන්. එය බිට්කොයින් පාවිච්චි කරන තාක්ෂණයෙන්ම යුක්ත වුණත් හැසිරීම අතින් එය වඩා වෙනස් වේවි. මේ වෙද්දී බිට්කොයින් මුදල් ඒකකය එදිනෙදා මුදල් පාවිච්චි කරන ආකාරයෙන් පාවිච්චි වෙනවාටත් වඩා ව්‍යාපාරයක් ලෙසයි පාවිච්චි වෙන්නේ. ඊට වඩා ලිබ්රා මුදල් ඒකකයක් ලෙස හැසිරෙනු ඇති.
ෆෙස්බුක් ආයතනයෙන් ලිබ්රා බ්ලොක්චේන් එක පිහිටුවීමේ වැඩකටයුතු කිරීමෙන් පසුව, එහි තීන්දු ගැනීමේ කටයුත්ත සම්පූර්ණයෙන්ම ස්වාධීන ලිබ්රා සංගමයට පැවරෙනවා. ඒ සංගමයේ සාමාජිකත්වය ඩොලර් මිලියන 10ක් ගෙවා ලබාගත හැකියි. එසේ සාමාජිකත්වය ලබාගන්නා සමාගම්, ආයතන, සංවිධානවලට තීන්දු ගැනීමේදී එක් ඡුන්දයක් හිමිවෙනවා. ෆෙස්බුක් ආයතනයටද ඒ ආකෘතියෙහි හිමිවන්නේ එක් ඡුන්දයක් පමණයි. ඒ අනුව ඒ සංගමයට පාලන කවුන්සිලයක්ද බිහිවෙනවා. තීන්දු ගැනීම ඒ පාලන කවුන්සිලයෙන් සිදුකරන නිසා අවදානම අඩු වන බව කිව හැකියි.
මේ වෙද්දීත් මාස්ටර්කාර්ඞ්, පේපැල් හා වීසා ආදී මුදල් හුවමාරු කරන ආයතන ලිබ්රා සංගමයේ සාමාජිකත්වය ගෙන තියෙනවා. ඊට අමතරව වොඩාෆෝන් වැනි ආයතන එහි සාමාජිකත්වය ගෙන තියෙනවා. උබර් පවා ලිබ්රා සංගමයට ඇතුලත්. ඉතින්, ලිබ්රා ගැන තීන්දු ගනිද්දී ෆෙස්බුක් ගැන අවිශ්වාසයක් තිබුණත්, ඉහත කී ආයතන සමඟ අඩු වැඩි වශයෙන් ගොඩනඟාගෙන තිබෙන විශ්වාසයන් නිසා ලිබ්රා මුදල් ඒකකයට යම් විශ්වාසයක් හිමිවෙනවා. ඉදිරියේදී ඒ ආයතන සමඟ ගණුදෙනු කරද්දී ලිබ්රා පාවිච්චි කළ හැකියි.
මාර්ක් සකර්බර්ග් ඇතුලූ නඩය කිසිවෙක් විශ්වාස නොකරන පසුබිමක මුදල් ඒකකයක් ප‍්‍රසිද්ධ කිරීමේ අභියෝගය ෆෙස්බුක් ආයතනය බාරගැනීමත් අපූරුයි. තමන්ව අවිශ්වාස බව හොඳින් දන්නා නිසාම, එයට වෙනම ආකෘතියක් නිර්මාණය කිරීමත් ෆෙස්බුක් ආයතනය සිදුකළ බුද්ධිමත් ක‍්‍රියාවක්.
ලිබ්රා 2020 මුල් කාලයේදී එළිදක්වන බව ෆෙස්බුක් ආයතනය කියනවා. එය එළිදැක්වීමෙන් පසුව මුදල් ඒකකයක් ලෙස ලොව අන් කිසිදු මුදල් ඒකකයකට නැති බලයක් ගොඩනගාගැනීමේ හැකියාවකුත් එයට තියෙනවා. ලොව හැම මුදල් ඒකකයක්ම තමන්ගේ රාජ්‍යයෙහි සීමාවල සිරවී සිටිනවා. සාපේක්ෂව වැඩිපුර හුවමාරු වෙන්නේ අන්තර්ජාතික මුදල් ඒකක වශයෙන් නිතර පාවිච්චි වෙන ඩොලර්, යුරෝ, යුවාන් වැනි ඒකක. එහෙත් ඒ මුදල් ඒකකවලට පවා යා හැකි සීමාවක් තියෙනවා.
රාජ්‍යයන්ගේ ඒ සියලූ සීමා කඩා බිඳගෙන ෆෙස්බුක් පාවිච්චිය සිද්ධවෙනවා. බිලියන 2.2කට වැඩි ෆෙස්බුක් ප‍්‍රජාව අතරේ මේ අලූත් මුදල් ඒකකය පැතිරෙද්දී දේශසීමා බිඳවැටෙනවා. ඒ අනුව ලොව වැඩිපුරම පාවිච්චි වෙන මුදල් ඒකකය බවට පත්වීමේ හැකියාවකුත් ලිබ්රාවලට තියෙනවා.
ලිබ්රා වල අනාගතය දැන්ම පුරෝකථනය කළ නොහැකියි. සාමාන්‍ය මිනිසුන් ලිබ්රා කෙලෙස, කෙතරම් වේගයකින් බාරගනු ඇතිදැයි දැන්ම කිව නොහැකියි. කෙසේ වෙතත් ලිබ්රා වලට ලොව සියලූ රාජ්‍ය ක‍්‍රම, බැංකු ක‍්‍රම උඩුයටිකුරු කළ හැකියි. සාමාන්‍ය මුදල් ඒකකයක් ලෙස ලිබ්රා පාවිච්චි වෙන්නට පටන්ගත්තොත් ලොවපුරා රාජ්‍යයන්ගේ මහබැංකු දැවැන්ත අර්බුදවලට මුහුණදෙන්න පවා ඉඩ තියෙනවා. ලෝක ආර්ථික ක‍්‍රමයටම විශාල බලපෑමක් සිදුවේවි. එහෙත් ඒ බලපෑම සාමාන්‍ය ජනතාව වන අපට නරක එකක්ද, හොඳ එකක්ද යන්න තිතටම කිව නොහැකියි.
තවත් පැත්තක් වනුයේ මෙවැනි අලූත් මුදල් ඒකක සාමාන්‍ය රාජ්‍යවලින් පාලනය කරන මුදල් ඒකකවලට වඩා වෙනස් වීමයි. මේ විද්‍යුත් මුදල් ඒකකවලට හරි පාලනයක් නැතිවුණොත් ජාවාරම්වලට, කළුසල්ලි සුදු කිරීමට මේ මුදල් පාවිච්චි කිරීමේ ඉඩක් තියෙනවා. දැනටමත් එවැනි කටයුතුවලට විද්‍යුත් මුදල් අඩු වැඩි වශයෙන් පාවිච්චි වෙනවා.
කෙසේ වෙතත් අප මෙවැනි අලූත් තාක්ෂණික උපාංගවලට බිය විය යුතු නැහැ. ආර්ථිකය කඩාවැටේවි, මහබැංකු කඩාවැටේවි ආදිය කියමින් කලබල විය යුතු නැහැ. අලූත් තත්වයන්ට මුහුණදෙමින් අඩුපාඩු අවම කරගැනීමයි අප කළ යුත්තේ. ලිබ්රා සංගමය ඒ කටයුතුවලදී කෙබඳු විකල්ප හඳුන්වාදෙනු ඇතිදැයි අප විමසිල්ලෙන් බලා සිටිය යුතුයි.
අනුරංග ජයසිංහ
